Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылыӨтегенова Әйгерім ЖаналықызыМақал - мәтел - сөз мәйегіҚазақта терең мағыналы ой салатын мақал - мәтел түрі сан алуан және олардың тақырыптары да біріне - бір ұқсамайды
Маңғыстау облысы,
Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылы
Өтегенова Әйгерім Жаналықызы
Мақал - мәтел - сөз мәйегі
Қазақта терең мағыналы ой салатын мақал - мәтел түрі сан алуан және олардың тақырыптары да біріне - бір ұқсамайды. Ел үлгі тұтатын ақын - жазушылардың шығарған асыл да астарлы мағынадағы түйін сөздері халықтың ой елегінен өткізіліп, еш өзгеріссіз ұмытылмай сақталып, ауыздан - ауызға таралғаны бізге мәлім. Олар адамзат баласына үлкен ой тудырып, нақыл да ақыл сөз ретінде үлгі - өнегеге толы болғандықтан, қолдану аясы кеңейе түскен. Яғни, осы тұрғысынан айтар болсақ, мақал - мәтелдің берер тәлім - тәрбиелік маңызы зор екендігін айқындайды. Мақал - тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйінін білдіріп, белгілі бір тұжырым жасайды. Ал, мәтел - ой пікірді бейнелі әрі тұспалдап, ишара түрінде жеткізеді. Демек, мақал - мәтел - сөз ұйытқысы бола отырып, жақсылық, жамандық, достық, қастық, өнер - білім, т. с. с. тақырыптарға құрылады. Солардың біріне тоқталар болсам, досы көпті жау алмайды, ақылы көпті дау алмайды - деген халық даналығында достық, қастық турасында, ал айтылар ой - я досыңның сансыз көптігін, я болмаса, біліміңнің толыққанды жеткілікті болып ғана қоймай, қандай қамал болса да бұзуға қауһары жететіндігін көрсетеді. Яғни, мұнда - бірлік те болып, ақылды болуға тәрбиелейді. Ал, өнерлі өрге жүзеді, өнерліге өлім жоқ - деген осы бір нақыл сөздің мағынасы - өнерлі адам көптеген биік шыңдардан көрініп, үлкен жетістіктерге жететінін, яғни қабілет - ісінен өз күніңді көре алатындығын айқын топшылайды. Айтпақ ойы, өнерлі, еңбекқор болып талаптану қажет екендігін алға тартады.
Ағайынның қадірін жалалы болғанда білерсің,
Ата - ананың қадірін балалы болғанда, білерсің - деген мақал мәнісі, ата - ана қадірін өзі балалы - шағалы болғанда білетінін айтады. Мұндағы ой - сарыны – ағайынмен араз болмай, тату, ынтымақта болып, әке - шешені сыйлап, құрметтеу қажеттігін меңзейді. Сондай - ақ, жасыңда жалықпасаң, қартайғанда торықпайсың - мұнда дәл, нақты оймен жеткізілген. Тіпті, бұл түйін сөз көндікпесең бейнетке, қолың жетпес зейнетке - деген мақал мағынасымен пара - пар әрі дәлелі іспеттес десем, артық айтқандық болмас.
Сонымен, тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні, мақал - мәтел - терең ойлауды қажет ететін, қадір - қасиеті жойылмаған, тұжырым - түйіндегі сөз мәйегі, асыл мұра.
Мақал - сөз анасы
Мақал - мәтелдердің оқытылуы
Қазақ мақал-мәтелдерінің тәрбиелік мәні
Жұмбақпен айтылатын шешендік сөздер
Мақалдар жарысы
Мақал мәтелдерді, жұмбақтарды, жаңылтпаштарды оқыту ерекшеліктері
Мектеп жасына дейінгі балалардың ақыл-ойын дамытуда мақал-мәтелдер мен жұмбақтарды пайдалану
Мақал мен мәтелдің өзіндік ерекшеліктері
Мақал - мәтел мағыналы шығарма
Жұмбақ, мақал-мәтел, жаңылтпаш, нақыл сөздерді балабақшада пайдалану
Бу қазандықтары мен шаң дайындау жүйелері есебі
Тасымалдау шаруашылығын ұйымдастыру
Аурудың тұрақтылығы және даму себебі
ҚР қоғамдық жаңа даму кезеңінде жоғары білім беру
Коммерциялық ақпарат пен коммерциялық кұпия мәні және оны қорғау
Жазаның жүйелерінің және түрлерінің жалпы сипаттамасы
Аудиттің мәні және оның нарықтық экономика жағдайындағы ролі
Адамдар арасындағы қарым-қатынас және іс-әрекет психологиясы