Сурнай - үрлеп ойналатын музыкалық аспап

Сабақтың тақырыбы: Өзбек музыкасы
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Музыканың әртүрлі көңіл күйін сезінуге үйрету. Көңілді, мұңды дыбыстарды ажырата білуге баулу, музыкаға деген сүйіспеншілігін арттыру.
Тәрбиелік: Балалардың қызығушылығы мен белсенділігін арттыру. Ән айтуға, дыбыс желісін сезінуге үйрету.
Дамытушылық: Өзбектің халық ән - биін өзге халық өнерінен ажырата білуге баулу.
Музыкалық сауаттылық - өзбек халық музыкасымен, гиджак, сурнай, рубаб, дойра аспаптарымен таныстыру.
Сабақтың типі: жаңа білімді хабарлау.
Сабақтың әдісі: түсіндіре отырып баяндау.
Сабақтың көрнекілігі: сызба нұсқа, суреттер

Сабақтың барысы:
Бізге туысқан халықтардың бірі - өзбек халқы. Өзбек халқының өзіндік ерекшелікке толы музыкалық мәдениеті мен өнері бар. Музыкалық ырғағының өзіне тін ерекшелігі – көбіне ырғағы биге жақын болып келеді. Би ырғағына лайықталған әндер тобы лапар, ялла деп аталады. Ән мен би көбіне бірге жүреді. Жеке ән орындау жанры болғанымен, әуенділігі, саздылығы ширақ, биге жақындау болып келеді.

Өзбек халқының музыкалық аспаптары бірнеше топтан тұрады: ішекті - ыспалы – гиджак, сато, сетор; ішекті - ұрмалы – чанг; ішекті – дутар, танбур, уд, рубаб; тілшікті – үрлемелі – сибизик, буламан, сурнай, кошнай, най; ұрмалы – дойра, нагора, кошук, т. б. Бұл аспаптары би орындау кезінде әнсіз, тек аспаптық шығарма болып та орындала береді. Көп қолданылатын аспаптың бірі – дойра. Өзбек халқының ауыз әдебиетінің түп негізі – мұқам.

Халық әндері, шығармалары халық мерекелерінде, ойын - сауықтарда, Наурыз мейрамында, т. б. орындалады.

Гиджак – ысып ойналатын ішекті аспап. Бұл ұйғыр халқында кең тараған аспап. Гиджактың сұлбасы дөңгелек тәрізді, ағаштан жасалады, қаңқасы бір - біріне жапсырылған бөлшектерден тұрады. Алдыңғы жағында теріден жасалған мембрана болады. Ішегі сымнан жасалады. Дыбысы күңгірт, сықырлаған дауысты.

Сурнай – үрлеп ойналатын музыкалық аспап. Өзбек, тәжік және қарақалпақтарда кең таралған. Сырт пішіні жағынан кавказдықтардың зурна аспабына келеді. Одан гөрі көлемдірек, жеке орындауларда пайдаланылады.

Қорытынды сұрақтар:
1. Өзбек халқының көне музыкалық аспаптарын, соның ішінде ішекті, үрлемелі, ұрып ойнайтын музыкалық аспаптарын ата.
2. Өзбек халқының музыка өнері мен қырғыз халқының музыка өнерінің өзара ұқсас немесе ерекше жерлері бар ма?
3. Өзбек халқының яллашы , қырғыз халқының ыршы , қазақтың жыршы сөздерінің мағынасын түсіндір.

Шығармашылық жұмыс.
Қарама - қарсы сөздердің теңін тауып жаз.
Мысалы: күй - ән
Күй ______________________________________________________________
Ашула ___________________________________________________________
Жоғары дыбыс ____________________________________________________
Би _______________________________________________________________