Оқушының қисынды ойлау қабілетін дамыту

Шығыс Қазақстан облысы, Тарбағатай ауданы,
Үштөбе ауылы, Өкпеті орта мектебі КММ - нің
бастауыш сынып мұғалімі Райгүл Искакова

Логика таңдау пәні
Сабақ тақырыбы: Логика – қисынды ойлау
Сабақ мақсаты:
1. Танымдық тапсырмаларды шешу тәсілдерімен таныстыру.
2. Оқушының қисынды ойлау қабілетін дамыту. Ақыл - ойын дамыту процестерін іске асыру
3. Ынтасын дамыта отырып пәнге деген қызығушылығын дамыту. Аңғарымпаздықтарын, байқау қабілеттерін арттыру.
Сабақ түрі: ой - өрісті дамыту сабағы
Сабақ әдіс - тәсілдері: зерттеу, талдау, ойын түрлерін қолдану, пікірлесу, біріктіру.
Сабақ көрнекілігі: сызба, дидактикалық материалдар, теле көрсетілім.

Сабақ жоспары:
І. Ұйымдастыру кезеңі Сынып оқушыларының назарын сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасының орындалуын тексеру. Сиқырлы шаршылар берілген. Тақтаға ілінеді. Оқушылар тапсырмаларын оқып, тексереді.
ІІІ. Бүгін біздің сабағымыз әдеттегіден өзгеше сабақ. Яғни логикадан сыныптан тыс сабақ. Мен бірінші сендермен мынандай келісім шартқа отырмақпын.

Бұл поезд Келісім - шарт поезы Осы келісім шартпен келіссек, сабағымызды бастайық. Ендеше бүгін біз сіздермен сабағымыздың келесі кезеңі Ой - ашар . Бұл кезеңде сендер сұрақтарға жылдам әрі тез жауап берулерің сұралады.
1 - қатар оқушыларына:
1. Барлық қабырғалары тең фигура.
2. Өсімдік өсетін жердің беткі қабаты.
3. Екі ішекті музыкалық аспап.
4. Абай жолы эпопеясының авторы.
5. Білім ордасы.
6. Есеп үйрететін пән.
7. Екі жағы тұйықталған сызық.
8. Ең кіші екі таңбалы сан.
9. Бесті тоғызға көбейт.
10. Екіге бөлінетін сандар қалай аталады?

2 - қатар оқушыларына:
1. Үш қабырғасы бар фигура
2. Жерден қазылып алынып, адам қажетіне жарайтын тау жынысы.
3. Ұрмалы аспап.
4. Көксерек әңгімесінің авторы кім?
5. Оқушының мектептегі орны.
6. Әріп үйрететін пән.
7. Бір ұшы тұйықталған сызық қалай аталады?
8. Ең үлкен екі таңбалы сан.
9. Алтыны сегізге көбейт.
10. Екіге бөлінбейтін сандар қандай сандар?

V. Санау тарихы. Біз бүгінгі сабақта логикалық тапсырмаларды шешу әдістерімен кездесетіндіктен біз тікелей логиканы математиканың бір бөлшегі деп қарастырамыз. Математиканың бұл бөлігі көбіне ойлауға негізделеді. Логикалық тапсырмалардан қорытындылар жасай алсақ онда ол мәселені логикалық тұрғыда шештім дей бер. Кейде жұмбақтың өзін шешу үшін оны мұқият ойланып барып, шешімін айтамыз. Біз не істесек те барлығы математикамен байланысады. Бізге қайта санауға, өлшеуге, санап шығуға, болжауға, сондай - ақ түрлі есептер шығаруға тура келеді. Математиканың көмегімен оларды ойдағыдай шығаруға болады. Ендеше, математиканың құпия да тамаша әлемі сандар туралы білейік. Бізді жан - жақтан сандар қоршайды, олар бізге барлық кезде қажет. Сандарсыз біз уақытты да, күнді де белгілей алмас едік. Өзімізде бар нәрсені санай алмаймыз және қанша қажет екенін де білмейміз. Адамдар алғаш санай бастаған кезде санау үшін қол саусақтарын пайдаланған. 10 саусақ болғандықтан ондық жүйе осылай пайда болды. Адамзат баласы ғасырлар бойы дене мүшелерін пайдалану арқылы есептеудің тәсілдерін ойлап тапқан. Мысалы мына бір суретке назар аударайық. тақтаға сурет ілінген Жаң Гвинея аралдарында тұратын адамдар санауды шынашақ саусақтан бастаған. Олар адам денесі 27 мүшеден тұрады деп есептейді. 14 - саны - мұрын. 27 саны бір адам, 40 саны – бір адам және оң жақ көз деген екен. Осылайша заттарды санау дүниеге келді.

VІ. Логика - қисынды ойлау десек, оның бірнеше түрі бар.
Оқушыларға бүгінгі сабағымыздың тақырыбы логикалық тапсырмалар екендігін хабарлап, логика сөзінің мағынасын ашып, түсіндіріп өтемін. Гректің легос , сөйлеу, түсіндіру; логос ойлау, ақыл ой, деген сөзінен шыққан. Логика - дәлелдеу мен теріске шығарудың белгілі бір әдіс тәсілдері қаралатын ғылыми теориялар жиынтығы.
1. Ауызша ойлау. Бұл ойлауда қабілеті дамыған адамдар ақпаратты тез қабылдайды
2. Эмоционалдық ойлау. Сезгіштік яғни өмірде біршама табыстарға қол жеткізеді.
3. Шығармашылық ойлау. Бұл ойлау түрлерінде қиялды пайдаланады. Мысалы: ақындар, өлең шығарушылар.
4. Математикалық ойлау. Жақсы дамыған сандық ойлаулар. Мысалы Вундеркин балалар күрделі есептерді шығарады.
5. Ойлаудың кеңдігі. Түрлі жағдайларды ойша елестету.

VІІ. Логикалық тапсырмаларды орындау
1 - тапсырма. Кез келген 3 цифр алып, үш таңбалы алты сан жазамыз. Мысалы: 2, 3, 5 цифрларынан 235, 253, 325, 352, 532, 523 Осы сандардың қосындысын табамыз. 235+253+325+352+532+523=2220 Осы алынған санда алынған үш цифрдің қосындысына бөлеміз. 2+ 3+ 5= 10 яғния2220 бөлу 10, шығады 222 Бұл сан кезкелген жағдайда орындалады. Оқушылардың өз бетімен жұмыс жасауларына мүмкіндік беріледі. Жасаған жұмыстарын тексеру.
2 - тапсырма Санды 11 - ге көбейтудің тәсілдері. Мысалы: 34* 11=374 Бұл жағдайды түсіндіремін. 34 - ті 11 - ге тез көбейту үшін, 3 - ті жүздіктің орнына, 4 - ті бірліктің орнына жазамыз да, осы көбейтіп тұрған санның цифрларын қосамыз. 34* 11=3 *4 3+4, қосындысы 7 шығады Осы сандардың қосындысын ондықтың орнына жазамыз. Бұл жағдай көбейтілетін санның цифрларының қосындысы 10 - нан аспаған жағдайда орындалады. Ал егер 10 - нан асса немесе он болса, былай орындалады:
65*11= Бірліктің орнындағы санды бірліктің орнына жазамыз. Ол сан 5. 6+5 =11 11 - дің 1 ондығын ондықтың орнына жазып, 1 - ді келесі жүздіктің орнына жазылатын санға қосамыз. 6+1 =7 Сонда 65*11=715 Оқушыларға өздері орындап байқауға тапсырмалар беріледі.
Сергіту жаттығуы. Тақтаға геометриялық фигура ілінеді. Неше үшбұрыш, неше төртбұрыш бар соны анықтау.

VІІІ. Жедел есте сақтау қабілеттерін тексеру жаттығулары. Математикада жедел есте сақтау қабілеттерінің қандай мөлшерде екенін тексеріп көруге болады екен.

1 - тапсырма. Сөздерді есте сақтау жадын тексеру. Бірнеше сөз жазылған плакат ілінеді. Бірнеше секунд оқып, есте сақтаған сөздерді жазу тапсырылады. Қорытындысы: 8 сөзден артық сөзді еске сақтасақ, ол міндетті орындағанымыз. Күнделікті заттардан гөрі өзгеше сөздерді есте сақтау оңайырақ, себебі миымыз әдеттен тыс нәрсеге назар аударады екен.

2 - тапсырма. Көру жадын тексеру. 17 - 18 зат беріледі. Егер осылардан 9 - 10 затты есте сақтасақ қалыпты жағдай екен. Ұсынылған заттар өте маңызды емес, сондықтан есте сақтау қиынырақ.

3 - тапсырма Сандарды есте сақтау. Сандарда көбіне 7 саны тез еске сақталады. Осы сандардан 8 санды еске сақтасақ қалыпты жағдай.

4 - тапсырма Интербелсенді тақтадан көрсетілім көрсетіледі. Онда дүкенге келген бала. Есепті шешіп, өз ойларын айтады.
Сабақты орыстың атақта жазушысы Ломоносовтың мына сөзімен қорытындылаймын. Ақыл - ойды тәртіпке келтіретін - математика Ендеше, логика – қисынды ойлау. Ойлай білейік.

Қорытынды. Бағалау.