Аяқ сүйектер

Сабақтың тақырыбы: Адам тұлғасының суреті
А) Адам тұлғасы туралы теориялық түсінік беру.
Ә) Адам тұлғасының бірнеше түрде эскизін көрсету.
Сабақтың мақсаттары:
а) білімділігі: Адам тұлғасы туралы толықтай мәлімет беру. Адам тұлғасын терең зерттеп меңгерту. Адам тұлғасын салу жолдарын түсіндіру, және салу жолдарын үйрету.
ә) Тәрбиелік мәні Оқушыларды қарындаш арқылы сурет салуға тәрбиелеу. б) Дамытушылығы Қарындаш арқылы салынған суреттер бойынша оқушының ой - өрісін, қиялын, зейінін, шығармашылық қабілеттерін дамыту.
Сабақтың көрнекіліктері: Адам тұлғасының салыну кезеңдері бейнеленген плакат, тақырып жазылған плакат, тұлғаның салыну жолдары. Сабаққа қажетті құрал жабдықтар: Формат А3, қарындаш, өшіргіш, ұштағыш.
Сабақтың барысы:
I Ұйымдастыру кезеңі
II Жаңа сабақ
III Қорытындылау
IV Бағалау
V Үйге тапсырма

I. Ұйымдастыру кезеңі Оқушылармен амандасу, оқушыларды түгелдеу, құрал жабдықтарын тексеру, оқушыларды сабаққа дайындау.
II. Жаңа сабақ Адам тұлғасы өзінің ерекше жаратылуымен, құрылысының өте күрделілігімен көзге түседі. Сол күрделі құрылысын жете білу үшін оның анатомиясының құрылымын жіктеп, айыра білгеніміз жөн. Өйткені, тұлға сүйектері мен бұлшық еттері оның сыртқы табиғи сымбатына, қимыл - қозғалысына үлкен әсер етеді. Адам скелеті – негізінен үш бөлікке бөлінеді, бас сүйегі, кеуде бөлігі және қол - аяқ сүйектері болып бөлінеді. Әр бөліктегі сүйектердің бір - бірімен байланысы әр түрлі болады. мысалы, бас сүйектері жоғарыда айтқанымыздай өте берік жымдасқан жіктер арқылы байланысы, кеуде бөлігі сүйектері шеміршектермен байланысқан, ал аяқ - қол сүйектері буын арқылы байланысады да өте қозғалғыш қимылды келеді.

1. Бас сүйектері - адамның бас сүйектері мыналар: маңдай сүйегі, самай сүйегі, төбе сүйегі, мұрын сүйегі, үстіңгі жақ сүйегі, астыңғы жақ сүйегі. Жалпы адам басының қаңқасы екіге бөлінеді, олар: жоғарғы ми сауыты, төменгі(ми, сауыты) бет бөлігі. Бастың негізгі мүшелері: Көз, мұрын, ауыз, құлақ.

2. Кеуде бөлігі – Бас сүйегінен омыртқа жотасы созылады. Омыртқа жотасының бір бөлігінде кеуде сүйектері орналасады. Онда қабырғалар мен тас сүйегі бар, жауырын, жамбас сүйектері бар. Омыртқа жотасы 33 - 34 омыртқадан тұрады. Адамда 12 жұп қабырға болады.

3. Қол - аяқ сүйектері – Қол сүйектері: тоқпан жілік, кәрі жілік, қол басы сүйектері. Аяқ сүйектері: ортан жілік, асықты жілік, табан сүйектерінен тұрады. Қол мен аяқтың сүйектері бір - бірімен буын арқыла жалғасады.
4. Тұлға адам басының биіктігімен өлшенеді. Мөлшермен 8 бөлікке бөлінеді. Кейде адам бойының ауытқуларына байланысты жеті немесе жеті жарым бөлікке бөлінуі де мүмкін. Бірінші сызық - бастың жоғарғы нүктесінен иекке дейін, екіншісі - иектен бастап тас сүйектің ұшына дейін, үшіншісі - тас сүйектің ұшынан кіндікке дейін, төртіншісі - кіндіктен шаттың сызығына дейін, бесіншісі - жамбас сүйектен тізеге дейін, алтыншысы - тізеден сирақ сүйекке дейін, жетіншісі - сирақ сүйектен аяқ басы сүйектеріне дейін.

III. Қорытындылау: Оқушылар, тақтадағы ілулі тұрған адам тұлғасының салыну жолдарына назар аударайық. Бұл суретте адам тұлғасы бейнеленген. Бүгінгі түсіндірілген сабаққа шолу жасайық. Адам тұлғасын еске түсірейік.
Сұрақтар:
1. Адам тұлғасы неше бөліктен тұрады?
2. Суреттен бас, кеуде, қол - аяқ сүйектерін көрсет?
3. Бас сүйектерін ата?
4. Кеуде бөлігіндегі сүйектерді ата?
5. Адамда қанша омыртқа, қанша қабырға бар?
6. Қол - аяқ сүйектерін ата?
7. Адам тұлғасы неше бөлікке бөлінеді? (суреттен көрсет.)
Жауаптар:
1. Адам тұлғасы үш бөлікке бөлінеді.
2.
3. Бас сүйектердің негізгі сүйектері: маңдай сүйек, самай сүйек, төбе сүйек, мұрын сүйек, үстіңгі жақ сүйегі, астыңғы жақ сүйек.
4. Кеуде бөлігіндегі сүйектер: тас сүйек, омыртқа сүйек, омыртқа жотасы, қабырғалар, жауырын, жамбас сүйектер.
5. Адамда 33 - 34 омыртқа, 12 жұп қабырға бар.
6. Қол сүйектер: Тоқпан жілік, кәрі жілік, қол басы сүйектері. Аяқ сүйектер: Ортан жілік, асықты жілік, табан сүйектер.
7. Адам тұлғасы 8 бөлікке бөлінеді.

IV. Бағалау.
Сабаққа жақсы, белсенді қатысқан оқушыларды атап айтып, жақсы салынған суреттерді көрсетіп, баға беру.
V. Үйге тапсырма Адамның тұлғасын әр түрлі көріністе бейнелеу.