Иіс сезу мүшесі және иіс рецепторларының клеткалық құрылысы

Хеморецепторлар. Иіс және дәм сезімі
Сабақтың мақсаты: Хемосезгіш рецепторлар яғни иіс және дәм рецепторлары туралы толық, жан - жақты түсінік беру.
Алған білімін теориялық және практикалық жолмен дамыту, толықтыру.
Хеморецепторлардың қызметінің бұзылмауы үшін жеке гигиеналық талап қою, тәрбие беру.
Сабақтың түрі: Электронды оқыту
Сабақтың типі: Жаңа сабақ
Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ - жауап, сарамандық жұмыстар орындау:
Пәнаралық байланыс: Химия, медицина, әдебиет;
Сабақтың өту барысы:
І. Ұйымдастыру
Амандасу
Оқушылар түгелдеу

ІІ. 1. Үй тапсырмасын сұрау.
1. Вестибула деген не?
2. Вестибула қандай мүше?
3. Вестибула мүшесінің маңызы қандай?
4. Вестибула қайда орналасқан?
5. Вестибула мүшесінің қозуы
6. Осындай қолайсыз жағдайлардан қалай құтылуға болады?
7. Вестибула мүшесінің ең негізгі мүшесі?
8. Бұлшық ет сезімі дегеніміз не?
9. Сипап сезу рецепторларының маңызы қандай?
10. Ноцицепторлар қандай рецепторлар және олардың маңызы неде?
2. Үй тапсырмасын бекіту
Вестибула мүшесінің құрылысы және атқаратын қызметі
3. Сөздікпен жұмыс.

ІІІ. Жаңа сабақ Хеморецепторлар. Иіс және дәм сезімі
Рецепторлар
Сыртқы Ішкі Терінің үстіңгі қабатында болады. Организмнің ішінде, яғни ішкі мүшелерде болатын құбылыстарды хабарлайды
Тітіркендіргіштерді сыртқы ортадан қабылдайды. Рецепорлар түйісу қашықтық
рецепторлары иіс және дәм сезгіш рецепторлар
Химиялық заттардың сапасы ажырата алатын рецепторы. Иіс сезу мүшесі және иіс рецепторларының клеткалық құрылысы.
Суретпен жұмыс. Иіс сезу анализаторы
Иіс сезу рецептоы
Иіс сезу
Иіс сезу жүйесінен жиынтығынан орталығынан
Кейбір қолайсыз иістер қорғаныш рефлексін (түшкіру, тынысты ұстап тұру) тудырады.
Өткір иісті заттар, мысалы, мүсәтір спирті тынысты рефлекторлы жолмен тоқтатады.
Химиялық заттар (иод, хлор, бром, формалин, күкіртсутек, азот, тұз және күкірт қышқылдары) мұрынның шырышты қабықшасын тітіркендіреді.
(химиялық заттарды көрсету)
а) Тыныс жолдарының ауруларынан сақтану, күтіну.
ә) Иіс сезу рецепторларының қызметі бұзылмау үшін, гигиеналық талапты ұстануы қажет.
б) Иіс сезу мүшесінің бұзылғанда алғашқы көмек көрсету.
в) Иіс сезу қабілеті нашарлаудың нәтижесі.
Дәм сезу рецепторы орнал тілдің ұшынд артқы бөлігінде жиегінде
жұмсақ таңдайда жұтқыншақтыңтың артқы жағында
Дәм сезу бүрлері, тілдегі дәм сезу аймақтары.
Суретпен жұмыс. ( 5 - слайд )
Cөйлеу үшін тіл керек адамдарға,
Сақал тіл әсер етер жүрек – жанға.
Адамзатқа тіл пайдасы мол тиер,
Тілсіз өмір сүруде жоқ ғаламда.
Ақындарым тіл қадірін жақтады,
Тілмен орып өлең – сөзді топтады,
Өткір тілмен ой елегін қорытып,
Келешекте тіл арқылы сақтады.

Сарамандық жұмыс.
Мақсаты: Арнайы таңдалып алынған химиялық заттар көмегімен тілдің жеке бөліктерінің сезгіштігін анықтау.
Зерттелуші объекті: адам
Құрал – жабдықтар:
2% лимон қышқылы ерітіндісі, 10% натрий хлориді, 4 % қант ерітіндісі, пробирка, штатиф, 4 шыны таяқша, дистилденген су, стакан.

Биология пәні мұғалімі Тілеуімбетова Сәрсенгүл