Қиялдың анықтамасы

Ойлаудың негізгі қызметі - заттар мен құбылыстардың мәнін, олардың арасындағы заңды байланыстарды тану. Естің негізгі қызметі – бұрынғы тәжірибені сақтау. Қиялдың мәні осы тәжирбені құлпыртып қайта құруда. Қиялда жеке тәжірибе немесе адамзат тәжирбесі негізінде субъективті немесе объективті жаңа нәрсе жасалынады.
Қиял – бұл елестерді қайта құру және салалардың негізінде бейнелер қалыптастыру, оның жүзеге асыуы жаңа материалдың және рухани байлық жасауға әкеледі, қиял сондай-ақ өмірде бар, бірақ адамның жеке тәжірибесінде кездеспеген объектінің бейнесін жасау.
2. Қиял процесінің физологиялық механизімдері.
Қиял физологиялық механизімдері өте күрделі және олар былайша сипатталады . Үлкен ми сыңарлары қыртысының негізгі қызметі-өткен тәжербиелер жинақталатын уақытша байланыстар жүйесін құру. Бұл тәжірибе адамның дүние туралы елестері мен білімдерінің жиынтығынан тұрады. Уақытша байланыстар жүйесі құбылмалы- ол өзгереді , толықтырылады және қайта құрылады .
Қиял беинелерін қалыптастыру міндітті түрде миқыртысының сөз функциясының қатысуы арқылы өтеді. Қиял бинесінің бәрі сөз арқылы қалыптасады және айқындыққа , мазмұнға ие болады.
3. Қиялдың маңызы
Қиял басқа психикалық процестері мен табиғи байланыста . С.Л.Рубинштейннің ойынша, дүниені өзгетуге қандайда болса қатысы бар ой, әр сезім, кез келген еріктік әрекетте қиялдың элементтері бар. Қиялтипті беинелендірудің адамның қабылдауы түріндегі формасына да енеді.
Қиял ой тасқынына қосылып, оған секзімдік бейнелер әкеп енгізеді . Ойдың мазмұны мен байлынысты елестер болмаса, адам ой қиындығына ұшырайды.
Қиялдың тек танымдық және практикалық қызметте ғана емес, сонымен бірге адамның бүкіл рухани өмірі жүйесінде оның объективті өмірді бейнелендіруінің барлық түріндегі ролі зор. Ол ол ма, адамның өмір жолы, жеке басының дамуы, оның индивидуалдығы жеке адамның іс-әрекетінің құрлысында және оның өмір салтына қиялдың қандай дәрежеде орын алатындығына елеулі түрде тәуеді.
4. Қиялдың түрлері.
Қиял бейнелерін әдетте екі түрге бөледі . Олардың біразы өмірде бар , бірақ адамның өмір тәжірибиесіндіе кездеспейтін нәрселер мен құбылыстардың бейнелері. Олар сөзбен суреттеу және адамда бар елестер мен білім негіздерінде жасалынады. Бұл қайта жасау қиялының бейнелері. Басқа бейнелер – қазіргі кезде жоқ объектілердің бейнелері . Арман қиялдың түрі.
Қайта жасау қиялы. Қайта жасау қиялына СССР-дегі оқырман болмаған територия тундра немесе шал бейнелері мысал бола алады. Мұндай бейнелер синтездеу жолымен, яғни қарапайым елестерді күрделі тұтас бейнеге үйлестіру арқылы жасалады.
Творчествалық қиял. Конструктр ойлап табатын машина бейнесі, жазушы тудыратын әдеби қаһарман бейнесі немесе сәулетшіні толғантып жүрген скульнтуралық топ бейнесі твочествалық қиялға мысал бола алады. Жаңалық, сопылық, қайталанбастық-творчествалық қиялдың елеулі белгігері.
Армандар мен мұраттар қиялдың ерекше формалары. Адам аңсаған болашағын алдын-ала қиялдап тамашалайды. Болашақта аңсау арман деп аталады. Онда қоғам өмірдің аңсауға байланысты өзгеруі көрініс береді. Мұрат – адамның өзін-өзі қалыптастыру жолында жетуге талпынатын нысанасы. Арман мен мұрат мазмұны адамның өмір сүрген дәуірі, оның өмір салты және қоғамдық өндіоістегі орнымен анықталады. Олар мәңгілік және өзгермейді.

Жеке адам.
1.Жеке адамның қоғамдық мәні.
2. Жеке адам туралы түсінік.
3.Жеке адамның психологиялық құрылымы.
Жеке адам дегеніміз – қоғамның мүшесі ретіндегі адам. Әр адамның рухани байлығы оның басқа адамдармен байланысының алуан түрлілігіне, өмірге белсене қатысуына байланысты болады.
Жеке адам қоғамдық қатынастардың әрі объектісі, әрі субъектісі. Қоғам мүшесі жеке адам әр түрлі қатынастардың, әсіресе матириалдың игіліктерді өндіру және тұтынуға байланысты туындайтын қатынастардың ықпалынла болады.
Жеке адам сондай-ақ идиологиялық қатынастар әрекетінің ықпалында болады. Идиология не қоғам жайындағы идеялар жүйесі жеке адамның психологиясын, дүниетанымын, әлеуметтік бағдарларын қалыптастырады. Қоғамдық ғылымдарды меңгеру жеке адамның қоғамдық құбылыстарда дұрыс бағдар ұстауына және қоғам дамуындағы өзінің орны мен ролін айқын аңғаруына көмектеседі. Қоғам жеке адамға мектептегі оқу мен тәрбие, радио-теледидар және де басқа бұқаралық насихат құралдары арқылы идиологиялық ықпал етеді.
Жеке адамның психологиясының қалыптасуына сонымен бірге оның өзі кіретін әпеументтік топтың психологиясы да әсер етеді. Қарым-қатынас процессінде адамдар бір-біріне ықпалын тигізеді, соның нәтижесінде көз-қарастағы, әлеументтік танымдағы ортақтық және қоғамға деген қатынастардың өзге де түрлеріне еңбекке, адамдарға өз басының қасиетіне ортақ көзқарас қалыптасады.
Жеке адам белгісіндегі . Жеке адам қоғамдық қатынастардың тек субъектісі ғана емес сондай-ақ субъекті де яғни белсенді буын. Жеке адам басқа адамдармен қарым-қатынаста бола отырып тарихты жасайды, бірақ күшпен емес, объективті қоғам заңдылықтарының қажеттілік әсерімен жасайды. Алай да тарихи қажеттіліктің өзі жеке адамның қоғам алдындағы өзіндік болмысын да, өз мінез-құлқы үшін жауапкершілігін де жоққа шығармайды.
2. Жеке адам туралы түсінік. «Жеке адам » түсінігі «адам» түсігінігіне қарағанда біршама тар мағынаға ие. Жеке адам – қоғамдық-тарихи категория . Жеке адам – тек қана қоғамдық ғылымдардың : тарих, философия, социометрия, этика , эстетика ,психология, т.б зерттеу объектісі .
Жеке адам- қоғамда белгілі бір жағдайға ие және белгілі бір қоғамдық роль атқаратын, саналы индевид.
Жеке адамның позициясы дегенімиіз –оны ң қатынастарының жүйесі. Жеке адамның мәді қатынастарына : өмірдің материалдық жағдайларына, қоғамға және адамдарға, өзіне , өз мойнына алған міндеттерге , қоғамдық, еңбек міндеттеріне деген т.б қатынастар жатады . Бұл қатынастар жеке адамның адамгершілік бейнесін, оның әлеуметтік бағдарын сипаттайды.
4. Жеке адамның психологи ялық құрылымы .
Жеке адам құрылымының негізгі компаненттері. Құрылымының бірінші компонетік жеке адамның бағыттылығын, немесе адамның болмыс қатынасын сипаттайды .
Бағыттылық әр алуан қасиеттерден, өзара байланысты қажетіліктер мен мүдделер, идеялық және практикалық пиғыл -әрекеттер жүйесінен құралады .
Екінші блокты жеке адамның мүмкіншілігі анықтайды және іс-әрекеттің табысты болуын қамтамасыз ететін қабілеттік жүйесін қамтиды. Қаьілеттілік – тек өзара байланысты және бір-бірімен өзара әрекеттес болады. Әдетте қабілеттіктердің бірі үстем күйде болады болады, қалғандары оған бағынышты болып келеді.
Жеке адам құрылымындағы үшінші блок мінез немесе адамның әлеуметтік ортадағы мінез-құлқына сипаты болып табылады. Мінез дегеніміз – күрделі синтетикалық құрылым, онда адамның рухани өмірінің мазмұны мен формасы бірлікте көрініс танытады.
Жеке адам құрылымындағы психикалық қасиеттер, процесстер мен көңіл күйлері. Психикалық процесстер дегеніміз – болмыстың психикалық құбылыстардың әр алуан формасында динамикалық түрде бейнелеуі.
Жеке адамның психикалық қасиеттері дегеніміз – индевидке тән психикалық іс-әрекет пен мінез-құлықтың белгілі бір сандық-сапалық деңгейін қамтамасыз етіп отыратын тұрақты түзіліс.
Психикалық күйді жеке адамның жоғарғы немесе төмен белсенділігі ретінде көрінетін және нақ сол шақта қалыптасатын, психикалық іс-әрекеттің біршама тұрақты деңгейі деу керек.
Жеке адамның бағыттылығы. Жеке адамның бағыттлығы дегеніміз – сол адамның талғамы мен белсенділігін көрсететін ниеттер жүйесі.

Қарым-қатынас.

1.Қарым-қатынас туралы түсінік.
2.Тіл және сөйлеу.
3.Сөйлеудің физиологиялық негіздері.
4.Сөйлеудің түрлері.

1.Қарым-қатынас туралы түсінік.
Қарым-қатынас дегеніміз – тіл арқылы пікір алысу. Лингвистер тілді қарым-қатынас құралы, қоғам жасаған білімдерді жаратушы ретінде ертеден зерттеп келеді.
Өзін-өзі ұстай білу адамның тәжірибелілігін, қоғамдық жағдайын, өзін-өзі бағалаушылығын, айналасындағыларға қарым-қатынасын аңғартады. Адамдардың өзарабайланыс жасауында, мазмұнды да жылы сезімді қарым-қатынасында адамның бейнесі маңызды роль атқарады. Осының нәтижесінде адамда алғашқы пікір туады, қарым-қатынастың әрі қарай дамуы нақ осы алғашқы пікірге байланысты болады.
2. Тіл және сөйлеу.
Тіл дегеніміз – адам қоғамының рухани өмірінде объективті өмір сүретін құбылыс. Тіл қарым-қатынас қызметін атқаратын белгілер жүйесі және ой қаруы болып саналады. Тіл мағыналы сөздерден және солар бойынша сөйлемдер жасалынатын ережелер жиынтығы – синтаксистен құралады. Әрбір сөздің өзіндік мағынасы болады. Сөздің мағынасы дегеніміз – оның нақты болмыста белгілінген объектіге қатынасы, бұл арада объектінің санада қалай қабылданғаны есепке алынбайды. Тілдің грамматикалық категориясы логикалық категориясымен ұштастырылады. Логикалық категориялар жалпы адамдық болып табылады.
Тілдің сөздік қорына осы тілде сөйлейтін адамдар қауымдастығының айналадағы дүние туралы білімі сақталады. «Тіл – ой музейі»деген теңеу тегіннін тегін емес. Тіл жазбаша және ауызша сөйлеу арқылы іске асады. Адамдар арасындағы қарым-қатынаста пайдаланылмайтын, бірақ жазбаша түрде сақталған тілді өлі тіл дейді. Демек, тіл рухани мәдениет құбылысы ретінде, өзін жасаған қоғам құрып кеткен соң да өмір сүре отырып, жоғалған цивилизация мәдениетінің аса құнды ескерткіші бола алады екен.
Сөйлеу дегеніміз – тілдің көмегімен қарым-қатынас жасау процессі. Психологиялық зерттеу объектіні рухани мәдениет құбылысына жататын тіл емес, сөйлеу болып табылады. Баланың сөйлеуінің дамуы, психологияда айтылғандай, оның вербальдық мінез-құлқы, біртіндеп тіл үйренуіне байланысты бірқатар кезеңдерден өтеді.