ХАЛЫҚТЫҢ ДЕНСАУЛЫҒЫНЫҢ НЕГІЗІ

Қазақстан өз тәуелсіздігін алғаннан бері белгілі бір экономикалық жетістіктерге жетіп, бұрынғы кеңес кеңістігіндегі республикалардың алдына шықты. Қазіргі уақытта Елбасымыз әлемдегі 50 дамыған елдердің қатарына қосылуға талап қойып отыр.
Жалпы, БҰҰ мемлекеттің даму деңгейін анықтағанда, алдымен адамның даму факторына көңіл аударады. Сол себепті де адамның даму индексінің көрсеткіші дайындалып, қашанда назарда болады. Ол көрсеткішке сол мемлекеттегі халықтың денсаулығы, білімі және жалақы деңгейі кіреді. Әлемдегі дамыған 50 мемлекеттің қатарына қосылу үшін қоғам денсаулығын жақсарту – осы талаптардың біреуі.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы қоғам денсаулығын нығайту үшін адамның өмір сүру сапасын жақсарту керек деп есептейді. Адамның өмір сапасына қоршаған ортаның тазалығы, таза су, құнарлы тағам, салауатты өмір сүру және мемлекеттің әлеуметтік қорғау кепілдіктері жатады. ДДҰ-ы бойынша Денсаулық сақтау министрлігінің жұмысынан (сапалы медициналық көмектен) халық денсаулығының көрсеткіші тек 7-10 пайызға жоғарылауы мүмкін. Қалған 90 пайызы қоғам денсаулығының көрсеткіші болса ол, Үкіметтің басқа секторларының жұмысымен тығыз байланысты (қоршаған орта, әлеуметтік қорғау жүйесі, дене шынықтыру, құқық қорғау жүйесі және т.б.).
Біріншіден, қоршаған ортаның ластануынан туындайтын ауруларды тек емдеумен ғана шектелсе, олардың даму көрсеткіші төмендемейді. Ол үшін қоршаған ортаны қорғау жүйесі аурудың алдын алу шараларын жүргізуі, суды, ауаны, яғни, қоршаған ортаны адам өміріне зиянды заттардан тазартуы қажет. Ондай дерттердің қатарына тыныс, қатерлі ісік және басқа да көптеген аурулар жатады.
Екіншіден, адам организмі керекті құнарлы және таза тағаммен қамтамасыз етілмеген жағдайда пайда болатын аурулар да тек емдеу жолымен ғана азаймайды. Оның да алдын алу жолдарымен күрескенде ғана ол аурулардың даму көрсеткішін төмендетуге болады. Ол үшін халықтың тамақтану мәдениетімен бірге, жалақы деңгейін де көтеру керек. Бұл – әлеуметтік қорғау жүйесінің жұмысы. Ол ауруларға асқазан, ішек, қант диабеті және басқа да көптеген аурулар жатады.
Үшіншіден, кейбір топтағы адамдардың (нашақорлар, маскүнемдер, жезөкшелер) жағымсыз тәртібінің арқасында жыныс қатынасы арқылы таралатын аурулардың саны көбейіп, халық денсаулығының көрсеткіші күрт төмендеп отыр. Ол ауруларды да тек анықтаумен және емдеумен ғана шектелсе, оның да көрсеткіші төмендемейді. Оларды салауатты өмір сүруге құқық қорғау органымен бірлесіп қана бейімдеуге болады.
Сол сияқты, халық арасында тез таралып бара жатқан жүрек-қан тамырлары ауруларын емдеумен ғана шектелсек, одан бұл дерттің көрсеткіші азаймайды. Дене шынықтыру жүйесі ол аурулардың алдын алу үшін кең насихат таратып, гиподинамиямен күрес жүгізуі керек.
Бесіншіден, кейінгі кезде елімізде кең таралып отырған әлеуметтік аурулар тобына жатқызылатын туберкулез дерті де айқындаумен және емдеумен ғана шектеліп, оның себеп-салдарына мән берілмесе, оның да дамып, таралу көрсеткішіне белгілі түрде әсер ете алмаймыз. Туберкулездің таралу көрсеткішін немесе азаюын әлеуметтік қорғау жүйесімен бірігіп қана шешуге болады.
Қорыта айтқанда, дәл қазіргі жағдайда қоғам денсаулығы көрсеткішінің жақсаруын тек қана Денсаулық сақтау министрлігіне артып отыра беруге болмайды. Әрине, Денсаулық сақтау министрлігі халыққа сапалы көмек көрсету үшін нақтылы шараларды іске асыруда. Медициналық көмектің сапасын бақылау үшін арнайы Комитет құрылса, дәрігерлердің білім деңгейін көтеру үшін реформа жүргізуде, сонымен бірге денсаулық сақтау жүйесін қайта қалыптастыруда. Алайда Денсаулық сақтау министрлігі жүргізіп жатқан шаралардың барлығы жалпы халық денсаулығы көрсеткішін 7-10 пайызға ғана жақсарта алады.
Қоғам денсаулығының көрсеткішін Үкіметтің оған қатысты барлық жүйелері бірігіп, тығыз байланыста жұмыс жасағанда ғана (қоршаған орта, әлеуметтік қорғау жүйесі, дене шынықтыру, құқық қорғау органы және т.б.) жоғарылатуға болады. Ауруды алдын алу ауруды емдегеннен әрқашан да тиімді және мемлекетке арзанға түседі.
Орынды жерде айтқан жөн, аурудың алдын алу тәжірибесі бұрынғы Кеңес Одағында жүйелі дамыған еді. Сол прогрессивтік идеяны сақтап қалып, сонымен бірге алдыңғы қатарлы мемлекеттердің тәжірибесін дамыта отырып, денсаулық сақтау жүйесіне Қазақстан өз даму моделін ұсынбақ. Сол себепті Үкіметтің қоғам денсаулығы көрсеткішіне қатысы бар барлық жүйенің жұмысын біріктіріп, бағдарлама дайындайтын және оның жұмысын қадағалайтын қоғамдық денсаулық сақтау орталығы ашылcа екен деген ұсыныс айтқым келеді.

Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Үкімет басшылығымен және мүшелерімен жұмыс кеңесін өткізді, онда Денсаулық сақтау және білім беру саласындағы мемлекеттік бағдарламалардың жүзеге асырылу барысы талқыланды.
Президент бүгінде Денсаулық сақтау iсiн реформалау мен дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламаның бірінші кезеңі аяқталғанын атап өтті. Денсаулық сақтау саласын қаржыландыру 2004 жылдан бері шамамен 2,5 есеге өсіп, 2007 жылы 310 миллиард теңгені құрады, жан басына шаққандағы шығын 2,3 есеге дейін көбейді, медицина қызметкерлерінің еңбекақысы екі есеге артты. Соңғы екі жылда 156 денсаулық сақтау нысаны бой көтерді, оның 144 ауылды жерлерде салынды. 3200 бастапқы медициналық-санитарлық көмек ұйымдарына жөндеу жүргізілді.
- Алайда, айтарлықтай оң нәтижелер жоқ, - деп атап айтты Нұрсұлтан Назарбаев.
Президент денсаулық сақтау мен білім саласын қаржыландыру ел экономикасының өсуіне тікелей ықпал ететінін, нақты айтқанда мемлекет болашағына салынған инвестиция болып табылатынын атап өтті.