Мәтіндегі сөйлемдер негізінде сабақтас құрмалас сөйлем құра

Сабақтың тақырыбы: Абайдың мұражай – үйі. Сабақтас құрмалас сөйлемнің түрлері.

Мақсаты: Оқушыларды Абайдың мұражайымен таныстыру, әр түрлі әдістер арқылы сөз байлығын тексеру, өз ойларын, пікірін еркін айта беруге, сабақтас құрмалас сөйлем түрлерін ажыратуға үйрету.
Ауызша, жазбаша ойлау мен сөйлесу дағдысын арттыру, өзіндік талдау, жинақтау жасауға дағдыландыру, есте сақтау қабілеттерін дамыту.
Белгілі адамдар өмірін өнеге етіп тәрбиелеу, оқушылардың қазақ тіліне белсенділігін, қызығушылығын арттыру.

Сабақтың түрі: топтап, даралап, ұжымдық.
Сабақтың әдісі: сөздік, көрнекілік, жартылау - ізденушілік, зерттеушілік.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі. – Балалар, бүгінгі сабақта біз Абайдың мұражайымен танысып, мәтіннің көмегімен жазылым, оқылым, танылым дағдысын дамытып, мәтінмен жұмыс барысында грамматика бойынша сабақтас құрмалас сөйлемдердің түрлерін қайталап, алған білімдерімізді бекітеміз.

Сендердің алдарыңызда әрқайсыңда алгоритмикалық карта жатыр. Осы карта бойынша тапсырмаларды орындап, өздеріңді бағалап отырасыңдар.

- Назарларыңызды тақтаға аударыңдар.

1. Қайталау.
а. Сызбалар қандай сөйлемдерді білдіреді?
(__________... са, се), (____________ _______).

(_________ … са да, - ған, - мен),(__________ _________).

(_____________...- ған да,- ған ша, - ған,- нан),(________ __________).

(_________...- ған – дықтан, - ған соң),(___________ ____________).

(_________... – үшін, - мақ),(_________ __________).

(__________...- ып, - іп, - п,- а,- е,- й),(________ _____________).

- Сабақтас құрмалас сөйлем деген не?
- Сабақтас құрмалас сөйлемнің неше түрі бар?
- Бүгін сабақты топпен өткіземіз. Бірінші қатар – бірінші топ, екінші
қатар – екінші топ, үшінші қатар үшінші топ.
Дәптеріңізді ашып бүгінгі күнді жазыңдар. Әр қатар тірек сызба бойынша сөйлемдер құрап, дәлелдейді.

ә. Екі сабақтас құрмалас сөйлем құраңдар:
бірінші топ шартты бағыныңқылы, ( тақтада)
қарсылықты бағыныңқылы.
екінші топ мезгіл бағыныңқылы, (тақтада)
себеп бағыныңқылы.
үшінші топ мақсат бағыныңқылы, (тақтада)
қимыл сын бағыныңқылы.
б. Сөйлемдерді дәлелде.

- Балалар, мәтінмен танысуды мен мына сөздермен бастағым келді.
Өлді деуге сыя ма, ойлаңдаршы, өлмейтұғын артына сөз қалдырған?
Бұл бүгінгі жаңа тақырыптың ұраны. Осы сөздерге әрі ораламыз.

- Ал, енді мәтінмен танысайық. Абайдың мұражай - үйі . Қазір әр топ өз абзацымен тапсырмаларды дайындайды.

2. Мәтінмен жұмыс.
1 қатар а. 1 - 2 абзацты оқып, ат қой.
ә. Негізгі ойын айтып бер.
б. Негізгі ойын білдіретін тірек сөз тіркестерді теріп жаз.

2 қатар а. 3 - ші абзацты оқып, ат қой.
ә. Негізгі ойын айтып бер.
б. Негізгі ойын білдіретін тірек сөз тіркестерді теріп жаз.

3 қатар а. 4 - 5 абзацты оқып, ат қой.
ә. Негізгі ойын айтып бер.
б. Негізгі ойын білдіретін тірек сөз тіркестерді теріп жаз.
- Мәтіннен мұражай туралы алған білімдерімізді бекіту үшін келесі тапсырмаларды орындаймыз.
1 қатар в. Хронологиялық жұмыс.
2 қатар в. Ассоциялық жұмыс.
3 қатар в. Мәтінге сұрақтар қой.

3. Деңгейлік тапсырмаларды орындау. Әр топ өз абзацынан:
а. Бір сөйлемге синтаксистік талдау жаса.
ә. Сөйлемдегі сөздердің септік жалғауларын анықта.
б. Мәтіндегі сөйлемдер негізінде сабақтас құрмалас сөйлем құра.
Берілген екі жай сөйлемдерден бір сабақтас құрмалас сөйлем құраңдар.
1. Ақынның туғанына жүз жыл толды.
Жидебайдағы Абай қыстауы оның мұражай – үйіне айналды.
2. Мұражайдың бөлмелері толық болды.
Ақынның жақын туыстары, достары, замандастары заттарын берді.
3. Бірінші есіктен ас үйге кіресің.
Ұзын дәлізден өту керек.
4. Мұражай 1970 жылы күрделі жөндеуден өтті.
Құрылымы, сыртқы пішіні Абай заманындағы көрініс - келбетін сақтаған.

4. Абайдың мұражайына саяхат. (үй жұмысы)
Үйде дайындаған презентация бойынша саяхат жасау.

5. Қорытынды.
Өлді деуге сыя ма, ойлаңдаршы,
Өлмейтұғын артына сөз қалдырған
а. Бұл кімнің сөздері?
ә. Кім туралы айтылған?
а. Осы ұлы ақынның сөздерінің мағынасы неде деп ойлайсыңдар,
қалай түсінесіңдер?
6. Үйге тапсырма. Эссе жазу.
Өлмейтұғын артына сөз қалдырған
- қара сөздері;
- басқа авторларының шығармалары;
- ақынның шығармалары;