Салық міндеттемесінің есебі

Салық міндеттемесі мемлекет алдындағы әрбір салық төлеушінің міндеттемесі болып табылады және ол салық заңына сәйкес жүргізіледі.
2001жылғы 12маусымда №209-11 Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдері туралы», (өзгертулермен және толықтырулармен) салық Кодексі қабылданды. Кодекске сәйкес жеке және заңды тұлғалардан алынатын салықтар мемлекеттік бюджетті толықтырудың негізгі көзі болып табылады.
Кәсіпорынның бюджетпен есеп айырысу операциялары 63 бюджетпен есеп айырысу бөлімшесінің шоттарында есепке алынады. Бұл бөлімшеге: 631 «Төленетін ағымдағы табыс салығы», 632 «Кейінге қалдырыған табыс салығы», 633 «Қосылған құн салығы», 634 «Бюджетпен басқадай есеп айырысу» шоттары кіреді.
Корпоративтік табыс салығының салынатын негізгі объектісі салық салынатын табысы болып табылады, оның деңгейі жылдық табыс жиынтығы мен шегерімнің (тұрақты мекемелер арқылы қызметін жүзеге асырмайтын, резидент еместерді қоспағанда) арасындағы айырмасы арқылы анықтайды:

Салық салынатын = Жылдық табыс - шегерімдер.
табыс жиынтығы

Жылдық табыс жиынтығына: жөнелтілген өнемідер, атқарылған жұмыстар, көрсетілген қызметтер және басқа да операциялар үшін, салық төлеушінің алуына (алғанына) жататын ақшалай немесе басқа да қаражаттар, өзара есеп айырысу ретінде үшінші тұлғаларға жіберілген, тікелей, не жанама түрінде шығындарды өтеуге жіберілген қаражаттар кіреді. Кәсіпкерлік қызметтерден түсетін кірістерге: өнімді (жұмысты, қызметті) сатқаннан түсетін кірістер; ғимараттарды, қонрдырғыларды сату кезінде құнының өсуінен сондай-ақ амортизациялауға жатпайтын активтерден инфляцияға байланысты олардың құндарына түзеулерді есепке алу барысында түскен кірістер; басқа да сатудан түскен тыс кіріс, соның ішінде: проценттер бойынша кіріс; дивиденттер; ақысыз алынған мүліктер мен ақша қаражаттары; мүліктерді жалға беруден түсетін кірістер; роялти; мемлекеттен және басқа да заңды тұлғалардан алынған жәрдем ақшалар; кәсіптік қызметтен немесе оның қызметін шектеуден алынған кірістер; қарыздарды есептен шығарудан түскен кірістер және т.б. жатады.
Салық төлеушілер жылдың табысының жиынтығынан сыналарды шығарып тастау керек:
- дивиденттер, ҚР заңды тұлға резиденттерінен алынған бұрындары төлем көзінен ұсталғандары;
- кәсіпорынның меншігіндегі акциясының құны, олардың номиналдық құнынан артқан деңгейі, яғни эмитенттердің орналастыру кезінде және меншікті акциясын сатқан кезінде алынған табыстары;
- әртүрлі апатты төтенше жағдайына, душар болған жағдайда, гуманитарлық көмек ретінде алынған мүліктердің құны, егер де олар арналымы бойынша пайдаланылса;
- зейнетақыны қамтамасыз ету туралы ҚР заңына сәйкес алынған инвестициондық табыстары.
Заңды тұлғалардың жылдық табысының жиынтығынан оны алуға байланысты барлық шығындар кемітіледі, соның ішінде табыс салығы салынатын еңбек ақы бойынша шығындарды да, яғни қызметкерлерінің материалдық және әлеуметтік әл-ауқатын көтеруге шығарылған шығындар, сондай-ақ Қазақстан респуубликасының заңдарымен реттелетін Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру және арнайы қорларға салынған шығындар.
Жылдық табыс жиынтыяғының келесі шегерімдер жасалады.
Қызмет бабымен іс-сапарға кеткен шығындары және өкілеттік шығыстары Қазақстан республикасының Үкімет белгілеген нормалар шегеріледі:
- іс-сапарға жіберілген жеріне дейін кеткен нақты жолымен байланысты шығындары, сондай-аө броньға жасалған шығындары жатады;
- шетелдік іс-сапарда жүрген кезіндегі тәулік шығындары Қазақстан республикасының үкіметінің белгіленген норма шегінде беріледі.
Алынған сыйақы бойынша шегерім келесі деңгейде жасалынады: Сыйақы қатарына алынған несие мүліктер, дисконттар мен депозиттер жатады.
- несиелер бойынша, оның ішінде қаржылық лизинг бойынша да, депозиттер, сондай-ақ мүліктерде теңгемен алынса, ондай Қазақстан республикасының Ұлттық банкісі бекіткен қайта қаржыландыратын 1,5-ке еселенген ресми мөлшерлемесі бойынша шығарылған сомасы шегінде шегеріледі, ао ол шетел валютасында берілген болса, онда ол Лонданның банкаралық рыногының 2-ге еселенген мөлшерлемесі (ставкасы) бойынша шығарылған соманың шегінде шегерілуге тиіс.
Жоғарыда шектеулермен қоса, несиенің максималды марапаттау сомасы да шегерімге жатады:
Заңды тұлға- Төлем көзінен ұсталатын
Резиденттеріне Төлеу көзінен табыс салығының
төлейтін, марапттау = ұсталынған х мөлшерлемесі (15%)
және шегерімге марапаттау Корпоративтік салығының
жатқызуға болатын сомасы мөлшерлемесі (30% )

Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісінің қайта қаржыландыру мөлшерлемесі және Лондонның банкааралық рыногының депозиттері, бағалы қағаз қарыздарды, мүліктерді, сондай-ақ несиені рәсімдеу кезіндегі мөлшерлемесі пайдаланады.
Келісім шартқа сәйкес несие үшін марапттау сомасын есептеу кезінде қалқып жүретін мөлшерлемесі және сол мәміленің нақты жасалған күніндегі мөлшерлемесі есепке алынады.
Жер қойнауындағы салықтар.
Мұндай арнайы салықтардың қатарына:
1. Үстеме пайдаға салынатын салық;
2. Жер қойнауына салынатын арнаулы төлемдер:
2.1. Бонустар (қол қойылған және коммерциялық
2.2. Роялтилер;
3. Өнімді бөлу бойынша ҚР үлесі жатады.

Үстеме пайдаға салынатын салық. Жер қойнауын пайдаланушыларға салынатын салық онда жасалатын контрактының мазмұнына байланысты болып келеді, сондықтан оны шартты түрде екі модельге бөлуге болады.
біріншісі – Салық Кодексі белгілеген міндетті төлемдерімен қоса салықтың барлық түрін төлеуді қарастырады;
екіншісі – тек Қазақстан Республикасының үлесінде жер қойнауына тиеселі міндетті төлемдерімен қоса барлық салықтарды төлеуді қарастырады, тек шикі мұнай өнімдеріне төленетін акцизтерді, үстеме пайдаға салынатын салықты, жер салығын, мүлік салығын қоспағанда.