Қазақ тіліндегі кісі есімдерінің шығу тарихы жоғарыда атап көрсеткеніміздей сан есімдердің есім жасау қасиеті

Романдағы сан есім арқылы жасалған кісі есімдері болса, баланың туған күніне , мерзіміне оны қоршаған ортаға, өмір тіршілігіне байланысты болса, енді біреулері сандардың қасиеттеріне сену идеясына байланысты қойылады. Осы романдағы сан есімге байланысты есімдерден, А л т ы б а й , Т о қ с а н , Б е с-        б а й , Ж е т п і с , М ың ж а с а р   сияқты есімдері бар.

А л т ы б а й жас жылқышыларға іңірге шейін тыныс алып, ес жиыңдар деге н ІІ;580 . Алты сан есімдерді түркі тілінің тарихында баланың қол аяғы алтау болыр туылуына байланысты қойылатын болған. Мәселен, өзбек ономастикасын зерттеуші З. Бешатов былай дейді: Балалардың қолы яки аяқтарының саусақтары алтау болып туылса, О р т и қ , О р т и қ б а й, О л т и-      б о й , сияқты есімдер қойылған.

Алтыбай жиі ұшырасатын сөз тіркестері алты ай жаз, алты ай қыс. Демек    алты сан есімнің сөздік қорымызда кеңінен қолданылып, түрлі лексика – семантикалық қасиетке ие екенін байқаймыз. Жақсы сауыншы Т о қ с а н үйленсе, кетіп қалмақшы, сол үшін жібермес болып, жіпсіз жүр ІІ; 122 .

М ы ң ж а с а р ғ а жаманшылық жасап жүрген оның туысы емес, түп себебін айтсам- жоқшылық.

Ал, жетпіс, тоқсан сан есімдері арқылы жасалған кісі есімдері баланың әкесінің осы жасқа келгенде туылғандығын немесе сол жасқа жетемін деген сеніммен қойылғандығын көрсетеді. Онымен қатар М ы ң ж а с а р есімімен қою баланың өмір жасы ұзақ болсын деген тілекке байланысты қойылған есімдер.

Жалпы сан есімдер түркі халықтарында фразеологиялық тіркесулер жасауға бейім тұратыны белгілі. Қазақ тіліндегі кісі есімдерінің шығу тарихы жоғарыда атап көрсеткеніміздей сан есімдердің есім жасау қасиеті. Түркі халықтарының ішінде қазақ тілінде актив қолданылады.

Ұқсас жұмыстар

Абай жолы романындағы антропонимдер

Қазақ тіліндегі кісі есімдерінің ескерткіштер мен шежірелердегі қалпын талдап, оны қазіргі қазақ тіліндегі атаулармен байланыстыра зерттеу

Адам есімдері концептісінің ассоциативтік–гендерлік құрамы

Көркем мәтіндегі жалқы есімдердің семантизациясы

Әлемнің тілдік бейнесі – ағылшын және қазақ антропонимдерінде

ҚАЗАҚ ЕСІМДЕРІНІҢ ЛИНГВИСТИКАЛЫҚ ГЕНДЕРЛІК МӘНІ

Қазақ және түрік тілдеріндегі антропонимдердің ерекшеліктері

Қазақ антропонимдерінің зерттелуі

Қазақ тіліндегі антропонимдердің лингвомәдени жүйесі

Ертегі кейіпкерлерінің есімдеріне тілдік талдау

Дербес компьютерлердің шығу тарихы