Еншілік капиталға бөлу моделі

Мұнай кешенінде шет ел капиталын қолданудың тиімділігі туралы қазақша реферат

Капитал немесе холдингтік компания деп қызметтің негізгі саласы, бір немесе бірнеше жеке заңды капиталдарға бақылау жүргізуді   қамтамасыз ету болып табылады және ұзақ уақытқа қатысуға үлес есептелген каиптал кампания түсініледі .

Бизнесте бір – бірімен өзара байланысты , акцияларының бақылау пакеті капитал болатын біріккен компаниялар — холдинг концерн деп аталады.

Капитал құрудың негізгі модельдері айрықшаланады:

1. Негізгі модельді — капитал негізгі және жұмыс істейтін компаниялардағы қатысушы үлесін сатып алу.

2. Қосылу моделі – бұрынан келе жатқан капиталдың қатысушысы   холдинке үлесін енгізу.

3. Бөлу моделі — Капиталдың құрылымдық   бірліктерін толық бөлісу.

4. Еншілік капиталға бөлу моделі — әрекет етуші иегер және капитал кампаниялардың құрылымдық бірлігінің бөлімшесі.

Мұнай – газ саласында негіздеу моделі жекешелендіруді жүргізгенде жаңа өнімдер мен технологиялар пайда болғанда, жаңа географиялық рынокқа шыққанда пайдаланылады.

Мұнай – газ бизнесі капиталының құрылымын өзгерту мен қайта құруды, бәсекелестікті күшейту мақсатында біріккен кәсіпорындар құрғанда    тік және көлденең біріктірілгенде, өнімдерді әр тараптандырылғанда және жаңа рынокқа шықанда қолданылады. Қаржылық капиталы мен орындалатын басты қызмет — қаржыландыру және бақылау болып табылады. Мұндай жағдайда жедел басқару қызметін орындау қарастырылмаған. Егер еншілік капитал қаржылық компания болатын болса, онда олар қаржылық рынокқа қысқа мерізімді   қаржылық құрылымдар мен шыға алады. Ұзақ мерізімге капитал тарту және акцияларды орналастыру холдингтің барлық уақытта басым саясаты болады.

Холдингтің капитал кампанияларының арасындағы қалыптық құрылымды өнімдік және қызметтік түрде өткізілетін   бөлек алынған капиталдарды бағынушылық пен міндеттер әр түрлі бөлінуі мүмкін. Холдинке қарсы капиталдар өзара қарым – қатынаста бір жағынан шаруашылық құқықтар мөлшеріне, екінші жағынан ішкі әкімшілік ережелеріне бағынып, концерн басшылығының шешімдерімен тәртіптелінеді.

Бүгінде Қазақстанда болып жатқан өтпелі кезең капиталдың алғашқы қорланумен теңестіріледі. Алайда осы процестердің арасында толық сайкестік жоқ, сондықтан ұқсастық шартты. Капиталдың алғашқы қорлануы түсінігі ең бірінші   А.Семит кездескен кейіннен К.Меркестің Капиталында зерттелген.

Оның алғашқы мағынасы феодолизмнен капитализімге өтудің материялдық жағдайларын дайындауда болады және былай айтылады.

1.Тікелей өндірушлердің өндіріс құрал жабдықтарынан ажырауды және олардың жалдамалы жұмысшыларға айналуы.

2.Қоғамдық құралдар мен ақша капиталдарының буржуазия қолдарына көшуі

Казіргі Қазақстан директивті баға жасалу және ресурстардың орталықтанған бөлу мен негізделген әміршіл – әкімшілік   жүиеден бас тарту мен және реттеудің рыноктік әдістеріне көшумен байланысты процесті басынан өткізіп отыр. Алғашқы қорланудың жаңа мағынасының ескіден айырмашылығы — осында. Оларды кәсіпкерлер класының жеке меншік түріндегі материялдық негізінде құралу процесі біріктіріледі. Ол үшін сыртқы және ішкі көздер бар.

Әлемдік тәжірибеде ұлттық мұнай – газ жобаларын қаржыландыру үшін инвестиция таратудың келесі ұйымдастыру түрлері қолданылады:

—      қаржыландырудың жетіспеушілігі – мемлекеттің қарыз алуы инвестицияларды жобалар бойынша инвестицилық қызметтегі субъектілерге бөлуі мемлекеттік кепілдемемен мемлекеттің қарыз болуына алып келеді. Мемлекет қарызды қайтаруға кепілдік береді.

—      акционерлік немесе капиталді қаржыландыруда саланың нақты қызметті    немесе кәсіп орын инвестицияланады,

—      жобалық қаржыландыруда тікелей жоба инвестицияланады.

Халықаралық мұнай – газ жобасын қаржыландырудың жоғарыда айтылған ұйымдастыру түрлерінің ең жақсы дамыған және кең тарағаны- жобалық қаржыландыру болып табылады.

Бұл халықаралық   мұнай – газ жобаларын қажет айтарлықтай қаржылық ресурстарды жандандыру үшін және қатысушылар   арасында тәуекелді бөлісу үшін маңызды. Инвестициялық жобаның қаржыландыру көздері болып   компанияның өз қаржысы   шығарылатын болса корпаративтві жобалық қаржыландыру жеке жағдай болып табылады. Халықаралық мұнай – газ жобаларын әзірлеу мен жүзеге асыру белгісіз жағдайда орындалады. Бұл келесі факторларға байланысты. Халықаралық мұнай – газ жобаларын жүзеге асыру белгісіз жағдай мен негізінде өтеді және бұл екі санаттар өзара бір – бірімен байланысты. Инвестиция алдындағы зерттеу сатысында инвеистициялық жобаны сораптау кезінде тәуекел факторлрын есепке алып, азайту қажет.

Дағдарыстан шығудың ең маңызды құралы – капиталдық қызметтің белсенділігі болып саналады. Капиталдық қызметтің ең негізгі шарты жағымды капиталдық жағдайдың қалыптасуы деп айтуға болады, ал бұл жағдай мынадай қажеттіліктер болуын болжап береді:

— Капиталдық ауқымның қалыпты тұрақтануы мен кезекті жандануының                  мұнай   өндірістегі бәсекеге икемді бөлігін, тірек ету арқылы жүзеге асуы;

-Мұнай өндірістік өсімді икемдейтін жағымды салық тәртібін жасау;

-Төлем-ақылық және қаржылық тәртіпті реттеудің, нормалаудың комплексті шегін қалыптастыру;

-Іс-жүзіндегі нақты банкілік алғашқы төлемнің пайызын белгілі бір деңгейге дейін, яғни мұнай өндірістік сектордан капитал ағымын тоқтатуға икемдейтін және нақты капитал жандандыруға әкелетін деңгейге дейін төмендету;

-Тиімді мемлекеттік кепілдіктер жүйесін дамыту;

-Капиталдық инфрақұрылымдар дамуы мен тиімділігін арттыру;

-Толық салмақты мұнай шаруашылықтық механизмді жаңа технологиялық құрылымдағы, мұнай өндірістік – техникалық жүйеде болашағы күңгірт өндірістер, ресурстарын бөлу үшін, ресурстар шоғырын олардың өндірілетін жерлеріне мұнай шоғырландыру, экономиканы модернизациялау үшін құрып шығу.

Біркелкі салықтық реттеудің жүйесін өндірістік ұйымдарға мемлекеттік және жергілікті жеңілдіктер арқылы қалыптастыру, мекенжай тұрғысынан, жекеше, болжау жағынан салықты жақсарту тәсілінің көптеген факторларға тәуелділігі — әртүрлі аймақтағы қызметтердегі кіріс нормасын инвесторланатын капиталға жақындастырады және капитал құйылымын реттейді, ал бұл инвестиция белсенділігін күшейтуге әкеліп, барлық капиталдық инфрақұрылымдардың жандануына әкеліп соқтырады.

Салықты реттеу жүйесін қарастыруға мына мәселелерді ескеруіміз тиіс:
Мұнай өндірістің сипаты және құрылымы айналымға түскен өнімнің қосымша құнының үлесі, мұнай өндірістің еңбектік сыйымдылығы және ақшалай сыйымдылығы, құрылымы; Мұнай өніміндегі орташа өзімдік пайда; ұйымның мүліктік көлемі, сонымен қатар бұның ішінде консервіленген және қолданылған мұнай өндірістік мақсаттағылары бар, амортизацияланған саясат; Мұнай өндірістік ұйымның капиталдық жоспарлары және олардың жаңашылдығы.
Қазақстан қазіргі шетелдік капитал қызыметіне әлеуметтік экономикалық құқықтық ережелер жасап, олардың мүдделеріне сәйкес инвестициялық климатта өте ыңғайлы жасауға ұмтылып отыр, сонымен қатар өзіндегі экономикалық қиындықтарды шешіп алдына қойылған мақсатқа жетуді көздейді.

5-сурет. Мұнай өндірістік ұйымдағы   капиталдық белсенділіктің    бағасын   шығаратын функционалдық арақатынастың үлгі схемасы

Республикада саясаткерлер мен экономистердің пікірінше шетелдік күрделі қаржының қатыстыруымен төмендегі проблемаларды шешуге мүмкіндік туадырады:

-Мұнай өнімділігін сыртқа шығару мүмкіндігінің тиіміділігін арттыру, оны шикізаттық сипатынан арылту;

— Мұнай өнімділігі елдің сыртқа шығару қызыметтерін күшейту және сыртқы рыногтағы өз орнын табу;

— сырттан әкелетін өнімдерді ауыстыратын мұнай өндірісті дамыту;

— Мұнай өндірістік ғылыми-техникалық деңгейі, жаңа техника мен технология, басқару әдісін мұнай өнімін өткізу арқылы көтеру;

— Дайын мұнай өнімді шығарудың технологиялық бөлігінің қалыптасуын бітіру;

— Артта қалған және тоқырап ыдыраған аудандардың дамуына көмектесу;

— Ұлттық экономикада жаңа жұмыс орнын жасау;

-Қазіргі замаңғы мұнай өндірістік және басқару тәжірибелеріне кадр мамандарды оқыту, дайындау;

— Қазақстанның экономикалық өз дербестігін қамтамассыз ету.

Осы айтылған мақсатты белгілерді барлық дамыған және дамышу елдер пайдаланды. Кейбір жағдайда қаржы министрлігі немесе басқада мекемелер өздерінің қалауы бойынша шетелдік үлес қосушыларға жоба жағдайына өзгеріс еңгізу, оны бастауды кейінге қалдыру, кейбір жағдайда келісімді талдауды талап ете алады