Есімше
Есімше. Көне түркілік кезеңде, ортағасырлық дәуірде қазіргі тіл фактілерімен салыстырып қарағанда, есімше мәнінде қолданылған есімше формалары анағұрлым көп болған..
Қазақ тілінде есімше категориясын арнайы зерттеп, еңбек жазған Т.Ерғалиев (1958) қазіргі қазақ тілінде түпкілікті немесе толық адъективацияланған есімше формалары деп мына қосымшаларды көрсетеді: -аған еген –қашаған, тебеген, алаған; -ғалақ гелек – ұшқалақ, жаңғалақ, сасқалақ; -шақ шек – еріншек, сүріншек, ұрыншақ; -ғыш гіш – білгіш, сезгіш, сенгіш; -мыш міш, -мыс міс – алдамыш, әлеміш, жасамыс; -геш – күлегеш
Сөзжасам мәселелерін зерттеуші Ж.Сарбалаев та осы пікірді қуаттайды.
Сөйтіп, әрі есім қабілетін бойына сақтап, әрі етістіктің семантикасы мен шақты білдіру қасиетін иеленіп, қазіргідей өз алдына есімше категориясы болып қалыптасқан. Ал есімшеге байланысты пікір білдірген зерттеушілер еңбегімен Ы.Маманов пікірін салыстыра келгенімізде, етістіктің есімше формасын шақтық мағыналық жағынан ажыратуы қазіргі қазақ грамматикасындағы пікірлермен сәйкес келетіндігін аңғардық. Ғалымның –ушы, -уші қосымшасын осы шаққа жатқызуын да дұрыс деп есептейміз. Өйткені қандай контексте, қандай мағынада жұмсалмасын, іс-әрекеттің осы уақытта жасалып жатқандығы аңғарылады.. Есімшенің салыстыру, мөлшер мағынасындағы семантикалық реңктерді танып, функционалды-семантикалық өрістер арқылы берілуінің кейбір түрлерін көрсеткен. Мысалы, Дастарханда нанның бір жейтіндейі қалды. Шелектің түбінде қол шаятындай су қалды т.б
ҚAЗAҚ ЖӘНЕ AҒЫЛШЫН ЕСІМШЕЛЕРІНІҢ СЕМAНТИКAСЫ, ПРAГМAТИКAСЫ ЖӘНЕ ОЛAРДЫҢ ЖӘЙ ЖӘНЕ КҮРДЕЛІ БAҒЫНЫҢҚЫ СӨЙЛЕМДЕРДЕГІ ҚЫЗМЕТІ
Өткен шақ есімше
Есімшелердің құрмалас сөйлем жасаудағы қызметі
Есімше тұлғаларының грамматикалық қызметі
Есімше — етістіктің ерекше түрі
Есімше зат есім үлгісіндегі сөз тіркестеріндегі бағыныңқы етістіктердің лексика-семантикалық синтагмалық мағыналары
Есімше тұлғаларыy барлық тіл деңгейлері тұрғысынан қарастыру
Қазіргі қазақ тіліндегі етістіктен жасалған анықтауыштар
Есімшелердің етістіктерше жұмсалу қызметі
Қазіргі қазақ тіліндегі есімше категориясы
Есімшенің түрленуі
Суреттен мақал шығарып, есімшенің жұрнағын табу
Есімшенің септелуі
Өткен шақ есімше
Есімшенің жұрнақтарын атау және мысал келтіру
Ауыспалы шақ есімше
Есімшенің жұрнақтары
Оқушылардың етістіктің есімше категориясы жайлы білімдерін кеңейту
Етістіктерді есімшеге айналдыр
Қызықты тапсырмалар, тосын сый Терме диктант Өмірмен байланыс Мәтіннен есімшелерді теріп жазу Қазақ газетіне - 100 жыл