Толып тұрған бай қайда

Қатты күйзелген, өмірден соққы көрген, адамдарынан қапыда ерте айрылған, мұңды, шерлі адамдар кейде қаймығып отырып өзінің зар-наласын сыртқа шығарып тәңірге, аруаққа, елге шағынып жылайды, зарлайды. Мұны "дауыс қылу" дейді. Дауыс қылу өлеңмен айтылады және ол әйелдерге тән әдет. Дауысты естіген адамдар, үлкендер мен әйелдер оған келіп, басу, тоқтам айтады, балалар, туған-туысқандары барып айтып, ертеңгі күнге сендіреді. Кейде мұңды адамдар көзіне жас алып, қосыла жылайтын күндері де болады. Дауыс қылу әсіресе кешегі 1928 жылғы тәркілеу, колхоздастыру, 1931 жылғы аштық, 1937 жылғы қудалау, 1941-45 жылғы соғыстан кейінгі жылдары ел ішінде өте көп болған. Соның бірі мынадай:

...Толып тұрған бай қайда?
Толық сөйлер би қайда?
Жайлауымды жау алды-ау,
Қыстауымды өрт алды-ау.
Азаматым қамауда, ойбай,
Дүние, мүлкім талауда, ойбай!
Көзімнен ақты қанды жас,
Басылар ма енді бас, ойбай...

Дауыс қылу мен жоқтауды шатастыруға болмайды. Рас екеуі де қаралы, қапалы жағдайда айтылса да екеуі екі басқа. Жоқтау өлген адамға ғана арналып айтылады, ал дауыс қылу көңіл-күйін білдіретін жыр.

Ұқсас жұмыстар

Төле би Әлібекұлы өмірібаяны

Мәриям Хакімжанова

Балқаш көлі туралы

Қазақ әдебиеті тарихында өзіндік қолтаңбасы қалған ақындық өнердің өрен жүйрігі

Бағзыдан жеткен баба жыр

Нарманбет Орманбетұлы

Қазақ халқының тұрмыс – салт жырлары

Әдеби тілде ұшырасатын сөздердің мағыналық айырмашылықтары

Мұқағали Мақатаев лирикасының көркемдігі

Қазақ билерінің шешендік сөздері

ҚАРАШАҰЛЫ БӘЙДІБЕК