Ақшалды біз өлтіргеніміз жоқ, суықтан өлді

Қыпшақ Алтыбай деген кісі жасынан зерек, шешен, суырып салма ақын болыпты. Сол Алтыбай ақын 16-17 жасар кезінде кісі өліміне байланысты үлкен дауға қатысып, шешендік-тапқырлықпен екі жақты бітімге келістірген деседі.
Тобықты елінің бір топ адамдары жылқы жоғалтып, жоқ іздеп жүріп, Қаракесек –Шаншар еліндегі бір байдың үйіне қоныпты. Байдың үйінде тоқалдыққа ұзатқалы отырған бойжеткен қызы бар екен. Сол қызбен жолаушылардың бірі – Байтен деген жігіт танысып, көңіл қосып қалыпты, ертеңінде түн ішінде келіп Тобықты жігіттері әлгі қызды алып қашып кетіпті. Артынан шыққан қуғыншылардың біреуі – Ақшал Шаған өзеніне суға кетіп, қаза табады. Қуғыншылардың амалсыз кейін қайтқанын естіген Қаз дауысты Қазыбек бидің немересі Тіленші би екі жүздей қол жинап, Тобықтыны шабамыз деп атқа мініпті.
Осы хабарды естіген Кеңгірбай, Көбей билер не істейміз деп ақылдасса керек. Кеңгірбай бидің қартайып қалған кезі екен,
Менің атым арып,
Тоным тозған шағым ғой.
Тапқыр едің Көбейім,
Бұлбұл еді көмейің
Көріп тұрсың жайымды,
Тіленшіге не дейін –
депті Кеңгірбай Көбейге. Әлгі бір сылдыр көмей, жез таңдай неме қайда деп, 16 жасар Алтыбайды шақырып алып: Мен сені екі ел егес болатын қиын дауға жұмсайын деп отырмын, соны тиянақтап, шешімге келтіреді деп сенемін. Енді, жорғаңа мін, оң қолыңа қамшы, сол қолыңа сойыл іл. Қаракесек Тіленші би екі жүз адаммен елімізді шапқалы келе жатыр деген хабар келді. Солардың алдынан шығып, Шаған өзеніне жеткізбей тосып ал дейді де, Тіленші бидің жағдайын қысқаша түсіндіріп, Алтыбайға айтып береді. Алтыбай ақын Көбейдің тапсырмасын қабыл алады. Келе жатқан қолды көріп, жаяулап келіп Тіленшіге сәлем беріп:
Мен Алтыбай бала өлеңші,
Сіз Бекболат ұлы Тіленші.
Сіз аларына келгенде,
Ана тегің болмаса,
Біз бұзушы еренші.
Ата тегің жақсы еді-ау,
Әділдіктен бұзылдың.
Ата-енесі біз бе едік,
Терісінен соққан қызылдың.
Құнын қуып жүрсің бе,
Суықтан өлген Ақшалдың,
Ел шабуға келгенде,
Жинап келдің шаншарды-
Қазақтағы жоқ санды.
Жығынды кісі біз болсақ
Ұстатпайық келесі жылғы,
Желдіқара – тоқсанды,-
деген екен.
Сонда Тіленші би атының басын бұрып алады да, жанындағы адамдарға қайтыңдар деп әмір етіпті. Елінің шетіне келіп тоқтағанда: Әлгі Тобықтының қаршадай баласы не айтты, біз кейін неге қайттық? дейді, көпшілік ішінен біреу:
- Ақын бала Кеңгірбай, Көбей билердің жіберген елшісі көрінеді. Айтқан сөздерінің астары мынау: Ақшалды біз өлтіргеніміз жоқ, суықтан өлді. Оған желтоқсан айы кінәлі. Сол үшін Тобықты айыпты болған күнде де, әйел құнын алсын. Қалған дауды келесі жылғы желтоқсанға дейін келісерміз дегені, - деп түсіндіріпті.