Қазақ хандары

Жиынтық бағалауға арналған əдістемелік ұсыныстар

Қазақстан тарихы

7-сынып
Әдістемелік ұсыныстар мұғалімге 7-сынып білім алушыларына Қазақстан тарихы пәні бойынша жиынтық бағалауды жоспарлау, ұйымдастыру және өткізуге көмек құралы ретінде құрастырылған. Әдістемелік ұсыныстар (қазақ тілінде білім беретін) 7-сыныптың Қазақстан тарихы пәні бойынша оқу бағдарламасы (орта білім беру мазмұнын жаңарту аясындағы) мен оқу жоспарының негізінде дайындалған.
Бөлмі бойынша жиынтық бағалаудың тапсырмалары мұғалімге білім алушылардың тоқсан бойынша жоспарланған оқу мақсаттарына жету деңгейін анықтауға мүмкіндік береді.
Әдістемелік ұсыныстарда бөлім бойынша жиынтық бағалауды өткізуге арналған бағалау критерийлері мен дескрипторлары бар тапсырмалар ұсынылған. Сондай-ақ, жинақта білім алушылардың оқу жетістіктерінің мүмкін деңгейлері (рубрикалар) сипатталған. Дескрипторлары мен балдары бар тапсырмалар ұсыныс түрінде берілген.
Әдістемелік ұсыныстар жалпы білім беретін мектеп мұғалімдері мен мектеп әкімшілігіне, мектеп білім беру бөлімінің әдіскерлеріне, критериалды бағалау бойынша мектеп, өңірлік үйлестірушілеріне және басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.

Әдістемелік ұсыныстарды дайындау барысында ресми интернет-сайттағы қолжетімді ресурстар (суреттер, фотосуреттер, мәтіндер, аудио және бейнематериалдар) қолданылды.

2
Мазмұны

1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР ... ... ... ... ... ... 4 VI – IX ғғ. Қазақстан бөлімі бойынша жиынтық бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 4
2 -ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР ... ... ... ... ... ... . 8 X – XІІІ ғ. басындағы Қазақстан бөлімі бойынша жиынтық бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
3-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР ... ... ... ... ... ... 12 XIII – XV ғасырдың І жартысындағы Қазақстан бөлімі бойынша жиынтық бағалау ... ... ... ... ... 12 Қазақ халқының қалыптасуы бөлімі бойынша жиынтық бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 16 Біртұтас қазақ мемлекетінің құрылуы бөлімі бойынша жиынтық бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
4-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР ... ... ... ... ... ... 23 Қазақ хандығының XVI – XVII ғасырлардағы дамуы бөлімі бойынша жиынтық бағалау ... ... ... 23

3
1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР VI – IX ғғ. Қазақстан бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Тақырып Қазақстан территориясындағы ерте ортағасырлық мемлекеттер
Ежелгі түріктердің жазуы

Оқу мақсаты

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының деңгейі

Орындау уақыты
6.3.1.2 VI-IX ғғ. мемлекеттерді білу және картаны қолданып, саяси процестерді түсіндіру арқылы Түрік қағанаты құрылуының тарихи маңызын анықтау
6.2.3.1 Көне түркі жазуының тарихи маңызын түсіндіру

Білім алушы
• Ерте ортағасырлық мемлекеттердің хронологиялық шеңберлері мен қамтыған аймақтарын сипаттайды
• Ерте ортағасырлық мемлекеттердің қамтыған аймағын кескін картада көрсетеді
• Көне түркі жазуының тарихи маңыздылығын анықтайды

Білу және түсіну Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары

20 минут

Тапсырма

1. Кестені толтырыңыз.

Мемлекеттер
Хронологиялық шеңбері
Қамтыған аймағы
Түрік қағанаты

Шығыс түрік қағанаты

Оғыз мемлекеті

Қимақ мемлекеті

4
2. Кесін картамен жұмыс
Батыс Түрік,Түргеш, Қарлұқ мемлекеттерінің шекарасын кескін картаға белгілеңіз.

3. Деректен үзінді оқи отырып, төмендегі сұраққа жауап беріңіз.

Күлтегін жырынан үзінді

Түркі халқы үшін Түн ұйықтамадым, Күндіз отырмадым.
Інім Күлтегінмен бірге, Екі шадпен бірге,
Өліп-тіріліп ұлғайттым. Біраз ұлғайтып,
Біріккен халықты от-су қылмадым. Сөйтіп, Тәңірі жарылқады.
Бағым болғандықтан, Сәті түскендіктен
Өлімші халықты тірілттім. Жалаңаш халықты тонды, Кедей халықты бай қылдым. Аз халықты көп қылдым, Тату елге жақсылық қылдым. Төрт бұрыштағы халықты Бәрін бейбіт қылдым,
Тату қылдым,
Бәрі маған бағынды.

1. Түрік қағандары көрші елдермен қандай қарым-қатынаста болды?

2. Білге қағанның мемлекетті нығайтудағы рөлі қандай?

5
3. Күлтегіннің мемлекетті нығайтудағы рөлі қандай?

4. "Күлтегін", "Тоныкөк" жырларының тарихи құндылығы неде?

Бағалау критерийі
Тапсырма №
Дескриптор
Балл

Білім алушы

Ерте ортағасырлық мемлекеттердің хронологиялық шеңберлері мен қамтыған аймақтарын сипаттайды

1
Түрік қағанатының хронологиясын жазады;

1

Түрік қағанатының қамтыған аймағын көрсетеді;
1

Шығыс түрік қағанатының хронологиясын жазады;

1

Шығыс түрік қағанатының аймағын көрсетеді,
1

Оғыз мемлекетінің хронологиясын жазады;
1

Оғыз мемлекетінің аймағын көрсетеді
1

Қимақ мемлекетінің хронологиясын жазады;

1

Қимақ мемлекетінің аймағын көрстеді;
1
Ерте ортағасырлық мемлекеттердің қамтыған аймағын кескін картада көрсетеді

2
Батыс Түрік қағанатының қамтыған аймағын кескін картада белгілейді;

1

Түргеш қағанатының қамтыған аймағын кескін картады белгілейді;

1

Қарлұқ қағанатының қамтыған аймағын кескін картада белгілейді;

1
Көне түркі жазуының тарихи маңыздылығын анықтайды

3
Түрік қағанаттары көрші елдермен қарым-қатынаста қандай мақсатты көздегенін анықтайды;

1

Білге қағанның мемлекетті нығайтудағы рөлін түсіндіреді;

1

Күлтегіннің мемлекетті нығайтудағы рөлін түсіндіреді;
1

"Күлтегін", "Тоныкөк" жырларының тарихи құндылығын анықтайды.

1
Барлығы
15 балл

6
VI – IX ғасырлардағы Қазақстан бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нəтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні ___________________________________________

Бағалау критерийлері
Оқушылардың оқу жетістігі деңгейлері

Төмен
Орта
Жоғары
Ерте ортағасырлық мемлекеттердің хронологиялық шеңберлері мен қамтыған аймақтарын сипаттайды
Ерте ортағасырлық мемлекеттердің хронологиялық шеңберлері мен қамтыған аймақтарын кестеде сипаттауда қиналады
Ерте ортағасырлық мемлекеттердің хронологиялық шеңберлері мен қамтыған аймақтарын кестеде сипаттауда қателіктер жібереді
Ерте ортағасырлық мемлекеттердің хронологиялық шеңберлері мен қамтыған аймақтарын кестеде сипаттайды
Ерте ортағасырлық мемлекеттердің қамтыған аймағын кескін картада көрсетеді
Ерте ортағасырлық мемлекеттердіңтерриториясын кескін картада көрсетуде қиналады
Ерте ортағасырлық мемлекеттердің территориясын кескін картада көрсетуде қателіктер жібереді
Ерте ортағасырлық мемлекеттердің территориясын кескін картада көрсетеді
Көне түркі жазуының тарихи маңыздылығын анықтайды
Түрік қағанаттары көрші елдермен қарым-қатынаста қандай мақсатты көздегенін, Білге қаған мен Күлтегіннің мемлекетті нығайтудағы рөлін, Көне түркі жазуының тарихи маңыздылығын анықтауда қиналады
Түрік қағанаттары көрші елдермен қарым-қатынаста қандай мақсатты көздегенін, Білге қаған мен Күлтегіннің мемлекетті нығайтудағы рөлін, "Күлтегін", "Тоныкөк" жырларының тарихи құндылығын талдаған, анықтауда қателіктер жібереді
Түрік қағанаттары көрші елдермен қарым-қатынаста қандай мақсатты көздегенін, Білге қаған мен Күлтегіннің мемлекетті нығайтудағы рөлін, "Күлтегін", "Тоныкөк" жырларының тарихи құндылығын жан-жақты анықтайды

7
2 -ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР

X – XІІІ ғ. басындағы Қазақстан бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Тақырып X ғ. – XIII ғ. басындағы Қазақстан территориясындағы саяси үдерістер
Ортағасырлық Қазақстанның экономикалық және мәдени дамуына Ұлы Жібек жолының ықпалы
Түріктердің материалдық және рухани мәдениеті

Оқу мақсаты 6.3.1.3

6.4.2.1

6.2.2.4
Xғ.–XIIIғ. мемлекеттердің даму ерекшеліктерін түсіндіріп, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау
Ұлы Жібек жолының қала мәдениетінің дамуына әсерін анықтау
Түркі кезеңіндегі қоғамды бейнелеуде М.Қашғари, Ж.Баласағұни еңбектерінің тарихи құндылығын түсіндіру

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының деңгейі

Орындау уақыты
Білім алушы
• Дамыған ортағасырлық мемлекеттердің қамтыған аймағын, ішкі және сыртқы саясатын сипаттайды
• Ұлы Жібек жолының қала мәдениетінің дамуына әсерін көрсетеді
• Түркі кезеңіндегі қоғамды бейнелеуде М.Қашғари,Ж.Баласағұни еңбектерінің тарихи құндылығын сипаттайды

Білу және түсіну Қолдану

20 минут

Тапсырма
1. Кестені толтырыңыз

Мемлекет
Қамтыған аймағы
Ішкі саясаты
Сыртқы саясаты
Қарахан

Қыпшақ

8
2.Суретпен жұмыс.

• Суретті қолданып, Ұлы Жібек жолының Қазақстандағы қала құрылысының, сауданың және қолөнердің дамуына әсерін анықтап, 3 дәлел келтіріңіз:

3 Кестені толтырыңыз.

Ғұламалар
Еңбегінің атауы
Еңбектің құндылығы
Махмуд Қашғари

Жүсіп Баласағұни

Қожа Ахмет Яссауи

9

Бағалау критерийі
Тапсырма №
Дескриптор
Балл

Білім алушы

Дамыған ортағасырлық мемлекеттердің қамтыған аймағын, ішкі және сыртқы саясатын сипаттайды
1
Қарахан мемлекетінің қамтыған аймағын жазады;

1

Қарахан мемлекетінің ішкі саясатын көрсетеді;

1

Қарахан мемлекетінің сыртқы саясатын көрсетеді;
1

Қыпшақ мемлекетінің қамтыған аймағын жазады;
1

Қыпшақ мемлекетінің сыртқы саясатын көрсетеді;
1

Қыпшақ мемлекетінің ішкі саясатын көрсетеді;

1
Ұлы Жібек жолының қала мәдениетінің дамуына әсерін көрсетеді
2
қала құрылысының дамуы туралы дәлел келтіреді;
1

сауданың дамуы туралы дәлел келтіреді;
1

қолөнердің дамуы туралы дәлел келтіреді;
1
Түркі кезеңіндегі қоғамды бейнелеуде М.Қашғари,Ж.Баласағұни еңбектерінің тарихи құндылығын сипаттайды
3
Махмуд Қашғаридің еңбегінің атауын Көрсетеді;
1

Махмуд Қашғаридің еңбегінің құндылығын көрсетеді
1

Жүсіп Баласағұни еңбегінің атауын көрсетеді;
1

Жүсіп Баласағұни еңбегінің құндылығын көрсетеді;
1

Қожа Ахмет Яссауи еңбегінің атауын көрсетеді;

1

Қожа Ахмет Яссауи еңбегінің құндылығын көрсетеді.
1
Барлығы:
15 балл

10
6.2A X ғ– XІІІ ғ. басындағы Қазақстан бөлім бойынша
жиынтық бағалаудың нəтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні ___________________________________________

11
3-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР

XIII – XV ғасырдың І жартысындағы Қазақстан бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Тақырып

Оқу мақсаты

Бағалау критерийі
Моңғол империясының құрылуы
Моңғол шапқыншылықтарының салдарлары Ақ Орда

6.2.2.3 Көшпелілердің әскери өнеріндегі жетістіктерін сипаттау
6.3.1.8 Қазақстан аумағындағы мемлекеттердің басқару жүйесінің ерекшеліктерін анықтау
6.3.2.5 тарихи оқиғалардың өзара байланысын анықтап, Қазақстан аумағында XIII – XV ғасырларда құрылған мемлекеттердің сыртқы саясатын түсіндіру

Білім алушы
•Моңғолдардың әскери өнерінің жетістіктерін анықтайды
•Мемлекеттердегі басқару жүйесінің ерекшеліктерін ажыратады
•XIII–XV ғасырлардағы ортағасырлық мемлекеттердің сыртқы саясатын түсіндіреді

Ойлау дағдыларының деңгейі
Білу және түсіну Қолдану

Орындау уақыты 20 минут

Тапсырма

1. Төменде берілген мәтінді зерделеп, келесі сұрақтарға жауап беріңіз.

Шыңғыс-хан мемлекетті әскери тұрғыдан ұйымдастырды. Бүкіл территориясы мен халқы оң қанат (барунғар), сол қанат (зұңғар – жоңғар) және орталық (гол) атты үш әскери-әкімшілік округке бөлінді. Әрбір округ түменге бөлінді. Олардың әрқайсысы он мың адамнан тұрды, мыңдықтар – он жүзден, ал жүздіктер ондықтан құралды. Мемлекеттің барлық аумағында 95 түмен болды. Мемлекеттің басты заңы Жасақдеп аталды.

1.Шыңғыс ханның мемлекеті қандай әскери-округтерге бөлінді? _____________________________________________________________________________ 2.Мемлекеттің барлық аумағы қанша түменнен құралды? _____________________________________________________________________________ 3.Мемлекеттің басты заңы қалай аталады? _____________________________________________________________________________

12
2.Төмендегі ұғымдарды сипаттамасымен сәйкестендіріңіз.

Басқару жүйесі

Сипаттамасы
1
құрылтай

a
Шыңғыс ханды қорғайтын жеке әскері
2
ноян

b
Тыңшылықпен айналысып, маңызды мәліметтер жеткізетін адамдар
3
жансыз

c
Ортағасырдағы моңғол қоғамындағы әскербасылары
4
кешіктен

d
Ақсүйектер мен халықтың маңызды мәселелерді талқылау үшін өткізілетін кеңесі

3. Кестеде берілген тарихи тұлғаларды сөздерімен сәйкестендіріңіз. Цитаталармен байланысты саяси оқиғаны толықтырыңыз.

Тарихи тұлғалар
Дереккөзден алынған тарихи тұлғалардың сөздерінен үзінділер
Осы цитаталармен байланысты саяси оқиғалар
Ұрыс хан
Мен әлемді жаулап алмағанда, олар бізге қылыш көтерер еді

Өзбек хан
Ақ Орданың тәуелсіздігіне мен алғаш қол жеткіздім!

Тоқтамыс
Біз мемлекетімізді нығайту үшін ислам дінін нығайттық

Әмір Темір
Әмір Темір болмағанда, Мәскеу біздің астанамыз болар еді...

13
Бағалау критерийі
Тапсырма №
Дескриптор
Балл

Білім алушы

Моңғолдардың әскери өнерінің жетістіктерін анықтайды
1
Шыңғыс ханның мемлекеті қандай әскери-округтерге бөлінгенгендігін анықтайды;
1

мемлекеттің барлық аумағы қанша түменнен құралғанын анықтайды;
1

мемлекеттің басты заңын көрсетеді;
1

Мемлекеттердегі басқару жүйесінің ерекшеліктерін ажыратады
2
Шыңғыс ханды қорғайтын жеке әскерін көрсетеді;
1

тыңшылықпен айналысып, маңызды мәліметтер жеткізетін адамдарды көрсетеді;
1

ортағасырдағы моңғол қоғамындағы әскербасылар атауын көрсетеді;
1

маңызды мәселелерді талқылау үшін өткізілетін кеңес атауын көрсетеді;
1
XIII–XV ғасырлардағы ортағасырлық мемлекеттердің сыртқы саясатын түсіндіреді
3
Мен әлемді жаулап алмағанда, олар бізге қылыш көтерер еді цитатасымен байланысты оқиғаны анықтайды;
1

Мен әлемді жаулап алмағанда, олар бізге қылыш көтерер еді цитатасымен байланысты оқиғаның авторын анықтайды;
1

Ақ Орданың тәуелсіздігіне мен алғаш қол жеткіздім! цитатасымен байланысты оқиғаны анықтайды;
1

Ақ Орданың тәуелсіздігіне мен алғаш қол жеткіздім! цитатасымен байланысты оқиғаның авторын анықтайды;
1

Біз мемлекетімізді нығайту үшін ислам дінін нығайттық цитатасымен байланысты оқиғаны анықтайды;
1

Біз мемлекетімізді нығайту үшін ислам дінін нығайттық цитатасымен байланысты оқиғаның авторын анықтайды;
1

Әмір Темір болмағанда, Мәскеу біздің астанамыз болар еді... цитатасымен байланысты оқиғаны анықтайды.
1

Әмір Темір болмағанда, Мәскеу біздің астанамыз болар еді... цитатасымен байланысты оқиғаның авторын анықтайды.
1
Барлығы
15 балл

14

6.3A XIII – XV ғасырдың І жартысындағы Қазақстан бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нəтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушыныңаты-жөні ___________________________________________

15
Қазақ халқының қалыптасуы бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Тақырып

Оқу мақсаты

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының деңгейі

Орындау уақыты
Қазақ халқының қалыптасу үдерісінің аяқталуы

6.1.1.3 Ежелгі және орта ғасырлар тарихының оқиғалары арасында байланыс орнату арқылы қазақ халқы қалыптасуының негізгі кезеңдерді анықтау;
6.1.1.4 Қазақ этнонимінің мағынасын түсіндіру

Білім алушы
• Әр жүз руларының атауларын сипаттайды
• Қазақ этнонимі туралы пікірлерді сәйкестендіреді

Білу және түсіну Қолдану

20 минут

Тапсырма

1.Кестеге әр жүз руларының атауларының кем дегенде 4-уін орналастырыңыз.

Ұлы жүз
Тайпалар
Қоныстанған мекендері

Жетісу, Шу, Талас, Қаратау, Сырдарияның орта ағысы.

Орта жүз

Тайпалар
Қоныстанған мекендері

Орталық, Солтүстік, Шығыс Қазақстан, Оңтүстік Қазақстанда Сырдарияның жоғарғы және орта ағысы. Жетісудың солтүстік-шығысы, Шу мен Сыр өзендерінің аралығы.

Кіші жүз
Тайпалар
Қоныстанған мекендері

Батыс Қазақстан, Шығыста Тобыл, Торғай, Ырғыз өзендері, Мұғалжар таулары. Маңғыстау, Тобыл, Жайық өзендеріне дейін.

Жалайыр, Дулат, Қоңырат, Керей, Уақ, Қаңлы, Ошақты, Сарыүйсін, Байұлы, Әлімұлы, Жетіру Шапырашты, Сіргелі, Ысты, Албан, Суан, Шанышқылы, Табын, Арғын, Найман, Қыпшақ.

16
2. Кестеде "Қазақ" этнонимі туралы деректерді мағынасымен сәйкестендіріңіз.

№
Ұғым
№
Анықтамасы
1
Енисей жазбасында
А
қазақ сөзі мықты, берік, алып мағынасында айтылады
2
Ежелгі Сібір тайпалары тілінде
В
еркін,кезбе деген түсіндірме берілген
3
Мәмлүктік Египет мемлекетінің араб-қыпшақ сөздігінде
С
қазғақоғлұм деген сөздегі ғ әрпінің түсіп қалуы нәтижесінде тұрақталған

1
2
3

Бағалау критерийі
Тапсырма №
Дескриптор
Балл

Білім алушы

Әр жүз руларының атауларын сипаттайды
1
Ұлы жүз руын табады;
1

Ұлы жүз руын табады;
1

Ұлы жүз руын табады;
1

Ұлы жүз руын табады;
1

Орта жүз руын табады;
1

Орта жүз руын табады;
1

Орта жүз руын табады;
1

Орта жүз руын табады;
1

Кіші жүз руын табады;
1

Кіші жүз руын табады;
1

Кіші жүз руын табады;
1

Кіші жүз руын табады;
1
Қазақ этнонимі туралы пікірлерді сәйкестендіреді
2
Енисей жазбасы дерегінде айтылған қазақ сөзінің мағынасын анықтайды;
1

Ежелгі Сібір тайпалары тілінде жазылған деректе айтылған қазақ сөзінің мағынасын анықтайды;
1

араб-қыпшақ сөздігі дерегінде айтылған қазақ сөзінің мағынасын анықтайды.
1
Барлығы
15 балл

17
Қазақ халқының қалыптасуы бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нəтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні ___________________________________________

18

Біртұтас қазақ мемлекетінің құрылуы бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Тақырып

Оқу мақсаты

Бағалау критерийі
Қазақ хандығының құрылуы

6.2.3.4 М.Х.Дулатидің Тарихи-Рашиди еңбегінің маңыздылығын түсіндіру
6.3.1.10 Қазақ хандарының мемлекетті нығайтудағы рөлін анықтау
6.3.1.9 Қазақ хандығы құрылуының тарихи маңызын анықтау

Білім алушы
• М.Х.Дулатидің Тарихи-Рашиди еңбегінің маңыздылығын сипаттайды
• Қазақ хандарының алғаш мемлект құрған аймағын картада көрсетеді
• Қазақ хандығының құрылуына ықпал еткен факторларды анықтайды

Ойлау деңгейі
дағдыларының Білу және түсіну Қолдану

Орындау уақыты 20 минут

Тапсырма

1. Мәтінді қолданып, төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз.

Мұхаммед Хайдар Дулати Тарих-и Рашиди еңбегінен үзінді

Бұл уақытта Дешті Қыпшақты Әбілхайыр хан биледі. Ол Жошы тегінен тараған сұлтандарға көп зардап шектірді. Жәнібек хан мен Керей хан одан қашып, Моғолстанға барды. Есен-Бұға хан оларды жылы шыраймен қабылдап, Моғолстанның батыс шебін құрайтын Шу және Қозыбасы округтерін берді.
Кейбір жошылық сұлтандар Әбілхайыр хан тарапынан төніп келе жатқан қатерді алдын-ала сезіп, оны болдырмауға тырысты. Сол мақсатпен олар Керей хан, Жәнібек сұлтан және сол сияқтылар азғантай адамдары мен Әбілхайыр ханнан қашып, Моғолстанға келді.
Сол уақытта Моғолстан хандығын билеу кезегі Есенбұға ханға жеткен еді. Есенбұға хан оларды қатты құрметтеп, оларға Моғолстанның бір шетін бөліп берді. Олар осы жерден қауіпсіз жайлы қоныс тапты. Қазақ сұлтандарының билігі 870 жылдан (хижра бойынша) басталады. Аллаға бәрі мәлім.
(М.Х.Дулати. Тарих-и Рашиди. Алматы 2003, 305-306-беттер)

1. Керей мен Жәнібек сұлтандар басқарған қазақтар Әбілхайыр хандығынан шығып қай елге келді?

2. Керей мен Жәнібек бастаған қазақ елін Моғолстанның қай билеушісі құшақ жая қарсы алды?

19
3.Керей мен Жәнібек бастаған топтың Әбілқайыр ханнан кету себептері неде? ________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

2. Қазақ хандарының алғаш мемлект құрған аймағын кескін картада белгілеңіз.

3. Кестеде Қазақ хандығының құрылуына ықпал еткен әр факторларға 3 дәйектен келтіріңіз.

20
Бағалау критерийі
Тапсырма №
Дескриптор
Балл

Білім алушы

М.Х.Дулатидің Тарихи-Рашиди еңбегінің маңыздылығын сипаттайды
1
Керей мен Жәнібек сұлтандар басқарған қазақтар Әбілхайыр хандығынан шығып қай елге келгенін көрсетеді;
1

Керей мен Жәнібек бастаған қазақ елін Моғолстанның қай билеушісі құшақ жая қарсы алғанын көрсетеді;
1

Керей мен Жәнібек бастаған топтың Әбілқайыр ханнан кетуінің бірінші себебін көрсетеді;
1

Керей мен Жәнібек бастаған топтың Әбілқайыр ханнан кетуінің екінші себебін көрсетеді;
1
Қазақ хандарының алғаш мемлект құрған аймағын картада көрсетеді
2
Қазақ хандарының алғаш мемлект құрған аймағын кескін картада белгілейді;
1
Қазақ хандығының құрылуына ықпал еткен факторларды анықтайды
3
Қазақ 1-хандығының құрылуына ықпал еткен саяси факторды кестеге жазады;
1

Қазақ 2-хандығының құрылуына ықпал еткен саяси факторды кестеге жазады;
1

Қазақ 3-хандығының құрылуына ықпал еткен саяси факторларды кестеге жазады;
1

Қазақ 1-хандығының құрылуына ықпал еткен экономикалық факторды кестеге жазады;
1

Қазақ 2-хандығының құрылуына ықпал еткен экономикалық факторды кестеге жазады;
1

Қазақ 3-хандығының құрылуына ықпал еткен экономикалық факторды кестеге жазады;
1

Қазақ хандығының құрылуына ықпал еткен 1-әлеуметтік факторды кестеге жазады;
1

Қазақ хандығының құрылуына ықпал еткен 2-әлеуметтік факторды кестеге жазады;
1

Қазақ хандығының құрылуына ықпал еткен 3-әлеуметтік факторды кестеге жазады;
1

қорытынды жазады;
1
Барлығы
15 балл

21

Біртұтас қазақ мемлекетінің құрылуыбөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нəтижесіне қатыстыата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________

22
4-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР

Қазақ хандығының XVI – XVII ғасырлардағы дамуы бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Тақырып

Оқу мақсаты

Бағалау критерийі
Қасым хан тұсындағы Қазақ хандығының күшеюі Қазақ хандығы бірлігінің нығаюы
Тәуке хан тұсындағы қазақтардың қоғамдық-құқықтық жүйесі

6.3.1.10 Қазақ хандарының мемлекетті нығайтудағы рөлін анықтау
6.3.2.6 Қазақ хандарының сыртқы саясатын талдау

Білім алушы
• Қасым ханның мемлекетті нығайтудағы рөлін көрсетеді
• Қазақ хандарының мемлекеттің территориясын қалыптастыруда атқарған рөлін анықтайды
• ХVII-XVIII ғасырлардағы қазақ хандарының сыртқы саясатын талдайды

Ойлау деңгейі
дағдыларының Білу және түсіну Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары

Орындау уақыты 20 минут

Тапсырма

1.Төмендегі кестеде берілген тірек сөздерді мәтіндегі бос орындарға дұрыс орналастырыңыз.

Қасым ханның тұсында Қазақ хандығы саяси, әлеуметтік, экономикалық жағынан дамыды. М.Х.Дулатидың дерегі бойынша Қасым ханның_____________ әскері болған. Халқы_______________ жеткен. 1511-1518 ж_________________ бойы билік етті. Қасым хан қоғамдық қайшылықтарды болдырмау үшін Қасым ханның қасқа жолы заңдар жинағын шығарды. Заң ___________ бөлімнен тұрды: мүлік, қылмыс, әскери , елшілік жоралар және жұртшылық заңдары. Осы заңдардың арқасында Қазақ хандығы күш -қуаты артып, әлем таныған елге айналды. Қасым хан тұсында елдің шекарасы солтүстікте Ұлытау, оңтүстікте Сырдария мен Түркістан, батысында Жайық өзені, шығысында Балқашқа дейін созылып жатты. Хаңдықтың орталығы Сырдария бойындағы Сығанақ қаласы.

1 млн-ға
300 мың
бес
7 жыл

2. Кескін картада Қасым хан тұсындағы Қазақ хандығының территориясын, Есім хан тұсындағы Қазақ хандығының астанасын, Тұрсын ханның жариялаған астанасын, Тәуке хан тұсында күнде жиын өткен Күлтөбені белгілеңіз.

23

3.

Төмендегі кестеде қазақ хандарының көршілес мемлекеттермен халықаралық қарым-қатынасын анықтаңыз.

Қазақ хандары
Ресей мемлекетімен
Орта Азия хандықтарымен
Жоңғар хандығымен
1

2

Қорытынды

24

Бағалау критерийі
Тапсырма №
Дескриптор
Балл

Білім алушы

Қасым ханның мемлекетті нығайтудағы рөлін көрсетеді
1
Қасым ханның қанша әскері болғанын көрсетеді;
1

Халық саны қаншаға жеткенін көрсетеді;
1

Қасым хан қанша жыл билік еткенін көрсетеді;
1

Қасым ханның заңдар жинағы қанша бөлімнен тұратынын көрсетеді;
1
ТҚазақ хандарының мемлекеттің территориясын қалыптастыруда атқарған рөлін анықтайды
2
Қасым хан тұсындағы Қазақ хандығының территориясын картадан көрсетеді;
1

Есім хан тұсындағы Қазақ хандығының астанасын картадан көрсетеді;
1

Тұрсын ханның жариялаған астанасын кескін картада көрсетеді;
1

Тәуке хан тұсында күнде жиын өткен Күлтөбені картадан көрсетеді;
1
ХVII-XVIII ғасырлардағы қазақ хандарының сыртқы саясатын талдайды
3
Қазақ хандарының Ресей мемлекетімен халықаралық қарым-қатынасын анықтайды;
1

Қазақ хандарының Ресей мемлекетімен халықаралық қарым-қатынасын анықтайды;
1

Қазақ хандарының Орта Азия хандықтарымен халықаралық қарым-қатынасын анықтайды;
1

Қазақ хандарының Орта Азия хандықтарымен халықаралық қарым-қатынасын анықтайды;
1

Қазақ хандарының жоңғар хандығымен халықаралық қарым-қатынасын анықтайды;
1

Қазақ хандарының жоңғар хандығымен халықаралық қарым-қатынасын анықтайды;
1

қорытындылайды.
1
Барлығы
15 балл

25
Қазақ хандығының XVI – XVII ғасырлардағы дамуы бөлімібойынша жиынтықбағалаудыңнəтижесінеқатыстыата-аналарғаақпаратұсынуғаарналғанрубрика
Білім алушыныңаты-жөні: ___________________________________________

Бағалау критерийлері
Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен
Орта
Жоғары
Қасым ханның мемлекетті нығайтудағы рөлін көрсетеді
Қасым ханның мемлекетті нығайтудағы рөлін көрсетуде, берілген тірек сөздерді мәтіндегі бос орындарға орналастыруда қиналады
Қасым ханның мемлекетті нығайтудағы рөлін көрсетуде, берілген тірек сөздерді мәтіндегі бос орындарға орналастыруда қателіктер жібереді
Қасым ханның мемлекетті нығайтудағы рөлін көрсетіп, берілген тірек сөздердін барлығын мәтіндегі бос орындарға орналастырады
Қазақ хандарының мемлекеттің территориясын қалыптастыруда атқарған рөлін анықтайды
Қасым хан тұсындағы Қазақ хандығының территориясын, Есім хан тұсындағы Қазақ хандығының астанасын, Тәуке хан тұсында күнде жиын өткен Күлтөбені картадан көрсетуде қиналады
Қасым хан тұсындағы Қазақ хандығының территориясын, Есім хан тұсындағы Қазақ хандығының астанасын, Тәуке хан тұсында күнде жиын өткен Күлтөбені картадан көрсетуде қателіктер жібереді
Қасым хан тұсындағы Қазақ хандығының территориясын, Есім хан тұсындағы Қазақ хандығының астанасын, Тәуке хан тұсында күнде жиын өткен Күлтөбені картадан көрсетеді
ХVII-XVIII ғасырлардағы қазақ хандарының сыртқы саясатын талдайды
ХVII-XVIII ғасырлардағы қазақ хандарының көршілес мемлекеттермен халықаралық қарым-қатынасын анықтап талдауда қиналады
ХVII-XVIII ғасырлардағы қазақ хандарының көршілес мемлекеттермен халықаралық қарым-қатынасын анықтап талдауда қателіктер жібереді
ХVII-XVIII ғасырлардағы қазақ хандарының көршілес мемлекеттермен халықаралық қарым-қатынасын толық анықтап талдайды

26

XVI – XVII ғасырлардағы экономика мен мəдениет бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Тақырып

Оқу мақсаты

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының деңгейі

Орындау уақыты
XVI – XVII ғасырлардағы қазақтардың рухани мәдениеті XVI – XVII ғасырлардағы қазақтардың материалдық мәдениеті

6.2.2.1 Күй, аңыз, шежіре, эпостық жырлардың тарихи дереккөзі ретіндегі маңыздылығын айқындау
6.2.2.5 Көшпелілердің қолданбалы өнер жетістіктерін сипаттау
6.4.1.2 Көшпелілердің шаруашылық өмірінің ерекшеліктерін анықтау

Білім алушы
• Қазақ халқының рухани мәдениетін түсіндіреді • Киіз үйдің ерекшелігін сипаттайды
• Қазақ халқы үшін жылқы малының ерекшелігін анықтайды

Білу және түсіну Қолдану

20 минут

Тапсырма

1. Төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз.
XVI – XVII ғ қазақ даласында кең таралған күйлер----------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------"Шежірелер жинағы" еңбегінің авторы кім, еңбекте не баяндалған?-------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2.Берілген кілт сөздер мен суретті қолданып, төмендегі кестені толтырыңыз.
Кілт сөздер: туырлық, үзік, түндік, уық, кереге, ер-тұрман, кебеже, адалбақан, шаңырақ

27
Киіз үйдің құрылысы
Киіз үйдің жабдықтары
Киіз үйдің заманауи баспаналардан ерекшелігі
1
1
1
2
2
2
3
3
3

3. Төменде жылқы малының түрлі салалар мен байланысына сипаттама жасаңыз.

Жылқының шаруашылықпен байланысы-________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________ Жылқының салт-дәстүрмен байланысы-________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________ Жылқының сауда-саттықпен байланысы______________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________ Жылқының мемлекет саясатымен байланысы______________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________

28

Бағалау критерийі
Тапсырма
Дескриптор
Балл

№
Білім алушы

Қазақ халқының рухани мәдениетін түсіндіреді
1
XVI – XVIIғ.ғ. қазақ даласында кең таралған күйлерді анықтайды;
1

"Шежірелер жинағы" еңбегінің авторын, еңбекте не баяндалғанын көрсетеді;
1
Киіз үйдің ерекшелігін сипаттайды
2
киіз үйдің 1-құрылысын атап жазады;
1

киіз үйдің 2-құрылысын атап жазады;
1

киіз үйдің 3-құрылысын атап жазады;
1

киіз үйдің 1-жабдығын атап жазады;
1

киіз үйдің 2-жабдығын атап жазады;
1

киіз үйдің 3-жабдығын атап жазады;
1

киіз үйдің заманауи баспаналардан ерекшелігін көрсетеді;
1

киіз үйдің заманауи баспаналардан ерекшелігін көрсетеді;
1

киіз үйдің заманауи баспаналардан ерекшелігін көрсетеді;
1
Қазақ халқы үшін жылқы малының ерекшелігін анықтайды
3
жылқының шаруашылықтағы рөлін анықтайды;
1

жылқының ұлттық салт-дәстүрмен байланысын анықтайды;
1

жылқының сауда-саттықтағы маңызын көрсетеді;
1

жылқының мемлекет саясатымен байланысын анықтайды.
1
Барлығы
15 балл

29
XVI – XVII ғасырлардағы экономика мен мəдениет бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нəтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушыныңаты-жөні: ___________________________________________

Бағалау критерийлері
Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен
Орта
Жоғары
Қазақ халқының рухани мәдениетін түсіндіреді
Қазақ халқының рухани мәдениеті туралы сұрақтарына жауап беруде қиналады
Қазақ халқының рухани мәдениеті туралы сұрақтарға жауап беруде қателіктер жібереді
Қазақ халқының рухани мәдениеті туралы сұрақтарға жауап береді
Киіз үйдің ерекшелігін сипаттайды
Киіз үйдің құрылысын, жабдықтарын заманауи баспаналардан ерекшелігін сипаттауда қиналады
Киіз үйдің құрылысын, жабдықтарын заманауи баспаналардан ерекшелігін сипаттауда қателіктер жібереді
Киіз үйдің барлық құрылысын, жабдықтарын заманауи баспаналардан ерекшелігін сипаттайды

Қазақ халқы үшін жылқы малының ерекшелігін анықтайды

Жылқы малының шаруашылықпен, салт-дәстүрмен, сауда саттықпен, мемлекет саясатымен байланысын анықтауда қиналады

Жылқы малының шаруашылықпен, салт-дәстүрмен, сауда саттықпен, мемлекет саясатымен байланысын анықтауда қателіктер жібереді

Жылқы малының шаруашылықпен, салт-дәстүрмен, сауда саттықпен, мемлекет саясатымен байланысын анықтайды

30

ɀɚɡɛɚɥɚɪԑɚɚɪɧɚɥԑɚɧɨɪɵɧ

Теруге 29.07.2017. берілді. Басуға 31.07.2017. қол қойылды. Пішімі 60х848. Кеңсе қағаз 80 грм2. Сандық басылыс. Шартты б. т.3,36. Таралымы 19 дана. Тапсырыс № 1574
Педагогикалық шеберлік орталығы ЖМ типографиясында басылды. 010000, Астана қ., №31 көше, 37а үй. e-mail: info@cpm.