Ассоциативтік психология

Ассоциативтік психология. Ныотон ашқап әлемдіІЛ тартылыс зацы XIX ғасьірдьщ соңына дейін өзгермейтін I заң деп саналып келді. Соған орай сол заманның ағар-тушылары Ньютон мен Локк есімдерін қосарлай айтып 1 дәріптеді. Өйткені, бұл екеуі де ассоциатнвтік психоло- | гияны механикалық және сенсуалистік көзқарастарға не- | гіздей отырып зерттеген болатын. Ассоциациялық. (бай-' ланысты) қағидаларды қолданудыд ерісін көне заман-дардағы Үндістан мен ертедегі грек ғүламалары да ка-растырған болатын. XVIII ғасырдағы ассоциация нағыз ^ детерминистік сипат алып, дене процестерінің жиынты-РЫ атқаратын қызмет машинамен істелетіи әрекеттер сияқты болады деген ойға негізделді.
Психология тарихында ассоциацияны жалпы катего-риялық ұғым деңгейіне тұңғыш рст көтеріп, оны дәріп-теуші — ағылпіын дәрігері ГартлІІ (1705—1757 жж.). Ол психикалық процестердің борі ассоциацияға сүйенеді | деп түсіндірді. Гартлидің «Адамды бақылау» деген кіта-бы (1749 ж.) ассоциацияның кедінен тарап, езекті ілім болып қалыптасуының бастамасы болды. Осы еңбегін-де ол көптеген психикалық процестерді жүйке жүйесінің
ербелісімен ұштастыра баяндап, адамнын. санасыз аре-Т-еттерін материалистік тұрғыдан түсіндіруге күш салды. Гоный нәтижесінде Гартли адамның саналы әрекетінің исемісі болып табылатын ақыл-ой, ерік-жігер қасиетте-рін де анықтайды. Бұл зерттеулер -- санасыз әрекеттің сырьін тусіндіретін алғашқы материалистік тұжырым. {эір сөзбен айтқанда, Гартли теориясын XVIII ғасырда-ғь; ассоциациялық материалистік ілімнін шыңы деуге
болады.
ХІХ ғасырдын, бірінші жартысы — психологиянын, даму тарихындағы елеулі кезеннің бірі. Бұл аралықта рефлекторлық теорияға негізделген ассодиациялық бұ-рьшғы концетщия материалистік тұрғыдан нығая түсті, оның субстраты мен ішкі бейнесінщ санаға айналуын Т. Браун (1778—1820), Джемс Милль (1778—1830), Дж. Ст. Милль (1806—1873) сияқты зсрттеушілер қол-дады. Мұндай көзқарас бойынша, біріншіден, психика түйсік пен қарапайым сезім түрлерінен түрады; екінші-ден, ассоциация бойынша — бөлшектер алғашқы да, ал күрделі психикалық құрылымдар — елес, ой, сезім екін-ші деп саналады; үшіншіден, ассоциациялар осы скі топ-тағы психикалық процестер аркылы құрылады; төртін-шІден, ассоциациялар күнделікті тәжірибе аркылы сана-да жиі қайталанып отыру нәтижесінде бскиді.
А.ссоциациялардыц жасалу барысы биология мен жүйке физиологиясын зерттеу нәтижелерімен анықтала-ды. Г. Гельмгольц (1821—1894) ассоциащшныц жасалу-ын сезім мүшелерінін, қызметі деп санаса, ал Ч. Дарвин ассоциацияны эмоция арқылы тұсіндірді, Орыс физиоло-гы И. М. Сеченев (1829—1905) ассоциацияның физио-логиялық негізің бас миы рефлексінің қызметімен ғылы-ми тұрғыдан дәлелдесе, Г. Спенсер (1820 —1903) оны психиканыц филогенездік дамуымен ұштастырып, жал-пы, психика дамуы мінез-құлықтың өзгеруіне бейімделе-
ді деді.
КІХ ғасырдың 80—90 жылдарында Г. Эббингауз (1850—1909), Г. Мюллер (1850—1934) тәрізді басқа да психологтардың еңбектерінде ассоциацияның жасалу жолдары түрліше түсіндіріліп, бұл концепция одан әрі дамытылды. Психологияның XIX ғаснрдың орта кезіне дейінгі дамуында бұл ғылымның дербестік .сипаты ай-кындалып, оны зерттеушілер табиғи-гылыми негізге жү гінді, физиологиялық зерттсу әдістерін қолданып, биоло гиялық үлгіге иек артты.

Ұқсас жұмыстар

Англиядағы ассоциативтік психология

«Айналайын» ұғымының ассоциативтік өрісі

Сөйлеу функциялары

Уақыт/время/time концептілерінің ассоциативтік ерекшеліктері

Ес туралы теориялар

Ойлау туралы жалпы түсінік

Ғылыми Психологияның пайда болуы. Алғашқы психологиялық білімдер

Әлем бейнесі және әлемнің тілдік бейнесі ұғымдары

Тілдік санадағы ауыл/қала ұғымдары

Психологияның тарихы. психологиялық тұжырымдамалар

Адамдар арасындағы қарым-қатынас және іс-әрекет психологиясы