Географиялық карталар

Қалыптастырушы бағалауға арналған
тапсырмалар жинағы

География

8-сынып

Құрметті мұғалім!
Аталған тапсырмалар жинағы білім беру мазмұнын жаңарту аясында мұғалімдерге көмек құралы ретінде құрастырылды. Бұл мұғалімдердің ұжымдық жұмысының нәтижесі. Бағалау критерийлері мен дескрипторлары бар тапсырмалар қалыптастырушы бағалауды өткізуге, сабақты жоспарлауға, ұқсас тапсырмаларды құрастыруға және іріктеп алуға, оқу мақсатына жетуге қатысты сындарлы кері байланыс беруге көмектесетін үлгі болып табылады.
Жинақтың ұсынылған сипаты сізге білім алушының қажеттілігі мен мүмкіндігін есепке ала отырып, тапсырмаларға толықтырулар мен өзгерістер енгізуіңізге, бейімдеуіңізге мүмкіндік береді.
Қосымша материалдарды (нұсқаулықтар, таныстырылымдар, жоспарлар және т.б.), форумдағы талқылауларды және бейне нұсқауларды сіз Назарбаев Зияткерлік мектептері ДББҰ smk.edu ресми сайтынан таба аласыз.
Жемісті жұмыс пен шығармашылық табыс тілейміз!
Жинақ негізгі мектеп мұғалімдеріне, әдіскерлерге, критериалды бағалау бойынша өңірлік және мектеп үйлестірушілеріне, басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.
Жинақты дайындау барысында ресурстар (суреттер, мәтіндер, бейне және аудио материалдар, т.б.) қолжетімді ресми интернет-сайттардан алынды. Жинақ коммерциялық емес мақсатта құрастырылған.

Мазмұны

1-тоқсан 4
Бөлім Географияны зерттеу тәсілдері 4
Бөлім Картография және географиялық деректер базасы 10
Бөлім Физикалық география 14
2- тоқсан 24
Бөлім Физикалық география 24
Бөлім Физикалық география ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Бөлім Физикалық география 37
3- тоқсан 44
Бөлім Физикалық география ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 44
Бөлім Әлеуметтік география 46
Бөлім Экономикалық география 53
4-тоқсан 53
Бөлім Экономикалық география 55
Бөлім Елтану және саяси география негіздері 60

1-тоқсан

Бөлім 1. Географиялық зерттеу әдістері
Бөлімше 1.1 Зерттеулер және зерттеушілер

Тақырып
География ғылымының салалары

Оқу мақсаты
8.1.1.1 География ғылымының салаларға бөлінуін графикалық түрде көрсетіп түсіндіреді
Бағалау критерийі

Білім алушы
География ғылымының салаларын графикалық түрде бейнелейді

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма

1. Төменде берілген сызбаға география ғылымының салаларын жазыңыз.

2. Әр саланың ерекшелігін түсіндіріңіз.

Дескриптор
Білім алушы

география ғылымының салаларын атайды;
әр саланың ерекшелігін сипаттайды.

Бөлім 1. Географиялық зерттеу әдістері
Бөлімше 1.1 Зерттеулер және зерттеушілер

Тақырып
География ғылымының салалары

Оқу мақсаты
8.1.1.2 География ғылымы салаларындағы маңызды зерттеулерді анықтайды
Бағалау критерийі

Білім алушы
География ғылымында зерттеулердің маңыздылығын сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

Кестені толтырыңыз.

География ғылымын зерттеуге үлес қосқан ғалымдар
1) В.В. Докучаев
2) А.Вегенер
3) П.Л. Воейков
1) В.П. Максаковский
2) В.В. Баранский
Зерттеген ғылым саласы

География ғылымы салаларын зерттеуде үлес қосқан ғалымдардың біреуінің еңбегін
сипаттаңыз.

Ғылым саласында ашқан жаңалықтарына мысал келтіріңіз.
Ғылым саласында ашқан жаңалықтарының қазіргі кездегі өзектілігін анықтаңыз.
Дескриптор
Білім алушы

ғалымдардың зерттеген ғылым саласын анықтайды;
ғылым саласында ашқан жаңалықтарына мысал келтіреді;
ашқан жаңалықтарының қазіргі кездегі өзектілігін сипаттайды.

Бөлім 1. Географиялық зерттеу әдістері
Бөлімше 1.1 Зерттеулер және зерттеушілер

Тақырып
Географиялық зерттеу әдістерінің түрлері

Оқу мақсаты
8.1.1.3 Далалық, картографиялық, теориялық географиялық зерттеу әдістерінің мәнін түсіндіріп, қолданады
Бағалау критерийі

Білім алушы
Географиялық зерттеу әдістерін сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

Топтық жұмыс
Географиялық зерттеу әдістерінің түрлерін түсіндіріңіздер.

1-топ. Далалық әдіс.
Табиғатта болатын құбылыстарды: жыл мезгілдерінің ауысуына байланысты қоршаған ортада болатын өзгерістер, географиялық алаңда климаттық өзгерістерді бақылау негізінде.

2-топ. Картографиялық әдіс.
Географиялық карта мен топографиялық картаны салыстыра отырып, шартты белгілердің негізінде.

3-топ. Теориялық әдіс.
Мемлекеттердің жер көлемдеріне, халық санына, халықтың қоныстану тығыздығына байланысты статистикалық мәліметтер негізінде.

Дескриптор
Білім алушы

далалық зерттеу әдісін түсіндіреді;
картографиялық зерттеу әдісін түсіндіреді;
теориялық зерттеу әдісін түсіндіреді.

Бөлім 1. Географиялық зерттеу әдістері
Бөлімше 1.1 Зерттеулер және зерттеушілер

Тақырып
Географиялық деректерді өңдеу және талдау

Оқу мақсаты
8.1.1.4 Сандық және сапалық географиялық деректерді өңдеп, талдайды
Бағалау критерийі

Білім алушы
Сандық және сапалық деректерді жіктейді

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма

Қазақстан территориясын зерттеген саяхатшылар мен зерттеушілерді тарихи уақыт белдеуі бойынша сипаттаңыз.

ежелгі ғасыр
орта ғасыр
жаңа ғасыр
Зерттеуші

Зерттеу нысаны

Зерттеу жұмысының маңыздылығы

Дескриптор
Білім алушы

ежелгі ғасырлық уақыт белдеуін сипаттайды;
орта ғасырлық уақыт белдеуін сипаттайды;
жаңа ғасырлық уақыт белдеуін сипаттайды.

Бөлім 1. Географиялық зерттеу әдістері
Бөлімше 1.1 Зерттеулер және зерттеушілер

Тақырып
Географиялық модельдер

Оқу мақсаты
8.1.1.5 Географиялық нысандардың, құбылыстардың және үдерістердің модельдерін түрлі материалдардан немесе түрлі техникаларда жасау арқылы ерекшеліктері мен қасиеттерін түсіндіреді
Бағалау критерийі

Білім алушы
Географиялық нысандарды, құбылыстарды және үдерістерді модельдеп, жасалу ерекшелігін сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма

Модельдеу түрлерінің сипаттамасымен танысыңыз.
Иммитациялық модель – күрделі жүйелердегі процестерді бейнелейді. Есептеу қоры ретінде электронды-есептеу машиналары пайдаланылады.
Графикалық модель - объектіні көрнекі бейнелеу тәсілі: сурет, сызба,схема.
Модельдеу түрлерінің біреуін таңдап алып, өзіңізге таныс географиялық нысан немесе құбылыстың моделін жасаңыз.
Өзіңіз жасаған модельдің жасалу жолын түсіндіріңіз.

Ескерту: төмендегі суреттер мысал ретінде ұсынылады.

Дескриптор
Білім алушы

географиялық нысан немесе құбылыстың моделін жасайды;
өзі жасаған модельдің жасалу жолын түсіндіреді.

Бөлім 1. Географиялық зерттеу әдістері
Бөлімше 1.1 Зерттеулер және зерттеушілер

Тақырып
Зерттеу нәтижелерін ұсыну формалары

Оқу мақсаты
8.1.1.6 Зерттеу нәтижелерін түрлі формада ұсынады
Бағалау критерийі

Білім алушы
Зерттеу нәтижелерін түрлі формада көрсетеді

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

1.Өзіңіз тұратын аймақтың ашылу тарихына зерттеу жасаңыз.
Өзіңіз тұратын жер атауының топонимикасын анықтаңыз.
Өзіңіз тұратын аймақта зерттеушілер есімімен аталатын географиялық нысандарды анықтаңыз.
Өз аймағыңыздағы рекреациялық маңызы бар жерлерді жазыңыз.
Сіздің аймағыңыздың республика үшін маңызын сипаттаңыз.

2. Жасалған зерттеу жұмысын өз қалауыңыз бойынша: постер, презентация, ашық журнал, эссе т.б. формада қорғаңыз.

Дескриптор
Білім алушы

жер атауының топонимикасын анықтайды;
сол аймақ арқылы өткен саяхатшылар мен зерттеушілерді атайды;
өз жерінің көрікті жерлерін насихаттайды.

Бөлім 2. Картография және географиялық деректер базасы
Бөлімше 2.1 Географиялық карталар

Тақырып
Тақырыптық карталар және оларды қосымша сипаттайтын элементтер
Оқу мақсаты
8.2.1.1 Тақырыптық карталарды сипаттайтын қосымша элементтерді құрастырады: профиль, диаграмма, график, кесте
Бағалау критерийі

Білім алушы
Тақырыптық карталарды сипаттайтын қосымша элементтерді қолданады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

Физикалық карта (геологиялық, климаттық, т.б.) немесе әлеуметтік-экономикалық карталардағы шартты белгілерді оқи отырып, төмендегі жоспар негізінде жұмыс жасаңыз.
Картадағы шартты белгілерді оқыңыз.
Картаға қажетті қосымша элементтерді анықтаңыз.
Өздеріңіз қосатын қосымша элементтерді сызыңыз.

Дескриптор
Білім алушы

картаны шартты белгілерге сәйкес оқиды;
картадағы қосымша элементтерді анықтайды;
өздігінен қосымша элементтер қосып, сызады.

Бөлім 2. Картография және географиялық деректер базасы
Бөлімше 2.1 Географиялық карталар

Тақырып
Тақырыптық карталарды оқу
Оқу мақсаты
8.2.1.2 Географиялық шартты белгілер мен карталарды сипаттайтын қосымша элементтерді қолдана отырып, тақырыптық карталарды оқиды
Бағалау критерийі

Білім алушы
Шартты белгілер мен қосымша элементтер арқылы тақырыптық карталарды сипаттайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

Тақырыптық картадан астанасының географиялық координаттары - 52°31′ с.е. және 13°24′ ш.б. болатын мемлекетті табыңыз.
Оның шекараларын, астанасын анықтаңыз.
Осы елге көрші мемлекеттерді анықтаңыз.
Көрші мемлекеттерді төмендегі кестеге толтырып жазыңыз.

Көршілес мемлекеттер

Солтүстік көршілері

Оңтүстік көршілері

Шығыс көршілері

Батыс көршілері

Дескриптор
Білім алушы

географиялық координаттары бойынша картадан елді, астанасын анықтайды;
көршілес елдерді атайды.

Бөлім 2. Картография және географиялық деректер базасы
Бөлімше 2.1 Географиялық карталар

Тақырып
Тақырыптық карталарды оқу
Оқу мақсаты
8.2.1.3 Географиялық номенклатура нысандарын кескін картадан көрсетеді
Бағалау критерийі

Білім алушы
Кескін картаға географиялық нысандарды белгілейді
Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

Қазақстанның физикалық және саяси-әкімшілік картасын қолданып, кескін картада төмендегі нысындарды көрсетіңіз.
Биік тау мен оның биік нүктесін белгілеңіз.
Ең ыстық, ең суық жерді, жауын-шашын көп және аз түсетін жерді көрсетіңіз.
Халық ең тығыз және ең сирек қоныстанған облыстың шекараларын сызыңыз.
Ірі, орта, кіші қалаларды белгілеңіз.
Шекаралас мемлекеттерді және олардың астаналарын көрсетіңіз.

Дескриптор
Білім алушы

физикалық картадағы нысандарды кескін картада белгілейді;
климаттық картадағы нысандарды кескін картада көрсетеді;
халықтың қоныстануы картасындағы нысандарды кескін картада көрсетеді;
саяси-әкімшілік картадағы нысандарды кескін картада көрсетеді.

Бөлім 2. Картография және географиялық деректер базасы
Бөлімше 2.1 Географиялық карталар
Тақырып
Географиялық деректер базасын құрастыруда ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың рөлі
Оқу мақсаты
8.2.2. 1 Ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдана отырып, географиялық деректер базасын құрастырады
Бағалау критерийі

Білім алушы
Географиялық деректер базасын құрастырады

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма

Кестеде берілген ақпаратты Microsoft Excel бағдарламасында өңдеп, жинақтаңыз.
1
2
3
4
5
6
№
Мемлекеттер
Астанасы
Халық саны
Ауданы км2
Халық тығыздығы км2адам саны
1
Австралия

20 090 400
7,686,850
3,00
2
Канада

32 805 000
9,976,140
3,00
3
Судан

40 187 500
2,505,810
16,04
4
ҚХР

1 306 313 800
9,596,960
136,12
5
Бразилия

186 112 800
8,511,965
21,86
6
Ресей

143 420 300
17,075,200
8,00
7
Үндістан

1 080 264 400
3,287,590
328,59
8
Қазақстан

15 185 000
2,717,300
6,00
9
Аргентина

39 537 900
2,766,890
4,29
10
АҚШ

295 734 100
9,629,091
30,71

Microsoft Excel бағдарламасында мемлекеттердің реттілігін авто толтыру жүйесімен орналастырыңыз. (мысалы: 1тізбек)
Сандық және Мәтіндік тізбектерді анықтаңыз; (мысалы: сандық- 4, 5, 6 тізбектер; мәтіндік-2,3 тізбектер)
Мемлекеттердің астанасын жазыңыз.
Халық саны бойынша мемлекеттерді өсу ретімен орналастырыңыз.

Дескриптор
Білім алушы

авто толтыру жүйесін қолданып, мемлекеттерді ретімен орналастырады;
сандық және мәтіндік тізбектерді анықтайды;
мемлекеттердің астанасын анықтайды;
халық саны бойынша мемлекеттерді өсу ретімен орналастырады.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.1 Литосфера

Тақырып
Жер бедерінің қалыптасу және таралу заңдылықтары
Оқу мақсаты
8.3.1.1 Жер бедерінің қалыптасу және таралу заңдылықтарын зерттейді
Бағалау критерийі

Білім алушы
Жер бедерінің қалыптасу және таралу заңдылықтарын анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма

1. Жер бедерінің қалыптасуына әсер ететін негізгі күштерді топтастырыңыз.

Жер сілкіну, адам әсері, су әсері, жел әсері, жанартау атқылауы, температураның әсері, өсімдіктердің әсері, жануарлардың әрекеті, минералдық ресурстардың әрекеттесуі

Сыртқы күштер
Ішкі күштер
физикалық
биологиялық
химиялық
антропогендік

Өз аймағыңыздағы жер бедері қандай сыртқы күштің басым әсерінен өзгерген? Зерттеулер жүргізу арқылы анықтаңыз.

Дескриптор
Білім алушы

жер бедерінің қалыптасуына әсер ететін сыртқы күштерді топтастырады;
жер бедерінің қалыптасуына әсер ететін ішкі күштерді анықтайды;
өз аймағындағы басым сыртқы күшті анықтайды және әсерін сипаттайды.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.1 Литосфера

Тақырып
Жер бедерінің жіктелуі
Оқу мақсаты
8.3.1.2 Жер бедерінің түрлерін жіктейді

Бағалау критерийі

Білім алушы
Жер бедерінің түрлерін ажыратады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма

1. Атласты пайдаланып, төменде берілген географиялық нысандарды биіктіктеріне қарай топтастырыңыз:
тауларды
жазықтарды

Нысандар: Анды, Атлас, Аппалач, Кура-Аракс, Ұлы Қытай, Кавказ, Амазонка, Алтай, Қазақтың ұсақ шоқысы, Жалпы Сырт, Орал, Маңғыстау, Кап, Саур-Тарбағатай, Тұран, Шығыс Еуропа , Шығыс Африка.

Таулар
Жазықтар
Аласа таулар
Орташа таулар
Биік таулар
Үстірттер
Қыраттар
Ойпаттар

2. Геологиялық картаны қолданып, таулардың жасын анықтаңыз.

Дескриптор
Білім алушы

тауларды биіктіктеріне қарай топтастырады;
жазықтарды биіктіктеріне қарай топтастырады;
геологиялық картаны пайдаланып, таулардың жасын анықтайды.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.1 Литосфера

Тақырып
Жер бедерінің жіктелуі
Оқу мақсаты
8.3.1.3 Жер бедері түрлерін жоспар бойынша сипаттайды
Бағалау критерийі

Білім алушы
Жоспар негізінде жер бедерінің түрін сипаттап айтады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма

Картаны пайдаланып, өз қалауыңыз бойынша төмендегі нысандардың біріне сипаттама беріңіз.
Алтай тауы, Мұғалжар тауы, Тұран жазығы, Каспий маңы ойпаты, Қазақтың ұсақ шоқысы, Жетісу Алатауы.

Жоспар.
- Жер бедерінің түрі
- Географиялық орны
- Орташа биіктігі
- Пайда болу жолы
- Қазіргі өзгерістері

Дескриптор
Білім алушы

жер бедерінің түрін атайды;
географиялық орнын анықтайды;
орташа биіктігін анықтайды;
пайда болу жолын түсіндіреді;
қазіргі өзгерістерін сипаттайды.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.1 Литосфера

Тақырып
Жер бедерінің қалыптасу және таралу заңдылықтары

Оқу мақсаты
8.3.1.4 Материктер мен мұхиттарда орналасқан ұқсас орографиялық бірліктерді салыстырады

Бағалау критерийі

Білім алушы
Орографиялық бірліктердің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

Картаны пайдаланып, материктер мен мұхиттарда кездесетін ұқсас орографиялық нысандардың бірін салыстырыңыз. Венн диаграммасына жазыңыз.

Таулар Жазықтар

Дескриптор
Білім алушы

мұхиттар мен құрлықтардағы таулардың ұқсастығы мен айырмашылықтарын анықтайды;
мұхиттар мен құрлықтардағы жазықтардың ұқсастығы мен айырмашылықтарын анықтайды.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.1 Литосфера

Тақырып
Тау жыныстары мен минералдардың жіктелуі

Оқу мақсаты
8.3.1.5 Тау жыныстары мен минералдарды түрлі белгілері бойынша жіктейді

Бағалау критерийі

Білім алушы
Белгілеріне қарай тау жыныстары мен минералдарды ажыратады
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану

Тапсырма

1. Берілген тау жыныстарын кестеге жіктеп жазыңыз.
Гранит,базальт, құм, мәрмәр, алмас, пемза, саз, гипс, гнейс, кварц, қиыршық тастар, кварцит, қойтас, әктас, малта тас, бор.

Магмалық
Метаморфтық
Шөгінді

2. Берілген минералдық ресурстарды кестеге топтастырыңыз.

Темір, көмір, мұнай, газ, мыс, ас тұзы, әктас, қорғасын.

Жанғыш
Кенді
Кенсіз

Дескриптор
Білім алушы

тау жыныстарын түрлеріне қарай ажыратады;
минералдық ресурстарды топтастырады.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.1 Литосфера

Тақырып
Тау жыныстары мен минералдардың қалыптасу заңдылықтарына байланысты пайдалы қазбалардың таралу
Оқу мақсаты
8.3.1.6 Тау жыныстары мен минералдардың қалыптасу заңдылықтарына байланысты пайдалы қазбалардың таралуына талдау жасайды
Бағалау критерийі

Білім алушы
Пайдалы қазбалардың таралуын анықтайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма

Төмендегі картаны пайдаланып, тау жыныстары мен минералдық ресурстардың қалыптасу заңдылықтарына сәйкес пайдалы қазбалардың таралуын зерттеңіз.

Дескриптор
Білім алушы
пайдалы қазбалардың таралу заңдылықтарын анықтайды.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.1 Литосфера

Тақырып
Тау жыныстары мен минералдардың қасиеттері
Оқу мақсаты
8.3.1.7 Тау жыныстары мен минералдардың қасиеттерін анықтайды

Бағалау критерийі

Білім алушы
Минералдар мен тау жыныстарының қасиеттерін ажыратады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

Тау жыныстары мен минералдар коллекциясынан тау жынысы мен минералдың бір түрін таңдап алыңыз. Оның қасиеттерін анықтап, кестеге толтырыңыз.

Атауы
Пішіні
Түсі
Қаттылығы
Мөлдірлігі
Жылу өткізгіштігі
Иісі
Балқуы

Дескриптор
Білім алушы

таңдаған тау жыныстарының қасиетін анықтайды.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.1 Литосфера

Тақырып
Тау жыныстарының жасын анықтау

Оқу мақсаты
8.3.1.8 Тау жыныстарының жасын анықтау әдістерін түсіндіреді

Бағалау критерийі

Білім алушы
Тау жыныстарының жасын анықтау әдістерін сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма

1.Берілген мәтінді оқып, геохронологиялық кестені түсіндіріңіз.

Егер тау жыныстарының құрамынан 1 тонна қорғасын алынса, сол тау жынысының абсолюттік жасын анықтай аласыз ба? Өз жауабыңызды түсіндіріңіз.

Дескриптор
Білім алушы

геохронологиялық кестені сипаттайды;
тау жынысының абсолюттік жасын анықтау жолын түсіндіреді.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.1 Литосфера
Тақырып
Геологиялық жыл санау мен геохронологиялық кесте

Оқу мақсаты
8.3.1.9 Геологиялық жыл санау мен геохронологиялық кестені талдап, жер қыртысының және тіршіліктің дамуындағы ірі кезеңдер мен геологиялық оқиғаларды ажырата алады

Бағалау критерийі

Білім алушы
Тіршіліктің дамуындағы ірі кезеңдер мен геологиялық оқиғаларды анықтайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

Геохронологиялық кесте мен атласты пайдаланып, берілген географиялық нысандардың қалыптасу кезеңдерін анықтаңыз. Ойыңызды қорытындылаңыз.

Қазақтың ұсақ шоқысы пайда болған қатпарлық

Мұғалжар тауы пайда болған эра

Алтай тауында ең бірінші тіршілік қалыптасқан эра

Каспий маңы ойпатында тіршіліктің пайда болу уақыты

Тянь-Шанның алғашқы көтерілуі болған эра

Дескриптор
Білім алушы

Қазақтың ұсақ шоқысы пайда болған қаптарлықты анықтайды;
Мұғалжар тауы пайда болған эраны анықтайды;
Алтай тауында ең бірінші тіршілік қалыптасқан эраны анықтайды;
Каспий маңы ойпатында тіршіліктің пайда болу уақытын табады;
Тянь-Шанның алғашқы көтерілуі болған эраны анықтайды;
тіршіліктің пайда болуы мен жер бедерінің қалыптасуы арасындағы заңдылықты түсіндіреді.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.1 Литосфера

Тақырып
Жер бедерінің адамзат тіршілігі мен шаруашылығына тигізетін әсері

Оқу мақсаты
8.3.1.10 Жергілікті компонентті қосымша қамту негізінде жер бедерінің адамзат тіршілігі мен шаруашылығына тигізетін әсеріне баға береді

Бағалау критерийі

Білім алушы
Жер бедерінің адамзат тіршілігі мен шаруашылыққа тигізетін әсерін анықтайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма

Қазақстанның физикалық картасын қолданып:
Халықтың қоныстануы өте тығыз жер бедерін анықтаңыз және себебін жазыңы
Ауылшаруашылығын дамытуға қолайлы жер бедерін анықтаңыз және себебін жазыңыз
Шаруашылықтың дамуы мен адамның тіршілік әрекетіне жер бедерінің әсерін бағалаңыз

Дескриптор
Білім алушы

халықтың қоныстануы өте тығыз жер бедерін анықтайды және себебін түсіндіреді;
ауылшаруашылығын дамытуға қолайлы жер бедерінің түрін анықтайды, себебін түсіндіреді;
шаруашылықтың дамуы мен адамның тіршілігіне жер бедерінің әсерін бағалайды.

2-тоқсан

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.2 Атмосфера

Тақырып
Климат түзуші факторлар

Оқу мақсаты
8.3.2.1 Климат түзуші факторларды талдайды

Бағалау критерийі

Білім алушы
Климат түзуші факторларды сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма

1. Берілген сызбаға климат түзуші факторларды жазыңыз.

2. Климаттық картаны қолданып, Қазақстан территориясына әсер ететін климат түзуші факторларға талдау жасаңыз.
Күн радиациясының республика аумағында таралуын түсіндіріңіз
Географиялық орнына байланысты климаттың өзгеруін талдаңыз
Жер бедеріне байланысты климаттың өзгеруін талдаңыз
Ауа массалары әсерінен климат өзгерісін бағалаңыз

Дескриптор
Білім алушы

климат түзуші факторларды анықтайды;
күн радиациясының таралуын анықтайды;
географиялық орнының климатқа әсерін сипаттайды;
жер бедеріне байланысты климат өзгерісін түсіндіреді;
ауа массаларының әсеріне байланысты болатын климаттық өзгерістерді анықтайды.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.2 Атмосфера

Тақырып
Атмосфераның ғаламдық циркуляциясы

Оқу мақсаты
8.3.2.2 Атмосфераның ғаламдық циркуляциясын талдап, түсіндіреді

Бағалау критерийі

Білім алушы
Атмосфераның ғаламдық циркуляциясын сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

1.Жер шарының атмосфералық циркуляцияға байланысты жоғары және төменгі қысым аймақтарға сәйкес келетін климаттық белдеулерді жазыңыз.

Осы суретте ғаламдық циркуляцияның бағыттарын көрсетіңіз.
Ғаламдық циркуляцияның әсерінен болатын климат өзгерістерін талдаңыз.

Дескриптор
Білім алушы

жоғары және төменгі қысым аймақтарына сәйкес келетін климаттық белдеулерді анықтайды;
ауа ағымдарының бағытын көрсетеді;
ғаламдық циркуляцияның климат өзгерісіне әсерін түсіндіреді.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.2 Атмосфера

Тақырып
Климаттық белдеулер
Оқу мақсаты
8.3.2.3 Климаттық белдеулерді талдайды

Бағалау критерийі

Білім алушы
Климаттық белдеулерді сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма

Кестеде берілген климаттық белдеулерге сипаттама жасаңыз.

Климаттық белдеу
Орташа температура (қаңтар)
Орташа температура (шілде)
Орташа жауын – шашын мөлшері
Ауа массасы
Экваторлық

Субэкваторлық

Тропиктік

Субтропиктік

Қоңыржай

Субарктикалық (субантарктикалық)

Арктикалық (антарктикалық)

Дескриптор

Білім алушы

берілген климаттық белдеулерді көрсеткіштер бойынша сипаттайды.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 2. Атмосфера

Тақырып
Материктердің климаттық ерекшеліктері
Оқу мақсаты
8.3.2.4 Әр материкте орналасқан ұқсас климаттық белдеулерді салыстырады

Бағалау критерийі

Білім алушы
Материктердегі ұқсас климаттық белдеулердің ерекшеліктерін анықтайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

Экваторлық климаттық белдеудің жеке материктер бойынша ерекшелігін кестеге жазыңыз.

Көрсеткіштер
Оңтүстік Америка
Африка
Орташа температурасы (қаңтар)

Орташа температурасы (шілде)

Орташа жауын-шашын мөлшері

Желдердің негізгі бағыттары

Орташа ауа ылғалдылығы

Дескриптор

Білім алушы

экваторлық белдеудің Оңтүстік Америкадағы ерекшелігін сипаттайды;
экваторлық белдеудің Африкадағы ерекшелігін сипаттайды.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.2 Атмосфера

Тақырып
Климаттың адамзат тіршілігі мен шаруашылығына тигізетін әсері

Оқу мақсаты
8.3.2.5 Жергілікті компонентті қосымша қамту негізінде климаттың адамзат тіршілігі мен шаруашылығына тигізетін әсеріне баға береді

Бағалау критерийі

Білім алушы
Климаттың адамзат тіршілігі
мен шаруашылыққа әсерін анықтайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

Жыл мезгілдеріне байланысты Қазақстан аймағында жиі байқалатын құбылыстардың біріне сипаттама беріңіз.
Құбылыстың пайда болу жолын түсіндіріңіз.
Шаруашылыққа әсерін анықтаңыз.
Құбылыстың адамның іс-әрекетіне әсерін анықтаңыз.
Алдын алу жолдарын ұсыныңыз.

Дескриптор
Білім алушы

құбылыстың пайда болу жолын анықтайды;
шаруашылыққа тигізетін әсерін сипаттайды;
адамның іс-әрекетіне әсерін анықтайды;
алдын алу жолдарын ұсынады.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.2 Атмосфера

Тақырып
Адамзат әрекетінің атмосфераға тигізетін кері әсері
Оқу мақсаты
8.3.2.6 Адамзат әрекетінің атмосфера мен климатқа тигізетін кері әсерін топтастырып, шешу жолдарын ұсынады

Бағалау критерийі

Білім алушы
Адамның атмосфера мен климатқа тигізетін кері әсерін дәлелдейді

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма

Төменде берілген суретке талдау жасаңыз.

Суреттегі қолайсыз атмосфералық құбылысты анықтаңыз.
Сол құбылыстың атмосфера мен климатқа әсерін талдаңыз.
Алдын алу жолын ұсынып, дәлелдер келтіріңіз.

Дескриптор
Білім алушы

қолайсыз атмосфералық құбылысты анықтайды;
құбылыстың атмосфера мен климатқа тигізетін әсерін түсіндіреді;
алдын алу жолын ұсынып, дәлелдер келтіреді.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.3 Гидросфера

Тақырып
Құрлық суларының түрлері мен қалыптасуы

Оқу мақсаты
8.3.3.1 Құрлық суларының қалыптасу жолдарын
анықтайды

Бағалау критерийі

Білім алушы
Құрлық суларының түрлерін және қалыптасу жолдарын сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

1. Құрлық суларының түрлерін жазыңыз.

2. Суреттегі құрлық суының түрін анықтаңыз және қалыптасу жолын түсіндіріңіз.

Дескриптор
Білім алушы

құрлық суларының түрлерін атайды.
суреттегі құрлық суының түрін анықтайды;
пайда болу жолын түсіндіреді.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.3 Гидросфера

Тақырып
Құрлық суларының шаруашылықтағы маңызы

Оқу мақсаты
8.3.3.2 Құрлық суларының негізгі түрлерінің шаруашылықтағы маңызын түсіндіреді

Бағалау критерийі

Білім алушы
Құрлық суларының шаруашылықтағы маңызын сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

Мәтінді оқыңыз.
Ертіс өзенінің шаруашылықтағы маңызы туралы кластер құрастырыңыз.
Ертіс өзенінің шаруашылықтағы әлеуетті мүмкіндіктерін түсіндіріңіз.

Дескриптор
Білім алушы

тақырыпқа сәйкес кластер құрастырады;
Ертіс өзенінің шаруашылықтағы әлеуетті мүмкіндіктерін түсіндіреді.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.3 Гидросфера

Тақырып
Өзен аңғарының құрылысы

Оқу мақсаты
8.3.3.3 Өзен аңғарының құрылысын түсіндіреді

Бағалау критерийі

Білім алушы
Өзен аңғарының құрылысын сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

Суретте өзен аңғарының көлденең қимасы берілген. Үлгіде берілген өзен аңғары элементтерінің анықтамаларын жазыңыз.

Өзен аңғары

Өзен арнасы

Өзен жайылмасы

Терраса

Өзен кемері

Дескриптор
Білім алушы

өзен аңғары элементтерінің (аңғар, арна, жайылма, террасса, кемері) анықтамасын тұжырымдайды.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.3 Гидросфера

Тақырып
Өзендердің гидрологиялық режимі

Оқу мақсаты
8.3.3.4 Қазақстандық компонентті қосымша қамту негізінде өзендердің гидрологиялық режимін түсіндіреді

Бағалау критерийі

Білім алушы
Өзендердің гидрологиялық режимін сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

Өзен гидрографы дегеніміз өзеннің жыл бойы ағу режимі (жыл мезгілдері мен жеке айлар бойынша өзен суының толысу, азаю және қалпына келуін жеке айлар бойынша графикке түсіру)
Суретте Нұра өзенінің гидрологиялық режимі берілген. Гидрологиялық режимінің өзгеруін түсіндіріңіз.

Нұра өзенінің гидрографы

Жыл ішіндегі ең жоғары су шығынын анықтаңыз.
Жыл ішіндегі ең төменгі су шығынын анықтаңыз.
Жыл ішіндегі ең жоғары және ең төменгі су шығынының себебін түсіндіріңіз.

Дескриптор
Білім алушы

жыл ішіндегі ең жоғары су шығынын анықтайды;
жыл ішіндегі ең төменгі су шығынын анықтайды;
ең жоғары және ең төменгі су шығынының себебін түсіндіреді.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.3 Гидросфера

Тақырып
Көлдер мен мұздықтар

Оқу мақсаты
8.3.3.5 Көлдер мен мұздықтарды жоспар бойынша сипаттайды

Бағалау критерийі

Білім алушы
Жоспар негізінде көлдер мен мұздықтар туралы баяндайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма

1.Атласты пайдаланып, Қазақстанның бір көліне жоспар бойынша сипаттама беріңіз.
Жоспар.
Көлдің атауын жазыңыз.
Пайда болу жолын анықтаңыз.
Су деңгейі өзгерісінің себебін анықтаңыз.

2. Қазақстанда орналасқан ірі мұздықтардың біріне сипаттама беріңіз.
Жоспар.

Мұздық орналасқан тауды анықтаңыз.
Мұздықтың көлемін анықтаңыз.
Мұздықтың қалыптасу жолын жазыңыз.

Дескриптор
Білім алушы

жоспар негізінде көлді сипаттайды ;
жоспар негізінде мұздықты сипаттайды.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.3 Гидросфера

Тақырып
Құрлық суларының экологиялық проблемалары
Оқу мақсаты
8.3.3.6 Жергілікті компонентті қосымша қамту негізінде құрлық суларының экологиялық проблемаларын жіктеп, шешу жолдарын ұсынады

Бағалау критерийі

Білім алушы
Құрлық суларының экологиялық проблемаларын анықтап, шешу жолдарын ұсынады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма

Суретте Арал теңізі көлемінің жылдар бойынша өзгерісі берілген. Теңіз көлемінің өзгеруіне әсер еткен негізгі факторды анықтаңыз.

Қандай экологиялық проблемалар туындағанын жазыңыз.
Қазіргі уақытта Арал теңізін қалпына келтіру туралы мемлекет тарапынан жасалып жатқан шараларды қысқаша сипаттаңыз.
Проблеманы шешу жолдарын ұсыныңыз.

Дескриптор
Білім алушы

теңіз көлемінің өзгеруіне әсер еткен негізгі факторды анықтайды;
экологиялық проблемаларды сипаттайды;
мемлекет тарапынан жасалған игі шараларды атайды;
проблеманы шешу жолдарын ұсынады.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.3 Гидросфера

Тақырып
Су апаттары

Оқу мақсаты
8.3.3.7 Жергілікті компонентті қосымша қамту негізінде су апаттарының алдын алу шараларын ұсынады
Бағалау критерийі

Білім алушы
Су апаттарының болу себептерін анықтап, алдын алу шараларын ұсынады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма

Құрлық суынан болатын апат түрлерінің бірін таңдап, төмендегі сұрақтарға жауап жазыңыз: сел, сырғыма, су басу, қар көшкіні, опырылма, су тасқыны.

Су апатының пайда болу жолын анықтаңыз
Қазақстанда аталған су апатының жиі байқалатын аймағын анықтаңыз
Су апатының зиянды тұстарын талдаңыз
Алдын-алу шараларын ұсыныңыз

Дескриптор
Білім алушы

су апатының пайда болу жолын анықтайды;
қай аймақтарда жиі кездесетінін анықтап, себебін түсіндіреді;
шаруашылыққа, адам өміріне келтіретін кері әсерін сипаттайды;
су апаттарының алдын алу шараларын ұсынады.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.4 Биосфера

Тақырып
Табиғат зоналары мен биіктік белдеулер

Оқу мақсаты
8.3.4.1 Табиғат зоналары мен биіктік белдеулерінің қалыптасуын түсіндіреді

Бағалау критерийі

Білім алушы
Табиғат зоналары мен биіктік белдеулерінің қалыптасуын сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма

1. Сурет бойынша ендік табиғат зоналарының қалыптасуын түсіндіріңіз.
Қалыптасуына әсер ететін сыртқы факторларды анықтаңыз.
Табиғат зоналарының қазіргі өзгерісіне әсер етуші факторларға мысалдар келтіріңіз.

2. Сурет бойынша биіктік табиғат зонасының қалыптасуын түсіндіріңіз.
Қалыптасуына әсер ететін сыртқы факторларды атаңыз.
Биіктік зоналары санының өзгеруіне мысалдар келтіріңіз.

Дескриптор
Білім алушы

ендік және биіктік табиғат зоналарының қалыптасу жолын түсіндіреді;
қалыптасуына әсер ететін сыртқы факторларды атайды;
ендік табиғат зоналарының қазіргі өзгерісіне мысалдар келтіре отырып, түсіндіреді;
биіктік зоналарының сандық өзгерісіне мысал келтіре отырып, түсіндіреді.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.4 Биосфера

Тақырып
Материктердің табиғат зоналары

Оқу мақсаты
8.3.4.2 Табиғат зоналарын жоспар бойынша сипаттайды

Бағалау критерийі

Білім алушы
Жоспар негізінде табиғат зоналары туралы
баяндайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну

Тапсырма

Атластың көмегімен Қазақстан жеріндегі табиғат зоналарының біріне жоспар негізінде сипаттама жасаңыз.
Орманды дала, дала, шөлейт, шөл.

Жоспар.
Табиғат зонасының орналасқан шекарасы (ендік координатасы)
Табиғат зонасы орналасқан жер бедері
Табиғат зонасының климаты
Табиғат зонасының топырағы
Табиғат зонасының өсімдігі
Табиғат зонасының жануарлар дүниесі
Табиғат зонасында дамығын шаруашылық түрі

Дескриптор
Білім алушы

табиғат зонасын жоспарға сәйкес сипаттайды.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.4 Биосфера
Тақырып
Материктердің табиғи зоналары

Оқу мақсаты
8.3.4.3 Әр материкте орналасқан ұқсас табиғат зоналар мен биіктік белдеулерді салыстырады

Бағалау критерийі

Білім алушы
Табиғат зоналары мен биіктік белдеулерінің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
1. Оңтүстік Америка мен Африкада орналасқан ылғалды экваторлық орман зонасын көрсеткіштер бойынша сипаттаңыз. Ұқсастығы мен айырмашылығын анықтаңыз.

Негізгі көрсеткіштер
Оңтүстік Америка
Африка
Зонаның орналасқан ендігі (координаттарын анықтау)

Жер бедері

Климаты (орташа температурасы, жауын-шашын мөлшері, ылғалдылығы)

Ішкі суларының орналасу жиілігі

Топырағы

Өсімдіктер дүниесі

Жануарлары

Шаруашылықтағы маңызы

2. Атлас және Тянь-Шань тауларының биіктік белдеулерін көрсеткіштер бойынша сипаттаңыз. Ұқсастығы мен айырмашылығын анықтаңыз.

Негізгі көрсеткіштер
Атлас
Тянь-Шань
Таулардың орташа биіктігі және ең биік нүктесі

Биіктік белдеудің саны

Тау етегінде орналасқан ендік зона

Әр биіктік белдеудегі өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің ерекшелігі

Дескриптор
Білім алушы

Оңтүстік Америкадағы ылғалды экваторлық орман зонасын сипаттайды;
Африкадағы ылғалды экваторлық орман зонасын сипаттайды;
ерекшеліктері мен ұқсастықтарын анықтайды;
Атлас тауындағы биіктік белдеулерді сипаттайды;
Тянь-Шань тауындағы биіктік белдеулерді сипаттайды;
ерекшеліктері мен ұқсастықтарын анықтайды.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.4 Биосфера

Тақырып
Мұхиттардағы тіршілік дүниесі

Оқу мақсаты
8.3.4.4 Мұхиттағы тіршілік дүниесінің таралуын анықтайды

Бағалау критерийі

Білім алушы
Мұхиттағы тіршілік дүниесінің таралуын сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма

Төмендегі тіршілік өкілдерінің таралуы мен тіршілік етуіне әсер ететін негізгі факторларды анықтаңыз.

Атауы
Суреті
Әсер етуші факторлар
Планктон - ағыстардың әсерінен еркін қозғалатындар. Негізгі өкілдері: бір жасушалы балдырлар, қарапайымдылар, ұсақ шаяндар, теңіз құрттары.

Нектон - мұхит сулары мен оның беткі бөлігінде еркін жүзетін балықтар. Негізгі өкілдері: теңіз жыландары, теңіз сүтқоректілері, моллюскалар, сегізаяқ, кальмар.

Бентос - мұхит түбінде бекініп тіршілік етеді. Негізгі өкілдері: балдырлар, шаяндар, маржан, полиптер және т.б.

Дескриптор
Білім алушы

тіршілік үшін қажетті факторларды анықтайды.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.4 Биосфера

Тақырып
Өсімдік әлемі мен жануарлар дүниесін қорғау

Оқу мақсаты
8.3.4.5 Өсімдік әлемі мен жануарлар дүниесін қорғау қажеттілігін дәлелдейді, қорғау жолдарын ұсынады
Бағалау критерийі

Білім алушы
Өсімдіктер мен жануарлар дүниесін қорғау жолдарын ұсынады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма

Карта мен кестені қолданып, дүниежүзіндегі орман жабындысының кему қарқынын талдаңыз және қорғау жолын ұсыныңыз.
Орман жабындысының 2000 және 2012 жылдардағы өзгерісін анықтаңыз.
Орман жабындысының қажеттілігіне мысалдар келтіріңіз.
Орман жабындысының қорғау жолдарын ұсыныңыз.

2000 жыл

2012 жыл

Табиғат зонасындағы орман жабындысы
Орман ауданының кемуі км2
Орман ауданының өсуі км2
Тропиктік
1105786
247233
Субарктикалық
606841
207100
Субтропиктік
305835
194103
Қоңыржай
273390
155989
Барлығы
2291851
804425

Дескриптор
Білім алушы

орман жабындысының 2000 және 2012 жылдардағы өзгерісін анықтайды;
орман жабындысының қажеттілігіне мысалдар келтіреді;
орман жабындысының қорғау жолдарын ұсынады.

3-тоқсан
Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.5 Табиғи-аумақтық кешендер

Тақырып
Географиялық қабықтың құрамы мен құрылысы

Оқу мақсаты
8.3.5.1 Географиялық қабықтың құрамы мен құрылысын графикалық түрде көрсетіп, түсіндіреді

Бағалау критерийі

Білім алушы
Географиялық қабықтың құрамы мен құрылысын графикалық түрде бейнелеп, сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

1. Географиялық қабықтың құрамы мен құрылысын анықтап, сызбаға жазыңыз.

Географиялық қабықтың құрамдас бөліктерінің арасындағы байланысты сипаттаңыз.

Дескриптор
Білім алушы

географиялық қабықтың құрамын анықтайды;
құрамдас бөліктері арасындағы байланысты сипаттайды.

Бөлім 3. Физикалық география
Бөлімше 3.5 Табиғи-аумақтық кешендер

Тақырып
Географиялық қабықтың заңдылықтары

Оқу мақсаты
8.3.5.2 Географиялық қабық заңдылықтарының маңыздылығын түсіндіреді

Бағалау критерийі

Білім алушы
Географиялық қабық заңдылықтарының маңыздылығын сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Тапсырма

Берілген заңдылықтардың маңыздылығын жазыңыз.

Тұтастығы
Зат және энергия айналымы
Ырғақтылығы

Дескриптор
Білім алушы

географиялық қабықтың заңдылықтарын сипаттайды.

Бөлім 4. Әлеуметтік география
Бөлімше 4.1 Халық географиясы

Тақырып
Халық санағы
Оқу мақсаты
8.4.1.1 Халық санының анықтау әдістерін түсіндіреді.

Бағалау критерийі

Білім алушы
Халық санын анықтау әдістерін сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білу және түсіну

Тапсырма

Мәтінді оқып шығыңыз.
Мәтін негізінде халық санағын жүргізудің әдістерін анықтаңыз.
Осы халық санағын анықтау әдістерінің артықшылығы мен кемшіліктеріне нақты мысал келтіре отырып, түсіндіріңіз.

Дескриптор
Білім алушы

халық санағын жүргізудің әдістерін атайды;
халық санағын анықтау әдістерінің артықшылығы мен кемшіліктерін түсіндіреді.

Бөлім 4. Әлеуметтік география
Бөлімше 4.1 Халық географиясы

Тақырып
Ұдайы өсудің түрлері

Оқу мақсаты
8.4.1.2 Дүниежүзі елдерін халықтың ұдайы өсу түрі бойынша жіктейді

Бағалау критерийі

Білім алушы
Дүниежүзі елдерін халықтың ұдайы өсу түрі бойынша топтастырады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

Төмендегі суреттерде халықтың ұдайы өсу түрлерінің графиктері берілген. Сұрақтарға жауап беріңіз.
Логистикалық және экспоненциалды өсімді ажыратыңыз.
Логистикалық өсімді түсіндіріңіз.
Экспоненциалды өсімді түсіндіріңіз.

1-сурет 2-сурет

Дескриптор
Білім алушы

халықтың ұдайы өсу түрлерін ажыратады;
логистикалық өсу түрін түсіндіреді;
экспоненциалды өсу түрін сипаттайды.

Бөлім 4. Әлеуметтік география
Бөлімше 4.1 Халық географиясы

Тақырып
Демографиялық көрсеткіштер мен демографиялық жағдай

Оқу мақсаты
8.4.1.3 Елдердің демографиялық жағдайын талдап, демографиялық көрсеткіштерін есептейді: халық саны, туу және өлім коэффициенттері, табиғи және механикалық өсім, жалпы өсім, жас-жыныстық көрсеткіштер, ұлттық және діни құрам

Бағалау критерийі

Білім алушы
Елдердің демографиялық жағдайларына сүйеніп, демографиялық көрсеткіштерді анықтайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма

1.Төменде берілген Чад және Жапония мемлекеттерінің демографиялық көрсеткіштерін қолдана отырып, салыстырмалы талдау жасаңыз.
Елдің аты
Өмір сүру ұзақтығы
1000 адамға шаққандағы туу коэффиценті
1000 адамға шаққандағы өлім коэффиценті
1000 адамға шаққандағы табиғи өсім
Чад
47
49
18
25
Жапония
83
8
9
-1,31

Жапонияда өмір сүру ұзақтығы жоғары, оның себебін түсіндіріңіз.___________
Чад мемлекетінде туу көрсеткішінің жоғары болуы себебін анықтаңыз. _______
Өлім коэффиценті қай елде жоғары, себебін жазыңыз. ______________________
Жапонияда табиғи өсім төмен болу себебін дәлелдеңіз. _____________________

2. Дүние жүзі халқының табиғи өсуін есептеңіз.
Жылдар
Туу көрсеткіші
Өлім көрсеткіші
Табиғи өсу
2012
663,1
520,7

2013
662,4
503,7

2014
632,5
465,9

2015
594,8
411,8

Дескриптор

Білім алушы

Жапонияда өмір сүру ұзақтығының жоғары болу себебін анықтайды;
Чад мемлекетіндегі туу көрсеткішінің жоғары болу себебін түсіндіреді;
өлім коэффициентінің жоғары болу себебін анықтайды;
Жапонияда табиғи өсудің төмен болу себебін сипаттайды;
жылдар бойынша дүниежүзі халқының табиғи өсуін есептейді.

Бөлім 4. Әлеуметтік география
Бөлімше 4.1 Халық географиясы

Тақырып
Демографиялық көрсеткіштер мен демографиялық жағдай

Оқу мақсаты
8.4.1.4 Елдердің демографиялық көрсеткіштерін графикалық түрде ұсынып, түсіндіреді

Бағалау критерийі

Білім алушы
Демографиялық көрсеткіштерді графикалық түрде бейнелейді

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма

Төмендегі кестеде дамыған және дамушы елдердің демографиялық көрсеткіштері берілген.
Дамыған және дамушы елдердің демографиялық көрсеткіштерінің орташа мәндерін есептеңіз.
Шыққан көрсеткіштерді графикте көрсетіңіз (дамыған елдерді – бір түспен, дамушы елдерді – бір түспен).
Дамыған және дамушы елдердің табиғи өсуі арасындағы айырмашылықты түсіндіріңіз.

Елдің аты
1000 адамға шаққандағы туу коэффиценті
1000 адамға шаққандағы өлім коэффиценті
1000 адамға шаққандағы табиғи өсім
Германия
8,42
11,29
−2,87
Италия
8,84
10,10
−1,26
Бельгия
9,99
10,76
−0,77
Орташа
?
?
?
Үндістан
19,89
7,35
12,54
Қытай
12,17
7,44
4,73
Нигерия
38,03
13,16
24,87
Орташа
?
?
?

Дескриптор

Білім алушы

есептеулерді дұрыс жасайды;
көрсеткіштерге сәйкес графикте құрады;
елдер арасындағы табиғи өсудің айырмашылығын түсіндіреді.

Бөлім 4. Әлеуметтік география
Бөлімше 4.1 Халық географиясы

Тақырып
Демографиялық проблемалар

Оқу мақсаты
8.4.1.5 Дүниежүзі елдерін демографиялық проблемалары бойынша жіктейді

Бағалау критерийі

Білім алушы
Дүниежүзі елдерін демографиялық проблемалары бойынша топтастырады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма

Төмендегі кесте бойынша туындайтын демографиялық мәселелерді анықтаңыз.

Демографиялық көрсеткіштер
Демографиялық көрсеткіштерге байланысты туындайтын проблемалар
Кездесетін аймақтар

Дәлелдер
ұсыныңыз
Табиғи өсудің жеке аймақтарда жылдам өсуі

Табиғи өсудің жеке аймақтарда азайып кетуі

Табиғи өсу көрсеткішінің қалыпты болуы

Дескриптор

Білім алушы

демографиялық көрсеткіштерге байланысты туындайтын проблемаларды анықтайды;
кездесетін аймақтарын жазады;
өз дәлелдерін ұсынады.

Бөлім 4. Әлеуметтік география
Бөлімше 4.1 Халық географиясы

Тақырып
Демографиялық саясат

Оқу мақсаты
8.4.1.6 Демографиялық саясат ұғымын түсіндіре отырып, жекелеген дүниежүзі елдеріне қатысты демографиялық саясаттың өзіндік моделін ұсынады
Бағалау критерийі

Білім алушы
Демографиялық саясаттың қолданылуын зерттеп, өзіндік модель жасайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма

Берілген мәтінді оқи отырып, төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз.
Халықтың өсуін қолдап жатқан елге нақты мысал келтіріп, демографиялық саясатын түсіндіріңіз. _________________________________________________
Халықтың кемуін қолдап жатқан елге мысал келтіріп, демографиялық саясатын түсіндіріңіз.__________________________________________________________
Еліміздегі халықтың өсуіне қатысты қандай демографиялық саясат ұсынар едіңіз. ________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

халықтың табиғи өсуіне қолдау көрсету саясатын түсіндіреді;
халық санының кемуін қолдайтын саясатты түсіндіреді;
еліміздегі халық санының өсуін қолдауға арналған өз жобасын ұсынады.

Бөлім 5. Экономикалық география
Бөлімше 5.1 Табиғи ресурстар

Тақырып
Табиғи ресурстарды экономикалық және экологиялық тұрғыдан бағалау

Оқу мақсаты
8.5.1.1 Табиғи ресурстарды экономикалық және экологиялық тұрғыдан бағалайды

Бағалау критерийі

Білім алушы
Табиғи ресурстарға экономикалық және экологиялық тұрғыдан баға береді

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма

1. Қарағанды көмір бассейніне экономикалық тұрғыдан баға беріңіз.

Сапасы
Қолдану аумағы
Табиғат ресурсын өндіру кезінде кететін шығын мөлшерін сипаттау
Тасымалдау кезінде болатын шығын мөлшерін бағалау

2. Екібастұз көмір бассейніне экологиялық тұрғыдан баға беріңіз.

Өндіру кезінде қоршаған ортаға әсері (террикон)
Табиғат ресурстары сарқылғаннан кейінгі қоршаған ортаға әсері (карьер)
Қалпына келтіру жолдарын ұсыныңыз

Дескриптор
Білім алушы

Қарағанды көмір бассейніне экономикалық тұрғыдан баға береді;
Екібастұз көмір бассейніне экологиялық тұрғыдан баға береді.

Бөлім 5. Экономикалық география
Бөлімше 5.1 Табиғи ресурстар

Тақырып
Дүниежүзі аймақтарының табиғи-ресурстық потенциалы

Оқу мақсаты
8.5.1.2 Жекелеген дүниежүзі аймақтарының табиғи-ресурстық әлеуетін бағалайды

Бағалау критерийі

Білім алушы
Дүниежүзі аймақтарының жеке елдеріндегі табиғи-ресурстық қорына баға береді

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма

1. Кестедегі минералдық ресурсқа берілген (мұнай) ақпаратты қолданып, есептеңіз.
(қанша уақытқа жетеді = қоры қолданылуы; әр адамға = қоры халық саны)

Мемлекеттер
Халық саны
Қоры (млрд тонна)
Қолданылуы (млн тонна)
Қанша уақытқа жетеді
Әр адамға қаншадан
Ресей
141927000
6,7
304

Сауд Арабиясы
21137000
35,5
404

Қазақстан
16197000
7,0
92

АҚШ
310241000
3,0
402

ҚХР
1340000000
3,9
160

2. Минералдық ресурс (мұнай) қоры бойынша Сауд Арабиясы мен ҚХР-ның ресурстық әлеуетін бағалаңыз.

Дескриптор
Білім алушы

мұнайдың қанша уақытқа жететінін анықтайды;
әр адамға қанша мөлшерде келетінін есептейді;
мұнай қоры бойынша берілген елдердің ресурстық әлеуетін бағалайды.

Бөлім 5. Экономикалық география
Бөлімше 5.1 Табиғи ресурстар

Тақырып
Табиғи ресурстарды өңдеу технологиясы, орталықтары және дайын өнім түрлері
Оқу мақсаты
8.5.1.3 Жергілікті компонентті қосымша қамту негізінде жекелеген табиғи ресурстарды өңдеу технологиясын сипаттай отырып, орталықтары мен дайын өнім түрлерін атайды

Бағалау критерийі

Білім алушы
Табиғи ресурстарды өңдеу технологиясын сипаттайды
Орталықтары мен дайын өнім түрлерін анықтайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану

Тапсырма

1. Суретте берілген табиғи ресурстың өңделу жолын сипаттаңыз.
2. Осы табиғи ресурстан дайын өнім шығаратын он мемлекетті кескін картада белгілеңіз.

Дескриптор
Білім алушы

шикізаттан өнім алу жолын сипаттайды;
дайын өнім шығаратын мемлекеттерді кескін картада белгілейді.

4-тоқсан
Бөлім 5. Экономикалық география
Бөлімше 5.2 Әлеуметтік-экономикалық ресурстар

Тақырып
Экономикалық инфрақұрылымның элементтері мен функциялары
Оқу мақсаты
8.5.2.1 Қазақстандық компонентті қосымша қамту негізінде экономикалық инфрақұрылымның элементтерін сипаттап, маңыздылығына баға береді

Бағалау критерийі

Білім алушы
Инфрақұрылым элементтерін топтастырып, маңыздылығын бағалайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма

Берілген инфроқұрылым түрлерін экономика салаларына бөліңіз.

Зауыт, мектеп, СЭС, жолаушылар тасымалдайтын темір жол, дәріхана, мәдени орталықтар, театр, мұнай платформасы

Өндірістік инфрақұрылым
Әлеуметтік-тұрмыстық инфрақұрылым

Күнделікті өмірде мектепке келу үшін қолданатын көлік түрін атаңыз.
Инфроқұрылымның қандай саласы екенін анықтаңыз.
Коммуникация және көлік жүйелерінің жаһандану үрдісіндегі рөліне баға беріңіз.

Дескриптор
Білім алушы

инфроқұрылым түрлерін ажыратады;
мектепке келу үшін қолданатын көлік түрін атайды;
инфроқұрылымның қандай саласы екенін анықтайды;
коммуникация және көлік жүйелерінің жаһандану үрдісіндегі рөліне баға береді.

Бөлім 5. Экономикалық география
Бөлімше 5.3 Дүниежүзілік шаруашылықтың салалық және аумақтық құрылымы
Тақырып
Дүниежүзілік шаруашылықтың салалық құрамы:
өндіруші, өңдеуші және қызмет көрсету салалары

Оқу мақсаты
8.5.3.1 Өндіруші және өңдеуші, қызмет көрсету, шаруашылық салаларын жіктейді

Бағалау критерийі

Білім алушы
Шаруашылық салаларын топтастырады
Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

Қазақстанның экономикалық картасын қолданып, таңдау бойынша бір аймақтағы өңдеуші, өндіруші және қызмет көрсету орындарын анықтаңыз. Кестеге жазыңыз.
1-кесте
Өнеркәсіп орны
Шығаратын өнімі
Орталығы

2-кесте
Кен орны
Пайдалы қазба түрі
Алыну тәсілі

3-кесте
Қызмет көрсету саласының түрі
Негізгі қызметі
Орталығы

Дескриптор
Білім алушы

өңдеуші өнеркәсіп саласын сипаттайды;
өндіруші өнеркәсіп саласын сипаттайды;
қызмет көрсету саласын сипаттайды.

Бөлім 5. Экономикалық география
Бөлімше 5.3 Дүниежүзілік шаруашылықтың салалық және аумақты құрылымы

Тақырып
Ауылшаруашылық, өнеркәсіп және қызмет салаларын ұйымдастыру түрлері

Оқу мақсаты
8.5.3.2 Қазақстандық компонентті қосымша қамту негізінде ауылшаруашылық және өнеркәсіп өндірісін, қызмет саласын ұйымдастыру түрлерін сипаттайды
Бағалау критерийі

Білім алушы
Шаруашылық салаларын ұйымдастыру түрлерін сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану

Тапсырма

1. Ауылшаруашылығын ұйымдастыруға әсер ететін негізгі факторлардың маңыздылығы мен өзара байланысын сипаттаңыз.
Негізгі факторлар: жылу, жарық, топырақ, ылғал, өнеркәсіп өнімдері, энергия көзі, көлік, тұтынушы.

2. Төмендегі мәтінді қолданып, Қарағанды металлургия зауытының шикізат, су, отын энергиясы, өнім түрлері көрсетілген картасхемасын сызыңыз.
Қарағанды металлургия зауыты (ҚМЗ) Қазақстандағы металл+ өңдеу зауыты болып табылады. Ең негізгі шикізат көзін Соколов-Сарыбай темір кенінен алады. Темірді өңдеп, ең негізгі өнімдері: шойын, болат, прокат, кокс алынады. ҚМЗ –ның негізгі отын энергиясы ретінде Қарағандының көмірі қолданылады. Ал шикізатты тау жынысынан бөліп алу үшін Қарағанды-Ертіс каналының суын қолданады.

3. Әлеуметтік инфроқұрылымды қызмет саласымен сәйкестендіріңіз.
Әлеуметтік инфрақұрылым

Қызмет саласы
Денсаулық сақтау

мектептер, жоғарғы оқу орындары, кәсіптік білім беру орталығы
Білім

театр, мәдени орталықтар, музейлер т.б
Мәдениет

қоғамдық тамақтану, сауда орталықтары, демалыс орталықтары, демалыс базалары
Тұрмыстық қызмет ету орындары

ауруханалар, клиникалар, тіс емдеу орталықтары

Дескриптор

Білім алушы

ауылшаруашылығын ұйымдастыруға әсер ететін факторлардың маңыздылығын сипаттайды;
өнім түрлері көрсетілген картасхеманы сызып, түсіндіреді;
инфрақұрылымға сәйкес қызмет саласын анықтайды.

Бөлім 5. Экономикалық география
Бөлімше 5.3 Дүниежүзілік шаруашылықтың салалық және аумақтық құрылымы

Тақырып
Ауылшаруашылық, өнеркәсіп және қызмет салаларын орналастыру факторлары

Оқу мақсаты
8.5.3.3 Қазақстандық компонентті қосымша қамту негізінде ауылшаруашылық және өнеркәсіп өндірісін, қызмет саласын орналастыру факторларын талдайды

Бағалау критерийі

Білім алушы
Өнеркәсіп өндірісінің орналасуына әсер ететін факторларды анықтайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану

Тапсырма

Павлодар мұнай өңдеу зауытының орналасуына әсер ететін негізгі факторларға талдау жасаңыз.
тұтынушы фактор
отын-энергетикалық фактор
су ресурсы
шикізат көзі
көлік
еңбек ресурстары
ғылыми фактор (технопарк, технополис)
ірі қалалар маңында орналасуы
экологиялық фактор

Дескриптор
Білім алушы

тұтынушы факторды атайды;
отын-энергетикалық факторды атайды;
су ресурсын анықтайды;
шикізат көзін атайды;
негізгі көлік түрлерін ажыратады;
еңбек ресурстарының әлеуетін анықтайды;
ғылыми фактор (технопарк, технополис) анықтайды;
орналастыру факторын сипаттайды;
экологиялық факторды түсіндіреді.

Бөлім 5. Экономикалық география
Бөлімше 5.3 Дүниежүзілік шаруашылықтың салалық және аумақтық құрылымы

Тақырып
Дүниежүзілік шаруашылық салаларын сипаттау

Оқу мақсаты
8.5.3.4 Дүниежүзі шаруашылығы салаларын жоспар бойынша сипаттайды
Бағалау критерийі

Білім алушы
Жоспардың негізінде дүниежүзі шаруашылығы салаларын сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану

Тапсырма

Шаруашылықтың бір саласын таңдап алыңыз: ауылшаруашылығы, өнеркәсіп, қызмет көрсету салалары, көлік.
Осы шаруашылық саласын толық сипаттау үшін жоспар құрыңыз (алдыңғы сабақтардағы біліміңізді қолданыңыз).
Сол жоспар негізінде сипаттама жасаңыз.

Дескриптор
Білім алушы

шаруашылық саласын жоспарға сәйкес сипаттайды.

Бөлім 6. Елтану және саяси география негіздері
Бөлімше 6.1 Дүниежүзі елдері

Тақырып
Дүниежүзінің саяси картасы
Оқу мақсаты
8.6.1.1 Cаяси картаның басты нысандарын сипаттайды

Бағалау критерийі

Білім алушы
Саяси картадағы басты нысандарды анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану

Тапсырма

1. Берілген анықтамаларға сәйкес терминдерді жазыңыз.
делимитация, деморкация, метрополия, доминион, протекторат, тәуелді, тәуелсіз.
Анықтамалар
Терминдер
Күшті мемлекеттің әлсіз елге ресми қамқорлық жасауы. Франция қазір Монакоға

Басып алған отарларын иемденуші мемлекеттер.
Мысалы: Франция, Ұлыбритания.

Британ империясының құрамындағы тәуелсіз елдер. Қазір оларды Британ Достастығы деп атайды.

Ешқандай елге бағынбайтын елдерді айтамыз.

Басқа метрополиялы мемлекеттің қарауындағы шекарасы бар жер телімі. Мысалы: Гренландия Данияның қарамағында.

Көрші мемлекеттер арасындағы келісім бойынша мемлекеттік шекараның орналасуын анықтау.

Карталар мен суреттеуге байланысты мемлекеттік шекараға қандай да бір белгі орнату.

2. Атласты қолданып, кестеге метрополия, доминион, протекторат, тәуелді және тәуелсіз елдерді жазыңыз.
Метрополия

Доминион

Тәуелді

Тәуелсіз

3. Тәуелді және тәуелсіз мемлекеттердің орналасқан аймақтарын анықтаңыз.
Тәуелді мемлекеттер басым аймақ
Тәуелсіз мемлекеттер басым аймақ

Дескриптор
Білім алушы

анықтамаларға сәйкес терминдерді табады;
саяси картаның басты нысандарына сәйкес елдерді анықтайды;
елдерді орналасу аймақтарына қарай топтастырады.

Бөлім 6. Елтану және саяси география негіздері
Бөлімше 6.1 Дүниежүзі елдері
Тақырып
Елдердің саяси типологиясы
Оқу мақсаты
8.6.1.2 Елдерді басқару формасы және мемлекеттік құрылымы бойынша топтастырады
Бағалау критерийі

Білім алушы
Елдерді басқару формасы және мемлекеттік құрылымы бойынша жіктейді
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
1. Басқару формасының сипаттамасы бойынша сәйкес терминдерді анықтап, жазыңыз.
Президенттік, президенттік парламенттік, конституциялық монархия, абсолюттік монархия, теократиялық монархия
Сипаттамасы
Терминдер
Жоғары өкімет билігі бір ғана адамның (император, герцог, сұлтан, әмір, король, т.б) қолында шоғырланған. Билік ету құқығы атадан балаға мұра етіп беріледі, бүкіл мемлекеттік билікті монарх өзі жүргізеді.

Монархтың билігі конституциямен шектелген, сонымен қатар монарх дәстүр ретінде таққа отырады, бүкіл мемлекеттік билікті премьер министр жүргізеді.

Заң шығаратын ең жоғары өкімет билігі сайланатын өкілетті органның (парламенттің) қолында , ал мемлекет басшысын ел халқы өзі сайлайды және елді басқарады, сонымен қатар заңды атқарады.

Мемлекет басшысы діни жетекші қызметін де атқарады.

Басқару түрінің өкілеттігі кең болады және ол мемлекет басшысы ғана емес, атқарушы биліктің де басшысы, сондай-ақ бас қолбасшы болып табылады. Заң күші бар актілер шығарады. Парламентті таратуға құқылы болады.

2. Берілген мемлекеттерді басқару формасы мен құрылымына қарай топтастырыңыз.
Германия, Қазақстан, Испания, Ұлыбритания, Канада, Сауд Арабиясы, Ватикан, Непал, Ресей, БАӘ, Бахрейн, Жапония, Өзбекстан, Швейцария, Қырғызстан.
Басқару формасына қарай:
Президенттік
Парламенттік
Конституциялық монархия
Абсолюттік монархия
Теократиялық монархия

Құрылымына қарай:
Унитарлық
Федерация
Конфедерация

Дескриптор
Білім алушы

сипаттамаға сәйкес терминдерді анықтайды;
мемлекеттерді басқару формасына қарай топтастырады;
мемлекеттерді құрылымына қарай топтастырады.
Бөлім 6. Елтану және саяси география негіздері
Бөлімше 6.1 Дүниежүзі елдері

Тақырып
Саяси картадағы сандық және сапалық өзгерістер

Оқу мақсаты
8.6.1.3 Саяси картаның сандық және сапалық өзгерістерін талдайды

Бағалау критерийі

Білім алушы
Саяси картаның сандық және сапалық өзгерістерін сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Тапсырма

Саяси картадағы 1990-2017 жылдар аралығында болған сандық және сапалық өзгерістерге мысалдар келтіріңіз.

Сандық өзгерістер
Сапалық өзгерістер

Болған оқиғалардың оң, теріс жақтарына талдау жасаңыз.

Сандық өзгерісі
Сапалық өзгерісі
+
-
+
-

Дескриптор

Білім алушы

сандық өзгерістерге мысал келтіреді;
сапалық өзгерістерге мысал келтіреді;
өзгерістердің оң және теріс жақтарын сипаттайды.

Бөлім 6. Елтану және саяси география негіздері
Бөлімше 6.1 Дүниежүзі елдері

Тақырып
Елдердің саяси-географиялық жағдайы
Оқу мақсаты
8.6.1.4 Елдердің саяси-географиялық жағдайына баға береді
Бағалау критерийі

Білім алушы
Елдердің саяси-географиялық жағдайы туралы көзқарасын айтады
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма

Саяси карта мен мәтінді пайдаланып, Қазақстанның саяси-географиялық жағдайына баға беріңіз.
Мемлекеттің физикалық-географиялық жағдайын анықтаңыз.
Мемлекеттің физикалық-географиялық жағдайының экономикаға әсерін талдаңыз.
Көрші елдердің Қазақстан экономикасына тигізетін әсерін талдаңыз.
Елдің географиялық орнының көлік кешендеріне әсерін талдаңыз.
Ыстық нүктелерге қатысты орнын анықтаңыз.

Қазақстанның материктің ортасында орналасуы ыңғайсыз экономикалық жағдай тудырады. Мысалы, дүниежүзілік мұхиттың сауда жолына шығуына мүмкіндік болмайды. Сондықтан да өз тауарларымызды басқа елдерге экспорттасақ, көрші елдің жерінен өту үшін баж салығын төлеуге тура келеді. Ол қосымша қаражатты талап етеді. Қазақстанның Еуропа мен Қытайдың аралығында орналасуының нәтижесінде сауда қатынасында транзиттік жолдардың пайда болуы ел экономикасына оң әсерін тигізіп отыр. Мысалы, тауарды басқа елге экспорттау көлік қатынасының дамуына үлкен үлесін қосады. Елдің саяси географиялық жағдайына оралатын болсақ, Таяу Шығыстағы ыстық нүктелерге алыс орналасуы саяси тұрақтылыққа әсерін тигізеді. Сонымен қатар Қытай және Ресей секілді ірі елдердің арасында орналасуы елдің саяси жағдайына кері әсер тигізеді. Мысалы, шекараны бөлісу кезінде дау-дамайлар туындауы мүмкін, сондай-ақ Қытай халқының жыл санап өсуіне байланысты жерге деген таластардың туындауы мүмкін. Сонымен қатар осы ірі державалармен саяси, экономикалық интеграция құру нәтижесінде достастық, бейбітшілік шараларын дамыта аламыз. Бұл елдің экономикалық жағдайына оң әсерін тигізеді. Отандық тауарларды Қытай мен Ресейдің үлкен нарығына шығаруға мүмкіндік туғызады.

Дескриптор

Білім алушы

мемлекеттің физикалық-географиялық орнын анықтайды;
физикалық-географиялық жағдайының экономикаға әсерін сипаттайды;
көрші елдердің экономикаға тигізетін әсерін түсіндіреді;
көлік кешендерінің әсерін анықтайды;
ыстық нүктелерге қатысты орнын анықтайды.

Бөлім 6. Елтану және саяси география негіздері
Бөлімше 6.1 Дүниежүзі елдері

Тақырып
Саяси интеграция. Қазақстанның саяси-интеграциялық үдерістердегі мүдделері, бағыттары және бастамалары

Оқу мақсаты
8.6.1.5 Саяси интеграцияның қажеттілігі мен мақсаттарын түсіндіреді

Бағалау критерийі

Білім алушы
Саяси интеграцияның қажеттілігі мен мақсатын анықтайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Тапсырма

Анықтаманы басшылыққа ала отырып, төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз.
Саяси интеграция - түрлі мемлекеттердің әртүрлі факторларға байланысты (қорғану, экономикалық қарым қатынас) бірігіп, ұйым құруы.
Саяси интеграцияларды атаңыз.
Интеграциялардың бірін таңдай отырып, сұрақтарға жауап жазыңыз.
Құрылу себебін анықтаңыз.
Негізгі мақсатын сипаттаңыз.
Осы интеграциядағы Қазақстан Республикасының орнын түсіндіріңіз.

Дескриптор
Білім алушы

саяси интеграцияларды атайды;
интеграцияның құрылу себебін түсіндіреді;
интеграция құрудың негізгі мақсаттарын сипаттайды;
интеграциядағы Қазақстанның орнын анықтайды.

Бөлім 6. Елтану және саяси география негіздері
Бөлімше 6.1 Дүниежүзі елдері

Тақырып
Саяси интеграция. Қазақстанның саяси-интеграциялық үдерістердегі мүдделері, бағыттары және бастамалары

Оқу мақсаты
8.6.1.6 Қазақстанның саяси интеграциядағы мүдделері мен мақсаттарын талдайды

Бағалау критерийі

Білім алушы
Саяси интеграциядағы Қазақстанның орнын бағалайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма

Кестеде берілген ұйымдардың біріндегі Қазақстанның алатын орнына талдау жасаңыз.
Қазақстаннан басқа осы ұйымға мүше болатын 3 елді атаңыз.
Осы 3 елмен Қазақстан арасындағы қарым-қатынасқа сипаттама беріңіз.
Қазақстанның атқаратын қызметі мен міндеттерін талдаңыз.
Осы ұйымда алатын орнын, мүддесін анықтаңыз.
Қазақстан үшін саяси интеграцияның маңыздылығын талдаңыз.

Ұйым атауы
Қазақстанның ұйымға кіруінің мақсаты
Кірген уақыты
Атқаратын қызметі
БҰҰ
Халықаралық дәрежеде басқа елдермен ынтымақтастық орнату, бейбітшілік сақтауға атсалысу.
1992ж.
2 наурыз
Конференция және әртүрлі сессиялар өткізеді. Халықаралық маңызы бар әлемдік және дәстүрлі діндер басшыларының І съезі сияқты жиындарды ұйымдастырады.
ШЫҰ
Мемлекеттер арасында өзара сенім мен түсіністіктің арта түсуіне көмектесу. Терроризмге қарсы серіктестік орнату.
2001ж.
15 маусым.
Қазақстанның ШЫҰ бойынша әріптес елдермен тең дәрежедегі диалогқа сындарлы қатысуы. Экономикалық тұрақтылық, бейбітшілікті нығайту мақсатында келіссөздер жүргізу.
ТМД
Экономикалық байланыс, визасыз қарым-қатынас, кедендік жеңілдіктерді қалыптастыру.
1991ж.
21желтоқсан
Еркін сауда аймағын құру,
сауда, ауылшаруашылық, электр энергетикасы және т.б. нарықтарды қалыптастыру.
ЕҚЫҰ
Аймақтағы ынтымақтастықты сақтауға атсалысу. Мысалы, Орта Азия елдеріндегі тыныштықты сақтау.
1992ж.
30 қаңтар
ЕҚЫҰ-на кіретін елдер арасында ынтымақтастық орнату. Мемлекет және үкімет басшыларының жоғары дәрежедегі басқосуларын ұйымдастыру. Бейбітшілік жолындағы келіссөздердің алаңын туғызу.

Дескриптор
Білім алушы

ұйымға мүше болатын 3 елді анықтайды;
Қазақстанның сол елдермен қатынасын сипаттайды;
атқаратын қызметі мен міндеттерін анықтайды;
ұйымдағы орны мен мүддесін түсіндіреді;
Қазақстан үшін интеграцияның маңыздылығын
дәлелдейді.

Бөлім 2. Картография және географиялық деректер базасы
Бөлімше 2.1 Географиялық карталар

Тақырып
Тақырыптық карталар және оларды қосымша сипаттайтын элементтер

Оқу мақсаты
8.2.1.1 Тақырыптық карталарды сипаттайтын қосымша элементтерді құрастырады: профиль, диаграмма, график, кесте

Бағалау критерийі

Білім алушы
Тақырыптық карталарды сипаттайтын қосымша элементтерді қолданады
Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Мұғалімге ескертпе.
Бұл мақсат Экономикалық география бөлімі, Табиғи ресурстар бөлімшесі, Табиғи ресурстарды өңдеу технологиясы, орталықтары және дайын өнім түрлері тақырыбына негізделген.

Тапсырма
Пайдалы қазбалардың кен орындары картасын қолданып, тапсырманы орындаңыз.
Картадан темірдің кен орындарын анықтаңыз.
Қазақстандағы темір кенін өңдейтін орталықты кескін картада белгілеңіз.
Шикізаттың тасымалдану жолын картада сызып көрсетіңіз.
Қара металлургияның негізгі өнімдерін атаңыз.

Дескриптор
Білім алушы

картадан кен орындарын анықтайды;
қара металлургия орталығын картада белгілейді;
орталыққа шикізатты тасымалдау жолын картада сызады;
негізгі өнімдерін атайды.

Бөлім 2. Картография және географиялық деректер базасы
Бөлімше 2.1 Географиялық карталар
Тақырып
Тақырыптық карталар және оларды қосымша сипаттайтын элементтер
Оқу мақсаты
8.2.1.2 Географиялық шартты белгілер мен карталарды сипаттайтын қосымша элементтерді қолдана отырып, тақырыптық карталарды оқиды
Бағалау критерийі

Білім алушы
Шартты белгілер мен қосымша элементтер арқылы тақырыптық карталарды сипаттайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Мұғалімге ескертпе.
Бұл мақсат Физикалық география бөлімі, Гидросфера бөлімшесі, Құрлық суларының экологиялық проблемалары тақырыбына негізделген.

Тапсырма

Карта мен кестені қолданып, талдау жасаңыз.
Дүниежүзінің суды қолдану картасын пайдаланып, елдерді шаруашылық саласына қарай топтастырыңыз.
Сол елдердегі құрлық суларының ластану көздерін анықтаңыз.
Қорғау жолдарын ұсыныңыз.

Құрлық суларын қолданудың негізгі көрсеткіші

№
Негізгі көздері
Пайыздық мөлшері (%)
1
Ауылшаруашылығы
60
2
Өнеркәсіп
30
3
Тұрмыста қолданылуы
6
4
Су қоймалары
4

Дескриптор

Білім алушы

елдерді шаруашылық салаларына қарай топтастырады;
шаруашылық салаларына қарай ластану көздерін анықтайды;
құрлық суын ластанудан қорғау жолдарын ұсынады.

Бөлім 2. Картография және географиялық деректер базасы
Бөлімше 2.1 Географиялық карталар

Тақырып
Тақырыптық карталар және оларды қосымша сипаттайтын элементтер

Оқу мақсаты
8.2.1.3 Географиялық номенклатура нысандарын кескін картадан көрсетеді
Бағалау критерийі

Білім алушы
Географиялық нысандарды кескін картада белгілейді

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Мұғалімге ескертпе.
Бұл мақсат Елтану және саяси география негіздері бөлімі, Дүниежүзі елдері бөлімшесі, Елдердің саяси типологиясы тақырыбына негізделген.

Тапсырма

Европадағы конституциялық монархия басқаруындағы елдерді кескін картада белгілеңіз.
Конституциялық, абсолюттік және теократиялық басқару формалары арасындағы негізгі айырмашылықты жазыңыз.

Дескриптор
Білім алушы

конституциялық монархия басқаруындағы елдерді кескін картада белгілейді;
басқару формалары арасындағы айырмашылықты
анықтайды.