Кейіпкер бейнесі

Қалыптастырушы бағалауға арналған
тапсырмалар жинағы

Қазақ әдебиеті
(оқыту қазақ тілінде)

7-сынып

Құрметті мұғалім!
Аталған тапсырмалар жинағы білім беру мазмұнын жаңарту аясында мұғалімдерге көмек құралы ретінде құрастырылды. Бұл мұғалімдердің ұжымдық жұмысының нәтижесі. Бағалау критерийлері мен дескрипторлары бар тапсырмалар қалыптастырушы бағалауды өткізуге, сабақты жоспарлауға, ұқсас тапсырмаларды құрастыруға және іріктеп алуға, оқу мақсатына жетуге қатысты сындарлы кері байланыс беруге көмектесетін үлгі болып табылады.
Жинақтың ұсынылған сипаты сізге білім алушының қажеттілігі мен мүмкіндігін есепке ала отырып, тапсырмаларға толықтырулар мен өзгерістер енгізуіңізге, бейімдеуіңізге мүмкіндік береді.
Қосымша материалдарды (нұсқаулықтар, таныстырылымдар, жоспарлар және т.б.), форумдағы талқылауларды және бейне нұсқауларды сіз Назарбаев Зияткерлік мектептері ДББҰ smk.edu ресми сайтынан таба аласыз.
Жемісті жұмыс пен шығармашылық табыс тілейміз!
Жинақ негізгі мектеп мұғалімдеріне, әдіскерлерге, критериалды бағалау бойынша өңірлік және мектеп үйлестірушілеріне, басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.
Жинақты дайындау барысында ресурстар (суреттер, мәтіндер, бейне және аудио материалдар, т.б.) қолжетімді ресми интернет-сайттардан алынды. Жинақ коммерциялық емес мақсатта құрастырылған.

МАЗМҰНЫ
1-тоқсан 4
2-тоқсан 22
3-тоқсан 37
4-тоқсан 57

1-тоқсан

Оқылатын шығарма
тақырыбы Қыз Жібек жыры

Оқу мақсаты

7.1.1.1 Әдеби шығарма сюжетінің құрамдас бөлшектерін талдау

Бағалау критерийі
Білім алушы
Шығарманы сюжетіне талдайды

Ойлау дағдыларының Жоғары деңгей дағдылары
деңгейі

Тапсырма
Топ ішінде Әдеби шеңберге қатысыңыз. Мына рөлдердің бірін таңдап, жыр бөлімдерін талқылаңыз. Дереккөз: Қыз Жібек. Лиро-эпостық поэма. – Алматы: Мектеп, 2006. (Жетінші сөз сериясы)

1) Талқы себепшісі – жыр бойынша (кейіпкерлері, сюжеті, қарым-қатынасы, автор позициясы, т.б. бойынша) 5 сұрақ құрастырады.
2) Белгілеуші – жырдың қай бөлімі ең маңызды деп санайды, ойын дәлелдейді.
3) Байланыстырушы – оқиғалардың бірін өмірмен байланыстырады, дәлелдейді.
4) Қорытындылаушы – көтерілген мәселені қорытындылайды.

Дескриптор
Білім алушы

- рөлдік тапсырмаға қатысады;
- шығарма сюжетін анықтайды;
- жыр бөлімдерін талдайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Қыз Жібек жыры

Оқу мақсаты

7.1.3.1 Көркем шығармадағы кейіпкерлердің типтерін жасалу тәсілдері тұрғысынан анықтау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Кейіпкерлердің типтік ерекшелігін анықтайды
Кейіпкер бейнесін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Жырда Жібектің бейнесі қандай көркемдегіш тәсілдер арқылы жасалған? Жібек бейнесін талдаңыз.

Қыз Жібектің дидары
Наурыздың ақша қарындай.
Ақ бетінің қызылы
Ақ тауықтың қанындай.
Екі беттің ажары
Жазғы түскен сағымдай.
Білегінің мүсіні
Айбалтаның сабындай.
***
Атқан оқтай жылысып,
Ор қояндай ығысып.
Қылаң етіп, қылт етіп,
Сылаң етіп, сылт етіп,
Мықындары былқылдап,
Тау суындай құлтылдап,
Сүмбіледей жылтылдап,
Буындары былқылдап,
Айдынды туған Қыз Жібек
Отауға қарап жөнелді.

Дескриптор
Білім алушы

жырдағы Жібек бейнесін сипаттаудағы ерекшелікті ажыратады;
кейіпкерді сипаттаудағы көркемдегіш тәсілді анықтайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Қыз Жібек жыры

Оқу мақсаты

7.2.3.1 Шығармадағы көркемдегіш құралдардың (символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, риторикалық сұрақ) қолданысын талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білім алушы
Шығармадағы көркемдегіш құралдарды анықтайды
Көркемдегіш құралдардың қолданылу ерекшелігін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

1-тапсырма

Берілген үзіндідегі символды табыңыз, анықтамасын беріңіз.
- Асу да асу бел, – деді,
Аса бір соққан жел, - деді,
Айналайын жеңеше-ау,
Бері таман кел, -деді.
Мен бір жауап айтайын,
Бұл сөзімді біл, -деді.
Басыңдағы сәукеле
Алып маған бер, - деді.
Ақыр ертең киемін,
Бүгін кешке киейін.
Жарасар ма екен, жеңеше-ау,
Өз көзіңмен көр, - деді.

Дескриптор

Білім алушы

- үзіндідегі символды табады;
- символдың анықтамасын анықтайды.
2-тапсырма
Шығарма мазмұнына сәйкес символдың қолданылу ерекшелігін талдаңыз.
______________________________________________________________________

Дескриптор Білім алушы
- символдың қолданылу ерекшелігін ажыратады;
- шығарманы мазмұнына қарай талдайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Қыз Жібек жыры

Оқу мақсаты

7.3.4.1 Әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазу

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білім алушы
Шығарманың эстетикалық құндылығын анықтайды
Сыни шолу жазады

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Қыз Жібек жырында қоштасу, жоқтау, естірту, арыздасу сияқты салт өлеңдерінің қолданылуына өзіндік бағаңызды беріңіз. Жыр көркемдігіне сыни шолу жасаңыз.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

- жырдың эстетикалық құндылығын бағалайды;
- өзіндік сыни шолу жазады.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Қыз Жібек жыры

Оқу мақсаты

7.2.4.1 Шығармадағы оқиға желісін өзіндік көзқарас тұрғысынан дамытып жазу

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Оқиға желісін дамытып жазады
Өзіндік көзқарасын білдіреді

Қолдану

Тапсырма
Базарбайдың Төлегенге теріс бата беруі туралы оқиғаға өзгерістер енгізіп, қайта жазыңыз.

Базарбай көп жұртына арыз қылып айтты:
– Ай, жарандар, менің мынау балам тілегімді бермей кетті, қайнына баратынын білгенің маған ұстап бер, - дейді. – Егер де біреуің қошемет қылып ерсең, мен тұзыма салып, теріс батамды беремін, - деді.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Оқылатын шығарма
тақырыбы Орхон-Енисей ескерткіштері Күлтегін жыры

Оқу мақсаты
7.1.2.1 Әдеби шығармадағы тұлғалық болмысты гуманистік тұрғыдан талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білім алушы
Шығармадағы тұлғалық болмысты танытатын жолдарды анықтайды
Кейіпкер бейнесін гуманистік тұрғыдан талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

1-тапсырма
Күлтегін мен оның ағасының елді ел қылу үшін жасаған әрекеттерін анықтаңыз.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

- Күлтегін мен оның ағасының ел үшін жасаған әрекеттерін анықтайды.

2-тапсырма
Күлтегіннің биік адамгершілік тұлғасын танытатын жолдарды анықтап, талдаңыз.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

- күлтегіннің адамгершілік тұлғасын танытатын жолдарды анықтайды;
- күлтегін бейнесін гуманистік тұрғыдан талдайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Орхон-Енисей ескерткіштері Күлтегін жыры

Оқу мақсаты
7.2.1.1 Шығармадағы эпизодтар мен бейнелерді салғастыру

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығарма эпизодтарын талдайды
Кейіпкерлер бейнесін салыстырады

Қолдану

1-тапсырма

Шығармадағы эпизодтарды рет-ретімен жазып шығыңыз. Сізге қай эпизод ұнады? Неліктен?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

эпизодтарды ретімен жазады;
өзіне ұнаған эпизодты қолдана отырып, талдайды;
жырдағы Күлтегін бейнесін ажыратады.

2-тапсырма
Жырдағы Күлтегіннің 16 жастағы және 30-дан кейінгі бейнесін салыстырыңыз. Берілген үзінділерді, жыр мазмұнын қолданыңыз.

Он алтыда ағамның
Елі-жұртын көбейтті.
Алдындағы қағанның
Жерін әбден кеңейтті.
Соғдыларға аттанды,
Талқандадық, мақтандық.
...Бір кезде ол қонды атқа,
Баяғыдай қайратты,
Қос батырды жайратты.
Күлтегін – ел қанаты.
...Алып Шалшы боз мініп,
Жауын тоз-тоз, тоз қылып,
Шабуылға жұлқынды.

Дескриптор
Білім алушы

- күлтегіннің 16 жастағы және 30-дан кейінгі бейнесін салыстырады.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Орхон-Енисей ескерткіштері Күлтегін жыры

Оқу мақсаты

7.3.1.1 Кейіпкерлердің іс-әрекеті мен автор берген портреттік мінездемені салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығына баға беру

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Кейіпкерлердің іс-әрекеті мен автор берген портреттік мінездемені салыстырады
Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығына баға береді

Жоғары деңгей дағдылары

1-тапсырма
Берілген портреттік мінездеме арқылы кейіпкердің іс-әрекеті туралы жазып, салыстырыңыз.
Портреттік мінездеме
Кейіпкердің іс-әрекеті
Күлтегін оттай лаулады,
Елдің дауын даулады.

Бозын мініп Күлтегін,
Алдаспанын сілтеді.
Тоғыз жауын түйреді,
Біразы оның күйреді.

... Отызға ол толған-ды.
Салмағы да сан батпан,
Бір кезде ол қонды атқа.
Баяғыдай қайратты,
Қос батырды жайратты.

Дескриптор

Білім алушы

портреттік мінездемені кейіпкердің іс-әрекетімен салыстырады.
2-тапсырма
Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығы неде? Ойыңызды дәлелдермен көрсетіңіз.

А) Шығарманың тарихи құндылығын бағалауда берілген тірек сөздерді қолданыңыз.
Шынайы суреттелген, аса құнды, жыр-дастан, көне түркі, тасқа қашалған, тарихи шығарма, батырдың ерлігі, құлпытастағы жазулар.
Ә) Шығарманың көркемдік құндылығын бағалаңыз.
(ерекше сөз оралымдары, халық, ел атаулары, көне жер атаулары, көнерген сөздер, т.б.)

Дескриптор
Білім алушы

шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды;
тірек сөздерді орынды қолданады;
өз ойын дәлелдейді, баға береді.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Орхон-Енисей ескерткіштері Күлтегін жыры

Оқу мақсаты

7.3.4.1 Әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазу

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білім алушы
Шығарманың эстетикалық құндылығын дәлелдейді
Сыни шолу жазады

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Шығармада еркіндік, бостандық, тәуелсіздік идеясы қалай көрінеді? Ойыңызды жинақтап, эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазыңыз.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

шығарма идеясын анықтайды;
эстетикалық құндылығын дәлелдейді;
шағын сыни шолу жазады.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Жиембет жырау Еңсегей бойлы Ер Есім

Оқу мақсаты

7.1.4.1 Көркем шығармадағы кейіпкер бейнесін ашып, үзінділерді жатқа айту

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білім алушы
Кейіпкер бейнесін ашатын үзіндіні жатқа айтады

Қолдану

1-тапсырма
Шығармадан Ер Есім бейнесін танытатын жолдарды табыңыз. Есім ханға тән қасиеттерді жазып, шығармадан дәлел келтіріңіз.
Кейіпкерге тән қасиеттер
Дәлеліңіз (өлең жолдары)

Дескриптор
Білім алушы

шығармадан ер Есім бейнесін танытатын жолдарды табады;
жыр жолдарынан Есім ханға тән қасиеттерді жазып, шығармадан дәлел келтіреді.

2-тапсырма
Кейіпкер бейнесіне ене отырып, жыр шумақтарын жатқа айтыңыз.

Дескриптор
Білім алушы

кейіпкер бейнесін сомдайды;
жыр үзіндісін жатқа айтады.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Жиембет жырау Еңсегей бойлы Ер Есім

Оқу мақсаты
7.1.3.1 Көркем шығармадағы кейіпкерлердің типтерін жасалу тәсілдері тұрғысынан анықтау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Кейіпкерлердің типтерін жасалу тәсілдеріне қарай анықтайды
Кейіпкер бейнесін талдайды
Қолдану

Тапсырма
Жыр жолдарын пайдалана отырып, кейіпкер типін жасалу тәсіліне қарай анықтаңыз, ойыңызды дәлелдеңіз.

Еңсегей бойлы Ер Есім,
Есім, сені есірткен
Есіл де менің кеңесім.
Ес білгеннен, Есім хан,
Қолыңа болдым сүйесін,
Қолтығыңа болдым демесін.
...Тал шарбаққа мал сақтап,
Тас қалаға жан сақтап,
Тасқан екен мына хан!
Қайрылып қайыр қылуға
Қылығың жоқ ұнаған.
...Әмірің қатты Есім хан,
Бүлік салып, бұйырдың
Басын бер деп батырдың -
Қанын ішіп қанбаққа,
Жанын отқа салмаққа.
Атадан жалғыз мен емес,
Хан ие, ісің жол емес.

1. Есім хан бейнесі қалай берілген?

2. Қандай тәсілдер арқылы жасалған?

Дескриптор
Білім алушы

кейіпкер бейнесін талдайды;
кейіпкерлер типін жасалу тәсіліне қарай анықтайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Жиембет жырау Еңсегей бойлы Ер Есім

Оқу мақсаты
7.2.2.1 Эпикалық, поэзиялық, драмалық шығармадағы автор бейнесін анықтау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білім алушы
Шығармадағы автор бейнесін анықтайды

Қолдану
Тапсырма
Жырдағы автор бейнесін анықтап, талдап жазыңыз.

Ес білгеннен, Есім хан,
Қолыңа болдым сүйесін,
Қолтығыңа болдым демесін.
Ертеңгі күн болғанда,
Елің кеңес құрғанда,
Айналып ақыл табарға
Есіктегі ебесін,
Сонда, ханым, не десін?!
Мен жоқ болсам, Есім хан,
Ит түрткіні көресің.
Жиембет қайда дегенде,
Не деп жауап бересің?..
Меніменен, ханым, ойнаспа,
Менің ерлігімді сұрасаң,
Жолбарыс пенен аюдай.
Өрлігімді сұрасаң,
Жылқыдағы асау тайыңдай.

Зорлығымды сұрасаң,
Бекіре менен жайындай.
Беріктігімді сұрасаң,
Қарағай менен қайындай.
Көруші едім, Есім хан,
Ханымды күнім, сізді айымдай.
Сырым саған түзу-ді
Садаққа салған бұлыңдай.
Жұмыскерің мен едім
Сатып алған құлыңдай.
Жүруші едім араңда
Өзіңнің інің менен ұлындай...
Мен өлсем, құнсыз кетер деме сен
Кешегі өзіңнің ұрып өлтірген
Тілеуберді құлыңдай!

Дескриптор Білім алушы
- жырдағы автор бейнесін анықтайды;
- автор бейнесін талдайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Жиембет жырау Еңсегей бойлы Ер Есім

Оқу мақсаты

7.2.3.1 Шығармадағы көркемдегіш құралдардың (символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, риторикалық сұрақ) қолданысын талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығармадағы көркемдегіш құралдарды анықтайды
Көркемдегіш құралдардың қолданылу ерекшелігін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Жыр жолдарынан берілген көркемдегіш құралдарды табыңыз.

Көркемдегіш құралдар
Мысалдар
Қолданылу ерекшелігі
Теңеу

Эпитет

Ассонанс

Аллитерация

Риторикалық сұрау

Дескриптор

Білім алушы

жырдағы көркемдегіш құралдарды табады;
көркемдегіш құралдарға мысалдар келтіреді;
қолданылу ерекшелігін талдайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Жиембет жырау Еңсегей бойлы Ер Есім

Оқу мақсаты
7.3.1.1 Кейіпкерлердің іс-әрекеті мен автор берген портреттік мінездемені салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығына баға беру

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білім алушы
Кейіпкерлердің іс-әрекеті мен автор берген портреттік мінездемені салыстырады
Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығына баға береді
Жоғары деңгей дағдылары

1-тапсырма
Жырдағы кейіпкерлердің іс-әрекетін теріп жазыңыз, оны автор берген портреттік мінездемемен салыстырыңыз.

Кейіпкерлердің іс-әрекеті
Автор берген портреттік мінездеме

Дескриптор
Білім алушы

кейіпкерлердің іс-әрекетін теріп жазады;
автор берген портреттік мінездемемен салыстырады.
2-тапсырма
Жырау толғауындағы замана бейнесіне тоқталып, шығарманың тарихи және көркемдік құндылығына баға беріңіз. Ойыңызды дәлелдеңіз.

Дескриптор
Білім алушы

шығарманың тарихи және көркемдік құндылығына баға береді;
ойын дәлелді түрде жеткізеді.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Қазтуған жырау Қазтуғанның қонысымен қоштасуы

Оқу мақсаты

7.1.2.1 Әдеби шығармадағы тұлғалық болмысты гуманистік тұрғыдан талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білім алушы
Шығармадағы тұлғалық болмысты танытатын жолдарды анықтайды
Кейіпкер бейнесін гуманистік тұрғыдан талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Өлең жолдарындағы автор бейнесін анықтаңыз. Мысалдар келтіріп, ойыңызды дәлелдеңіз. Шығарма кейіпкерін адамгершілік тұрғысынан талдаңыз.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Дескриптор

Білім алушы

өлең жолдарындағы автор бейнесін анықтайды;
мысалдар келтіріп, ойын дәлелдейді;
шығарма кейіпкерін адамгершілік тұрғыдан талдайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Қазтуған жырау Қазтуғанның қонысымен қоштасуы

Оқу мақсаты

7.1.4.1 Көркем шығармадағы кейіпкер бейнесін ашып, үзінділерді жатқа айту

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Кейіпкер бейнесіне қатысты үзіндіні жатқа айтады
Қолдану

Тапсырма
Шығармадағы Қазтуған бейнесін танытатын жолдарды анықтаңыз. Шығарма үзінділерін қолдана отырып, кейіпкер бейнесін сомдаңыз.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

шығармадан кейіпкер бейнесін танытатын жолдарды анықтайды;
шығарма үзінділерін жатқа қолданады;
кейіпкер бейнесін сомдайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Қазтуған жырау Қазтуғанның қонысымен қоштасуы

Оқу мақсаты

7.2.3.1 Шығармадағы көркемдегіш құралдардың (символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, риторикалық сұрақ) қолданысын талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығармадағы көркемдегіш құралдарды анықтайды
Көркемдегіш құралдардың қолданылу ерекшелігін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

1-тапсырма
Берілген үзіндідегі аллитерация мен ассонансты, риторикалық сұрақты тауып, анықтамасын беріңіз.
Еділді алса –
елді алар,
Енді алмаған не қалар?
Жайықты алса -
жанды алар,
Жанды алған соң не қалар?
Ойылды алса -
ойды алар,
Ойлашы, сонда не қалар?
Қара мауыты мұшақат
Бүтін тоғай жерді алар.
Жаз кіреге жақсы деп,
Дулығалы нарды алар,
Қыс кіреге жақсы деп,
Шудасы қалың айырды алар.
Сусынына шай алар,
Шайнауына май алар.

Дескриптор
Білім алушы

шығарма үзіндісінен аллитерация мен ассонансты, риторикалық сұрақты анықтайды;
оларға анықтама береді.
2-тапсырма
Берілген үзіндідегі аллитерация мен ассонанстың, риторикалық сұрақтың қолданылу ерекшелігін, шығармадағы маңыздылығын талдаңыз.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Дескриптор

Білім алушы

аллитерация мен ассонанстың қолданылу ерекшелігін анықтап жазады;
шығармадағы риторикалық сұрақтың қолданысын талдайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Қазтуған жырау Қазтуғанның қонысымен қоштасуы

Оқу мақсаты

7.3.4.1 Әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазу

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білім алушы
Шығарманың эстетикалық құндылығын анықтайды
Сыни шолу жазады

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Шығарманың эстетикалық құндылығы неде? Берілген үзіндіні негізге ала отырып, ақынның қонысымен қоштасу себебін анықтаңыз. Ойыңызды жинақтап, сыни шолу жасаңыз.
Қазтуғанның қонысымен қоштасуы
Сыни шолу
Ойыл да Қиыл, Жем, Сағыз,
Қайран саланың жатқан аңғары-ай,
Ақ шалмалы пірлердің
Мешітке жаққан шамдары-ай!
Менің бүйтіп қозғалақтап жүргенім
Аузы түкті кәпірдің
Күшті болған салдары-ай!
Кәпірден теңдік алуға
Қайта келер деймісің
Мұсылманның баяғы
Шыңғыстан туған хандары-ай?!
Бұл қоныстан кетпесең,
Мұны талақ етпесең,
Атаңа нәлет кәпірдің
Пайдасына қалмаса игі еді
Ноғайлы, қазақ жұртымның
Кейінгі туған балдары-ай!

Дескриптор
Білім алушы

шығарманы эстетикалық құндылық тұрғысынан талдайды;
ақынның қонысымен қоштасу себебін анықтайды;
сыни шолу жасайды.

2-тоқсан

Оқылатын шығарма
тақырыбы Ш.Қанайұлы Зар заман

Оқу мақсаты
7.1.1.1 Әдеби шығарма сюжетінің құрамдас бөлшектерін талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білім алушы
Шығарма сюжетінің құрамдас бөлшектерін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма
Шығарма сюжеті бойынша құрамдас бөлшектеріне талдау жасаңыз.
1) Өлеңде ақын Сол себепті қорқамын! деген жолды бірнеше рет қайталайды. Автор неден қорықты деп ойлайсыз?
2) Зар заман, зар заман,
Зарлап өткен бір заман - деп, ақын қай заман туралы айтып отыр? Оның зар заман деуінің мәні неде?
3) Шығарманың мына бөлігін талдап көріңіз. Халық қандай күй кешіп отыр деп ойлайсыз?
Байлар ұрлық қылады,
Мал түзіне көрінбей,
Билер жейді параны
Сақтап қойған сүріндей.
Заманың сенің құбылды
Текеметтің түріндей.
Ойлағаны жамандық
Жарадан аққан іріңдей.
Жеті жұрт кеткен қожадан
Сен тұрмайсың бүлінбей.
Қазақ ұлы жиылып,
Құдайыңа сыйынып,
Қондыгерге хат жазып,
Кешіктірмен дат жазып,
Өлместің де қамын қыл
Басың сотқа ілінбей.

Дескриптор
Білім алушы

шығарманың негізгі ойын анықтайды;
шығарма сюжеті бойынша өз ойын жеткізеді;
шығарма бөлшектерін талдайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Ш.Қанайұлы Зар заман

Оқу мақсаты
7.2.2.1 Эпикалық, поэзиялық, драмалық шығармадағы автор бейнесін анықтау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білім алушы
Шығармадағы автор бейнесін анықтайды
Автор бейнесін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма
Өлеңнен авторға тән қасиеттерді анықтаңыз. Автор бейнесін анықтауда ойыңызды мысалдармен дәлелдеңіз.

Авторға тән қасиеттер
Автор бейнесі

Дескриптор
Білім алушы

автор бейнесін анықтайды;
өз ойын мысалдармен дәлелдейді.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Ш.Қанайұлы Зар заман

Оқу мақсаты
7.1.3.1 Көркем шығармадағы кейіпкер бейнесін ашып, үзінділерді жатқа айту

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білім алушы
Кейіпкер бейнесін таниды
Көркем шығарма үзіндісін жатқа айтады

Қолдану

Тапсырма
Ішкі және сыртқы шеңберге қатысыңыз. Жұбыңызбен бірге сұрақты талқылаңыз. Өз ойыңызды жеткізуде берілген үзіндіні қолданыңыз (жатқа айтыңыз).

Сұрақ
Шығармадағы ел билеушілер бейнесінен нені аңғаруға болады?
Ағашты тауға үй салып,
Алды кәпір ақында,
Елді еркіне қоймады
Буыршындай тақымдап.
Дуан басы, болыс тұр
Кәпірдің сөзін мақұлдап,
Бейшараның пұлы жоқ,
Қорыққаннан қақылдап.
Жарысқа кірген жақсылар,
Аша алмассың көзің деп.

Дескриптор
Білім алушы

шығармадағы ел билеушілер бейнесін ашады;
үзіндіні жатқа айтады;
өз ойын жеткізуде шығарма үзіндісін орынды қолданады.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Ш.Қанайұлы Зар заман

Оқу мақсаты
7.2.3.1 Шығармадағы көркемдегіш құралдардың (символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, риторикалық сұрақ, т.б) қолданысын талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білім алушы
Шығармадағы көркемдегіш құралдарды анықтайды
Көркемдегіш құралдардың қолданылу ерекшелігін талдайды

Қолдану

Тапсырма
Өлең жолдарынан берілген көркемдегіш құралдарды табыңыз.
Мысалдар
Көркемдегіш құрал түрлері
Қолданылу ерекшелігі
Орыс - бүркіт, біз - түлкі
Аламын деп талпынды.

Қайсыбірін айтайын,
Қазақтың ұлы қамалды.
Қамалмай енді неғып тұр?

Азулыға бар заман,
Азусызға тар заман.

Билер жейді параны
Сақтап қойған сүріңдей.
Заманның түрі бұзылды
Текеметтің түріндей.

Дескриптор
Білім алушы

берілген үзінділердегі көркемдегіш құрал түрлерін анықтайды;
көркемдегіш құралдардың қолданылу ерекшелігін талдайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Ш.Қанайұлы Зар заман

Оқу мақсаты
7.3.2.1 Әдеби жанр түрлерінің даму барысына, жаңашылдығына заманауи тұрғыдан баға беру

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Әдеби жанр түрлерінің дамуы мен жаңашылдығын талдайды
Әдеби жанр түрлеріне заманауи тұрғыдан баға береді

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
1. Шортанбай заман өзгерісін қалай түсінеді және өлеңде қалай жырлайды?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Заман шындығын танытатын осы сарындас өлең-жырлар қазіргі таңда кездесе ме?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Осы жанр үлгісінің жаңашылдығы мен заманауилығы үлгісіндегі шығармалар легін атап, баға беріңіз.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

Зар заман өлеңіндегі басты мәселені анықтайды;
өлең үлгісінің жаңашылдығы мен заманауилығына баға береді.

Оқылатын шығарма
тақырыбы С.Аронұлы Сүйінбайдың Қатағанмен айтысы

Оқу мақсаты

7.1.2.1 Әдеби шығармадағы тұлғалық болмысты гуманистік тұрғыдан талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығармадағы тұлғалық болмысты танытатын жолдарды анықтайды
Кейіпкер бейнесін гуманистік тұрғыдан талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Өлең жолдарындағы автор бейнесіне сипаттама беріңіз. Мысалдармен ойыңызды дәлелдеңіз. Кейіпкер бейнесін гуманистік тұрғыдан талдаңыз.

Шығармадан үзінді
Автор бейнесін гуманистік тұрғыдан талдау
Менің түйгенім
Мен Қарасай ұлымын,
Нар келдемнің түрімін.
Айтулы ердің бірімін,
Шапырашты батыр ел,
Батыр туған мен едім!
Менменсіген мықтының,
Талайын жеңген ер едім...

Көппін деп айттың Қатаған,
Көптігің сенің қайда бар,
Үш атаның ұлысың,
Қазағымды қаптатсам,
Жұртта қалған күшіктей,
Айдалада ұлырсың!..

Топ бастаған бұлбұлмын,
Сөз бастаған жүйрікпін,
Судан шыққан сүйрікпін,
Бәйгеден озған дүлділмін,
Шығарма Қатаған үніңді!
Есіңе сақта бүгінгі,
Қанатың сынған күніңді!

Дескриптор
Білім алушы

кейіпкер бейнесін гуманистік тұрғыдан талдайды;
мысалдар арқылы өз ойын дәлелдейді;
көңілге түйгенін жазып, ойын қорытындылайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы С.Аронұлы Сүйінбайдың Қатағанмен айтысы

Оқу мақсаты

7.1.4.1 Көркем шығармадағы кейіпкерлердің типтерін жасалу тәсілдері тұрғысынан анықтау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Кейіпкерлердің типтерін жасалу тәсілдеріне қарай анықтайды
Кейіпкер бейнесін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Көркем шығармадағы кейіпкерлердің типтерін жасалу тәсілдері тұрғысынан анықтаңыз. Кейіпкерлердің қандай типтік образға жататынын зерделей отырып, 1 тезис, 3 дәлел кестелерін толтырыңыз. Жауабыңызды тезистер мен дәлелдер арқылы жеткізіңіз.
1-кесте
Сүйінбай

Тезис
Дәлелдер

1- дәлел
2 -дәлел
3 -дәлел

2-кесте
Қатаған

Тезис
Дәлелдер

1-дәлел
2 -дәлел
3 -дәлел

Дескриптор

Білім алушы

Сүйінбай мен Қатаған образдарын салыстыра отырып, кестені толтырады;
кейіпкерлердің типтерін жасалу тәсілдері тұрғысынан анықтайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы С.Аронұлы Сүйінбайдың Қатағанмен айтысы

Оқу мақсаты

7.2.1.1 Шығармадағы эпизодтар мен бейнелерді салғастыру

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығарма эпизодтарын талдайды
Кейіпкерлер бейнесін салыстырады

Қолдану

Тапсырма

Сүйінбай мен Қатаған образдарын айтыс эпизодтарынан дәлелдер келтіре отырып, салыстырыңыз. Салыстырмалы картаны толтырыңыз.

Сүйінбай
Қатаған
(Сүйінбай бейнесі қалай сипатталған?)

(Қатаған бейнесі қалай сипатталған?)
(айтыс эпизодтарынан дәлелдемелер)

(айтыс эпизодтарынан дәлелдемелер)

Дескриптор
Білім алушы

Сүйінбай мен Қатаған бейнесін салыстырады;
айтыс эпизодтарынан дәлел келтіреді;
шығарма эпизодтарына талдау жасайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы С.Аронұлы Сүйінбайдың Қатағанмен айтысы

Оқу мақсаты

7.2.3.1 Шығармадағы көркемдегіш құралдардың (символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, риторикалық сұрақ,т.б.) қолданысын талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығармадағы көркемдегіш құралдарды анықтайды
Көркемдегіш құралдардың қолданылу ерекшелігін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма

Айтыстағы кейіпкерлердің тілге тиек еткен сөз түйдектерін негізге ала отырып, олардың қолданылу ерекшеліктерін кестеге түсіріңіз.

Кейіпкер
Тақырып
Астарлы сөз
Көркемдегіш құрал түрі
Мәні
Сүйінбай

Айдап келіп берерсің,
Алдыңдағы малыңды.

Он екі ата Жалайыр
Аршынға қолын сермеген,
Маңына дұшпан келмеген.

Қатаған

Маңдайыңды қақ жарып,
Қаныңды судай шашайын

Жетім құрыш қылышпын..
Хандар соққан құрышпын,
Тастан неге қайтайын?!

Дескриптор
Білім алушы

көркемдегіш құралдардың түрлерін анықтайды;
олардың қолданылу ерекшелігін талдайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы С.Аронұлы Сүйінбайдың Қатағанмен айтысы

Оқу мақсаты

7.3.3.1 Шығарманы ұлттық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығарманы ұлттық құндылықтар тұрғысынан талдайды
Әдеби эссе жазады

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Шығармада көрініс тапқан ұлттық құндылықтар жөнінде мысалдар келтіре отырып, Айтыс өнеріндегі ұлттық құндылықтар тақырыбында әдеби эссе жазыңыз (көлемі 120-140 сөз).
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

шығармада көрініс тапқан ұлттық құндылықтарды анықтайды;
нақты мысалдар келтіріп, шығарманы ұлттық құндылықтар тұрғысынан талдайды;
Айтыс өнеріндегі ұлттық құндылықтар тақырыбында сөз көлемін ескере отырып, әдеби эссе жазады.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Ж.Жабаев Зілді бұйрық

Оқу мақсаты

7.1.1.1 Әдеби шығарма сюжетінің құрамдас бөлшектерін талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығарманы сюжетіне талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Ж. Жабаевтың Зілді бұйрық өлеңінен берілген үзінділерді топта талдаңыз. Әдеби шеңберге қатысыңыз.

1. Верныйдан жандаралдар бұйрық қылды,
Құйрығы бұйрығының тіпті зілді.
Отыз бір - он тоғызды алад деген
Суық хабар халықты бұлқындырды.
Жылады сорлы халық, малын айтып,
Кеткен соң қолдан шығып, келмес қайтып, -
Дейді де еңірейді, егіледі,
Қайғының күні-түні күйін тартып.
Верныйдың қадам баспай қаласына,
Кемпір, шал жылап жатыр баласына.
Ешбір ем табылмады іздесе де
Халықтың жүректегі жарасына.
Пристав келіп қалды бала сұрап,
Ел жатыр бермейміз деп қойдай шулап.
Қырсаң да баламызды бермейміз деп,
Тайсалмай әке-шеше жатыр сұлап.
Пристав ашуланды аламыз деп,
Жігіттер тұр: Бармаймыз, қаламыз, - деп. -
Егер де бұл түріңді өзгертпесең,
Басыңа бір ойранды саламыз! - деп.
Ел-ел боп жиылды кеп әрбір сайға,
Ал әлеумет, қараңдар мына жайға.
Сеңдей болып соғылып толқындады,
Бір сая бола ма деп шыбын жанға.
Жиылды бозбалалар бір кезеңге,
Қарғалы деген тасқын бір өзенге.
Пристав кетті: Еріксіз аламын, - деп, -
Көресің бұл істі! - деп, - кезегінде!.
Бәрін де ол пристав жаттап алды,
Басшыларын қағазға хаттап алды.
Аттандырып бұл елге солдаттарын,
Басты-басты кісіні саптап алды.

2. Тауға шығып өрмелеп, тасқа бұғып,
Елдің бәрі жанынан түңілді енді.
Ертеңінде ел-елге әскер барды,
Шапшаң түсіп, келсін деп хабар салды.
Қашқандарды атады дегеннен соң,
Таудағылар кірер жер таба алмады.
Аттандық ұлығының қонысына,
Елді сорған борсықтай болысына.
Көп ерлер қаза тапты жауға аттанып
Көксеген азаттықтың соғысында.

Әдеби шеңбер
1. Баяндаушы. Өлең жолдары бойынша түсінгенін баяндау.
2. Байланыстырушы. Тарихи оқиғамен байланыстырып талдау.
3. Талқылаушы. Өлең жолдары бойынша сұрақтар құрастыру.
4. Белгілеуші. Өлең жолдарынан түйінді ойды баяндап тұрған маңызды тұстарын анықтау.

Дескриптор
Білім алушы

өлең жолдарын талдайды;
шығарманы тарихи оқиғамен сабақтастырады;
түйінді ой айтады;
негізгі идеяны анықтайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Ж.Жабаев Зілді бұйрық

Оқу мақсаты

7.1.4.1 Көркем шығармадағы кейіпкер бейнесін ашып, үзінділерді жатқа айту

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Кейіпкер бейнесіне қатысты үзіндіні жатқа айтады

Қолдану

Тапсырма
Өлең жолдарын орынды қолданып, кейіпкер бейнесін талдаңыз.

Кейіпкер
Кейіпкер бейнесі
Пристав

Халық

Дескриптор
Білім алушы

өлең жолдарындағы кейіпкер бейнесін талдайды;
шығарма үзінділерін жатқа айтады;
кейіпкер бейнесі қарастырылған өлең жолдарын орынды қолданады.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Ж.Жабаев Зілді бұйрық

Оқу мақсаты

7.2.3.1 Шығармадағы көркемдегіш құралдардың (символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, риторикалық сұрақ, т.б.) қолданысын талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығармадағы көркемдегіш құралдарды анықтайды
Көркемдегіш құралдардың қолданылу ерекшелігін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Өлең жолдарындағы көркемдегіш құралдарды анықтап, өлеңнің идеясын ашудағы маңызына талдау жасаңыз.

Ақыры ұлыққа түк қыла алмастан,
Не боларын бұл істің біле алмастан,
Күш жинамай, қарусыз ұрыс қылып,
Бозбаланы бітірді кек алмастан.
...Шулайды абақтыға қамалған көп,
Сырттағы жүр: Біз енді қайтеміз? - деп,
Губернатор жандарал жауапқа алды:
Жайлауда ту көтеріп шапқан кім? - деп.
Ешқайсысы айтпаған соң, айғай сап кеп,
Өзі айтты жандаралдың Бекболат! деп.
Бекболат бола қалса ту көтерген,
Бұйрық қылды: Дараға асып, тарт! деп.
Қалиқұлды бірге жазды дарасына,
Байбосын қоса кетті арасында.
Абақтыда қалғандар естен танды,
Көзінің қамшы тиіп қарасына.

Дескриптор
Білім алушы

өлең жолдарындағы көркемдегіш тәсілдерді анықтайды;
көркемдегіш құралдардың өлеңдегі идеясын ашады;
маңызына, қолданылу ерекшелігіне талдау жасайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Ж.Жабаев Зілді бұйрық

Оқу мақсаты

7.2.4.1 Шығармадағы оқиға желісін өзіндік көзқарас тұрғысынан дамытып жазу

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Оқиға желісін дамытып жазады
Өзіндік көзқарасын білдіреді

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Шығармадағы оқиға желісін саяси тұрғыдан саралай отырып, өзіндік көзқарас тұрғысынан дамытып жазыңыз.

Верныйдан жандаралдар бұйрық қылды,
Құйрығы бұйрығының тіпті зілді.
Отыз бір - он тоғызды алад деген
Суық хабар халықты бұлқындырды.
...Тауға шығып өрмелеп, тасқа бұғып,
Елдің бәрі жанынан түңілді енді.
Ертеңінде ел-елге әскер барды,
Шапшаң түсіп, келсін деп хабар салды.
Қашқандарды атады дегеннен соң,
Таудағылар кірер жер таба алмады.
Аттандық ұлығының қонысына,
Елді сорған борсықтай болысына.
Көп ерлер қаза тапты жауға аттанып
Көксеген азаттықтың соғысында.

Дескриптор

Білім алушы

шығармадағы оқиға желісін саяси тұрғыдан саралайды;
өзіндік көзқарас тұрғысынан дамытып жазады.

3-тоқсан

Оқылатын шығарма
тақырыбы М.Жұмабаев Батыр Баян

Оқу мақсаты
7.1.1.1 Әдеби шығарма сюжетінің құрамдас бөлшектерін талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығарма сюжетінің құрамдас бөлшектерін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

1-тапсырма
Сізге поэманың қай бөлімі ұнады? Неліктен?
2-тапсырма
Егер мен Ноянның орнында болсам... (өз ойыңызды білдіріңіз)
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

шығарма бөлімін талдайды;
талдау барысында өз ойын нақты жеткізеді.

Оқылатын шығарма
тақырыбы М.Жұмабаев Батыр Баян

Оқу мақсаты

7.1.2.1 Әдеби шығармадағы тұлғалық болмысты гуманистік тұрғыдан талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығармадағы тұлғалық болмысты танытатын жолдарды анықтайды
Кейіпкер бейнесін гуманистік тұрғыдан талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

1-тапсырма
Баян бойындағы адамгершілік қасиеттер туралы поэмадан дәлелдер келтіре отырып, талдаңыз.

Жаны таза

Батырлығы алашқа аян

Ханның қанаты

Намысшыл

Ұлт қаһарманы

Дескриптор
Білім алушы

кейіпкердің адамгершілік қасиеттерін таниды;
кейіпкер бейнесін талдайды.

2-тапсырма
Батыр Баян поэмасындағы ашу мен ақылдың, сана мен сезімнің таласын өз көзқарасыңызбен талқылап, эссе түрінде жазыңыз (120 сөз).

Дескриптор
Білім алушы

кейіпкер бейнесін гуманистік тұрғыдан талдап, эссе жазады;
эссе жазуда дәлелдер келтіреді;
сөз көлемін сақтайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы М.Жұмабаев Батыр Баян

Оқу мақсаты
7.2.3.1 Шығармадағы көркемдегіш құралдардың (символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, риторикалық сұрақ) қолданысын талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығармадағы көркемдегіш құралдарды анықтайды
Көркемдегіш құралдардың қолданылу ерекшелігін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

1-тапсырма
Көркемдегіш құралдарды сәйкестендіріңіз.
Осылай іштен күйген батыр Баян,
Баянның батырлығы алашқа аян.
Баянның інісі бар он бес жаста –
Бөрінің бөлтірігі – бала Ноян.

Эпифора
Балқаш қой, бұл айдыны, сылдыр қаққан, Балқаштың бетін мәңгі меруерт жапқан.

Ассонанс
Адасқан аққу құстай мен бір пақыр.
Арқаның аруы боп жүрсем-дағы,
Алыста туған, өскен жерім жатыр.

Анафора
Жас Ноян қызды көріп от боп кетті,
Көздері қызыл жалын шоқ боп кетті...

Риторикалық сұрау
Жорыққа қу қалмаққа жүрдім неге?
Тобына көк бөрідей кірдім неге?

Синекдоха
Қалың қол ортасында Батыр Баян
Баянның батырлығы алашқа аян.
Екі көз екі қызыл шоқ боп кеткен
Аузынан көбік болып бұрқырап қан.

Эпитет

Торғын ет, шапақтай бет, тісі меруерт,
Сұм сұлу анадайдан ағатайлап.

Аллитерация

Дескриптор
Білім алушы

көркемдегіш құралдарды ажыратады;
ұяшықтарды дұрыс сәйкестендіреді.
2-тапсырма
Поэманың көркемдік ерекшелігі туралы жазыңыз, көркемдегіш құралдардың қолданылу ерекшелігін талдаңыз.
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

поэманың көркемдік ерекшелігі туралы жазады;
поэмадағы көркемдегіш құралдардың қолданылу ерекшелігін талдайды.
Оқылатын шығарма
тақырыбы М.Жұмабаев Батыр Баян

Оқу мақсаты
7.3.3.1 Шығарманы ұлттық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білім алушы
Шығарманы ұлттық құндылықтар тұрғысынан талдайды
Әдеби эссе жазады

Жоғары деңгей дағдылары

1-тапсырма
Поэмада көрініс тапқан ұлттық құндылықтарды топтастырыңыз. Мысалдар арқылы дәлелдеңіз.

Дескриптор
Білім алушы

ұлттық құндылықтарды топтастырады;
мысалдар арқылы дәлелдейді.
2-тапсырма
Шығармада ел намысы мен елді жаудан қорғау мәселесі қалай көрінеді? Ерлік пен ұлттық намыс тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазыңыз (120-150 сөз).
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

поэманы ұлттық құндылық тұрғысынан талдайды;
әдеби эссе жазады;
эссе құрылымын, сөз көлемін сақтайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы М.Әуезов Көксерек

Оқу мақсаты
7.1.1.1 Әдеби шығарма сюжетінің құрамдас бөлшектерін талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығарма сюжетінің құрамдас бөлшектерін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

1-тапсырма
Шығармадағы оқиғалар тізбегін жазыңыз.
_______________________________________________________________________________

2-тапсырма
Ішкі және сыртқы шеңберде жұбыңызбен талқылаңыз (барлық оқушы бір мезгілде жұптарымен әңгімелеседі). Ішкі шеңбердегілер – А; Сыртқы шеңбердегілер – Ә.

1 қадам: А Ә-ге өз ойын айтады, Ә А-ны толықтырады.
А) Шығарма сюжеті қалай басталды? Суреттелген табиғат көрінісінен нені аңғаруға болады?
2-қадам: Ә А-ға өз пікірін білдіреді, А Ә-нің ойын толықтырады.
Ә) Оқиғаның шешімі туралы не айтар едіңіз? Мұндағы басты идея не болды?
3-қадам:
Екеуі де шығармадан түйгендерін ортаға салады.

Дескриптор
Білім алушы

оқиғаның басталуы мен шешімі туралы өз ойын жеткізеді;
шығарма сюжетінің бөлшектерін талдайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы М.Әуезов Көксерек

Оқу мақсаты
7.2.1.1 Шығармадағы эпизодтар мен бейнелерді салғастыру

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығарма эпизодтарын талдайды
Кейіпкерлер бейнесін салыстырады

Қолдану

Тапсырма
Шығарма эпизодтары мен Көксерек бейнесін салыстырып, талдаңыз.

Көксерек бастаған қасқырлардың ат-шаналы жалғыз жолаушыны қамаған сәті
Түйелі адаммен қақтығыста жараланған Көксеректің әрекеті мен бейнесі

Эпизодтарды қолданып, нағыз көкжалға айналған Көксерек бейнесін талдаңыз.

Дескриптор

Білім алушы

эпизодтарды салыстырады;
шығарма эпизодтарын қолдана отырып талдайды;
берілген эпизодтардағы Көксеректің әрекетін таниды;
сипаттаулардағы бейнені салыстырады.

Оқылатын шығарма
тақырыбы М.Әуезов Көксерек

Оқу мақсаты
7.2.4.1 Шығармадағы оқиға желісін өзіндік көзқарас тұрғысынан дамытып жазу

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Оқиға желісін дамытып жазады
Өзіндік көзқарасын білдіреді

Қолдану

Тапсырма
Шығармадағы Көксеректің ауыл тұтқынына айналған сәтін өз бетіңізше қайта жазып көріңіз (оқиға желісін қолдана отырып, өзгертуіңізге, өзіндік түсінігіңізбен түйін жасауыңызға болады).
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

Көксеректің ауыл тұтқынына айналған сәтін қайта жазады;
оқиға желісін қолданады;
өз көзқарасын білдіреді.

Оқылатын шығарма
тақырыбы М.Әуезов Көксерек

Оқу мақсаты
7.3.2.1 Әдеби жанр түрлерінің даму барысына, жаңашылдығына заманауи тұрғыдан баға беру

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білім алушы
Әдеби жанр түрлерінің дамуы мен жаңашылдығын талдайды
Әдеби жанр түрлеріне баға береді

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
М.Әуезов әңгіме жанрын қалай дамытты? Көксерек әңгімесінің жаңашылдығын неден аңғардыңыз? Шығарманың тақырыптық ерекшелігі мен проблемалық өзектілігіне баға беріңіз.

Дескриптор

Білім алушы

Көксерек әңгімесінің өзіне тән ерекшелігін ажыратады;
тақырыптық ерекшелігін, проблемалық өзектілігін анықтайды;
әңгіменің жаңашылдығына баға береді.

Оқылатын шығарма
тақырыбы М.Әуезов Көксерек

Оқу мақсаты

7.3.4.1 Әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазу

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығарманың эстетикалық құндылығын анықтайды
Сыни шолу жазады

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Жазушы Көксерек әңгімесінде табиғат пен адам арасындағы байланысты қалай көрсетті? Шығарманы эстетикалық құндылығы жағынан талдап, шағын сыни шолу жазыңыз.

Дескриптор
Білім алушы

шығарманың эстетикалық құндылығын ажыратады;
талдай отырып, шағын сыни шолу жасайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Қ.Қайсенов Жау тылындағы бала

Оқу мақсаты
7.1.3.1 Көркем шығармадағы кейіпкерлердің типтерін жасалу тәсілдері тұрғысынан анықтау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Кейіпкерлердің типтерін жасалу тәсілдеріне қарай анықтайды
Кейіпкер бейнесін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

1-тапсырма
Партизандар қатарында болған Серіктің өмір соқпағы шығармада қалай суреттеледі? Оның тапқырлығы мен қырағылығын автор қалай көрсетті?

Дескриптор
Білім алушы

кейіпкер бейнесінің жасалу тәсілдерін анықтайды;
Серік бейнесін талдайды.
2-тапсырма
Шығармада Анна Ивановнаның аналық қамқорлығы қалай көрінеді? Шығармадағы ана бейнесін талдаңыз.

Дескриптор
Білім алушы

Анна Ивановнаның бейнесін айқындайды;
ана бейнесін берудегі автордың суреткерлік шеберлігін талдайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Қ.Қайсенов Жау тылындағы бала

Оқу мақсаты

7.1.4.1 Көркем шығармадағы кейіпкер бейнесін ашып, үзінділерді жатқа айту

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Кейіпкер бейнесін ашады
Көркем шығарма үзіндісін жатқа айтады

Қолдану

Тапсырма
Шығармада сізге қай кейіпкер көбірек ұнады? Неліктен? (кейіпкер бейнесін ашуға тырысыңыз). Шығармадан өзіңізге ұнаған кейіпкердің бейнесі немесе іс-әрекеті суреттелген тұсын жатқа айтыңыз.

Дескриптор
Білім алушы

кейіпкер бейнесін ашады;
өзіндік көзқарасын білдіреді;
шығарма үзіндісін жатқа айтады.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Қ.Қайсенов Жау тылындағы бала

Оқу мақсаты

7.2.3.1 Шығармадағы көркемдегіш құралдардың (символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, риторикалық сұрақ) қолданысын талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығармадағы көркемдегіш құралдарды анықтайды
Көркемдегіш құралдардың қолданылу ерекшелігін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Берілген үзіндіні талдаңыз. Қандай көркемдегіш құралдар қолданылған? Қолданылу ерекшелігін анықтаңыз.

... Өте жақсы балалар. Бірақ, не керек, асыр салып уайым-қайғысыз өткізетін сәби өмірлері оқ пен оттың ортасында өтіп жатыр. Қыршын жастар жасына жетпей, өмір қызығын көре алмай кетуі де мүмкін ғой. Біз болсақ елуге кеп қалдық. Жас шағымыз да жаман өткен жоқ. Жігіттік дәуірдің де қызығын көрдік. Алай-бұлай болып кетсек, өкініші де жоқ сияқты, бұларға қарағанда. Қаршадай бастарынан айдалада түнеп, бозторғайша таң сәрісінен тұрып, бұта паналап жүргендері мынау, бұлар тағдырға не жазды екен?! Бористі қойшы, оның мамасы жанында ғой. Ана Сережа бейшараны айтсаңшы! Шешесі болса жау қолынан қаза тапты. Әкесінің қайда екені, өлі-тірісі де белгісіз. Өз елінде, туған-туысқандарының арасында жүрсе тағы бір сәрі, басқа елде, басқа халықтың арасында жүр. Ол тіпті жас қой, не түсінеді? Елінің қайда екенін де білмейтін шығар. Осынша бүліншілікке қанішер қарақшы Гитлер жауапты! Баланы анадан, ананы баладан айырған сол қарақшы! Менің Жорам да осылардай. Оның өмірі не болар екен? Бірақ ол әйтеуір әке-шешесінің жанында ғой. Отрядта өзіммен бірге ғой.

Дескриптор
Білім алушы

үзіндідегі көркемдегіш құралдарды анықтайды;
шығармадағы көркемдегіш құралдардың қолданысын талдайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Қ.Қайсенов Жау тылындағы бала

Оқу мақсаты

7.2.1.1 Шығармадағы эпизодтар мен бейнелерді салғастыру

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығарма эпизодтарын талдайды
Кейіпкерлер бейнесін салыстырады

Қолдану
Тапсырма
Шығармадағы Анна Ивановнаның Серікке, ал Параска апайдың Витяға көрсеткен қамқорлығы туралы эпизодтарды талдаңыз. Өзіндік пікіріңізді білдіріңіз.

Анна Ивановна
Параска апай

Дескриптор

Білім алушы

шығарма эпизодтарын байланыстырады;
үлкендер тарапынан балаларға жасалған
қамқорлықты, жанашырлықты талқылайды;
кейіпкерлер бейнесіне өз пікірін білдіреді.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Қ.Қайсенов Жау тылындағы бала

Оқу мақсаты

7.3.2.1 Әдеби жанр түрлерінің даму барысына, жаңашылдығына заманауи тұрғыдан баға беру

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Әдеби жанр түрлерінің дамуы мен жаңашылдығын талдайды
Әдеби жанр түрлеріне баға береді

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Қ.Қайсеновтың Жау тылындағы бала повесінің тақырыптық ерекшелігі туралы пікіріңізді білдіріңіз.
Әдебиет – халық өмірінің айнасы. Әр дәуірдің өз ойы мен өз сөзі, өз қуанышы мен өз мұңының әдеби шығармалардан көрініс тауып жатуы – өмір талабы. Ұлы Отан соғысы жылдарында көрініс тапқан ерлік пен патриоттық сезімді көрсеткен шығарманың әдебиетке қосқан үлесіне баға беріңіз.

Дескриптор
Білім алушы

повестің тақырыптық ерекшелігі туралы пікірін білдіреді;
шығармаға заманауи тұрғыдан баға береді.
Оқылатын шығарма
тақырыбы Қ.Қайсенов Жау тылындағы бала

Оқу мақсаты
7.3.4.1 Әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазу

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығарманың эстетикалық құндылығын анықтайды
Сыни шолу жазады

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Отан үшін от кешкен жандардың ерлігі, елге деген сүйіспеншілігі шығармада қалай суреттелді? Сыни шолу жазыңыз.
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

шығармадағы ерлік істер мен елге деген сүйіспеншілікті анықтайды;
шығарманы эстетикалық құндылық жағынан талдайды;
сыни шолу жазады.

Оқылатын шығарма
тақырыбы С.Сарғасқаев Тәмпіш қара

Оқу мақсаты

7.12.1 Әдеби шығармадағы тұлғалық болмысты гуманистік тұрғыдан талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығармадағы тұлғалық болмысты танытатын жолдарды анықтайды
Кейіпкер бейнесін гуманистік тұрғыдан талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Шаншатай бойындағы асыл қасиеттер - әдептілік, ұқыптылық, тазалық, кішіпейілділік пен сыпайылық кімдерге ерекше әсер етті? Қалай ойлайсыз, бүгінгі жасөспірімдер үшін үлгі бола ала ма? Кейіпкер бейнесін адамгершілік тұрғысынан талдаңыз.
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

Шаншатай бойындағы қасиеттердің ерекшелігін анықтайды;
Шаншатайдың тұлғалық болмысын гуманистік тұрғыдан талдайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы С.Сарғасқаев Тәмпіш қара

Оқу мақсаты

7.1.4.1 Көркем шығармадағы кейіпкер бейнесін ашып, үзінділерді жатқа айту

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Кейіпкер бейнесін ашады
Көркем шығарма үзіндісін жатқа айтады

Қолдану

1-тапсырма
Шаншатайдың Тәмпіш қара атануының себебі неде? Шаншатай бейнесін ашып жазыңыз.
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

Шаншатайдың Тәмпіш қара атану себебін түсіндіреді;
Шаншатай бейнесін ашып жазады.
2-тапсырма
Жұбыңызбен бірге балалар арасындағы диалогті жаттап, көрініс көрсетіңіз (мысалы, Шаншатай мен Ертайдың комбайн көруге бармақ болуы).

Дескриптор

Білім алушы

диалог бойынша көрініске қатысады;
шығарма үзіндісін жатқа айтады.

Оқылатын шығарма
тақырыбы С.Сарғасқаев Тәмпіш қара

Оқу мақсаты

7.2.1.1 Шығармадағы эпизодтар мен бейнелерді салғастыру

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығарма эпизодтарын талдайды
Кейіпкерлер бейнесін салыстырады

Қолдану

1-тапсырма
Балалардың Шаншатаймен танысқанға дейінгі өмірлері мен танысқаннан кейінгі оқиғаларды салыстыра отырып, талдаңыз. Шығарма эпизодтарын қолданыңыз.

Дескриптор
Білім алушы

шығарма эпизодтарын байланыстырады;
эпизодтарды салыстыра талдайды.

2-тапсырма
Сізге шығарма кейіпкерлерінің қайсысы көбірек ұнады? Неліктен? Өзге кейіпкерлермен салыстыра талдаңыз.

Дескриптор
Білім алушы

кейіпкерлер бейнесін салыстырады;
өзіндік талдау жасайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы С.Сарғасқаев Тәмпіш қара

Оқу мақсаты

7.2.2.1 Эпикалық, поэзиялық, драмалық шығармадағы автор бейнесін анықтау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығармадағы автор бейнесін анықтайды
Автор бейнесін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Жазушы Ертайдың өмірі жайындағы ішкі толғанысын, оның бойындағы өнерге құштарлық, дүниені бала көзімен қабылдау қасиеттерін қалай жеткізді? Оқиғаны баяндау мен кейіпкерлер бейнесін сомдаудағы автор суреткерлігін талдаңыз, автор бейнесін анықтаңыз.

Дескриптор
Білім алушы

автор бейнесін анықтайды;
шығармашылық, жазушылық тұлғасын таниды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы С.Сарғасқаев Тәмпіш қара

Оқу мақсаты

7.3.3.1 Шығарманы ұлттық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығарманы ұлттық құндылықтар тұрғысынан талдайды
Әдеби эссе жазады

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Шығармада сыпайылық, әдептілік, үлкенге деген құрмет қалай көрініс тапқан? Әдеби эссе жазуда ұлттық құндылықтар тұрғысынан талдаңыз (170 сөз).

Дескриптор
Білім алушы

шығармада көрініс тапқан ұлттық құндылықтарды талдайды;
өзіндік көзқарасын білдіріп, бағалайды;
әдеби эссе жазады.

4-тоқсан

Оқылатын шығарма
тақырыбы М.Шаханов Нарынқұм зауалы

Оқу мақсаты

7.1.1.1 Әдеби шығарма сюжетінің құрамдас бөлшектерін талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығарма сюжетінің құрамдас бөлшектерін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Шығарма үзінділерін оқи отырып, кейіпкердің іс-әрекетіне талдау жасаңыз. Ойыңызды Түйін кестесін толтыру арқылы тұжырымдаңыз.

а) Әттең, біздің сор маңдайлы Жайықта,
Ерлер аз ғой бара алатын байыпқа.
Тым кеш ұқтым,
Махамбеттей батырға,
Бүкіл қазақ ғашық болса айып па?!.

ә) Адам емес,
Ең бірінші, надансың,
Ел дәстүрін,
Ер дәстүрін қорлаған.
Нақ мынадай қасиетсіз оқиға
Бұрын қазақ топырағында болмаған...

б) Қараладың қасиетті мекенді,
Жараладың тұрмастай ғып әкеңді,
Мына жолмен өткен жұрттың аузынан
Махамбеттің жырын тыңдап жат енді.
Мүмкін, сонда ұғынарсың қатеңді.
Кім аяққа басса заңын даланың-
Ұмытқаны қатал тарих сабағын...

Түйін кестесі
Менің ойымша...

Себебін былай түсіндіремін...

Мына фактімен дәлелдей аламын...

Былай қорытамын...

Дескриптор
Білім алушы

шығарма үзінділеріндегі кейіпкердің іс-әрекетін талдайды;
өз ойларын Түйін кестесін толтыру арқылы тұжырымдайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы М.Шаханов Нарынқұм зауалы

Оқу мақсаты

7.1.3.1 Көркем шығармадағы кейіпкерлердің типтерін жасалу тәсілдері тұрғысынан анықтау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Кейіпкерлердің типтерін жасалу тәсілдеріне қарай анықтайды
Кейіпкер бейнесін талдайды

Қолдану

Тапсырма
Шығармадағы әке мен бала образын талдаңыз. Жасалу тәсілдерін анықтаңыз.

Әке
Бала

Жасалу тәсілдері

Дескриптор
Білім алушы

шығармадағы кейіпкерлердің типін жасалу тәсілдері тұрғысынан анықтайды;
шығармадан нақты дәлелдер келтіреді.

Оқылатын шығарма
тақырыбы М.Шаханов Нарынқұм зауалы

Оқу мақсаты
7.2.3.1 Шығармадағы көркемдегіш құралдардың (символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, риторикалық сұрақ) қолданысын талдау.

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығармадағы көркемдегіш құралдарды анықтайды
Көркемдегіш құралдардың қолданылу ерекшелігін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Шығармадағы көркемдегіш құралдардың (символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, риторикалық сұрақ, т.б.) қолданысын талдаңыз.

Мысалдар
риторикалық сұрақ
аллитерация
метафора
қайталау
синекдоха
Қолданудағы мәні
Мына жолмен өткен жұрттың аузынан
Махамбеттің жырын тыңдап жат енді.
Мүмкін, сонда ұғынарсың қатеңді.

Сенем, ертең оттыға отсыз күлмес деп,
Тек тұлпарлар ғана алатын бас бәйгі
Есектердің мойнында жүрмес деп.

Иә, шындықтың ащы даңқы,
Шындық үшін жалғыз түстім егеске.
Ақындықтың басты шарты-
Басты алса да, шындықты айту емес пе?

- Ой, залым-ай,
Жүзі қара залым-ай,
Мұнша залым екеніңді қалай келгем танымай.

Өлімге сан жақын бардым,
Қорғансыз боп көрінсем де жай көзге...

Дескриптор

Білім алушы

үзінділердегі көркемдегіш құралдарды анықтайды;
көркемдегіш құралдарды ажыратады;
олардың қолданысын талдайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы М.Шаханов Нарынқұм зауалы

Оқу мақсаты
7.2.4.1 Шығармадағы оқиға желісін өзіндік көзқарас тұрғысынан дамытып жазу

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Оқиға желісін дамытып жазады
Өзіндік көзқарасын білдіреді

Қолдану

Тапсырма
Өлең жолдарын қолданып, оқиға желісін өзіндік көзқарас тұрғысынан дамытып жазыңыз.

Жұлдыздай боп жанар алдан
Ақындықта елден ерек басқа заң.
Батырлығы жоқ адамнан
Үлкен ақын шыққан емес ешқашан.

Туған елім-арман, мұңым,
Енді сені жетелейді жол қалай?
Менің бассыз қалғандығым
Сенің бассыз қалғандығың болмағай!

Иә, шындықтың ащы даңқы,
Шындық үшін жалғыз түстім егеске.
Ақындықтың басты шарты-
Басты алса да, шындықты айту емес пе?

Өлімге сан жақын бардым,
Қорғансыз боп көрінсем де жай көзге.
Шындықты айтқан ақындардың
Бірақ жолы болып еді қай кезде?

Дескриптор
Білім алушы

берілген үзіндідегі айтылған ой мақсатын анықтайды;
оқиға желісі бойынша өз көқарасын білдіріп жазады.

Оқылатын шығарма
тақырыбы М.Шаханов Нарынқұм зауалы

Оқу мақсаты
7.3.4.1 Әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазу

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығарманың эстетикалық құндылығын анықтайды
Сыни шолу жазады

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Шығарманың эстетикалық құндылығы неде? Өз ойыңызды жинақтай отырып, шағын сыни шолу жазыңыз (120-150 сөз).

Дескриптор
Білім алушы

шығарманың эстетикалық құндылығын анықтайды;
шағын сыни шолу жазады.
сөз көлемін сақтайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Медетбек Темірхан Тәуелсізбін өлеңі

Оқу мақсаты

7.1.4.1 Көркем шығармадағы кейіпкер бейнесін ашып, үзінділерді жатқа айту

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Кейіпкер бейнесін ашады
Көркем шығарма үзіндісін жатқа айтады

Қолдану

1-тапсырма
Кейіпкер бойынан асқақ рух пен өрлік аңғарыла ма? Автор тарих өткелдерін, қазақ халқының бейнесін қалай сипаттайды? Ойыңызды дәлелдер арқылы жеткізіңіз.

Дескриптор
Білім алушы

өлең жолдарындағы кейіпкер бейнесін ашады;
дәлелдер келтіреді;
кейіпкер бойындағы асқақ рух пен өрлікті анықтайды.
2-тапсырма
Шығарманың өзіңізге ұнаған бөлігін жатқа айтыңыз.

Дескриптор
Білім алушы

шығарма үзіндісін жатқа айтады;
мәнерлеп айтады.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Медетбек Темірхан Тәуелсізбін өлеңі

Оқу мақсаты
7.2.3.1 Шығармадағы көркемдегіш құралдардың (символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, риторикалық сұрақ) қолданысын талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білім алушы
Шығармадағы көркемдегіш құралдарды анықтайды
Көркемдегіш құралдардың қолданылу ерекшелігін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Берілген өлең жолдарындағы көркемдегіш құралдарды анықтап, қолданысына талдау жасаңыз.

...Қалай жүрем
Темірден
Соғып шыдам,
Төзімді...
Көріп едім бәрін мен
Ойып алды көзімді.

Қалай жүрмін -
құламай!-
Қазды менің түбімді.
Сөз айтып ем -
Шыдамай!-
Қырқып алды тілімді.

Қай жерде мен тайқып ем?!-
Сынап тағы бағымды -
ойымды мен айтып ем,
отқа салды жанымды.
Кеуіп қалды таңдайым,
Көтеріп ем басымды
Қақ айырылды маңдайым!-...

Дескриптор
Білім алушы

көркемдегіш құралдарды анықтайды;
шығармадағы қолданысына талдау жасайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Медетбек Темірхан Тәуелсізбін өлеңі

Оқу мақсаты
7.3.3.1 Шығарманы ұлттық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білім алушы
Шығарманы ұлттық құндылықтар тұрғысынан талдайды
Әдеби эссе жазады

Жоғары деңгей дағдылары

1-тапсырма
Өлеңде қазақ ұлтына тән қандай ұлттық құндылықтар көрініс тапқан? Мысалдар келтіріңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

шығармадағы қазақ ұлтына тән құндылықтарды анықтайды;
өз ойын мысалдар келтіре отырып талдайды.

2-тапсырма
Өлеңде көрініс тапқан ұлттық құндылықтармен сабақтастыра отырып, Тәуелсізбін, тәуелсізбін мен бүгін... тақырыбында әдеби эссе жазыңыз.

Дескриптор
Білім алушы

тақырып бойынша әдеби эссе жазады;
әдеби эссе құрылымын сақтайды;
шығармадағы ұлттық құндылықтармен байланыстырады.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Т.Әбдіков Қонақтар

Оқу мақсаты
7.1.1.1 Әдеби шығарма сюжетінің құрамдас бөлшектерін талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығарма сюжетінің құрамдас бөлшектерін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Берілген эпизодтарға талдау жасап, ондағы басты ойды анықтаңыз. Қандай өзекті мәселе алға тартылған?

1) – Бос сөз сөйлемеңдер! Әке жолын қуса, мына менің жолымды қусын! Ие болсын мына қара шаңыраққа!

2) – Жастардың бәрі сол, Ереке, – деді Абыл күрсініп. – Менің әлгі кішкентайым, Құдай-ау, немене дейді ... бірдеңе боламын дейді. Мені бақпайсың ба? – десем, хе-хе-хе, Бақпаймын, – дейді.

3) – Ой, көке-ай, мені бір баласырап барады деп ойлайсың ба? Орыс мектебінің жоқ екенін айтып отырмын ғой. Әйтпесе...

Дескриптор
Білім алушы

шығарма сюжеті бойынша басты мәселелерді анықтайды;
үзінділерді талдай отырып, өз көзқарасын білдіреді.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Т.Әбдіков Қонақтар

Оқу мақсаты
7.2.1.1 Шығармадағы эпизодтар мен бейнелерді салғастыру

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығарма эпизодтарын талдайды
Кейіпкерлер бейнесін салыстырады

Қолдану

Тапсырма
Шығарма эпизодтары бойынша Үш қадам кестесін толтырыңыз.

1-қадам
2-қадам
3-қадам
Шығарма эпизодтарында көтерілген мәселелерді анықтаңыз
Қазіргі таңда бұл мәселелер өзекті бола ала ма? Неліктен?
Әке мен бала әңгімесінің жараспау себебі...

Дескриптор

Білім алушы

шығармадағы мәселелерді анықтайды;
мәселелерді қазіргі күнмен салыстырады;
кейіпкерлер бейнесін салыстырады.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Т.Әбдіков Қонақтар

Оқу мақсаты
7.1.3.1 Көркем шығармадағы кейіпкерлердің типтерін жасалу тәсілдері тұрғысынан анықтау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Кейіпкерлердің типтерін жасалу тәсілдеріне қарай анықтайды
Кейіпкер бейнесін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Шығарма кейіпкерлерінің типтерін жасалу тәсілдері тұрғысынан анықтаңыз.

Кейіпкерлер
Кейіпкерлердің типтерін жасалу тәсілдеріне қарай топтастыру
Шығармадан дәлелдер келтіру
Ерғабыл

Сапабек

Тома

Жеңісбек

Дескриптор
Білім алушы

кейіпкерлер типін жасалу тәсілдері тұрғысынан анықтайды;
әр кейіпкерге талдау жасайды;
шығармадан дәлелдер келтіреді.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Т.Әбдіков Қонақтар

Оқу мақсаты
7.2.4.1 Шығармадағы оқиға желісін өзіндік көзқарас тұрғысынан дамытып жазу

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Оқиға желісін дамытып жазады
Өзіндік көзқарасын білдіреді

Қолдану

Тапсырма
Ерекең жаңа қаз тұрған балаша тәлтіректей көтерілді. Аяқ-қолы шидей. Жаулықтай үлкен ақ орамалының шетімен көзін сүртті. Сапабек балаларды өзіне қаратқан мұғалімдей жастар жағын көзімен шолып өтті. Шығармадағы Ерғабыл ақсақалдың жайы сізге қалай әсер етті? Баланың ата-ана, туған жер алдындағы азаматтық парызына не жатады? Өзіндік көзқарасыңызды білдіріп, оқиға желісін өзге қырынан дамытып жазыңыз.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

оқиға желісін дамытып жазады;
өзіндік көзқарасын білдіреді.

Оқылатын шығарма
тақырыбы Т.Әбдіков Қонақтар

Оқу мақсаты
7.3.3.1 Шығарманы ұлттық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығарманы ұлттық құндылықтар тұрғысынан талдайды
Әдеби эссе жазады

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Шығарманы ұлттық құндылық тұрғысынан талдап, Ата-ананың қадірі тақырыбында әдеби эссе жазыңыз (120-150 сөз).

Дескриптор
Білім алушы

шығарманы ұлттық құндылықтар тұрғысынан талдайды;
Ата-ананың қадірі тақырыбында әдеби эссе жазады.
сөз көлемін сақтайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы А.С.Пушкин Ескерткіш

Оқу мақсаты
7.12.1 Әдеби шығармадағы тұлғалық болмысты гуманистік тұрғыдан талдау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығармадағы тұлғалық болмысты танытатын жолдарды анықтайды
Кейіпкер бейнесін гуманистік тұрғыдан талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Шығармада тұлғалық болмыс қалай көрінеді? Өлең жолдарынан мысалдар келтіріп, кейіпкер бейнесін гуманистік тұрғыдан талдаңыз. Үзіндіні негізге алыңыз.

Халқыма сүйікті ұзақ болар жерім-
Туғыздым өлеңіммен мейірлерін,
Жыр етіп тар заманда еркіндікті,
Мархабат пақырларға тілегенмін.

Дескриптор
Білім алушы

өлеңдегі тұлғалық болмысты танытатын жолдарды анықтайды.
автор ойы арқылы тұлғалық болмысты анықтайды;
гуманистік тұрғыдан талдайды.

Оқылатын шығарма
тақырыбы А.С.Пушкин Ескерткіш

Оқу мақсаты

7.2.2.1 Эпикалық, поэзиялық, драмалық шығармадағы автор бейнесін анықтау

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Шығармадағы автор бейнесін анықтайды
Автор бейнесін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
Дабысым ұлы Россияға кетер жалпақ,
Тіл біткен жүрер менің атымды атап, - деген жолдардағы ақынның асқақ үнінен не байқадыңыз? Автор бейнесін талдаңыз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________

Дескриптор

Білім алушы

шығармадағы автор бейнесін анықтайды;
автор бейнесін талдауда ойын дәлелді түрде жеткізеді.

Оқылатын шығарма
тақырыбы А.С.Пушкин Ескерткіш

Оқу мақсаты

7.1.4.1 Көркем шығармадағы кейіпкер бейнесін ашып, үзінділерді жатқа айту

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
Кейіпкер бейнесін ашады
Көркем шығарма үзіндісін жатқа айтады

Қолдану

Тапсырма
Өлеңдегі кейіпкер бейнесін сипаттаңыз. Көркем шығарма үзіндісін жатқа айтыңыз.

Жоқ, өлмен, жаным жасар өлеңімде,
Шірімей, жасаңғырар денем мүлде.
Бар болса жалғыз ақын ай астында,
Ардақтап қасиеттер мені әр күнде.

Дабысым ұлы Россияға кетер жалпақ,
Тіл біткен жүрер менің атымды атап,
Славян елдерінің әр ұрпағы,
Қазіргі тағы тұңғыс, қырда қалмақ...

Дескриптор
Білім алушы

өлеңдегі кейіпкер бейнесін сипаттайды;
көркем шығарма үзіндісін жатқа айтады.