Диалектология туралы жалпы түсінік

Тіл білімінің диалектілер мен сөйленістерді зерттейтін саласы—диалектология (диалектос—сөйлеу,сөйленіс, логос—ілім деген грек сөздерінен құралған) деп аталады. Диалектологияның міндеті—жергілікті тіл ерекшеліктерін тексеру. Қазақ диалектологиясы қазақ тіліндегі сөйленістер мен диалектілерді зерттейді.Диалект,сөйленіс деп халықтық я ұлттық тілдің өзіндік ерекшеліктері бар жергілікті тармақтарын, бөліктерін айтамыз. Ол жалпы тілге тән ортақ белгілерден өзгеше ерекшеліктерді қамтиды.
Диалект деген термин тілде жалпыхалықтық сипат алмаған, белгілі бір жерде ғана қолданылатын ерекшеліктердің жиынтығын, өзіне тән тілдік ерекшеліктері бар жекелеген аймақ, территорияны білдіреді.Бұл мағынада диалект халық не ұлт тілінің құрамды бөлігі болып табылады.
Диалектологияның қалыптасу тарихы этнографиямен тығыз байланысты. Өйткені диалектілер мен диалектілік ерекшеліктер этнографиялық белгілермен ұштасады.Шынында, жергілікті халықтың әдет-ғұрып, тұрмыс-салтындағы заттар мен ұғымдардың атауы болып келетін диалектизмдер аз емес. Осы тұрғыдан алғанда, диалектілік ерекшеліктер аса маңызды этнографиялық белгі болып табылады.
Диалектілік ерекшеліктердің бәрі бірдей бір дәрежеде қолданылмайды. Біреулері жиі қолданылса, енді біреулері өте сирек қолданылады. Бірқатар ерекшеліктерді тұрғын халық жаппай қолданса, енді бірқатары көп тарамай, тек қарт, егде адамдардың тілінде ескінің сарқыншағы ретінде ғана сақталып қалған. Мұндай құбылыстар жастардың тілінде кездеспеуі де мүмкін.Қазақ тілінде жалпыхалықтық сипат алмаған, әдеби тіл нормасынан аулақ жатқан немесе белгілі бір аймақ көлемінде ғана қолданылып, әдеби тіл дәрежесіне көтеріле алмай жүрген жергілікті ерекшеліктер кездеседі.Оларды лексикалық, фонетикалық және грамматикалық ерекшеліктер деп, үлкен үш топқа бөліп қарауға болады.

Ұқсас жұмыстар

Жергілікті диалектілер және оларды зерттеудің маңызы

Халық тілінің жергілікті ерекшеліктері

Жергілікті диалектілер мен әдеби тіл

Тілімізде қазақ диалектологиясының тарихы

«Тілдің аумақтық өзгешеліктері (диалектілер, шет тілдің нұсқалары)»

Жергілікті диалектілер

Шора Сарыбаевтың лингвистикалық зерттеулері

Этнолингвистиканың теориялық негіздері

Орталық Қазақстан тұрғындарының жергілікті тіл ерекшеліктері

Торғай диалектілерін топтастыру

Жазаның жүйелерінің және түрлерінің жалпы сипаттамасы