Педагогика - үнемі дамып отыратын ғылым

Жаңашыл ұстаз болу - заман талабы

Батыршин Нұрлан Сайлаубекұлы
Ақтөбе қаласы,
Есет батыр атындағы АОМКЛИ

Педагогика-ақиқат ғылыми көзқарас болып есептелетін және объективтік дүниені танытудың, білудің және ғылыми білімнің дамуының бірден бір әдісі болып табылатын философия негізінде дамиды. Мысалы, диалектикалық материализм табиғаттың, қоғамның және адам баласы дамуының заңдылықтарын зерттейді. Диалектиканың қағидаларын басшылыққа ала отырып, педагогика педагогикалық оқиғаларды жалпылама түрде ғана көшіре салмайды, ол тәрбиенің заңдылықтарын ашады, тәрбиедегі себепті, нәтижелі байланыстарды анықтайды, тәрбиенің болашағын көрсетеді.
Педагогика диалектикалық материализмнің оқиғалармен өзара жалпы байланысы жөніндегі қағидасын қоғам өмірінің басқа да оқиғаларымен органикалық байланыста қарастырылады.
Педагогика ғылыми қоғамдық құрылысқа, жаңа жағдайға сай адамның даму заңдылығын зерттейді. Педагогика ізгілікті демократиялық тәрбиенің мәнін ашып, қоғам үшін қажетті білім жүйесін жан жақты жарасымды жетілген еңбекке негіздеуді, зерттеуді міндеттейді. Біздің елімізде тәрбиенің, білім берудің, оқытудың бір ізді жүйесі құрылған.
Сонымен педагогика ғылымы жан жақты тәрбие, білім беру, оқыту процестерінің заңдылықтарын зерттейтін ғылымға жатады.
Педагогика – үнемі дамып отыратын ғылым. Тәрбие мен білім берудің барлық салаларына ғылыми болжам жасау мақсатында және негізгі мәселелерді ғылыми – теориялық, тәжірибелік жағынан терең талдау үшін педагогика ғылымында мынадай зерттеу әдістерінің жүйесі қолданылады.
Құзырлық сөзі құзыр сөзінен алынған туынды сөз екендігіне баса назар аударамыз. Бұл туралы қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігінде құзыр (компетенция) – жалпы алғанда қайсыбір тапсырманы орындауға қабілеттілік немесе бір нәрсені жасау деп берілген.
Ал Қазақстан Ұлттық энциклопедиясында құзырет (компетенция) – нақты органның не лауазымды тұлғаның заң жүзінде белгіленген өкілеттіліктерінің, құқықтары мен мінднттерінің жиынтығы деп көрсетілген. Латын тілінен аударғанда құзырлық – өз ісін жетік білу, танымы мол, тәжірибелі деген мағынаны білдіреді. Белгілі бір саладағы құзырлықты меңгерген тұлға өз саласына сәйкес білім мен біліктілікпен қаруланған қандай да бір негізі бар ой-тұжырым жасайтын және тиімді әрекет ете алатын адамды есептеуге болады. Енді осы ұғымдардың мәнін тереңірек талдайтын болсақ, онда құзыр - тұлғаның белгілі бір пәндер шеңберіне қатысты білімі, біліктілігі, дағдысы мен іс-әрекеттері тәсілінің өзара байланысқан салаларының жиынтығы, құзырлық - адамның іс-әрекет саласына сай құзырлықтарды меңгеруі. Бұл екі ұғымды керек болған жағдайда бөліп қарастырады. Мысалы, құзырлық оқушылар дайындығына алдын-ала қойылатын талаптарды, ал құзыреттілік олардың қалыптасқан тұлғалық сапасын және белгілі бір саладағы іс-әрекетке қатысты жинақталған тәжірибесін айтады.
Қазақ тілінде құзыр (компетенция) ұғымының мән-мағынасын анықтауға бағытталған мәселелер ғылыми-әдістемелік басылымдарда, білім саясатын анықтайтын құжаттарда және әлеуметтік, философиялық, психологиялық, педагогикалық әдебиеттерде жиі қолданылатындығына көзіміз жетті. Бұл осы ұғымның жалпы білім берудегі жүйелік-практикалық қызметімен байланысты. Дәстүрлі оқыту әдістемесінде құзырлық жаңа ұғым емес.
Құзырлық ұғымынан басқа құзырет, құзыреттілік, біліктілік ұғымдары бар.
Құзырет – өкілетті қызмет адамы, сол салада оның сәйкес білімі, танымы болуы қажет және жауапты шешімдерді қабылдауға құқылы.
Құзыреттілік – жұмыскердің өз білімі, біліктілігі және дағдылары негізінде нақты кәсіп аясында жоғары сапалы және мөлшерлі еңбек нәтижелеріне жету үшін нақты жұмыс түрлерін білікті атқара алу қабілеті.
Біліктілік – адамның қандай да бір кәсіби-еңбек қызметін орындауға деген дайындық деңгейі немесе біліктілік – кәсіптә меңгеру деңгейі. Біліктілік мінездемесі – қандай да бір біліктілік деңгейі бар нақты бір кәсіп маманы оны игеруге қажет білім, білік және дағдыларға қойылған талаптар тізімі белгіленген мемлекеттік құжат.
Жоғарыда айтылған теориялық идеяға сүйене отырып, құзырлық ұғымы: құзырлық – алған білімін пайдалана білу қабілеті; педагогикалық мамандығына қатысты қабілеттері мен шеберліктерін меңгере білу.
Педагогтың кәсіби құзырлығын дамыту үшін жаңаша көзқарас керек.
Педагог құзырлығы жоғары, әлеуметтік тұрғыдан жетілген, әдіс-тәсілдерді меңгерген, шығармашылықпен жұмыс істейтін, өзін-өзі кәсіби жетілдіруге ұмтвлған маман. Мұғалім, педагог мамандығы, зиялылар ішіндегі көп топтасқан мамандықтардың ірі тобына жатады. Білім беру жүйесінде педагогтар мемлекеттік қызметкерлер болып табылады. Педагог өз мамандығының сапасын, біліктілігін арттыруды психологиялық тұрғыдан қамтамасыз етуі үлкен роль атқарады. Көп білген кемеңгер емес, білімін пайдалана білген кемеңгер демекші, әрбір педагог өз білімін дұрыс пайдаланып, шәкірттерін білім нәрімен сусындатуы тиіс. Бұл мақсатта үнемі біле түсуге ұмтылып, білімін молайту қажет. Педагог өз саласы бойынша құзырлығын дамыту үшін, жаңаша көзқарас қалыптасуы тиіс.