Топырақ экологиясы
Бiздiң жерiмiздiң қойнауы тек қазына, байлық
1.Топырақ туралы жалпы мәлімет
Топырақ — тірі және өлі табиғатқа
Өсімдік тамыры топырақты қопсытады және түйіршік
Топырақ қатты,сұйық,газ және тірі бөліктен тұрады.Бұлардың
түрлі болады.Топырақтың жоғарғы қабатынан төменгі қабатына
Түйіршік мөлшері,мм
>3
3 – 1
1 – 0,5
0,5 – 0,25
0,25 – 0,05
0,05 – 0,01
0,01 – 0,005
0,005 – 0,001
0,001 – 0,0005
0,0005 – 0,0001
< 0,0001
Топырақтың қатты бөлігінің минерал құрамында Si,Al,Fe,K,N,Mg,Ca,P,S,
аз болса микроэлементтер – Cu,Mo,I,B,F,Pb т.б.болады.Топырақтың
бұлардың ыдырау процесінде пайда болған аралық
Топырақтың сұйық бөлігі – топырық ерітіндісі
Сумен және қоректік элементтермен қамтамасыз етеді.
тын топырақ ауасының мөлшері,құрамы топырақта
фузиясы арқылы жүреді.
Топырақтың тірі бөлігі топырақ микроорганизмдерінің (бактериялар,саңырауқұлақтар,актиномицеттер,балдырлар
Топырақты В.ВДокучаев 10 типке бөлген,қазіргі класификация
Топырақты «топырақтану» ғылымы зерттейді.Мұның ғылыми негізін
2. Топырақ экологиясы
Қазақстанның барлық жер көлемі 2724,9 мың
Жоғарыда аталған 235 млн. га құнарлы
Солтүстік облыстарда тың игеру науқанына байланысты
Батыс Қазақстан аймағында мүнай-газ өнеркәсібінің қарқындап
Экологиялық қиын жағдай Орталық Қазақстан жерлерін
Кейбір аймақтарда топырақтың тозуы, бүлінуі және
Балқаш - Алакөл және Шу -
Қазақстандағы егістікке пайдаланатын жерлердің де экологиялық
Соңғы жылдары байқалып отырған әлемдік климаттың
Топырақтың ауыр металдармен және радионуклидтермен ластануы
Өскемен, Риддер, Зырян қалалары маңындағы жерлерде
Павлодар, Екібастүз, Қаратау, Тараз т.б. өнеркәсіп
Соңғы мәліметтер бойынша Қазақстан аумағында ядролык
1-кесте
Топырақтың ауыр металдармен ластануының
.
Аймақ немесе елді мекен
Орталық немесе Батыс Қазақстан фтор,бром,темір,
қорғасын,нитрат,
пестецид
Теміртау қаласы Сынап
Екібастұз темір,хром,никель,
қорғасын 2
Тараз қорғасын,фтор
Ақтөбе Хром,никель,
канаадий 100-50
Шымкент Қорғасын,мырыш,
Темір 15
Жезқазған Қорғасын,мырыш,
Темір
Семей цезий,кобальт,
европия,стронций
жерлерді қамтыған. Осы жерлерде 50 жыл
Батыс Қазақстан аймағында 1966-1979 жылдар аралығында
Үстірт платасында 1968-1970 жылдары жер асты
Республика аумағында ірі ракеталық полигондар Атырау
Қазіргі кезде Қазақстан жерінің 33,6 млн.
Қазақстанның құрғақ климаты жағдайында радионуклидтер топырақта
Жоғарыда келтірілген тарихи және шынайы фактілер
3.Топырақ эрозиясы және онымен күресу
Топырақ эрозиясы (грек тілінен аударғанда —
Су және жел немесе дефляция эрозиясын
Эрозия ауаның интенсивті қызметіне дейін де
Адамның қызметі нәтижесінде
Су және жел эрозиясы барлық жерлерде
Аталған факторлар
Бұрынғы ССРО-ның
Жел эрозиясының ерекше түрі құрғатылған жерлерге,
Су эрозиясы, әсіресе, топырақтары интенсивті өңделетін,
Су эрозиясы орманды дала зонасында басым.
Топырақты өңдеуден басқа эрозиялық процестердің
Антропогенді эрозияның
Сонымен қатар, тамшылы эрозия да болады.
Эрозиямен күресу жолдары:
1.Айтарлықтай үлкен
жабынын жоюға әкелетін табиғи экожүйелерге тигі-
зетін әсерді шектеу.
нуға қатысты.
2.Жайылымдарда эрозиялық
шектен тыс мал жаюмен байланысты. Үлкен
торияда шөптесін өсімдіктер жабынының зақымдануы
кезінде, әсіресе
зиясы және
Таулы аудандарда
зақымдануының өзінде
су эрозиясының
Мұндай қолайсыз
негізгі жолы мал
рекреациялық қысымды төмендету болып табылады.
3.Егістік жерлерді қорғау шаралары:
ауыспалы егістіктерді дұрыс
ішінде отамалы дақылдар;
(жүгері, картоп ) топырақты
келуі қажет;
жиектік жыртуды жүргізу (рельефтік горизонт-
тарымен);
өңдеуден оңай бұзылатьш құмды және құмдақ
топырақтарды шығару;
шағын егістік
тармен кезектестіру;
танап қорғайтын орман белдеулерін жасау;
топырақтың құрылым түзілуіне мүмкіндік ту-
ғызатын, органикалың тыңайтқыштарды
раққа енгізу;
топыраққа жасалатын қысымды кемітетін тех-
никаны пайдалану.
Топырақты соқасыз өңдеу жұмыстарьша ерекше көңіл
Бірқатар жағдайларда топырақ эрозиясының салдарымен күресуге
Суармалы егістіктердің дүние жүзіндегі ауданы шамамен
Адамзат қоғамының дамуының экологиялың дағдарыстарының бірі
Суарудың жетілдірілген технологияларын қолданумен қатар, жер
Жер ресурстарына зиян келтіретін (эрозия мен
Топыраққа өніммен бірге әкетілетін қоректік заттарды
Топырақтардың құнарлығының жойылуы оларды интексивті өңдеуге,
Көптеген жерлер өсімдік өнімін алуға байланысты
Жерді аталған мақсатта пайдалануды болдырмау мүмкін
Мұнай мек басқа да иайдалы қазбаларды
4. Топырақ экологиясының шешiмi туралы
Соңғы кездерi бұқаралық ақпарат құралдары нашарлап
Елiмiзде жүргiзiлген экономикалық өзгерiстердiң барлығы экологиялық
Ғылыми-техникалық жетiстiктерiмiз бiр жағынан мақтаныш болғанымен,
Теңiздiң тартылуы, жағадағы улы тұздардың ұшуы
Автор материалында делегацияның Аралға келген сапарынан
Бүгiнде Арал теңiзiнiң арнасы көтерiлiп келедi.
Жер бүгiнгi таңда негiзгi табыс көзiне
Баспасөз беттерiнде жердiң экологиялық проблемасын көтерген
Осы орайда мына деректерге сүйенсек: «1993—2002
3
Топырақ экологиясы
Экология пәні бойынша Обсөж сабақтарының әдістемелік нұсқауы
Трутовик саңырауқұлақтары Семей аумағының ағаш түрлерінің экологиялық жағдайының көрсеткіші ретінде
Жалпы экология
Экологиялық мәселелер жайлы
Геоэкология
Жалпы экология, оның даму тарихы
Экология ғылымы - дүниеге көзқарас
Дүние жүзіндегі және Қазақстандағы қазіргі экологиялық мәселелер
Топырақты пайдаланудың экологиялық мәселелері