Ежелгі спартаның басшысы
Англияның Үндістандағы отарлық саясаты.
Кіріспе
І – тарау. Англияың Үндістанға отарлық билігін орнатуы.
1.1. Үндістандағы ағылшын билігінің қалыптасуының алғышарттары және Британияның
1.2. Англияның Үндістанда қолданған отарлық заң ережелерімен халықты езіп,
ІІ – Үндістанның отаршылдарға қарсы күресі және отарлық езгіден
2.1. Ұлттық сананың қалыптасуы мен отаршылдарға қарсылықтың күшеюі.
2.2. Тәуелсіздік жолындағы саяси қозғалыстар және Үндістанның тәуелсіздік
ІІІ – тарау. «Англияның Үндістандағы отарлық саясаты» тақырыбын
3.1.Модульдік ойын технологиясы және тірек конспектісі қолданылған сабақ үлгісі
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер.
Қосымшалар.
Кіріспе
Қазір біз өткенді қайта қарап, қайыра зерделеу үстіндеміз. Мектептерде,
Тарих және онымен байланысты әлеуметтік ғылымдар кез келген мемлекеттің
Тарих ғылымы мен тарихты оқыту қазіргі күндегі түбірлі өзгерістер
Тарих және онымен байланысты әлеуметтік ғылымдар кез келген мемлекеттің
Қоғамда болған түбірлі өзгерістер білім беру саласында да жүріп
Қазіргі кезеңде мектепте тарихты оқытудың басты міндеті – жастарды
Өзектілігі: Болашақ тарихшыны дайындауда ғана емес, жалпы кез келеген
Қалай дегенмен де кейінгі кездері әлем тарихына да, көп
«Ағылшындардың Үндістандағы отарлық саясаты» тақырыбы жаңа және қазіргі заман
Хронологиялық шеңбері: Ост – Инд компанияларының Үндістан территорияларында құрылуынан
Зерттеу әдісі: Тақырып бойынша зерттеулерді талдау, зерттеу, салыстыру, оқылған
Теориялық негізі: Қоғам, тарих, әдістемелік мәселелерін зерттейтін тарихшылардың еңбектеріне
Зерттеу объектісі: Жаңа және қазіргі замандаға Азия және Африка
Негізгі мақсат: Жаңа және қазіргі замандаға Азия және Африка
Міндеттері:
- Жаңа және қазіргі замандағы Үндістан тарихы бойынша әдеби
- Мектепте жаңа және қазіргі замандағы дүниежүзі тарихы курсында
- Үндістандағы ағылшын билігінің қалыптасуының алғышарттары мен себептерін,
- Ұлттық сананың қалыптасуы мен отаршылдарға қарсылықтың күшеюін,
- Ежелгі Спартаның әлеуметтік– экономикалық жағдайы мен ежелгі
- Тақырыпты оқытудағы Ресей және шетел зерттеулеріндегі озық тәжірибелерді
Гипотеза: Англияның Үндістандағы отарлық саясаты тақырыбын мектепте оқытудың ғылыми
Практикалық маңызы: Мектеп мұғалімдері мен педагогикалық бағыттағы жоғарға оқу
Зерттеу базасы : Зеттеу базасы ретінде Шығыс Қазақстан облысы
Тарихнамасы:
Құрылымы: Кіріспеден және үш ірі бөлімнен
І – тарау. Англияның Үндістанға отарлық билігін орнатуы.
1.1. Үндістандағы ағылшын билігінің қалыптасуының алғышарттары және Британияның
Шығыс мемлекеттерінің ХҮІІ – ХҮІІІ ғасырлар тарихы отарлану
ХҮІ ғ. ортасынан бастап, Еуропада кәсіпкерліктің жаңа жүйесі –
Үндістан ағылшындар мен француздардың үстемдік үшін талас аренасына айналған
1600 жылдың ортасында Ост – Индтік команиялар сол кездегі
Ост – Индтік компаниялар колониялардан таурлар (бұрыш, гүл, дәнді
Көре алмаушылық, бәсекелестік отарларға иемденудегі қақтығыстар Ост – Индтік
Бенгалияда бекініп алған ағылшын отаршылдары жыл өткен сайын Үндістан
ХІХ ғасырдың басында Ост Индия компаниясы Үндістанның территориясында
ХІХ ғасырдың басында феодалдық маратхалық князьдықтар күрделі дағдарысты басынан
Индауыр мен пешва арасындағы өзара соғыс ағылшындарға араласуға сылтау
1818 жылы жаңа соғыс нәтижесінде ағылшындар маратхалық князьдықтарды бағындырды.
19 ғасырдың басында экономикалық дамудың қажеттіліктері мен ағылшын отаршылары
Бірақ еркіндік сүйгіш педжабтықтар 1848 жылы Педжабта жаңа көтеріліс
Үндістан британ отаршылдарының езгісіне біртіндеп
ХІХ ғасырдың орта шенінде миллиондаған үнді тоқымашы-ларының
1.2. Англияның Үндістанда қолданған отарлық заң ережелерімен халықты езіп,
Ост – Индтік компаниялардың Шығыс елдеріндегі іс - әрекетінің
Жаңа салық енгізе отырып, ағылшындықтар қалыптасқан феодалдық жүйені жоғалтып
Әскери реформа қарулы күштердің құрылымының өзгеруіне әкелді. Әскердегі ағылшындардың
Еуропалық саяси мәдениеттің белсене енуі Үндістанға көптеген Еуропалық идеялардың,
1857 – 1859 жж. Үндістандағы халық көтерілістері Британ билігінің
1858 жылдың 2 тамызында ағылшын парламенті «Үндістанды жақсы басқару
1857 – 1859 жж. көтеріліс әскери саладағы реформаларға да
Әкімшілік жүйеде де, реформалар болып өтті. 1861 жылы парламенттің
Ағылшындар жергілікті феодалдармен тығыз қарым қатынаста болды. Көтерілісшілердің жерлерін
ХҮІІІғ. 70 ж. басынан отаршылдық мәселелер Англияның саяси өмірінде
1880ж. империялық мәселелеріне, империядағы сауда мәселесіне көңіл арта түсті.
Буржуазиялық публицистер белсенді колониалдық жаулап алулардың пайдасына Дарвиннің биологиялық
ХІХғ. аяғында Үндістан Британияның отары болды. Мемлекттік – саяси
Калькутта, Бомбей, Мадрас, Дели аудандарында өндіріс пен ауылшаруашылық зоналары
ХІХғ. –ХХғ басында Британдық Үндістан аграрлы – шикізатты қанау
ХІХ ғ. соңында ағылшындар бұрынғы басқару, яғни әскери диктатураның
ХІХғ. аяғында Үндістан 300 млн. тұрғыны бар ірі басқару
1911 жылы Ү - Георг алғаш рет делиге келді.
Басқару жүйесінде Үндістан екіге бөлінді: Британдық Үндістан және комиссарлық
1919 жылы Үндістанды басқару туралы жаңа заң қабылданды. Бұл
Ағылшындар үшін бұл қарама – қайшылықты орнымен пайдалана білді.
ІІ – Үндістанның отаршылдарға қарсы күресі және отарлық езгіден
2.1. Ұлттық сананың қалыптасуы мен отаршылдарға қарсылықтың күшеюі.
Елде тауар ақша қатынастарының дамуы, ішкі нарықтың орнауы, Калькутта,
Ағылшындар товарларын жеткізуді әрі әскери мақсатты көздепэ елдің
1857— 1859 жылдардағы халық көтерілісі,
Ағылшын әскерлері көтерілісшілер алған қалаларды қоршап, оларды тіке шабуылмен
Көтерілісті басу жан түршігерлік айуандықпен жүрпзілді. Ағылшын солдаттары әйелдерді
Россияның алдыңғы қатарлы адамдары Үндістан халқының қайғысына ортақтасып көңіл
Отаршылдар көтерілісті басқанымен, өз үстемдігін нығайту үшін бірқатар реформалар
Үндістандағы халық көтерілісі Азия халықтарының отаршылдық езгіге қарсы азаттық
Әр княздықтардың оппозициялық әрекеттері ағылшындар үшін отаршылдық саясатын одан
ХІХ ғ. 30 – 80 жылдарында Үндістанның ең дамыған
Ұлттық сана қылаң бере бастағанымен де, кейбір зиянды факторлардың
Бомбей, Мадрас, Калькутта сияқты аудандарында саяси партиялардың дамуы байқалса,
Үндістанның колониалдық келісімдегі негізгі саяси жаңалығы 1885 ж.
Конгреске қоғамның барлық әлеуметтік табы араласқандықтан ол өзіндік бір
ХХғ. басында ҮҰК екі басты ағымы қалыптасты. Сипаты жағынан
Радикалдар қалалық қорғалмаған топтармен бірге төменгі тап өкілдерінің бастарын
2.2. Тәуелсіздік жолындағы саяси қозғалыстар және Үндістанның тәуелсіздік
1905 жылы Үндістаннан Бенгалияның бөлінуі үнді халқының наразылығын тудырды.
Ұлт – азаттық қозғалыстар кезінде радикалдардың бастары бірікпеді. Б.
ХХғ. 20 ж. басында үнді қоғамында саяси белсенділік кең
Хиндустандық социолистік ассоциациясы ұлттық революциялық жасырын ұйымдарды біріктіруге тырысты.
1914 – 1916 жж. үнділік революциялық эммигранттардың үлкен бөлігі
1939 жылы қыркүйекте Үндістан 2-ші дүние жүзілік соғысқа тартылды.
Ү.Ұ.К-ң жетекшісі Дж Неру тәуелсіз Үндістан үкіметінің премьер министрі
3.1.Модульдік ойын технологиясы және тірек конспектісі
қолданылған сабақ үлгісі
Сабақ – мектепте оқушыларға білім және тәрбие берудің негізгі
Қазіргі білім беру саласына мемлекеттік білім стандартының енгізілуіне
Тарих пәнін оқытудың басты міндеті – жас ұрпақты адамзаттың
Осы міндетті орындаудың бір жолы – оқушыларды топқа бөліп
Әрбір оқушының пәнге деген қызығушылығын арттыру, ойлау, еңбек ету
Оқыту барысында қолданылатын көптеген педагогикалық ой – түрлерінің маңызы
Ойын ешқашан білімнің мазмұны мен құнын төмендетпейді, қайта мазмұнын
Иммитациялық (қимыл – қозғалыс)
Проблемалық (Тақырыптық)
Сюжеттік (Драма, иницинировка)
Ситуациялық
Творчестволық
Рольдік (ережеге бағынбайтын)
Рольдік (ережеге бағынатын)
Іскерлік (басқару, экологиялық)
Ұжымдық (командалық)
Жарыс сайыс (топтық)
Нәтиже көрсету ойыны т.б. болып бөлінеді
Тағы бір ойын сабағының басты түрі дискуссиялық ойын сабағы.
«Дөңгелек үстел» - бұл белгілі бір оқушылар тобы –
«Эксперимент комиссиясының отырысы» - мұнда оқушылар 4 – 6
«Форум» - бұл ойын жоғарыда аталған ойындарға ұқсас, бірақ
«Симпозиум» - бұл пікірталас ойынында топ жетекшісі өз көзқарасын
«Дебат» - қарама – қарсы екі команданың жарыссөзі арқылы
«Аквариум техникасы» - бұл ойын техникасы екі шешімі екі
Проблеманы шешу барысында сынып мүшелерінің барлығының көзқарастарының біркелкі болуын
Ал бұл ойындардың жүргізу әдістемесі төмендегідей:
Ойынның мәні мен мазмұнын ашу.
Ойынның мақсатын анықтау.
Ойынның түрі мен формасын анықтап алу.
Ойын шартын жасап, түсіндіру.
Ойын ұйымдастыру барысындағы мұғалімнің ролі.
Оқушының іс-әрекеті.
Ойынды бақылап, қорытынды жасау.
Ойын соңында ойын барысындағы кемшіліктер мен ойынның қорытындысын міндетті
Аталған ойын түрлерін ойын сабағында қолдау өте тиімді болып
Оқушыны басқа адамның рөліне енгізіп, оның ойын, сезімін, іс
Оқушының сабақта алған білімі эмоциялық бояуларымен, сезімдік әсермен қабылданып,
Іс - әрекет ойнына дайындалу барысында оқушының тарихи білімі
Мектепте тарих сабағында жиі қолданылатын ойын түрлері ретінде
Тапсырма ойындар атақты тұлғаларға мінездеме беруге негізделген ойын
Спартада заң шығарған алғашқы адам.
Б.з.д.Ү ғасырда заң шығарған кім?
Әйгілі Спарта флотының басшысы?
Картографиялық ойыны – кезінде бір оқушы үндемей картадағы объетіні
Хронрологиялық ойындар. Тарихта оқушының хронологиялық іскерлгін қалыптастыруға зор мән
Білімді жаңғырту кезеңіндегі ойынның маңызы ерекше. Мұндай сабақтарды оқушылар
Барғыңыз келетін ғасыр мен жылды көрсетіңіз.
Барғыңыз келетін елді көрсетіңіз.
Тарих пәнінен қорытынды - қайталау сабақтарында қазіргі таңда
Сонымен қатар, қазіргі таңда білім беруде пікір сайыс технологиясы
Тарих пәні қоғамдық білім көзі болғандықтан, әр оқушының осы
Менің алып отырған тақырыбым бойынша арнайы сағат саны берілген.
1. Сабақ тақырыбы: Ежелгі Спарта мемлекеті
2.Түрі: Дәстүрлі емес ойын технолгияларын қолдану арқылы.
3. Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: Оқушыларды өткен тақырыптар бойынша білімдерін жинақтау және
ә) тәрбиелік: Оқушыларды халықтың салт-санасын сүюге, еңбекқор, адал болуға
б) дамытушылық: Оқушылардың ой-өрісін,тарихи танымын, сонымен қатар қабілетін
Көрнекіліктер: Ежелгі Грецияның картасы. Үлестірмелі қима қағаз, плакат, теңге
4. Әдіс-тәсіл: Сұрақ жауап, талдау әдістері.
5. Сабақ барысы:
а) Ұйымдастыру: Оқушыларды түгендеу, сабаққа дайындау.
ә) Үй тапсырмасы: Ежелгі Греция тарихы
1. Ежелгі Греция даласында қазіргі күндері қандай мемлекеттер орналасқан?
2. Ежелгі Греция территориясындағы қала мемлкеттерді атаңыз.
3. Полистер дегеніміз не?
Пысықтау сұрақтарынан кейін «Теңге алу» ойыны ұйымдастырылады. Ойын шарты
Теңгеде мынадай сұрақтар берілген:
Грек тарихын кімдер зерттеген?
Греция атауы қайдан пайда болды?
Греция қай материкте орналасқан?
Крит аралдары қайда? Картадан көрсетіңіз?
Антика деген не?
Ежелгі Греция туралы жазғылған дастанды атаңыз?
Грециядағы сарайларды атаңыз?
Неге сарайлар кезеңі деп атаймыз?
Микен мәдениетін кімдер жасады?
6. Жаңа сабақ:
Спарта мемлекеті Пелопоннестің оңтүстік бөлігінде орналасқан. Қала атымен мемлекет
Спарта мемлекетінің тарихын Фукидидтің, Ксенофонттың, Аристотель мен Плутархтың шығармалары
Спартаның өмірі мен әлеуметтік құрылысының өзгешеліктері көбінесе табиғи жағдайларына
Грецияның басқа қалалары сияқты, Спартада өндіргіш күштерінің өсу,
Спарта полисінде көпшілік тұрғындар бір – бірін жақсы білді.
Ежелгі Спартада басты кәсіп егін шаруашылығы болды. Ежелгі Спартада
Қолөнер кәсібі Спартада өте аз өркендеді. Қолөнермен жекелеген адамдар
Спартандықтардың тәрбиесі басқа грек қала мемлекеттеріндегі тәрбиеден мүлдем бөлек
Спартанаың саяси ұйымының маңызды бөлігі жас ұрпақты тәрбиелеу және
Спартада тәрбиелік жүйе үш бөлімнен тұрған. Бірінші сатыға 7
Грецияда, тек Спартада ғана, әйелді тәрбиелеуге үлкен маңыз берілді.
Спарта тәрбиесі негізінен өмірлерінің барысы елдің әскери қуатын нығайту
Спарта мемлекеті қандай да болмасын сыртқы саудаға тиым салды.
7. Картамен жұмыс:
1.Картадан Ежелгі Греция жерлерін көрсетіңіз.
2. Месенния жерлерін көрсетіңіз.
3. Пелопеннес жерлерін көрсетіңіз.
4. Спартаның территориясын көрсетіңіз.
8. Дәптермен жұмыс: Спартаның мемлекет басшыларының титулдарын дәптерлеріңізге жазыңыздар.
9. Жаңа сабақты бекіту:
Жаңа сабақты бекіту ойын түрінде жүргізіледі. Түсіндірілген сабақтың қаншалықты
9.1. Қайсы дұрыс?
Бұл ойында оқушы жаңа өтілген тақырыпқа байланысты берілген терминдер
№ терминдер жауап Дұрыс жауап
1 Спарта Ежелгі Рим қаласы
2 Ликург Спарта заң шығарушысы. Ол б.э.д. Ү ғасырлардағы
3 Ретр Қаулылар мен заңдардың орындалуын зерттейтін орталық
4 Илоттар Бағындырылған Лакония мен Мессенияның тұрғындары, жергілікті халық
5 Периэктер Дорийліктерге өз еркімен бағынған ахейліктердің бір тобы.
6 Герусия Спартадағы ақсақалдар кеңесінің отыратын кеңсесінің алды.
7 Эфорлар Бес адамнан тұратын коллегия. Спарта мемлекетінің беделді
Бұл не?
Оқушы жаңа сабақ барысында түсіндірген тақырыпқа қатысты шендік немесе
О * * * * * *я
М * ф – Табиғаттан тыс тіршілік иелері мен
Х * * м – ең үлкен діни
П * * * * * * а
А * * * * а – Спартадағы
Г* * * * * * * р кеңесі
Э * * * * * р – Бес
А* * * * д – ақсүйектер.
К * * * * * я – илоттарға
А * * * * * к – ақсүйектктер
Ф * * * * * я – қауымдық
А * *л – 7 жасқа толған баланы тәрбиелеуге
П * * * * м – Бала тәрбиесіне
9.3. Блиц- сұрақ
Сұрақтар топ арасынан белсенді аралысып отырмаған оқушыларға арналады.Оқушыны сабаққа
1.Спарталықтардың мекені.
2. Ежелгі Спартандықтар мінәжәт еткен жер қалай аталады?
3. Спартандықтар мектебі.
4. Ежелгі спартаның басшысы.
5. Спарта орналасқан жер атауы атауы.
6. Қала мемлекет дегеніміз не?
7. Пелопоннес дегеніміз не?
8. Елдегі жоғарғы билік қалай аталады?
9. Илоттар ерікті болды ма?
Уақыт уәждемесі
«Уақыт уәждемесі» ойыны жаңа сабақты түсіндіру барысында айтылған сұрақтарды
Спарта әскери күшті мемлекетке қай ғасырда айналды?
Спарта қай жылдары өзіне көршілес жерлердің көпшілігін қаратады?
Мессения соғысы жүрген жылдар?
Қай жылдары аралығында Спарта атлеттері Олимпиада ойындарында үлкен
Қай жылдары екінші Мессения соғысы болды?
Ликург Спартаның мемлекеттік құрылымын қай ғасырда құрды?
Қай ғасырда Спарта түпкілікті жеңіске жетеді?
9.5. Сандарды сөйлет
Бұл ойын да «Уақыт уәждемесі» сияқты жаңа сабақты түсіндіру
Б.з.д. ҮІІІ – ҮІ ғ.ғ.
Б.з.д. 800 – 730 жж.
Б.з.д. 743 – 724 жж.
Б.з.д. 720 – 576 жж.
Б.з.д. 552 ж.
Б.з.д. Ү ғ.
Б.з.д.ҮІ ғ.
9.6. Сен білесің бе?
Бұл ойынның алдыңғы ойыннан ерекшелігі ойынның соңғы кезеңі болып
Спарта мемлекетнің құрылуы қалай жүрді?
Спарталықтарды қалай тәрбиеледі?
Илоттарда неге ерік болмады?
Периэктер ақсүйектер тобына жатты ма?
Спраталықтарда неге теңіз флоты дамымады?
Спартандықтар парсылар шабуылы кезінде неге Афиныға көмек бермеді?
Пелопоннес соғысы неге болды?
Спарта мәдениеті жоғары болды ма? Неге?
Спартаның негізгі кәсібі?
Спратаның негізгі қалаларын атаңыз?
9. Заң шығарған адам?
10. Үйге тапсырма беру: Ежелгі Спарта мемлекетінің тарихын оқып,
11. Оқыушы білімін бағалау: Сабақ айтқан және сабақты бекіту
Анықтамалық сөздік:
Спарта - Пелопоннестің оңтүстік бөлігінде орналасқан мемлекет.
Ликург - Спарта заң шығарушысы. Ол б.э.д. Ү
Ретр – Қандайда болмасын маңызды қаулылар мен заңдардағы қысқаша
Илоттар – Бағындырылған Лакония мен Мессенияның тұрғындары, жергілікті халық
Периэктер - Дорийліктерге өз еркімен бағынған ахейліктердің бір
Спартандықтар – Ерекше құқықтарға ие Спарта азаматтары.
Герусия – Спартадағы ақсақалдар кеңесі.
Дорийлер – Б.з.д. 2000ж. Оңтүстік Грецияға басып кіріп, Лаконияны
Олигархия – Ауқатты шонжарлардан тұратын билеші топ.
Миф – Табижғаттан тыс тіршілік иелері мен таңғажайып құбылыстар,
Храм – ең үлкен діни құрылыс, мінәжәт орны.
Палестра мектептері – 12 жастан бастап, ұлдардың қосымша. Онда
Апелла – Спартадағы 30 жасқа жеткен ересек ерлер кіретін
Геронттар кеңесі – ақсақалдар кеңесі.
Эфорлар – Бес адамнан тұратын коллегия. Спарта мемлекетінің беделді
Архонд – ақсүйектер.
Крмптия – илоттарға жасырын шабуыл жасау. Жасырын деген мағна
Ареопак – ақсүйектктер кеңесі.
Фидития – қауымдық бірлесіп ауқаттану.
Агел – 7 жасқа толған баланы тәрбиелеуге беретін топ.
Педнам – Бала тәрбиесіне басшылық етуші қызметкер адам.
Пайдаланылған әдебиеттер:
Антонова К. А., Бонгард-Левин Г. М., Котовский Г. Г.,
История стран Азии и Африки в новое время, ч.
Новейшая история Индии. М., 1969.
Новейшая история Арабских стран. М., 1967.
Юрьев М.Ф. История стран Азии и Северной Африки после
Васильев Л.С. История Востока в 2-х томах. Т. 2.
Юрьев М.Ф. История стран Азии и Северной Африки после
Васильев Л.С. История Востока в 2-х томах. Т. 2.
Рейснер И. Народные движения в Индии в ХҮІІ-ХҮІІІ вв.
И.Лавров И.М. Пробуждение Азии. М., 1958.
Васильев Л. История востока. Т 2. М., 1998.
Брутенц К.Н. Современные национально-освободительные революции, некоторые вопросы, теории и
Дьяков А.М. Национальный вопрос о современной Индии. М., 1963.
Зарубежный Восток с современностью М., 1974.
Источниковедение и историограммы стран Юго-Восточной Азии. М., 1971.
Буржуазия и социальная эволюция стран зарубежного Востока. М., 1985.
Общественные движения и их идеологии в обществах Азии. М.,
История национально-освободительной борьбы народов Африки в новое время. М.,
Буржуазия и социальная эволюция стран зарубежного Востока. М., 1985.
Райков А.В. Пробуждение Индии. М., 1968.
Симония Н.А. Буржуазия и формирование нации в Индонезии. М.,
Ульяновский Р.А. Современные проблемы Азии и Африки (политика, экономика).
Юго-Восточная Азия в Мировой истории. М., 1977.
Конституции и законодательные акты буржуазных государств XVII – XIX
Новая история стран Европы и Америки Первый период. /
Новая история стран Европы и Америки Первый период
Сборник документов по истории нового времени стран Европы и
Хрестоматия по новой истории / Под ред. А.А. Губера.
Дебидур А. Дипломатическая история Европы Тт. 1-2. Ростов-на -Дону,
История дипломатии. Под ред. Потёмкина. М.,1941, Тт. 1-2
История Европы. М.,1993. Тт. 3-4.
Чубарьян А.О. Европейская идея в истории. Проблема войны и
Бессмертный лотос: слово об Индии./ Сост. А.Сенкевич. - М.:
Весть: Книга советско-индийской дружбы: Переводы./ Сост. Н. Скалдина. -
Володин, Андрей Геннадиевич.Индия: становление институтов буржуазной демократии. - М.,
Гачев, Георгий. Образы Индии (опыт экзистенциальной культурологии). - М.,
Индия 1980. Ежегодник. - М., 1982.
Индия: религия в политике и общественном сознании: Сборник статей.
Мезенцева, Ольга Васильевна.Роль индуизма в идеологической борьбе современной Индии.
Минаев И.П. Дневники путешествий в Индию и Бирму 1880
Культура Индии. / Под ред. И.Ю. Серебрякова. - М.,
Открытие Индии: Философские и эстетические воззрения в Индии XX
Рационалистическая традиция и современность. Индия. - М., 1988.
Ткачева Анна Алексанровна. Индуистские мистические организации и диалог культур.
Шептунова, Ирина Игоревна.Очерки по истории эстетической мысли Индии в
Жанысбекова Г. А., Шабанов Е. И., Жанысбеков А. Ж.
Иқсанов М. З. Тарихи
Тұрлығұл Т. Т. Мектепте Қазақстан тарихын оқытудың теориясы мен
Храпченков Г. М. Проблемы содержания и методов обучения в
Ахатаева Ғ. Интерактивті әдісті пайдалану негізінде ІІ дүниежүзілік соғыстың
Қойшиева С. Э. Оқушылардың тарих пәніне саналы
Құрманжанова Г. Тарих пәнін оқытуда интерактивті әдістерді қолдану.
Тұрлығұл Т. Т. Жаңа педагогикалық технологиялар
Уәлиева Г. Ойын арқылы оқыту. // Қазақстан тарихы (әдістемелік
Шажаева Ә. Танымдық ойындар арқылы дата оқыту. // Қазақстан
Чиющалинова К. Пікірсайыс технологиясын мектепте қолдану. // Қазақстан тарихы
Ақатаева Г. Оқушылардың шығармашылық бастамасын дамыту. //
Ежелгі Спарта мемлекетінің тарихы
Ежелгі Грекия және Театр өнері
1920-жылдардағы Қытай
Англияның үндістандағы отарлық саясаты
Солон, Клисфен, Ликург және Сервий Туллий реформалары
Спарта мемлекетінің құрылысы
Солон реформалары
Ежелгі Грекия мен Рим мәдениеті, өнері
Ежелгі грек мәдениетінің тарихы
Ежелгі Греция