Дауды келісу комиссиясында қарау
Мазмұны
Кіріспе .......................................................................................................................6
1 Еңбек дауларын қарау бойынша құқықтық қатынастар....................................8
2 Еңбек дауларының түсінігі, түрлері, себептері..................................................19
2.1 Жеке еңбек даулары және оны шешу тәртібі............................................21
2.1.1 Дауды келісу комиссиясында қарау...................................................22
2.1.2 Жеке еңбек дауларын сот тәртібімен қарау………...........................28
2.1.3 Еңбек дауларын ерекше тәртіппен қарау...........................................36
2.2 Ұжымдық еңбек даулары және оны шешу тәртібі.....................................38
2.2.1 Дауды бітімгерлік комиссиясында қарау...........................................39
2.2.2 Еңбек арбитражы..................................................................................39
2.2.3 Ереуілдер – еңбек дауларын шешудің тәсілі ретінде........................41
3 Тәжірибеде еңбек дауларын қарау тәртібі...........................................................48
Қорытынды................................................................................................................56
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі............................................................................60
Қосымшалар...............................................................................................................62
Кіріспе
Бүгінде елімізде еңбек даулары мәселесі алдынғы орындардың бірінде.
Зерттеудің обектісі еңбек дауларының пайда болуына байланысты туындайтын
Зерттеудің мәні – қызметкерлердің құқықтарын қорғауға бағытталған заңды
Зерттеудің әдістемелік және теориялық негіздері – еңбек құқығы,
Осыған байланысты мемлекет еңбек дауларының құқықтық негізін ұйымдастыруға
Қазақстан Республикасы Президентінің 1994 жылғы 19 желтоқсандағы «Әлеуметтік-экономикалық
Дипломдық жұмыстың өзектілігіне келетін болсақ, бүгінгі таңдағы қызметкер
Дипломдық жұмысты жазудағы мақсатым, Қазақстан Республикасындағы еңбек дауларының
Бұл мақсатты іс жүзінде жүзеге асыру үшін мынадай
еңбек дауларының ұғымын, түрлерін және себептерін қарастыру;
жеке еңбек дауларының ұғымын ашу;
жеке еңбек дауларын шешу тәртібін қарастыру;
жеке еңбек дауларын қарайтын органдарды қарастыру;
жеке еңбек дауларын келісім комияссыясында шешу тәртібін қарастыру;
ұжымдық еңбек дауларының ұғымын ашу;
ұжымдық еңбек дауларын шешу жолдарын тиісті инстанцияда шешу
Еңбек кодексінің 172-бабында жеке еңбек дауларын қарау жөніндегі
Жұмысты жазу барысында мынадай авторлардың еңбектері басшылыққа алынды:
Дипломдық жұмыстың құрылымы тақырыптың өзектілігі мен жұмыстың мақсаты
1 Еңбек дауларын қарау бойынша құқықтық қатынастар
Еңбек дауларын қарау бойынша құқықтық, қатынастарда іс-жүргізушілік сипат
Еңбек даулары өздерінің субъективтік құрамы жағынан жеке және
Жеке еңбек дауларындағы құқықтық қатынастың мазмұнына қызметкер мен
Жеке еңбек дауларын қарау бойынша құқықтық қатынастардың орындауына
Еңбекті қоғамдық ұйымдастыру саласындағы қатынастарға мемлекет заң нормалары
Объективтік құқық саласы болып табылатын еңбек құқықтары нормаларының
Сонымен, субъективтік құқық дегеніміз еңбек құқығы нормаларымен бекітілген,
Субъективтік міндет түсінігі еңбек құқығының нақты субъектілерінің қалыпты
Субъективтік заңдық құқықтар мен міндеггерді алдын ала кара-стыру
Құқықтық қатынастар субъектілердің еңбек құқығының нормаларымен реттелетін, өзара
Субъективтік құқық және заңдық міндеттер нақты құқықтық қатынастардың
Еңбек құқығында, әдетте, екі жақты құқықтық қатынастар болады
Еңбек құқығы саласындағы құқықтық қатынастар, негізінен, регулятивтік болады.
Еңбек құқығы саласындағы құқықтық қатынастардың мазмұны тұрақты болып
Аталып өткендей, еңбек құқығының пәні құрылымдық тұрғыдан алғанда
Бұл оқулықта еңбек құқығы саласындағы құқықтық қатынастар жүйесі
еңбектік құқық қатынастары;
жұмысқа орналастыру бойынша қатынастар;
ұйымдык-басқару құқық қатынастары;
қызметкерлерді кәсіби даярлау бойынша құқық қатынастары;
әлеуметтік-экономикалық қатынастар;
еңбектің қорғалуын және еңбек заңдарының сақталуын қадағалау бойынша
еңбек дауларын қарау бойынша қатынастар.
Сонымен, еңбектік құкық қатынастардың олардан туындайтын басқа қатынастармен
Еңбек құқығы саласындағы құқықтық қатынастардың қазіргі жүйесі бұл
Еңбектік құқық қатынастарынан туындаған барлық қатынастар, уақыттық критерийлер
1) еңбектік қатынастардан бұрын алған;
2) еңбектік қатынастар-мен бірге жүретін;
3) еңбектік қатынастардан туындайтын.
Бұрын болған құқықтық қатынастар, әдетте, еңбектік қатынастардың алдында
Бірге жүретін құқықтық қатынастар еңбек қатынастарымен бірге туындап,
Ал, еңбек қатынастарынан туындайтын құқықтық қатынастар сол еңбек
Сонымен, еңбек құқығы саласындағы құқықтық қатынас дегеніміз —
Еңбек құқығы теориясында және заңнамада еңбектік құқық қатынастарына
Еңбектік құқық қатынастарынла өздеріне тән ерекшеліктер бар, олар
Еңбектік құқық қатынастары азамат нақты кәсіпорынның (мекеменің, ұйымның)
Азаматты кәсіпорынның (мекеменің, ұйымның) еңбек ұжымына кіргізу фактісі
Бұл дегеніміз жұмыс берушінің келісімінсіз қызметкер осы жұмысты
Қызметкердің өзіне тапсырылған, мамандықтың, кәсіптің немесе лауазымның белгілі
Еңбектік құқық қатынастарының жақтарын кәсіпорынның ішкі еңбек тәртібімен
тәртібінің ережелерін сақтау өндірістің объективтік кажеттілігі болып табылады,
Еңбектік құқық қатынастарында қарымталық сипат бар. Еңбек үшін
Сонымен, еңбектік құқық қатынастарында ұзақ мерзімді, тұрақты сипат
Еңбекті қодданумен байланысты азаматтық құқық қатынастарында (мердігерлік, тапсырма,
Еңбектік құқықтық катынастарда жұмыс беруші жұмысты орын-даушыдан еңбек
Экономикалық реформа және нарықтық қатынастардың дамуы жағдайында Еңбек
Өндірістік кооперативтер мүшелерінің еңбек қатынастары Қазақстан Республикасы Презадентінің
Корпоративтік ұйымдарда еңбекті ұйымдастырудыңжәне қол-даиудың ерекшелігі сонда, бұл
Еңбектік құқық қатынастары құрылымы жағынан күрделі болып келеді.
Мысалы, жалақы бойынша құқықтық қатынас қызметкердің өзіне жүктелген
Еңбектік құқық қатынастарының субъектілері: еңбек құқұқық қатынастарының субъектілері
Еңбек қатынастарының құқықтық реттеу тетігі жақтардың іс жүзіндегі
Азаматтар мен жұмыс берушілердің негізгі (статустық) құқықтарын біз
Еңбек кодексі қызметкерге белгіленген тәртіпте жұмыс берушімен еңбек
Ал, субъективтік еңбек міндеттерін алатын болсақ, олар еңбектік
Қызметкердің субъективтік құқықтары және міндеттерімен қатар еңбектік құқық
Екінші жағынан, жұмыс берушіге мынадай міндет жүктелген: еңбек
Еңбектік құқық қатынастарынын туындауының, өзгеруінің және тоқтауынын негіздері.
Еңбектік құқық қатынастарының туындауының өзіндік ерекше негіздемесіне еңбек
Біз еңбектік құқық қатынастарының ең қарапайым формада —
Бұл жерде әңгіме еңбектік құқық қатынастарының еңбек шарты
Еңбектік құқық қатынастары басқа кәсіпорыннан (мекемеден, ұйымнан) шақыру
Жалпы ереже бойынша еңбектік құқық қатынастарынын өзгеруі жактардыц
Еңбек туралы заңнамада еңбектік құқық қатынастарының өзгеруі біржақты
Тараптардың келісімі, қызметкердің көңілт білдіруі, жұмыс берушінің бір
Еңбек туралы заңнамада еңбектік құқық қатынастарының туындауының, өзгеруінің
Жазбаша келісімін бермей қызметкер басқа жұмысқа тұрақты ауыстырылған
2 Еңбек дауларының түсінігі, түрлері, себептері
Еңбек даулары дегеніміз еңбек туралы заңнаманың қолданылуына байланысты,
Қызметкер мен жұмыс беруші арасындағы қайшылық олардың өзара
Еңбек дауларын тудыратын себептер әртүрлі. Бір жағдайларда бұл
Басқа жағдайларда субъективтік сипаттағы факторлар еңбек дауын тудырады.
Халықтың құқықтық мәдениетін және құқықтық хабардар болуын арттыру,
Бұл шаралар, сөзсіз, әкімшілік-басқару кадрлары мен жалданбалы қызметшінің
Еңбек дауларын әртүрлі негіздер бойынша топтастыруға болады: субъективтік
Субъектік құрамы бойынша еңбек даулары жеке және ұжымдық
Еңбек даулары өздерінің сипаты (мәні) жағынан талап қойылатын
Еңбек дауларын бұлай топтастыру олардың қайда шешілетіндігін анықтауға
Талап қойылатын еңбек даулары, негізінен, жеке дауларға жатады.
Ұжымдық еңбек дауларында талап қойылмайтын сипат болады, олар
Еңбек даулары тараптардың келісімімен немесе сот тәртібінде қаралады.
а) жалпы тәртіп, бұл жағдайда еңбек дауын келісім
б) ерекше тәртіп, бұл ретте қызметкерлердің тиісті бір
Жеке еңбек дауларын қарау азаматтық іс жүргізу практикасында
2.1 Жеке еңбек даулары және оны шешу тәртібі
Еңбек дауы – бұл Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын
Еңбек дауының ұжымдық және жеке сияқты екі түрі
Қазақстан Республикасының еңбек кодексінің 170-бабынада жеке еңбек дауларын
Жеке еңбек дауларын еңбек дауы тараптарының өтініші бойынша
Еңбек даулары екі сатыда - тараптардың келісімі бойынша
Келісім комиссиясы арыз берушінің өтінішін ол берілген күннен
Қызметкерлер еңбек құқықтық қатынастарынан туындайтын талаптар бойынша сотқа
Келістіру комиссиясы (бұдан әрі - Комиссия) жұмыс берушінің
2.1.1 Дауды келісу комиссиясында қарау
Келісу комиссиясын құру және оның жұмысын ұйымдастыру
Келісу комиссиясы тепе-теңдік негізінде жұмыс берушінің және қызметкерлердің
Келісу комиссиясының сандық құрамы, оның жұмыс істеу тәртібі
жиналысында (конференциясында) белгіленеді.
Келісу комиссиясының қызметкерлерден құрылатын мүшелері қызметкерлердің жалпы жиналысында
Келісу комиссиясы еңбек дауын өтініш берген күннен бастап
Қарау нәтижесі бойынша келісу комиссиясының шешімі қабылданады, ол
Қазақстан Республикасының еңбек кодексінің 172-бабынада жеке еңбек дауларын
1) жұмысқа қайта алу туралы даулар бойынша -
2) басқа еңбек даулары бойынша - қызметкер немесе
Еңбек даулары жөніндегі келісу комиссиясының құзыреті
Келісу комиссиясы, еңбек кодексінде және Қазақстан Республикасының өзге
Егер қызметкер келіспеушіліктерді жұмыс берушімен арадағы өзі немесе
Келісу комиссиясына келіп түскен өтініш аталған комиссияда міндетті
Келісу комиссиясы еңбек дауын өтініш берілген күннен бастап
Дау өтініш берушінің немесе ол уәкілеттік берген өкілдің
Келісу комиссиясы отырысқа куәгерлерді шақыртуға, мамандарды шақыруға құқылы.
Келісу комиссиясының отырысы оған қызметкерлер атынан өкілдік ететін
Келісу комиссиясының отырысында хаттама жүргізіледі, оған комиссияның төрағасы
175-бап. Келісу комиссиясының шешім қабылдау тәртібі
және оның мазмұны
Келісу комиссиясы отырысқа қатысып отырған комиссия мүшелерінің жай
Келісу комиссиясының шешімінде:
ұйымның (бөлімшенің) атауы, комиссияға жүгінген қызметкердің тегі, аты,
комиссияға жүгінген күн мен дауды қарау күні, даудың
комиссия мүшелері мен отырысқа қатысқан басқа да адамдардың
шешімнің мәні және оның негіздемесі (заңға, өзге де
дауыс беру нәтижелері көрсетіледі.
Келісу комиссиясы шешімінің тиісінше расталған көшірмелері шешім қабылданған
176-бап. Келісу комиссиясының шешімдерін орындау
Келісу комиссиясының шешімі онда белгіленген мерзімде орындалуға тиіс.
Комиссияның шешімі белгіленген мерзімде орындалмаған жағдайда қызметкер немесе
177-бап. Жеке еңбек дауын қарау жөніндегі органның қызметкерді
Аталған баптың 3-тармағында көрсетілген жағдайларды қоспағанда, еңбек шарты
Бұрынғы жұмысына қайта алынған қызметкерге амалсыз бос жүрген
Жеке еңбек дауын қарайтын орган қызметкердің өтініші бойынша
Жеке еңбек дауын қарау жөніндегі органның қызметкерді бұрынғы
Келістіру процедурасы үш күнтізбелік күн ішінде жұмыс беруші
Келістіру комиссиясы екі жақтың өкілдері арқылы тең дәрежеде
Келістіру комиссиясы жұмысшылардың (өкілдерінің) талаптарын талап түскен күннен
Келістіру процедурасы процесінде келістіру комиссиясы жұмысшылармен (олардың өкілдерімен),
Комиссия шешімі екі жақтың келісімі негізінде қабылданады, екі
Жеке еңбек даулары Қазақстан Республикасының еңбек кодексінің 15
Жеке еңбек дауларын қарау жөніндегі органдар
Жеке еңбек дауларын келісім комиссиялары және (немесе) соттар
Жеке еңбек дауларын еңбек дауы тараптарының өтініші бойынша
Еңбек шартының тараптары жеке еңбек дауын шешу үшін
Қазақстан Республикасының еңбек кодексінің 171-бабы Келісу комиссиясын құру
Келісу комиссиясы тепе-теңдік негізінде жұмыс берушінің және қызметкерлердің
Келісу комиссиясының сандық құрамы, оның жұмыс істеу тәртібі
Келісу комиссиясының қызметкерлерден құрылатын мүшелері қызметкерлердің жалпы жиналысында
Келісу комиссиясы еңбек дауын өтініш берген күннен бастап
Қарау нәтижесі бойынша келісу комиссиясының шешімі қабылданады, ол
Жеке еңбек дауларын қарау жөніндегі органдарға жүгіну мерзімі
Жеке еңбек дауларын қарау жөніндегі органдарға жүгіну үшін
1) жұмысқа қайта алу туралы даулар бойынша -
2) басқа еңбек даулары бойынша - қызметкер немесе
Қазақстан Республикасының еңбек кодексінің 173-бабы. Еңбек даулары жөніндегі
Келісу комиссиясы, Еңбек кодексінде және Қазақстан Республикасының өзге
Егер қызметкер келіспеушіліктерді жұмыс берушімен арадағы өзі немесе
Еңбек дауларын келісу комиссиясында қарау тәртібі
Келісу комиссиясына келіп түскен өтініш аталған комиссияда міндетті
Келісу комиссиясы еңбек дауын өтініш берілген күннен бастап
Дау өтініш берушінің немесе ол уәкілеттік берген өкілдің
Келісу комиссиясы отырысқа куәгерлерді шақыртуға, мамандарды шақыруға құқылы.
Келісу комиссиясының отырысы оған қызметкерлер атынан өкілдік ететін
Келісу комиссиясының отырысында хаттама жүргізіледі, оған комиссияның төрағасы
Келісу комиссиясының шешім қабылдау тәртібі және оның мазмұны
Келісу комиссиясы отырысқа қатысып отырған комиссия мүшелерінің жай
Келісу комиссиясының шешімінде:
ұйымның (бөлімшенің) атауы, комиссияға жүгінген қызметкердің тегі, аты,
комиссияға жүгінген күн мен дауды қарау күні, даудың
комиссия мүшелері мен отырысқа қатысқан басқа да адамдардың
шешімнің мәні және оның негіздемесі (заңға, өзге де
дауыс беру нәтижелері көрсетіледі.
Келісу комиссиясы шешімінің тиісінше расталған көшірмелері шешім қабылданған
Қазақстан Республикасының еңбек кодексінің 176-бабы. Келісу комиссиясының шешімдерін
Келісу комиссиясының шешімі онда белгіленген мерзімде орындалуға тиіс.
Комиссияның шешімі белгіленген мерзімде орындалмаған жағдайда қызметкер немесе
Жеке еңбек дауын қарау жөніндегі органның қызметкерді жұмысына
Аталған баптың 3-тармағында көрсетілген жағдайларды қоспағанда, еңбек шарты
Бұрынғы жұмысына қайта алынған қызметкерге амалсыз бос жүрген
Қазақстан Республикасының еңбек кодексінің 171-бабы Келісу комиссиясын құру
Келісу комиссиясы тепе-теңдік негізінде жұмыс берушінің және қызметкерлердің
Келісу комиссиясының сандық құрамы, оның жұмыс істеу тәртібі
Келісу комиссиясының қызметкерлерден құрылатын мүшелері қызметкерлердің жалпы жиналысында
Келісу комиссиясы еңбек дауын өтініш берген күннен бастап
Қарау нәтижесі бойынша келісу комиссиясының шешімі қабылданады, ол
2.1.2 Жеке еңбек дауларын сот тәртібімен қарау
Аудандық (қалалық) соттар еңбек дауларын қарайтын дербес органдар
Күшіндегі заңнамаға сәйкес сот еңбек даулары женіндегі келісім
Соттар, тікелей өздері жүргізу үшін қызметкерлер кәсіпорынға (мекемеге,
Істердің кейбір санаттары еңбек даулары жөніндегі органдардың, оның
Еңбек дауын шешу туралы арызды қызметкер тікелей аудандық
Заңнамаға сәйкес қызметкер еңбек құқықтары мен бостандығының бұзылғандығы
Жалпы тәртіп бойынша азаматтық істерді сот қарауына даярлау
Еңбек даулары бойынша сотқа жүгінудің бүл мерзімі ескіру
Еңбек құқықтары мен міндеттерінің туындауын, өзгеруін және тоқтауын
Арызды дөлелді деп таныған жағдайда сот тиісті мемлекеттік
Шешімнің орындалғандығы жайында сот шешімін алған күннен бастап
Кәсіпорынның (мекеменің, ұйымның) таратылуына, қайта ұйымдастырылуына, қызметкер санының
Кәсіпорынның (мекеменің, ұйымның) таратылуына, қайта құрылуына, қызметкерлер санының
Мұндай істерді қарағанда сот, сонымен қатар, осы негіздерде
Жеке еңбек шартының бүзылатындығы жайында қызметкерге ескерту мерзімі
Қызметкерлер санына немесе штатына қысқарту жүргізгенде жұмыс беруші
Жеке еңбек шартының бұзылуы заңды негіздерге сүйенбей жасалса
Атқарып жүрген қызметіне немесе орындайтын жұмысына сай келмегендіктен,
Қалыптасқан сот практикасына сәйкес еңбек тәртібін бұзғаны
Бұл ретте сот қызметкерде тәртіптік жаза қолданылатындай теріс
Қызметкер жұмыска алкогольдік немесе нашақорлық масаң күйде немесе
Жұмыс орнында мүлік үрлағаны (оның ішінде ұсақ ұрлық)
Ақшалай немесе тауарлық қүндылықтармен тікелей қызмет ететін қызметкерге
Жұмысқа қайта тұрғызу туралы дауды шешкенде сот жеке
Егер кызметкер жұмыс берушінің ынтасымен занды негіздемесіз жұмыстан
Жұмысқа қайта алу туралы талаптан бас тартуды қабылдау
Жұмысқа қайта түрғызу және амалсыздан жұмыссыз жүрген уақыты
Бұрғынғы жұмысына қайта алынған қызметкерге орташа жалақысы өндіріліп
Қазақстан Республикасы Жоғарғы соты Пленумының 1999 жылғы 9
Сотқа дейінгі дайындық барысында берілген талаптың сипатына қарай
Жәбірленушінің денсаулығына зиян келуіне немесе асыраушының өліміне ұйымның,
Қызметкердің өмірі мен денсаулығына келген зиян үшін белгіленген
Қылмыстық іс жүргізуші органдар (анықтаушы, алдын ала тергеу,
Келтіргені үшін жауапкершілікті көздейтін заң актілерінің күшіне енуіне
Төленетін моральдық зиянның мөлшерін анықтағанда жәбірленушінің озіне келген
Азаматтық кодекстің Жалпы бөлімінің 1 бабының 3 тармағына
Моральдық зиянның орнын толтыру қызметкердің материаддық емес игіліктері
Еңбек дауларын аудандық (қалалық) соттарда қараудың бірқатар ерекшеліктері
2.1.3 Еңбек дауларын ерекше тәртіппен қарау
Еңбек дауларын ерекше тәртіпте қараудың өзінше ерекшеліктері бар.
Қызметкер арызын дау бойынша шешім қабылдауға құқылы жоғарғы
Жоғары тұрған орган арыз келіп түскеннен кейіп он
Еңбек дауын қараушы органға шешіміне дау айтылған мемлекеттік
Қызметкер бұрынғы жұмысына қайта алынған жағдайда жоғары тұрған
Қызметкерлердің жоғарыда көрсетілген санаттарының басқа мәселелер бойынша еңбек
Қызметкерлердің жоғары органдарға берген шағым-арыздары олар келіп түскеннен
Заңнамада қарызды еңбек қатынастарынан туындайтын басқа негіздемелер бойынша
а) жалданбалы жұмыскер мен жұмыс беруші арасында жасалған
б) өндірілетін соманы алғандығы жайындағы қызметкердің қолхаты;
в) қарыз сомасы мен оны толеудің мерзім туралы
Қызметкердің өзіне берілген мүлік жоне жұмыстан шығарылғанда оны
1) жалданбалы қызметкер мен жұмыс беруші арасында жасалған
2) қызметкердің мүлік немесе ақша алған қолхаты;
3) мүліктің құнын растайтын, ұйым басшысы мен бас
4) қызметкерді жұмыстан шығару туралы бүйрықтың кошірмесі;
5) қарыз сомасы мен оны толеу мерзімі туралы
2.2 Ұжымдық еңбек даулары және оны шешу тәртібі
Ұжымдық еңбек дауы жұмыс берушіге жалпы жиналыстың (конференцияның)
Ұжымдық еңбек даулары бітімгерлік рәсімдер тәртібімен және (немесе)
Қызметкерлердің талаптарын ресімдеу мен мәлімдеу тәртібі
Қызметкерлердің еңбек жағдайлары мен еңбегіне ақы төлеуді белгілеу
Қызметкерлердің талаптары жазбаша түрде жазылады және жұмыс берушілерге,
Аталған талаптарды әртүрлі жұмыс берушілердің қызметкерлері қойған жағдайда,
Жұмыс беруші, жұмыс берушілердің бірлестігі қызметкерлердің талаптар қою
Қызметкерлердің талаптарын қарау
Жұмыс беруші, жұмыс берушілердің бірлестігі қызметкерлердің қойған талаптарын
Бітімгерлік рәсімдер
Қызметкерлердің талаптарын Еңбек кодексінің 290-бабында көзделген тәртіппен шешу
Жұмыс беруші, жұмыс берушілердің бірлестігі (олардың өкілдері) қабылдамаған
Тараптар ұжымдық еңбек дауын қараудың кез келген сатысында
2.2.1 Дауды бітімгерлік комиссиясында қарау
Бітімгерлік комиссиясын тараптар жұмыс беруші, жұмыс берушілердің бірлестігі
Бітімгерлік комиссиясы ұжымдық еңбек дауы тараптары өкілдерінен тепе-тең
Бітімгерлік комиссиясы құрылған күнінен бастап күнтізбелік жеті күннен
Бітімгерлік комиссиясы бітімгерлік рәсім барысында, қызметкерлермен (олардың өкілдерімен),
Комиссияның шешімі тараптар келісімінің негізінде қабылданады, тараптардың өкілдері
Бітімгерлік комиссиясында келісімге қол жеткізілмегенде, оның жұмысы тоқтатылады,
2.2.2 Еңбек арбитражы
Еңбек арбитражын ұжымдық еңбек дауының тараптары бітімгерлік комиссиясының
Еңбек арбитражы мүшелерінің саны, оның дербес құрамы, еңбек
Еңбек арбитражының төрағасын тараптар арбитраж мүшелері қатарынан сайлайды.
Еңбек арбитражы ұжымдық еңбек дауын ұжымдық еңбек дауы
Дауды қарау рәсімін еңбек арбитражы белгілейді және ұжымдық
Еңбек арбитражының шешімі құрылған күнінен бастап күнтізбелік жеті
Бітімгерлік комиссиясында ұжымдық еңбек дауы тараптарының келісіміне қол
Ұжымдық еңбек дауының тараптары еңбек арбитражының шешімін орындауға
Ұжымдық еңбек дауын делдалдың қатысуымен қарау
Ұжымдық еңбек дауын делдалдың қатысуымен қарау тәртібі ұжымдық
Тараптар өздеріне қатысты тәуелсіз ұйымдар мен тұлғаларды делдал
Делдалды таңдау жағдайларының бәрінде олардан делдалдық етуге жазбаша
Тараптардың ұжымдық еңбек дауы бойынша келісімге қол жеткізуінің
Ұжымдық еңбек дауының тараптары арасында дауды делдалдың қатысуымен
Ұжымдық еңбек дауының тараптары қол жеткізген келісімдер жазбаша
Тараптар арасында даудың шешілуі туралы келісімге қол жеткізу,
Ұжымдық еңбек дауының шешілуімен байланысты кепілдіктер
Бітімгерлік комиссиясының мүшелері ұжымдық еңбек дауын шешу жөніндегі
Қызметкерлердің, олардың бірлестіктерінің ұжымдық еңбек дауын шешуге қатысатын
Тараптардың және бітімгерлік органдарының ұжымдық еңбек дауларын реттеу
Тараптардың ешқайсысы бітімгерлік рәсімдерге қатысудан жалтаруға құқылы емес.
Егер жұмыс берушінің өкілі өкілеттіктерінің жеткіліксіз болуына байланысты
Еңбек кодексінің 2,3-тармақтарында көрсетілген рәсімдердің нәтижелерімен келіспеген жағдайда,
2.2.3 Ереуілдер – еңбек дауларын шешудің тәсілі ретінде
Ереуіл өткізу құқығы (ҚР ЕК 298-бап) [3].
Егер бітімгерлік рәсімдер арқылы ұжымдық еңбек дауын шешуге
Ереуіл өткізу жөніндегі шешім қызметкерлердің (олардың өкілдерінің) жиналысында
Ереуілді қызметкерлер (олардың өкілдері) уәкілеттік берген орган (ереуіл
Ереуілге қатысу ерікті болып табылады. Ешкімді ереуілге қатысуға
Қызметкерлерді ереуілге қатысуға немесе ереуілге қатысудан бас тартуға
Ереуілдің басталуы туралы жариялау
Еңбек кодексінің 298-бабының 3-тармағында көрсетілген уәкілетті орган ереуілдің
Ереуіл жариялау туралы шешімде:
1) тараптардың ереуіл өткізуге негіз болған келіспеушіліктерінің тізбесі;
2) ереуіл өткізілетін күн, орын мен уақыт, оның
3) ереуілді басқаратын органның атауы, бітімгерлік рәсімдерге қатысуға
4) ереуіл өткізу кезеңінде орындалатын қажетті жұмыстардың (қызмет
Ереуілді басқаратын органның өкілеттіктері
Ереуілді басқаратын орган өзіне осы Кодекспен берілген құқықтар
Ереуілді басқаратын органның:
1) қойылған талаптарды шешу мәселелері бойынша жұмыс берушімен,
2) жұмыс берушіден, жұмыс берушілер бірлестігінен (олардың өкілдерінен)
3) қызметкерлердің талаптарын қарау барысын бұқаралық ақпарат құралдарында
4) даулы мәселелер бойынша қорытындылар шығару үшін мамандарды
5) қызметкерлердің (олардың өкілдерінің) келісімімен ереуілді тоқтата тұруға
Бұрын тоқтата тұрған ереуілді қайта бастау үшін бітімгерлік
Ұжымдық еңбек дауының тараптары оны реттеу жөніндегі келісімге
Ереуілді басқаратын органның өз өкілеттіктерін жүзеге асыру кезінде
Ұжымдық еңбек дауы тараптарының ереуіл барысындағы міндеттері
Ереуіл өткізу кезеңінде ұжымдық еңбек дауының тараптары осы
Жұмыс беруші, мемлекеттік органдар және ереуілді басқаратын орган
ҚР Еңбек кодексінің 302-бап. Қызметкерлерге ереуіл өткізуге байланысты
Ереуілді ұйымдастыру немесе оған қатысу (Еңбек кодексінің 303-бабының
Ереуіл кезінде қызметкердің жұмыс орны (лауазымы), әлеуметтік сақтандыру
Ереуілді жалақының төленбеуіне немесе уақтылы төленбеуіне байланысты өткізуден
ҚР Еңбек кодексінің 303-бап. Заңсыз ереуілдер
Ереуілдер:
1) соғыс жағдайы немесе төтенше жағдай не төтенше
2) осы баптың 2-тармағында көрсетілген шарттар сақталмаған жағдайда,
3) Еңбек кодексінде көзделген мерзімдер, рәсімдер және талаптар
4) адамдардың өмірі мен денсаулығына нақты қатер төндіретін
5) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де жағдайларда
Осы тармақта көрсетілген негіздердің біреуі болғанда, сот тиісті
Темір жол көлігі, азаматтық авиация, денсаулық сақтау ұйымдарында,
Үздіксіз жұмыс істейтін өндірістерде ереуіл негізгі жабдықтардың, тетіктердің
Ереуілді заңсыз деп тану туралы шешімді сот Қазақстан
Ереуілді заңсыз деп тану туралы шешімді сот жұмыс
Сот шешімі қызметкерлерге ереуілді басқаратын орган арқылы жеткізіледі,
Ереуілді заңсыз деп тану туралы заңды күшіне енген
Адамдардың өмірі мен денсаулығына тікелей қатер төнген жағдайда
Ереуілді басқарушы органның сот шешіміне Қазақстан Республикасының заңдарында
Ереуілдерді заңсыз деп танудың салдары
Сот ереуілді заңсыз деп танығанда, жұмыс беруші ереуілді
Локаутқа тыйым салу
Ереуіл өткізуді қоса алғанда, ұжымдық еңбек дауын реттеу
Ұжымдық келісім-шарт дауларын қарастыру
Ұжымдық еңбек дауы жалпы жиналыс (конференция) шешімімен бекітілген
Жұмыс беруші, жұмыс берушілердің бірлестігі жұмысшы ұсынған талаптарды
Ұжымдық еңбек даулары сот тәртібімен және (немесе) қабылданған
Еңбекақысын төлеу мен басқа жағдайларды бекіту және өзгерту,
Жұмысшылардың талаптары жазбаша түрде жұмыс берушіге, жұмысшылар бірлестігіне
Келістіру процедуралар
1. Жұмысшылардың талабы Еңбек Кодексінің 290 бабында келтірілген
2. Жұмысшылармен, жұмысшы бірлестіктерімен (олардың өкілдерімен) бас тартылған
3. Ұжымдық еңбек дауын қараудың кез келген дейгейінде
Делдалдың қатысуымен ұжымдық еңбек дауын қарастыру
Делдал ретінде екі жақ оларға тәуелсіз ұйым немесе
Әлеуметтік-еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі республикалық, салалық, аймақтық комиссия
Ұжымдық еңбек дауы бойынша екі жақтың келісім жасаудағы
Ұжымдық еңбек дауының жақтары арасындағы келісім жасаудағы жетістіктерінің
Ұжымдық еңбек дауы жақтарының жеткен келісімдері жазбаша түрде
Дауға рұқсат беру туралы екі жақ арасындағы келісімге
Ереуілге шығу құқы
Егер ұжымдық еңбек дауына келістіру процедурасы арқылы рұқсат
Ереуіл өткізу туралы шешім ұйымның жалпы санының жартысынан
Ереуілді жұмысшылардың өкілетті органы басқарады (ереуіл комитеті). Егер
Ереуілге қатысу ерікті болып табылады. Ереуілге қатысуға немесе
Ереуілге қатысуға немесе бас тартуға күштеген тұлға Қазақстан
Заңсыз ереуілдер
Ереуілдер мына жағдайда заңсыз болып табылады:
Төтенше жағдай туралы заңнамаға сәйкес әскери немесе төтенше
Теміржол көлігі ұйымдарында, халықтың қауіпсіз өмірін қамтамасыз ететін
Еңбек Кодексінде қаралған мерзімдер, процедуралар мен талаптар есепке
Адам өмірі мен денсаулығына қауіп туғызған жағдайда;
Қазақстан Республикасының заңымен қарастырылған басқа да жағдайлар.
Теміржол көлігі, азаматтық авиация, халық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін
Үздіксіз қызмет ететін өндіріс орындарында ереуіл тек негізгі
Ереуілдің заңсыздығын анықтау тек Қазақстан Республикасы заңына сәйкес
Ереуілдің заңсыз екенін мойындау туралы шешім жұмыс беруші
Сот шешімі жұмысшыларға ереуілді бастаушы орган арқылы беріледі.
Ереуілдің заңсыздығын мойындау туралы күшіне енген сот шешімі
Адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төнген жағдайда прокурор
Ереуілді басқарушы орган Қазақстан Республикасының бекітілген заңына сәйкес
Ереуіл соттың шешімімен заңсыз деп табылса, жұмыс беруші
Ереуілді қосқанда ұжымдық еңбек дауын реттеу процесіне локаут
3 Тәжірибеде еңбек дауларын қарау тәртібі
Жамбыл облысы Тараз қалалық сотында «Еңбек дауларынан туындайтын
Аталған семинарға облыс судьялары, прокуратура органдарының өкілдері, кәсіподақ
Жамбыл облыстық сотының судьясы Г. Қожаханова жеке еңбек
Еңбек Кодексінің 177 бабына сәйкес, басқа жұмысқа заңсыз
Қатысушылар судьялардың тәжірибесінде кездесетін еңбек дауларын қарау барысында
Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің Жамбыл облысы бойынша басқарма
Кәсіподақ ұйымының ролі, қызметкерлердің еңбек құқығын сақтауы және
Еңбек дауын құқықтық реттеу саласына барлық заңгерлер қатыстынын,
Жамбыл облысы прокурорының аға көмекшісі А. Тюмешов әр
Қаржылық дағдарыс кезінде, орта және үлкен бизнес өкілдері,
Облыстағы прокуратура ұйымы 2011 жылдың өткен кезеңінде, 29
Ұжымдық еңбек даулары дегеніміз жұмыс берушілер бірлестігі мен
Ұйымдарда еңбек жағдайлары мен ақы төлеуді белгілеу және
Жұмыс беруші еңбек ұжымы қойған талаптарды, олар келіп
Еңбек ұжымының талабы татуластыру рөсімі тәртібінде қаралады, яғни
Еңбек ұжымының талаптарын, олар берілген орган қанағаттандырудан бас
Белгіленген мерзімде татуластырушы комиссия арқьшы келісімге қол жетпесе,
Еңбек төрелігі ұжымдық еңбек дауын тараптардын өкілдерін міндетті
Делдалдар ретінде тараптар беделді, өздеріне бейтарап адамдарды немесе
Ұжымдық еңбек дауының тараптары делдалдың қатысуымен немесе оны
Тараптар мен татуластырушы органдар ұжымдық еңбек дауының туындауына
Еңбек туралы заңнамада татуластыру комиссиясының мүшелері, делдалдар және
Әлеуметтік серіктестік және әлеуметтік-экономикалық және еңбек қатынастарьш реттеу
Жақтардың әрқайсысы мақүлдаған жағдайда әлеуметтік серіктестік және әлеуметтік-экономикалық
Ұжымдық еңбек дауларын қалай да шешу шарасы ереуіл
Ереуіл жасау туралы шешім қабылдануы мүмкін, егер еңбек
Ереуіл жасау туралы шешім еңбек ұжымының жалпы жиналысында
Ереуілге басшылық жасаушы орган еңбек ұжымының жұмыс берушімен,
Ереуіл комитеті еңбек ұжымының келісімімен ереуілді тоқтата алады.
Егер ұжымдық еңбек дауының тараптары занды реттеу туралы
Кейбір жағдайларда, атап айтқанда, саяси астары бар ереуілдер
Жұмыс берушіге, жергілікті атқарушы органдарға, ереуілге қатысушы еңбек
Мына жағдайларда ереуіл заңсыз деп танылады және оған
Заңды ереуілге қатысу қызметкерлердің еңбек тәртібін бұзғандығы болып
Еңбек ұжымы немесе кәсіподақ ерікті жарнамалар мен садақалар
Ереуілді ұйымдастыруды немесе оған қатысуды сот заңсыз деп
Күш көрсетіп немесе қорқытып ереуілге қатысуға мәжбүрлеген адамдар
Жұмыс берушіге басқа ұйымдар немесе азаматтар келтірген заңды,
Ал, татуластырушы комиссияның жұмысына, еңбек төрелігіне қатысудан жалтарған
Татуластыру рәсімдерінің нәтижесінде қол жеткен келісім бойынша міндеттемелердің
Кәсіподақтың, қызметкерлердің басқа да өкілетті органының талабы бойынша
Қорытынды
Дипломдық жұмысымды қорытындылай келе, «еңбек даулары» бұл Қазақстан
Қазастан Республикасының еңбек кодексінің 1 бабының 19 тармағына
Дипломдық жұмыстың тақырыбына байланысты Қазақстан Республикасының еңбек кодексі
Еңбек дауының ұжымдық және жеке сияқты екі түрі
Еңбек даулары екі сатыда - тараптардың келісімі бойынша
Келісім комиссиясы арыз берушінің өтінішін ол берілген күннен
Қызметкерлер еңбек құқықтық қатынастарынан туындайтын талаптар бойынша сотқа
Келістіру комиссиясы (бұдан әрі - Комиссия) жұмыс берушінің
Еңбек дауларын шешудің бірінші жолы: енбек даулары жөніндегі
Тараптардың келісімімен еңбек дауларын келісім комиссиясы қарауы мүмкін.
Заңнамада еңбек дауларын қарау жөніндегі келісім комиссиясын ұйымдастыру
Егер қызметкер өз бетімен немесе оның мүддесін білдіретін
Келісім комиссиясы арыз берушінің өтінішін ол берілген күннен
Келісім комиссиясы мәжіліске куәлерді шақыртып алуға, мамандар шақыруға,
Қызметкердің арызы қаралып тиісті шешім қабылданады, ол арыз-данушыға
Комиссия шешімі дәлелді және еңбек туралы күшіндегі заңнамаға,
Комиссия шешіміне ерекше талап қойылады, ол анық және
Келісім комиссиясының арызданушының талабын қанағаттандырған шешімін қарсы жақ
Келісім комиссиясының жұмысын ұйымдық-техникалық тұрғыдан (жасақталған жай беру,
Еңбек дауларын шешудің екінші жолы: Еңбек дауларын сот
Аудандық (қалалық) соттар еңбек дауларын қарайтын дербес органдар
Күшіндегі заңнамаға сәйкес сот еңбек даулары женіндегі келісім
Соттар, тікелей өздері жүргізу үшін қызметкерлер кәсіпорынға (мекемеге,
Істердің кейбір санаттары еңбек даулары жөніндегі органдардың, оның
Еңбек дауын шешу туралы арызды қызметкер тікелей аудандық
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1 Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 6 наурыздағы
2 Қазақстан Республикасы Президентінің 1994 жылғы 19 желтоқсандағы
3 Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі (15.05.2007 ж.).
4 Тарибаев Б., Арзан жұмыс күші әлеуметтік тұрақсыздықты
5 Уваров В. Н. «ҚР
6 Алексеев С.С. Общая теория практика. // Т.2
7 Жанға батқан жұмыссыздық – оны тоқтатуға бола
8 Саматова Л.Д. Еңбек құқығы және әлеуметтік қамсыздандыру
9 Курбаев Д.А. Трудовое право РК.
10 Ахметов А., Ахметова Г. Қазақстан Республикасының еңбек
11 «Өндірістік кооператив туралы» 1995 жылғы 5 қазандағы
12 Шайбеков Д.К Трудовое правоотношение Республики Казахстан и
13 Абусярова Н.А. Обеспечение законности в трудовых
14 Нургалиева Е.Н., Хохлов Е.Б. Проблемы трудового права
15 «Кәсiптiк одақтар туралы» Қазақстан Республикасының 1993
16 Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылы 21 маусымдағы
17 Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексі (Астана,
18 Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу Кодексi //
19 Қазақстан Республикасы Жоғарғы сотының Пленумы 1992 жылы
20 Қазақстан Республикасы Жоғарғы соты Пленумының 1999 жылғы
21 Қазақстан Республикасы Жоғарғы соты Пленумның 1995 жылғы
22 Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі (Жалпы бөлім)
23 Бигбосынов А. Заңсыздық өкінішке ұрындырады //
24 «Мемлекеттік қызмет туралы» Қазақстан Республикасының 1999 жылғы
25 Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 20 желтоқсандағы
26 Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1999 жылғы 12 мамырдағы
27 Комментарии к Трудовому кодексу РК. Под ред.
28 Нургалиева Е.Н., Еңбек қатынастарының құқықтық аспектілері Алматы:
29 Ұжымдық келісім-шарт дауларын қарастыру // http://e.gov.kz.
30 Жамбыл облыстық сотының баспасөз қызметі. http://supcourt.kz/kaz/news/news_0023.html
31 «Ұжымдық еңбек даулары және ереуілдер туралы» Заңны
32 Еңбек дауларының шығу себептері талқыланды // http://supcourt.kz/kaz/news/news_0023.html.
Қосымша А
Еңбек даулары ұғымы мен түрлері
1
Еңбек дауы - Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын қолдану,
Түрлері
Жеке еңбек даулары
Ұжымдық еңбек даулары
1) Келісу комиссиялары
2) Сот арқылы
1) Бітімгерлік комиссиялары
2) Еңбек арбитражы
3) Ереуілдер
4) Сот арқылы
Еңбек дауларына түсінік, оның түрлері
Еңбек дауларын соттан тыс (сотқа дейінгі) қарастыру
Еңбек дауларының ұғымы
Еңбек дауларын қарау бойынша құқықтық қатынастар
Еңбек даулары қорғау жөніндегі органдары
Еңбек дауларының үғымы және себептері
Еңбек дауларын сотта қараудың заңнамалық дамуы
ДАУЛАРДЫ БЕЙБІТ ЖОЛМЕН ШЕШУ ҚҰРАЛДАРЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК
Еңбек дауларын қарастыратын органдар. Олардың құзыреті және ведомстволығы
МОРАЛЬДЫҚ ЗИЯНДЫ ӨТЕУДІҢ КЕЙБІР ЖАҒДАЙЛАРЫН ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІГІ