Биржаны қаржыландыру
Жоспар
Кіріспе 2
I бөлім. Қор биржасының мәні мен міндеттері 6
1.1. Қор биржасының түсінігі мен дамуы 6
1.4. Биржаны қаржыландыру және мемлекеттік бақылау 18
II бөлім. Қор биржасындағы мәміле түрлері мен операциялар
2.1. Кассалық және фьючерстік мәміле 20
2.2. Опционмен жасалған фьючерстік мәміле 22
2.3 Стеллажды мәміле 23
III бөлім. Қазақстан Республикасындағы қор биржалары 25
3.1 ҚР қор биржаларының пайда болуы 25
Қорытынды 28
Қолданылған әдебиеттер тізімі 31
Кіріспе
Қазіргі кезде Қазақстан экономикасын жақсартып, бекіту үшін қор
Экономикасы дамыған мемлекеттерде бағалы қағаздар нарығы үлкен орын
Қазақстанның қор нарығы өзін инвестициялық механизм ретінде әлі
Қор нарығының проблемаларының тиімділігі ролінің кілті - меншік
Қазір қалыптасып келе жатқан мемлекттік бағалы қағаздар және
Қазақстанда қор нарығы жекешелендіру процесінің логикалық элемент ретінде
Корпоративті облигациялар нарығының дауына объективті себептер бар. Бағалы
Бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік басқару ғылыми дәлеледенген және
Әлемдік тәжірибеде бағалы қағаздар нарығында мемлекеттік реттеу белгілі
- "Бағалы қағаздар нарығы туралы" 5 наурыз
- "ҚР бағалы қағаздармен келісімдердің тіркелуі" 5
- мемлекеттің салық саясаты;
- депозит, займ, несие бойынша үкіметтің гарантиясы;
- айналымдағы ақша массасын және қарыз пайыз
- қарыз капитал нарығына мемлекеттің шығуы, корпорацияларға тікелей
- мемлекеттің сыртқы экономикалық саясаты;
Бағалы қағаздар нарығындағы қаржылық институттар қызметіне бағытталған және
I бөлім. Қор биржасының мәні мен міндеттері
1.1. Қор биржасының түсінігі мен дамуы
Қор биржасы - бұл бағалы қағаздар сатып алынатын
Экономикасы дамыған мемлекеттерде биржалар бірнеше түрге бөлінеді, олар
Сонымен, биржа - нарықтың ұйымдасқан түрі, онда сұраным
Қор биржасы - құнды қағаздармен басқа да қаржы
Қор биржасы мен оның қызметкерлерінің құнды қағаздармен тікелей
Әлемде 200-ге жуық қор биржалары бар. Бірқатар елдерде
Бұқаралық - құқықтық типтегі қор биржалары тұрақты мемлекет
Жекеменшік компониялары ретінде қор биржалары (Англия мен АҚШ)
Егер қор биржалары акционерлік қоғам ретінде құрылып, бірақ
Бір орталықта (моноцентрлік) және көп орталықты (полицентрлік) биржалық
Қор биржасы қаржы нарығын реттеушілердің бірі болып табылады.
1.2. Қор биржасының құрылымы мен қызметі
Қор биржасы құнды қағаздардың екінші нарығын ұйымдастырушы болып
Қор биржасы жабық және кемінде 3 мүшесі болуы
Қор биржасы кәсіпорындар туралы заңға сәйкес тіркеліп, Қаржы
Құнды қағаздар операцияларын тауар және биржалардың қор бөлімдерінде
Қор биржасы мен басқа биржалардың қор бөлімінде заң
Қор биржасының қаржы қызметі мыналардың есебінен жүзеге асырылуы
> қор биржасының оған мүшелікке енуге құқығын беретін
> қор биржасы мүшелерінен мүшелік жарналары;
> биржада жасалынған әрбір мәміледен алынатын биржа
> биржа қызметіне түсетін басқа табыстар;
Биржаның табыстары оның қызмет ауқымын ұлғайту мен жетілдіруіне
Қор биржасы қаржы министрлігімен келісе отырып құнды қағазды
Қор биржасының негізгі қызметі (функциялары):
- Бос ақшалай
- Мемлекет және басқа
- Құнды қағаздарға салынған салымдардың кері қайтарымының жоғарғы
Биржалық операциялар
Негізгі биржалық операциялар мыналар: листинг, делистинг, бағалау, опционды,
Қор биржасы құнды қағаздардың сұранымы мен ұсынысын шоғырландыруға,
Биржа — акциялардың нарықтық құнын қолдау жүйесі. Компаниялардың
Батыста листинг тек өзінің акцияларын биржаға қойғысы келген
АҚШ корпорациялардың листинг өтуіне күшті стимул бар. Біріншіден,
Стимул беру қызметтерінен
Тиімді қор нарығында листинг процедурасы құнды қағаздарды теңесті
Қор нарығының тиімділігінің басты критерийі акция курстарының комитет
- Орташа нарық (жартылай күшті), мұнда биржалық өткен
- Тиімділігі күшті нарық мұндағы құнды қағаздар курсы
Бұл жағдайда нарықтық әділ тепе-теңдік баға орнығады, бірде-бір
Батыс экономистер тиімділіктің "күшті" типіне дамыған елдердің өзінде
Биржалық курстың кем дегенде жарияланған ақпаратқа реакция беретіндігінде
1.3. Биржаны басқару органдары, биржа мүшелері
Қор биржасының жұмысын қамтамасыз етіп, оның міндетін атқаратын
Бағалы қағаздар нарығының кәсіби мамандары:
1. Брокерлер - келісім жасаудағы
2. Дилер құнды қағаздар сатып алу және
3. Джобберлер - нарық конъюктурасын бақылаушылар.
Бағалы қағаздармен жасалынатын операцияларды жүзеге асыру - негізгі
Қор биржасындағы брокерлер құқықтық тұлға ретінде тіркелген маманданған
Құрылымы жөнінен брокерлік фирма дирекция, әкімшілік бөлім, кеңес
Брокерлік фирманың қызмет аясына мына міндеттер кіреді:
1. Консалтинг (кеңес беру);
2. Бағалы қағаздарды бірінші және екінші нарыққа
3. Инвестициялық қорларды құру және оны басқару және
Брокерлер өз қызметінде мына түпкі бастамаларды басшылыққа алады:
1. Клиент брокерлік
2. Брокер клиенттің белгілеген
3. Брокер тапсырмасын орындағаны туралы шартта
4. Брокер мәмілені ерекше кітапқа тіркеуі қажет.
5. Клиент брокерге барлық тапсырманы тоқтатуға үкім
Брокерлік фирма өз клиенттеріне тапсырма алғанда олардан кепілдік
1. Мәміледегі бүкіл сомаға вексель;
2. Мәміленің кемі 25%-тін немесе 100%-ін құрайтын сома
3. Брокердің атына ағымдағы шот ашулы мүмкін;
4. Брокерге сақтандыру полюсі және
Осылар жөнінде брокерлер фирма клиентке хабарлап тұру қажет.
Дилерлер - олар да делдалдар. Олардың брокерлерден айырмашылығы
Әкімшілік дилерге 100 теңгелік облигацияны кем бағамен (дисконтпен),
Бағалы қағаздар операциясына маманданған дилерлерді жауапкершілігі шектеулі дилер
1.4. Биржаны қаржыландыру және мемлекеттік бақылау
Мемелекеттік бақылау. Қазақстандық биржалар мемлекеттік басқару қол астында.
> Биржаларды ашуға рұқсат беру;
> Бар биржаларды жаба алады;
> Жасалынған Биржалық Кеңестің биржа Жарлығын және биржалық
> Курстық маклерлерді
> Курстық және тәуелсіз маклерлерді бақылай алады;
> Биржадағы биржалық құқықтың заңдылығын бақылау, т.б.
Биржаны қаржыландыру. Қазақстандық қор биржасы болашақтағы техникалық жүйелерді
Одан басқа, биржа биржадағы бағалы қағаздардың кірілуі және
II бөлім. Қор биржасындағы мәміле түрлері мен операциялар
2.1. Кассалық және фьючерстік мәміле
Барлық биржалық операцияларды екі типке бөлуге болады: кассалық
Кассалық мәміле (spot) - бұл сатушының қолында бар
Мерзімдік мәміленің негізгі сипаттамасы - бұл сатушы мен
Мерзімдік мәмілені "фьючерстік" (futures) мәміле деп атайды. Әдетте
Фьючерстік мәмілелердің көбі қайта сатып алу шартымен жасалады.
Мысалы, "Дельта" компаниясының бір акциясы 45 долл. 100
Егер мәміле орындалу уақытында бір акцияның бағасы 40
2.2. Опционмен жасалған фьючерстік мәміле
Опционмен жасалған фьючерстік мәміле сатып алушы (сатушы) сатушыға
Егер опционды қолдану мерзімінде акциның бағасы 45 долл.
Егер опционды сатушы иемденсе, онда ол бағалы қағаздардың
Сатып алуға огщионды сатып алушы бағалы қағаздар курсының
2.3 Стеллажды мәміле
Мәміледе кім сатушы, кім сатып алушы екендігі анықталмаса,
Опционды иемденген кезде опцион ұстаушысы "Бета" компаниясының акция
Егер "Бета" компаниясының акция курсы 60 долл. төмендесе,
III бөлім. Қазақстан Республикасындағы қор биржалары
3.1 ҚР қор биржаларының пайда болуы
Бағалы қағаздар нарығының кейбір элементтері 20-шы жылдары КСРО-да
Елде дамыған бағалы қағаздар нарығы қалыптасуы үшін оның
1. Сұраныс пен ұсыныс;
2. Делдалдар мен басқа қатысушылар;
3. Нарықтық инфрақұрылым, яғни коммерциялық банктер,
4. Нарықты реттейтін және өзін-өзі реттейтін жүйелер.
Бағалы қағаздар нарығының дамуы үшін қор биржасы оның
Дегенмен, Қазақстан экономикасының дағдарысы жағдайында толыққанды бағалы қағаздар
Қазақстандағы бағалы қағаздар нарығының құрылымы және бағалы қағаздар
Біріншіден, мемлекеттік бағалы қағаздардың комитеті - Қаржы Министрлігі;
Екіншіден, Ұлттық банк - оның (Қаржы Министрлігінің) қаржы
> Мемлекеттік қазыналық вексельдер;
> Мемлекеттік қазыналық облигациялар;
> Қазақстан Ұлттық Банкінің қысқа мерзімді ноталары;
> жекеменшіктендіру купондары.
Мемлекеттік қазыналық вексельдер мен мемлекеттік қазыналық облигацияларды ішкі
Қорытынды
Қазақстандағы қор биржаларының активті жұмыс істеуі қажеттілік, олсыз
Қор биржасы - өзімен бағалы қағаздар нарығындағы қатысушылардың
Қор биржасы түсінігі басқа бір тауарлы нарықтан ерекшеленбейді.
Бағалы қағаздардың шығарылуын және айиалымын, нарық субъектілерінің қызметін
Жасалған және жұмыс істеп жатқан нарықтың инфрақұрылымы өзіне
Қор биржасының дамуын әлеуметтік-экономикалық реформалар толық контексінде қарастыру
Қазіргі Қазақстанның даму жағдайларына байланысты ішкі қор жинаудың
Қор нарығының дамуының ұзақтылығы мемлекеттің станацияда (1999 ж.
Кеңетті - 1988-1991 ж. - "мемлекеттік кәсіпкерліктер туралы"
Қор нарығының қалыптасуы 1991-1993 жылдарға сай келді, акционерлеуді
1993-1996 жылдарға жекешелендіру кезіндегі пайда болған акционерлік қоғамдарды
1996-1998 ж. Ортасы фирмаларды басқаратын ірі ұлттық кәсіпорындардың
Сонымен, 1992-1998 ж. қор нарығы көбінесе жекешелендіру процесіне,
2006-2007 жылдар арасында Алматыдағы Қазақстан қор биржасы қарқынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Заңдар жинағы:
1. "Бағалы қағаздар нарығы туралы" 5 наурыз 1997ж.
2. "ҚР бағалы қағаздармен келісімдердің тіркслуі" 5 наурыз
3. "Бағалы қағаздар мен қор биржасы" (21/04/95ж.)
Оқулықтар:
1. Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер. /Алматы: Әкономикс,
2. Көшенова Б.А. Бағалы қағаздар нарығы. /Алматы: Әкономикс,
3. Сутемгенов Н.Д., Таттимбаев К.М. Фондовый рынок /часть
4. Саханова, Исингарина. Проблемы
5. Лялин В.А., П.В. Воробьев. Ценные бумағи и
6. Миркин. Ценные бумаги и фондовый рынок
7. Килячков, Чалдаева. РЦБ и Биржевое дело.
8. Бабичев, Карташов. Фондовая биржа на западе.
9. Биржевая деятельность. Под. редакц. Гризновой Ю.Биржевое дело.
Газет, журналдар:
1. Рынок ценных бумаг Казахстана /2004ж. Соңғы номерлері/
1
Қор биржасының мәні мен міндеттері
Биржалық қызмет бағдарлары және Қазақстандағы қор биржалары
ҚҰНДЫ ҚАҒАЗДАР ЖӘНЕ ҚОР БИРЖАЛАРЫ
Тауар биржасы
Қор биржасының қалыптасуы және қызметінің ерекшелігі
Қор биржасы және биржадан тыс нарықтың ұйымдастырушылары
Құнды қағаздар – тарихы мен мәні, түрлері
Қор биржасы және оның қызметтерi мен құрамы
Биржа ісін талдау
Қор биржасы жайлы