Коммерциялық банктердің депозиттік саясаты
ЖОСПАР:
Кіріспе
1. Қазақстан Республикасының банктерiнiң депозиттік саясаты
Депозиттiк операциялар
1.2 Коммерциялық банктердің
2. Коммерциялық банктердің депозиттік саясаты
2.1 Коммерциялық банктердің депозиттік саясаты және оның депозиттерді
2.2 Жеке тұлғалардың депозиттерін сақтандыру жүйесінің қызметін талдау
Пайдаланған әдебиеттер тiзiмi
Кіріспе
Қазақстан Республикасының банк жүйесінің қызмет етуі тұрақталды десек
Банк жүйесінің капиталдануы дамып отырса да, әлі де
Коммерциялық банктердің негізгі қызметі-салымдарды тартумен байланысты депозиттік операциялар
Экономистердің есептеуінше бүгінгі күні халық қолында банк жүйесіне
Егер банк жүйесіне салым ретінде салынған 1000 теңгенің
Қалай болған жағдайда да банк жүйесіне деген ел
1. Қазақстан Республикасының банктерiнiң депозиттік саясаты
Депозиттiк операциялар
Депозиттік операциялар активті және пассивті болып болінеді. Активті
Пассивті депозиттік операциялар- бұл клиенттердің уақытша бос ақша
Қазіргі банктік тәжірибеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік емес
Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мынадай топтарға бөледі :
- талап етуіне дейінгі депозиттер;
мерзімді депозиттер;
жинақ салымдары;
бағалы қағаздар.
Сондай- ақ, оларды мынадай белгілеріне байланысты жіктеуге болады
мерзімдеріне қарай;
салым иелерінің категорияларына қарай;
қаражаттарды салу және қайтарып алу шартына қарай;
пайыз төлеу тәсіліне қарай;
банктің активтік операциялары бойынша жеңілдіктер алуына қарай;
тағы басқалар.
Салым иелерінің категорияларына байланысты депозиттік шоттар мынадай түрлерге
жеке тұлғалардың шоттарына;
кәсіпорындар және акционерлік қоғамдардың шоттарына;
жергілікті билік ұйымдарының шоттарына;
қаржылық мекемелердің шоттарына;
шетелдік азаматтардың шоттарына .
Талап етуіне дейінгі депозиттер-бұл салым иелерінің бастапқы талап
Отандық банктік тәжірибеде талап етуіне дейінгі депозиттерге мыналар
мемлекеттік, акционерлік кәсіпорындардың, сондай- ақ әр түрлі шағын
әр түрлі мақсатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары;
есеп айырысудағы қаражаттар;
жіргілікті бюджеттер қаражаттары және олардың шоттарындағы қаражаттар;
басқа банктердің корреспонденттік шоттарындағы қаражат қалдықтары.
Талап етуге дейінгі депозиттік шоттардың артықшылығы олардың иелері
Ал кемшілігі – бұл шот бойынша пайыз мүлде
ақша салу және оны алу кез келген уақытта
шот иесі банктен осы шотты пайдаланғаны үшін пайыз
банк талап етуге дейінгі шоттарда ақшалай қаражаттарды сақтағаны
талап етуге дейінгі депозиттер бойынша, коммерциялық банк Орталық
АҚШ- тың банктік тәжірибесінде, талап етуге дейінгі депозиттік
Нау- шоттар- бұл пайыз төленетін, чектік депозиттер.
Нау- шоттың мынадай өзіне тән ерекшеліктері болады:
бұл шот түрі бойынша пайыз төленеді;
бұл шот жеке тұлғаларға немесе пайдй таппайтын ұымдарға
салым иелерінен бұл шотта ең төменгі қаражат болуы
Куәландырылған чектер шоттары- бұл куәландырылған чектерді төлеу үшін,
Куәландырылған чектер- бұл банктің шоттағы қаражаттың барлығын чектер
Американдық банктік тәжірибелерде жаңа депозит түріне ақша нарығының
Оның мынадай ерекшелігі бар:
ақша нарығының басқа құралдары бойынша мөлшерлемелерінің өзгеруіне байланысты,
шот бойынша ең төменгі қалдықтың болуының талап етілуі;
салымдардың сақтандырылуы;
иемденуші, үшінші жақтан төлемдер үшін айына шоттан алты
Мерзімді депозит- бұл банктерде белгілі бір мерзімге және
Бұл депозит түрі алдын ала хабарлаудан кейін немесе
Бұл салымның ерекшелігі- талап еткенге дейінгі депозитке қарағанда,
Депозиттің бұл түрін алдын ала хабарлау негізінде немесе
Мерзімді депозиттер мынадай түрлерге бөлінеді:
меншікті- мерзімді депозиттер;
алдын ала алуы ескертілетін мерзімді депозиттер.
Меншікті- мерзімді депозиттер сақталу мерзіміне қарай жіктеледі:
30 күнге дейінгі;
30- 90 күнге деінгі;
90- 180 күнге дейінгі;
180 күннен 360 күнге дейінгі;
360 күннен жоғары.
Мерзімді депозиттер бойынша, салым иесінен алдын ала хабарлау
Мерзімді депозиттердің мынадай ерекшеліктері болады:
есеп айырысу үшін пайдаланылмайды, әрі мұндай шоттарға ешқандай
шоттағы қаражат баяу айналады;
тұрақты пайыз төленеді;
пайыз мөлшерінің ең жоғарғы деңгейі Ұлттық банкі тарапынан
ақшаны алуы туралы салым иесінің алдын ала хабардар
бұл шоттағы қаражаттар бойынша ең төменгі мөлшерде резервтер
Тағы бір кеңінен таралған депозиттердің түрі- жинақ салымдары.
Банктер үшін мұндай шоттар қосымша жұмыстарды талап етеді:
Мерзімді депозиттер және жинақ салымдары депозиттік ресурстардың біршама
Жинақ салымдардың тұрақты мерзімі болмайды. Бұл салымдардың түрі
Жинақ салымдардың мынадай ерекшеліктері болады:
ақшалай қаражаттар сақтауда тұрақты мерзімі болмайды;
шоттағы қаражатты алдын ала алу барысында ешқандай да
ақшаны шотқа саларда немесе шоттан аларда міндетті түрде
Отандық банктік тәжірибеде жинақ шоттары тек жеке тұлғаларға
Отандық банктік тәжірибеде жеке тұлғаларға ашылатын жинақ салымдар
мерзімді жинақ салымдар;
қосымша жарна қосатын мерзімді жинақ салымдар;
ұтыс салымдары;
ақшалай- заттай ұтыс салымдары;
мақсатты және ағымдық салымдар;
алдын ала алуын хабарлайтын салымдар;
валюталық салымдар.
Мерзімді жинақ салымдарға тұрақты мерзімі белгіленетін және сол
Қосымша жарна қосатын салымдар- бұл шоттағы қаражатқа алдын
Ағымдық жинақ салымдар, негізінен, жалақы, зейнетақы, үздіксіз төлемдерді
Отандық банктер тәжірибесінде халық салымдарының бірнеше түрлері қолданылады.
« НАРОДНЫЙ » салымы - жоғары сыйақы мөлшерлемесі
« СЕНІМ – ПЛЮС » салымы- ай сайын
« НАКОПИТЕЛЬНЫЙ ПЛЮС » салымы- қорлану мерзімі: 1
« ПРОЦЕНТЫ ВПЕРЕД » салымы- салымды ашқан күні
« ПРЕМИАЛЬНЫЙ » салымы- сыйлық ақы мөлшерлемесі бар
« ЗОЛОТОЙ ВОЗВРАСТ » салымы- 50 жасқа толған
« АҚ БОТА » салымы- арнайы балаларға арналған
« ИНТЕРНЕТ » салымы- Интернет - Банкинг жүйесінде
Мерзімді депозиттер мен жинақ салымдардың бір түріне депозиттік
Депозиттік және жинақ сертификаты- бұл салым иесіне белгілі
Депозиттік және жинақ сертификиттары иемденуіне қарай екі түрлі
атаулы сертификаттар;
мәлімдеуші сертификаттар.
Атаулы депозиттік және жинақ сертификаттары бұл салым иелерінің
Депозиттік және жинақ сертификаттары сатылған тауарлар және көрсетілген
Әлемдік банктік тәжірибеде депозиттік сертификаттардың мынадай екі түрі
аударылатын;
аударылмайтын.
Адарылмайтын депозиттік сертификаттар салым иелерінің қолдарында болып, уақыты
Аударылатын депозиттік сертификаттар басқа бір тұлғаларға екінші нарықта
Жинақ сертификаты жеке тұлғаларға арналып шығарылады. Жинақ сертификатының
Мерзімді депозиттік және жинақ сертификаттары мерзімінен бұрын төлеуге
Осындай жағдайда, коммерциялық банктердің активтік операцияларын қаржыландырудың басты
депозиттік ресурстардың қаржыландыратын активтік опреациялардың мерзімдері мен сомасына
депозиттік операциялар банк пайдасын ұлғайтуға немесе болашақта пайда
депозиттік операцияларды ұымдастыру процесінде мерзімді депозиттер мен мерзімді
салым иелерінің санын өсіру мақсатында, депозиттік операциялар түрлерін
1.2 Коммерциялық банктердің депозиттік нарықтағы операцияларын
Коммерциялық банктердің депозит нарығын талдамас бұрын қазіргі кездегі
- банк заңдылықтарының бекітілген талаптарын бұзғаны үшін 3
қайтарып алынды.
Банк секторының құрылымы бойынша қарайтын болсақ, онда мына
Банк жүйесіне барлық тартылған депозиттерге талдау жасайтын болсақ,
1 кесте – Банк жүйесіндегі депозиттердің құрылымы *
Барлығы: Ұлттық валютада: Шетел валютасында:
Депозиттер Депозиттер Депозиттер
Қаңтар 1998 73514 54226 19288
Тамыз 1998 83457 55585 27872
Қаңтар 1999 73464 44497 28967
Тамыз 1999 120681 63424 57257
Қаңтар 2000 168156 83764 84392
Тамыз 2000 248750 117947 130804
Қаңтар 2001 284533 134744 149788
Тамыз 2001 391463 161581 229882
Қаңтар 2002 420725 150284 270440
Тамыз 2002 497904 206371 291533
Қаңтар 2003 581933 235466 346467
Тамыз 2003 703135 362834 340301
* Ұлттық банктің статистикалық бюллетеньнен алынды
1999 жылдың қаңтар айында барлық тартылған депозиттер 83457
2000 жылдың қарастырылып отырған кезеңінде барлық тартылған депозиттер
2001 жылдың қаңтарында 284533 мың теңге депозиттер тартылды.
2002 жылдың қаңтарында барлық тартылған депозиттер 420725 мың
Банк жүйесіне ұлттық валютада тартылған депозиттер 1998 жылдың
1999 жылдың осы кезеңінде ұлттық валютада тартылған депозиттер
2003 жылдың тамыз айындағы ұлттық валютада тартылған депозиттер
Банк жүйесіне шетел валютасында тартылған депозиттердің өсу тенденциясына
2002 жылдың қаңтар айындағы осы көрсеткіштер көлемі мен
Олар сәйкесінше қаңтардағы 346467 млн. теңгеден 340301 млн.
Жалпы халықтың көзқарасы бойынша банк жүйесіне депозит ретінде
Қазақстан Республикасының коммерциялық банктері жеке және заңды тұлғалардан
2. Коммерциялық банктердің депозиттік саясаты
2.1 Коммерциялық банктердің депозиттік саясаты және оның депозиттерді
Депозиттік саясат зерттеу жұмысында салымшылар мен басқа да
Банктердің депозиттік саясатының мақсаты - олардың активтері
Банктің депозиттік саясатының негізгі міндеттері:
халықтың қысқа мерзімді депозиттеріне қарағанда ұзақ мерзімді депозиттерді
талап еткенге дейінгі депозиттердің баламасы ретінде карточкалық шоттарды
клиенттерге көрсетілетін депозиттік және онымен байланысты банктік қызметтер
қаржылық және қаржылық емес салалардың клиенттерінің депозиттерін арттыру;
Банктердің депозиттік саясаты олардың тарифтік, мүдделік саясаттарымен өзара
барынша аз қаржылық шығындарды жұмсап, жеке және заңды
ақшалай қаражаттарды шоғырландыру үшін депозиттердің жаңа түрлерін дайындау
инвестицияны қаржыландыру мен несиелеу үшін депозиттердің жеткіліктілігін қамтамасыз
депозиттерге қызмет көрсету бойынша банктің шығындарын азайту және
Депозиттік саясаттың қағидалары:
ақшалай қаражаттарды депозиттерге орналастырудың еріктілігі және оларды қабылданған
нарықтық конъюктура тұрғысынан қарағанда депозиттік өнімдердің бәсекеге қабілеттілігі;
жинақтарды жинақтау үшін депозиттердің шартының қолайлылығы;
ақшаларды пайдалануға және тартуға бақылау жасау.
Депозиттік саясат депозиттер бойынша сыйақы ставкаларын, жинақтарды тарту
Банктің депозиттік портфелінің оңтайлылығы және диверсификациясы өтімділікті ойдағыдай
Мұндай комбинация тәуекелдің бір түрін ғана қабылданғанда және
Дегенмен, саналы тәуекелді қабылдаудан басқа, оны минимизациялауды банк
Болашақтағы сұраныстың анықталмаған жағдайында өтімділіктің қалыпты мөлшерін анықтау
Несиелік саясатты әзірлеу кезінде:
1.базистік кезең деңгейімен салыстырғанда салымдар мен ссудалардың әр
2. банктің өтімділік ресурстарының қажеттілігін есептегенде.
Коммерциялық банктердің несиелік саясатын анықтайтын өтімділік динамикасына мынадай
А) салым сомасының азаюына немесе көбеюіне байланысты қаражаттарды
Ә) инвестиция және ссуда сомаларының қысқаруы мен өсуіне
Б) салым сомасының қысқаруынан немесе өсуінен міндетті резервтік
Коммерциялық банктердің депозиттік саясатын анықтауда нарықтың ерекшеліктерін талдауға
Қазақстан банктерінің депозиттік саясатының жалпы оңтайлы критерийлерімыналар:
банктің қаржылық тұрақтылығы, оның сенімділігі, тұрақтылықты ұстап тұру
банк ресурсының тәуекелдігін минимизациялау мақсатында диверсификациялау;
депозиттік портфельді сегменттеу (клиент, өнім және нарық бойынша);
әр түрлі клиенттер тобына саралау тәсілдемесі (тұрғындардың жоғарғы
банктің өнімі және қызмет көрсетуі басқа бәсекелес банктің
жоғары тәуекел жағдайында банктің депозиттік портфеліндегі тұрақты ресурстарының
депозиттік портфель мен салымдардың гаммасын тұтасымен қалыптастыру процесінде
Депозиттік саясаттың оңтайлы критерийлерін ерекшелігі әр банкте жеке-жеке
Халыққа банктік қызмет көрсету нарығын маркетингтік зерттеу нәтижесі
Халықтың ақшалай жинақтарын талдау қазіргі кездегі Ресей жинақтау
Салымдар бойынша операциялар несиелік айналымның және халықтың жинақ
Осы зерттеу жұмысында депозиттер – банк кітабындағы келісім
Депозиттік операцияларды жүргізген кезде, әр банк онымен жасаған
1) депозиттік операциялар банктік пайданы алуға немесе болашақта
2) ұйымдастыру процесінде депозиттік операциялар субъектілерінің әр түрлілігін
3) бакнтік операцияларды жүзеге асырған кезде депозиттік операциялар
4) депозиттік операцияларды ұымдастыру процесінде банк балансының өтімділігін
5) депозиттік операцияларды ұйымдастыру кезінде банк депозиттік шоттардағы
6) банктің қызметтерін дамытуы және клиенттерге қызмет етуге,
Депозиттік саясаттың маңызды тетігі – банктің салымшыларына тартылатын
Сыртқыларға:
елдің орталық банк анықтайтын проценттің есептік ставкасы;
қорлану нормасы;
ақпараттың деңгейі;
банктік қызмет нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың қатынасы;
әлемдік қаржы нарығындағы проценттік ставкалардың деңгейі.
Ішкілерге:
операцияның мазмұны, яғни депозиттің түрі, мерзімі, сомасы және
клиенттің сипаттамасы;
берілген банкте қолданылытын баға белгілеудің әдістері неғұрлым өз
Ең арзан депозиттер- бұл чектік депозиттер, соның ішінде
Коммерциялық фирмалар үшін ашылатын чектік шоттар орташа мәнде
Мерзімді депозиттер (әсіресе ақшалай нарықтық шоттар) жен жинақ
Жалпы, мерзімді депозиттер, депозиттік сертификаттар және ақшалай нарықтық
Депозиттерді ұстау бойынша қызметтердің бағаларына қатысты мәселелерді шешкенде
Қазақстан Республикасының коммерциялық банктері қызметті тәжірибесінде депозиттер бойынша
Клиенттердің депозиттері бойынша сыйақы пайыздық ставкасының мөлшерін банктер
қаржы нарығының конъюктурасын;
депозиттер нарығындағы пайыздық ставкалар деңгейін;
банкаралық ресурстардың құнын;
мемлекеттік бағалы қағаздардың табыстылық деңгейін;
инфляция деңгейін;
қайта қаржыландыру ставкасы мөлшерін;
депозиттердің құрылымын;халықтың табысының өсу қарқынын.
Сонымен, банк басқармасының алдында депозит бойынша пайыздық
Шығындарды анықтауға негізделген әдістер:
1. “Шығындар+пайда” әдісі. “Ш+п” әдісі бойынша баға белгілеу
а) банктің қаражаттарының әр қайнар көзі бойынша үстеме
ә) үстеме шығындардың әр ставкасын әр көзінен түсетін
б) банктің қаражаттардың орташа салмақтығын құнын анықтау үшін
2. Депозиттерге пайыздық ставкаларды шекті шығындар бойынша белгілеу.
Көптеген қаржы сарапшылары пайыздық ставкаларды белгілеу бойынша өздерінің
Орташа шығындармен салыстырғанда пайдасыз болып көрінетін кейбір несиелер
Шекті шығындар әдісі бойынша баға белгілеуді басқарушы
Нарыққа өтудің қаматамасыз ету үшін депозиттер бойынша
2.2 Жеке тұлғалардың депозиттерін сақтандыру жүйесінің қызметін талдау
Қазақстан Республикасы банк жүйесінің екінші деңгейлі банктеріндегі жеке
Соңғы жылдардың тәжіребесі көрсеткендей экономиканы мемлекеттік реттеу бойынша
2000 жылы өткен қаржыгерлерден конгресінде “Қаржыгерлер ассоциациясының” төрағасы
Екінші деңгейдегі банктердегі тұрғындардың және ұйымдардың салымдарын банктердің
Бұл қорға қаржы жағдайы тұрақты халықаралық стандарттар негізінде
Өз жұмысын жаңадан бастап отырған Депозиттерді сақтандыру қоры
Қазақстанның салымдарды сақтандыру қорының қарамағында әр уақытта өсіп
Салымдарды өтеу қордың қатысушы-банктер арасынан тендр өткізіп анықтаған
2002 жылдың шілде айына дейін депозиттерді сақтандыру келесі
Ал қазіргі уақытта жеке тұлғалардың депозиттерінің көлемін сақтандыру
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің басқармасының бекіткен “Қазақстан Республикасының
Ұлттық банк қормен бірлесе отырып, салымдарды сақтандыру жүйесін
Депозиттер нарығындағы ерекше жыл, негізінен, 2001 жыл болып
Атап айтқанда, 2001 жылдың қаңтар айында ҚХЖБ-да халықтың
Осы жағдайлар бойынша аталған кезең мен 2002 жылдың
Сақтандыру жүйесінің алдыңғы қатардағы қызмет етіп жатқан қатысушы-банктердің
Осы кезең мен 2002 жылдың бірінші қаңтарындағы
Осы кезеңдердегі мәліметтерді салыстырып қарау барысында тағы
2001 жылдың бірінші қаңтарындағы сандық мәліметтер бойынша жалпы
Қатысушы-банктердің әрбірінің жеке тұлғалардың депозиттерін тарту бойынша қызметтеріне
Осы депозиттерді сақтандыру жүйесіне қатысушы-банктердің қызмет етуіндегі кемшіліктеріне
Қордың өз міндеттемесін қатысушы-банктерден қосымша жарналарды тартпай-ақ өтеуге
Қорытынды
Сақтандыру қорының қызметін теориялық және іс-тәжірибелік тұрғыдан зерттей
Сақтандырылған депозиттерді өтеудің балама әдістері.
а) Банк-мост-1. Мост-Банк тұжырымының келесідей бір
ә)Банк-Мост-2. Салымшылардың сақтандырылған қаражаттарын қайтару үшін
Банкротқа ұшыраған банктің лицензиясын алғаннан кейін, Ұлттық Банк
б) төлемақы әдістері. Кейбір жағдайларда, банк агент талап
в) сатып алу әдісі және міндеттемелерді өзіне алу.
г)сақтандырылған салымдарды табыстау (Банк-агент). Біздің нұсқамыз ретінде қор
Пайдаланған әдебиеттер тiзiмi
Акпеисов Б. Вклады населения и их защита //
Алдабергенова А. С. Депозиты как показатель доверия банковской
Алимухамбетов Н. Е. Как защищены средства вкладчиков и
Ауезов О. Когда деньги работают // ДН.-2000-№23.-с.3
Банки и банковское дело / Под ред. Балабанова.
Банковские операции Ч.1. Учебное пособие / Под ред.
Банковская система в РК. Алматы: Агентство «ARNA GOLD»
Бигазина А. Другая сторона изобилия // ДН 2000.-№12.-с.4
Жакыпова Ф. П. Некоторые аспекты депозитной политики казахстанских
Жакыпова Ф. П. Развитие депозитного рынка в РК:
Жамаубаев Е. Где выгодно хранить деньги населению? //
Интернет – сайт ОАО «Народный Банк Казахстана» //
Исанова А.У. Формирование и развитие депозитного рынка в
Колесников Банковское дело. Алматы:ИФО 1998.-с.174-188.
Куанова Г. А. Депозиты в банковской системе Казахстана.
,
Куанова Г. А. Теоретические основы развития депозитного рынка.
Кудайбергенова Л. Ж. Формирование и развитие депозитного рынка
Лим А. Депозит – капитал, приносящий доход.
Маркова О. М. и др. Коммерческие банки и
Миллер Р. Л. Депозитные финансовые учреждения.// Современные деньги
1
2
Коммерциялық банктердің депозиттік саясаты
Екінші деңгейлі банктердегі депозиттік саясаттың қалыптастырылуы және даму мәселелері
Депозит
Коммерциялық банктердегі депозиттік саясат
Қазақстан Республикасының депозиттер нарығы
Коммерциялық банктердің несие ресурстарын құрудағы депозиттер: болашағы мен проблемалары
Коммерциялық банкте депозиттік саясаттың қалыптасуы
Коммерциялық банктердің пайыздық саясаты
Банктің депозиттік операциялары және олардың қорларды қалыптастыруындағы ролі
БАНК ДЕПОЗИТТЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ