Ересек топтағы балалардың тілінің дамуындағы коғамдык
Кіріспе................................................................................................................3
І. Тарау. Ересек тобындағы балалардың картинамен байланыстыра сөйлеуді
1.1 Ересек тобындағы балаларға картинамен байланыстыра сөйлеудің әсері.5
1.2 Ересек топтағы балаларға картинамен байланыстыра сөйлеудің тілінің
II Тарау. Ересек топтағы балалардың тілінің дамуындағы коғамдык
2.1 Ересек топтағы балаларға картинамен түсіндірудегі тәрбиешінің
2.2 Ересек топтағы балаларға картинамен байланыстыра сөйлеуді үйретудің
Корытынды......................................................................................................33
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі...................................................................34
Кіріспе
Жұмыстың көкейкестілігі:Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев ұсынған «Қазақстан-2030» стратегиясында негізгі бағыттардың
Мектеп жасына дейінгі балалардың мемлекеттік міндетті білім беру
Жұмыстың өзектілігі: Адам бала кезінен қалыптасады. Ересек топтағы
Дегенмен сәбилік шақтағы балалар, әсересе ересек топтағы балалар
Жұмыстың мақсаты: Ересек топтағы балаларға картина арқылы тілін
Жұмыстың болжамы: Табиғаттың ғажайып құбылыстарымен түрлі картиналар арқылы
Жұмыстың объектісі: Мектеп жасына дейінгі мекеменің тәрбие үрдісі.
Жұмыстың міндеті: Жұмыстың теориялық негізі ретінде ересек топтағы
Жұмыстың практикалық мәні: Осы ересек топтағы балаларды оқыту,
І ТАРАУ. Ересек тобындағы балалардың картинамен байланыстыра сөйлеуді
1.1 Ересек тобындағы балаларға картинамен байланыстыра сөйлеудің әсері
Нақтылы заттардың қасиеттерін бейнелердің қасиеттерімен шатыстырмағанмен балалар оларды
Ересек топтағы естиярлар сурет пен болмыстың байланысын бірқатар
Тек ересек топтағы балалардың балалар перспективтік бейнелерді дұрыс
Сурет ешбір қосымша пікірсіз дұрыс қабылданатын сатыға ересек
Егер суреттің сюжеті балаға таныс, түсінікті болса, сурет
Сюжеттік бейнелерге талдау жасау үлкендер берген картинкалар бойынша
Ересек топтағы балалармен сөздік жұмысын жүргізу ісі-
Біз балалармен сөздік жұмысын жүргізе отырып, оларды айналасындағы
Ересек топтағы балалардың сөздік қорларын дамыту ісінде тәрбиешінің:
-балалардың сөздік қорларын дамыту;
-жаңа сөздерді меңгерту;
-үйреген сөздерін тиянақтап, анықтап, әрі байытып отыру басты
Осы аталған міндеттерді тәрбиеші үнемі сөздік жұмысын жүргізуде
Халық даналығында «Ойнай білмеген, ойлай да білмейді», «Ойында
Ойынды қолданумен бірге ойлауға, тілді дамытуға, шығармашылық әрекетін
Ересек топтағы тәрбиеленушілерде педагогикалық процестер барысында баланың көңіл-күйін
Психологиялық ойын- жаттығулар баланың жан дүниесінің, рухани жай-күйінің
Ойындардың негізгі мақсаты балалардың ықылас зейінін, сөздік қорын,
Сонымен балалардың сөздік қорларын дамытуда ойындарды, тапсырма- жаттығуларды
Ұрпақтан ұрпаққа жалғасын тауып келе жатқан, әрі
Ал тіл кемістігі кездесетін балалардың жалпы қимылдары, соның
Сөйлеу тілі мүшелері әрекетінің қозғалуларының дамуы қол саусақтарының
Сәбилік шақта баланың ойлауын- дамытудың негізгі қалатынын, біз
Ересек топтағы балалық шақтағы заттардың, суреттердің, құбылыстардың іс-
Ойлаудың әуесітілігі, танымдық ынталары дамыған сайын балалар өздерінің
Бала алдына танымдық міндеттер қоя бастайды. Ересек топтағы
Әрине, балалардың пайымдаулары үнемі қатесіз болып шыға бермейді.
Ересек топтағы балалар заттардың ең қарапайым көзге анық
Қайсыбір құбылыстардың қалай өтетіндігін бақылаулар заттармен іс- әрекет
1.2Ересек топтағы балаларға картинамен байланыстыра сөйлеудіңтілінің дамуына әсері
Ересек топтағы балалардың қарым- қатынас шеңбері кеңи түседі.
Коммуникативтік тілдік, танымдық, шығармашылық қабілеттерін және саусақ бұлшық
Ересек топтағы балалардың суреттер арқылы тілін дамыту үшін.
Үйіміз біздің панамыз, ортамызда анамыз Ынтымақтын түбі –
тірліктін түбі - бірлік
Ересек топтағы балалардың тілін дамуы тек каритналар арқылы
Сәбилік шақтағы баланың ойлауы оның іс жүзіндегі заттық
II ТАРАУ. Ересек топтағы балалардың тілінің дамуындағы коғамдык
2.1 Балаларға картинамен түсіндірудегі тәрбиешінің атқаратын кызметі
Бала бақша тәрбиешілерінің ересек топтағы балаларға ықпалы өте
Балабақша, мектеп сахнасына арналған Ә. Табылдиев, А. Меңжановалардың
Жас бала өмірінің образы табиғат аясында (серуен, саяхат,
Шакура Майғаранованың «Алты жастағы ересек топтағы балаларды ұзартылған
Балабақшадағы тәрбиелеу-оқыту жұмысында балалардың тілін дамыту, сөздік
Ересек топтағы балалармен сөздік жұмысын жүргізу ісі
Ересек топтағы балалармен сөздік жұмысын жүргізе отырып,
Ересек топтағы балалардың сөздік қорларын дамыту
-балалардың сөздік қорларын дамыту;
-жаңа сөздерді меңгерту;
-үйренген сөздерін тиянақтап, анықтап, әрі байыту.
Осы аталған міндеттерді тәрбиеші үнемі сөздік
Сөздік қорды дамыту ісін ұйымдастыру жұмысында ойын сабағы
Арнайы ойын-сабақ және сабақ мазмұнына қарай танымдық, дамытушы
Сонымен қатар ойын барысында бала үлкендермен, өз құрбыларымен
Тәрбиеші балалармен ойынды (заттармен, үстел үсті және
Заттармен ойналатын ойын ойыншықтарды, табиғи заттарды қолдану арқылы
Үстел үсті ойынын ұйымдастыруда домино, лото, суреттер
Ал сөздік ойын арқылы сөзді орынды қолдана білуге,
Сонымен қатар балалардың сөздік қорларын
Жалпы ойынды ұйымдастыру:
-өткізуге әзірлік;
-ойынды өткізу;
- ойынды талдау
сияқты үш бағытты қамтиды. Ойынға қажетті
Балаларды ойынның мазмұнымен таныстыру кезі -
Сонымен балалардың сөздік қорларын дамытуда ойындарды, тапсырма-жаттығуларды қолдану
Балаға білім беру, дамыту және тәрбиелеу жаңа заман
Атап айтсақ: Коммуникативтік тілдік, танымдық, шығармашылық қабілеттерін және
Осының дәлелі ретінде келесі оқу іс -
Мейірімді қой
(ересек тобы)
Білім аумағы : "Таным "
"Шығармашылық"
Білім бөлімі: "Қоршаған ортамен таныстыру"
"Бейнелеу өнері" арқылы ересек топтағы балалардың тілін дамыту
Тақырыбы :
Мақсаты : үй жануары қой туралы түсінік беру.
Міндеттері:
─ қой жүніне бақылау жасау.
─ қызығушылықтарын, шығармашылық қабілеттерін дамыту.
─ қорытынды тұжырым жасай білуге дағдыландыру.
─ қамқорлыққа, жанашылыққа тәрбиелеу.
Көрнекіліктер: үй жануарларының үлгі суреттері, схемалар, қой жүні,
Алдын ала жүргізілген жұмыстар: жануарлар туралы түсінік беру,
Инклюзивтік әлеумет: Іс - әрекетті орындағанда қиналған балалардың
Кесте 1. Тәрбиешенің тәрбиелік жұмыстары.
Әрекет кезеңдері Тәрбиешінің ісәрекеті Балалардың ісәрекеті
Мотивациялық қозғаушы "Тілек шеңбері"
"Еркелетіп ата" Тілек шеңбері арқылы балалар бірбіріне
Ұйымдастыру ізденушілік Дидактикалық ойын: "Дұрыс
Енді олардың даусын тыңдап көрейік. (үн таспаға жазылған
Сөзді ойын: "Айырмашылығы мен ұқсастығын тап"
Балалар енді біз үй жануары қойға ерекше назар
*“Шығармашылық орталық”. Жапсыру. Балалар алдарындағы екі түсті
* “Шығармашылық орталық”. Мүсіндеу. Тұзды қамырдан
* “Ғылымибақылау орталы-ғында” сабақтың басталар алдында мұзды жүнге,
Естілген дыбысқа таңдана қарап, дауысты табады.
Балалар тапсырманы мұқият тыңдап, орындай-ды. Схема арқылы тез
Белсенді орталықтарда жұмыс жасауға отырады.
Жапсыру тәсілдерін еске түсіріп, өз бетінше жұмыс
Мүсіндеу тәсілдерін еске түсіріп, өз бетінше жұмыс
Балалар ұстап, сипап сезу арқылы тапсырманы аса қызығушылықпен
Зеттеубақылау арқылы өз ойларын айта біледі. Қорытынды жасай
Жетекші жөндеуші Үнтаспадан қойдың маңыраған даусы, естіледі. Жұмсақ
Күтілетін нәтиже.
Білуі қажет: Үй жануарларының төлдері туралы, қойға жалпы
Қалыптасқан түсініктер: Бір біріне кез келген уақытта көмектесуге
Орындаушылық қабілеттері : Қағазбен, құммен тұзды қамырмен, ұсақ
Сонымен бірге, ересек топтағы балаларға тілін түрлі каритналармен
«Қарым-қатынас жасауды үйренеміз» ойыны
Қарым-қатынас жасау қызықты және көңілді. Өз сұрақтарды құрастырып,
- Алдар-Көсеге;
- Қамбақ шалға;
- мультфильм режиссеріне;
- Ы.Алтынсаринге;
- Аяз атаға және т.б. [ 21-23б]
«Сен білесің бе…» ойыны
Сен 01, 02, 03, 09 телефон нөмерлерін білесің
Ақпаратты-коммуникативті ойындар
«Танысу»
Мақсат: Балаларды бір-бірімен таныстыру. «Мен» деген белгімен таныстыру
Материалдар: Қоңырау, карточкалар, фломастер мен қарындаштар, «Мен» белгісі.
Әрекетті бірге жасайтын алгоритмі .
- Сәлеметсіңдер ме балалар! Менің ата-жөнім ...Бүгін
- Дұрыс. Бізге танысу керек. Правильно, давайте
- Сендерге барлық аттар естілді ме? Неліктен? (барлығы
- Ал енді бізге не істеу керек? Біз
- Барлық балалар өз атарын бір-бірден айтады. Кім
(Тәрбиеші балалардың артынан жүріп, ақырындап бір баланы көрсетеді.
2.2 Ересек топтағы балаларға картинамен байланыстыра сөйлеуді үйретудің
Тіл дамыту қазіргі қоғамдағы ең өзекті мәселелердің бірі
Балалармен оқып – талдайтын әдеби шығармаларды іріктеуде де
Бүлдіршіндерді өзіндік тілдік тәжірибе жинау мақсатында біз картинаны
Картина бойынша әңгіме құру – бір көзбен қарағанда
Ересек топтағы балалар ауызша сөйлеу дағдысын қалыптастыру жұмысы
Ересек топтағы балалардың бақылағыштық, ойлау қабілеттері мен тілін,
Ересек топтағы балаларды сөздерді мағыналарына қарай
Ересек топтағы балаға ана тілін сүюге, оның нәзік
Қоғамдағы қарым-қатынас ауызша сөйлеу немесе жазбаша тілдесу
Сызба 1. Сөйлеудің екі түрі
Диалог (грекше – dialogos) – әдеби шығармада
Диалогтік тілдесім барысында оқушылар жұп болып та, топ
З.Қабдолов өзінің «Сөз өнері» еңбегінде: «Адам
Монолог (грекше – monologos, mono – бір, logos
Ересек топтағы балалардың монологтік сөйлеу дағдыларын
Сөйлеу мақсатына қарай монологтік сөйлеу үш негізгі типке
Ақпараттық сөйлеу – білім беру үшін қызмет етеді.Ақпараттық
Сендіруші сөйлеу – тыңдаушының көңіл-күйіне бағытталған, мұндай жағдайда
Орнатушы сөйлеу – тыңдаушының әртүрлі іс-әрекет түрін қалыптастыруға
Монологтік сөйлеу мен диалогтік сөйлеу өзара тығыз байланыста
Психиканың бір жастық сатыдан екінші сатыға дамуы
Алғашқы жас сатысында баланың тілін дамытуға назар аудару
«Тіл үшін,—деп жазады профессор М. М. Кольцова,— дамудың
Баланың қалыптасуы көбіне педагогикалық ықпал етуге және оның
Балалар бақшасы балалардың жан-жақты дамуын — дене, ақыл-ой,
Ясли мен балалар бақшасындағы мектепке дейінгі сәбилер мен
Ересек топтағы бала және сәби баланың үйренген тілінің
Балалар бақшасында баланың еркін сөйлеу: а) тұрмыста (таңертеңгі,
Еркін сөйлесіп тіл үйренуге, қарым-қатынас пен танысу, сондай-ақ
Айналадағымен және табиғатпен таныстыру сабақтарында балалар бақылаған заттар
Көркем әдебиетпен таныстыру жөніндегі сабақтарда баланың тілін байытудың
«Балалар бақшасындағы тәрбие программасында» көрсетілген «Тілді дамыту» сияқты
«Ана тілі» деп аталатын және мектепке дайындалатын топта
Мектепке дейінгі ұйымдарда білім сапасын арттыру аса маңызды
Біріншіден, білім мен тәрбие беруге арналған дамытушы ортаны
Екіншіден, тәрбие мекемесінің басшысы мен тәрбиеші педагогтар қауымы
Үшіншіден, балабақшада еңбек етуге толық жағдай жасалып, тәрбиелеу
Баланы тәрбиелеу, дамыту және білім беру мәселелерінде отбасы
Білім беру жүйесінің негізгі мақсаты – тұлғаны оқыту,
1. Зердесін дамыту
2. Эмоциясы мен сезімдерін дамыту
3. Күрт қиыншылықтарға төтеп бере алуын дамыту
4. Өзіне-өзінің сенімділігін, өзін-өзі қабылдау, жақсы көруді дамыту
5. Танымдық үрдісін дамыту
6. Өзін-өзі алып жүре алуын, дербестігін дамыту
7. Өзін-өзі көрсете алуына, өзін-өзі жетілдіруге ынтасын дамыту
А. Едігенова бойынша баланың бүкіл өмір бойында оның
Балалар әдетте өзіне түсініксіз оқиғалардың, құбылыстардың сырын білуге
В.С. Мухина бойынша мектеп жасына дейiнгi және бастауыш
Т. Рибоның айтуынша, баланың шығармашылық қабілеті тәжірибелілігіне байланысты
1. Бірінші кезең баланың қабылдауының ерекшелігіне байланысты (бір
2. Екінші кезең – қиялдың ойыншықтарды жандандыру құдіретінің
3. Үшінші кезең – ойындағы рөлдерге байланысты өзгеруі;
4. Төртінші кезең – бала қиялында өзіндік көркемдік
О.М. Дьяченко мен А.И. Кирилованың тәжірибелік зерттеулерінде бала
1. Көрнекілікке сүйену;
2. Өткен тәжірибесін қолдану;
3. Ерекше ішкі позицияны қолдану.
Осы үш компоненттің қолдануында халық ертегісінің айрықша орнын
Ересек топтағы кезеңде қиял – қоғамдық тәжірибені меңгерудегі
С.Л. Рубинштейннің айтуынша «Қиял – бұл образдық форманы
Атақты психолог Л.С. Выготский баланың қиялы біртіндеп өмір
Қазіргі кездегі психологтар мен педагогтар баланың жеке басының
Бірінші дәрежеде қиял қоршаған болмыспен байланысты, дайын нәтижені
Екінші дәрежеде баланың өткен тәжірибесімен байланысты, бірақ сонда
Үшінші дәрежеде қиялдың дамуы балаға ақиқаттан қиялдың қозғалысының
Сонымен, қорыта айтқанда, біздің тәжірибемізге негіз болған 5-6
В.С. Мухина теориясы бойынша өзінің бастамалары жағынан баланың
Баланың қиялдауы ойын үстінде қалыптасады. Алғашқы кезде қиял
Сондай-ақ мектепке дейінгі шақта зейіннің, естің, қиялдың дамуында
В.С. Мухина бойынша мектепке дейінгі бала әрекетінің жаңа
Ересек топтағы баланың зейіні төңіректегі заттарға және осылар
Д.Б. Эльконин пікірінше, ересек топтағы балалар іс-әрекетінің күрделенуіне
Бірақ ересек топтағы баланың зейіннің негізгі өзгеруі баланың
В.С. Мухина мектепке дейінгі шақта балалар ықтиярлы зейінді
Сенсорлық даму, бала заттардың түсін, пішінін, мөлшерін және
Зейін тікелей қызығушылықпен байланысты (ырықсыз зейін), өйткені қызықты
К.Д. Ушинский «Балаға оқуды қызықты ете білу керек
В.С. Мухина бойынша мектепке дейінгі шақ есте сақтау
Заттарды, картиналарды, сөздерді ықтиярсыз есте сақтаудың сапасы, баланың
Ересек топтағы балалардың ықтиярсыз есте сақтауы мен ықтиярсыз
В.С. Мухинаның пікірінше есте сақтау мен еске түсірудің
Естің ықтиярлы формаларын меңгеру бірнеше кезеңнен тұрады. Олардың
В.С. Мухинаның айтуынша, есте сақтау мен еске түсірудің
Ересек топтағы балалардың кейбіреулерінде эйдетикалық ес деп аталатын
Ересек топтағы бала – естің қарқынды даму жасы.
Сондай-ақ мектепке дейінгі балалардың ойлау үрдісіне тоқталсақ, ойлау
Ересек топтағы балалардың логикалық есін дамытуда үлкен роль
Ересек топтағы балалық шақта заттардың, құбылыстардың, іс-әрекеттердің арасындағы
Балалардың ойлауын дамытуда мектептегі оқу-тәрбие процесі шешуші роль
Таным әрекетінің бірі - қабылдау. Тілдік мәліметтерді және
Д.Б. Эльконин бойынша кіші мектеп жасындағы балаладың танымдық
Ересек топтағы бала тәрбиесімен айналысатын педагогтар мен тәрбиешілер,
К.Д. Ушинский – баланы табиғатпен жастай таныстыра дамыту,
Онтегенездің бастапқы кезеңдерінде қарым-қатынас бала өмірінде аса маңызды
Бала өзіне берілетін басқаның тәжірибесін белсенді түрде ой
Ересек топтағы балалар әдетте ойынды, сурет салғанды жақсы
Сонымен мектепке дейінгі жас - ерте онтогенез кезеңіндегі
Жас баланың өмірді тануы, еңбекке қатынасы, психологиялық ерекшеліктері
Атақты психолог ғалымдары Л.С. Выготский, А.И. Леонтьев, А.С.
Қорытынды
Бүгінгі күнде ересек топтағы бала тіліні дамыту
Ересек топтағы балалардың сөйлеудің түрлері ауызша және жазбаша
Бүгінгі таңда ересек топтағы баланың педагогика саласында бала
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Возрастная и педагогическая психология. Тексты. - М.:
2. Вопросы нравственного воспитания школьников. /Сборник статей: Изд-во
3. Выготский Л.С. Педагогическая психология. – М., 1991.
4. Выготский Л.С. Проблема возраста./ Собрание сочинений. –
5. Грэйс Крайг. Психология развития. - СПб., 2000.
6. Давыдов В.В. Теория развивающего обучения. - М.,
7. Кисловская В.Р. Школьники в среде сверстников и
8. Кулагина И.А. Возрастная психология: Развитие ребенка от
9. Леонтьев А.Н. Проблемы развитие психики - М.,
10. Мухина В.С. Возрастная психология. - М., 1998.
11. Обухова Л.Ф. Детская психология: Теория, факты, проблемы.
12. Оклендер В. Окна в мир ребенка. /
13. Слободчиков В.И. Психологические проблемы становления внутреннего мира
14. Смирнова Е.О. Психология ребенка. - М., 1997.
15. Фельдштейн Д.И. Проблемы возрастной и педагогической психологии.
3
Сөйлеу
жазбаша
ауызша
әріптер;
тыныс белгілер;
шрифті бөлу;
тарау, бөлім;
параграф;
жазамыз-оқимыз
дыбыстар;
екпін, интонация;
ым-ишара;
қимыл-қозғалыс;
көзқарас;
айтамыз-естиміз
Ересек топтағы балаларға картинамен байланыстыра сөйлеудің тілінің дамуына әсері
Қарым - қатынастың сапалы бұзылыстары
Балалар психологиясы пәнінен дәрістер
Көмекші мектептің бастауыш сынып оқушылар қарым - қатынасының зерттелуінің жағдайы
Кемтар балалар тұлғасын зерттеген ғалымдарды атаныз
Мектепке дейінгі білім беру мекемеде түзету логопедиялық жұмысының жетілдіру жолдары
Тұқым қуалаушылық ауруы бар балалар
Мектеп жасына дейінгі кезеңдегі балалардың өзара қарым- қатынас ерекшеліктері
Есту қабілеті бұзылған балаларды инклюзивті түрде оқытудың негізгі формалары
Нашар еститін балалардың психофизикалық ерекшеліктері және ерекше білім беруге қажеттіліктері