Инвестициялық жобаны бағалаудың критерийлерінің жіктемесі
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1. Инвестициялық жобаларды талдау және бағалау 6
1.1. Инвестициялық жобаның экономикалық мәні және оның мәселелері
1.2. Инвестициялық жоспардың экономикалық мәнін талдау 18
2. Инвестициялық жобалардың экономикалық тиімділігін бағалау әдістері 23
2.1. Таза келтірілген құнның критерийлері 23
2.2. Инвестициялық жобаны бағалаудың критерийлерінің жіктемесі 25
ҚОРЫТЫНДЫ 28
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 31
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазіргі заманғы экономика жүйесін ауыстыру
Макроэкономикалық реттеудің монетаристік тәсілдерге сүйенген жолдары көрнекті эффект
Монетаристік тәсілдердің тиімділік аясының тарлығына байланысты, оған альтернатива
Инвестициялық құрылымдардың барынша шектелуі жағдайына байланысты, оны жүзеге
Сондықтан, инвестициялық ресурстардың белгіленген приоритеттері буындарға дұрыс жетуін
Сондықтан, халық шаруашылығын қаржыландыруға қажетті орталықтандырылған несие ресурстарының
Құрылымдық - инвестициялық өзгеріс – орасан зор
Алайда, макроэкономикалық тепе-теңдікті орнатуға бағытталған мемлекеттік инвестициялық бағдарламаны
Экономика ғылымында әлі күнге дейін түпкілікті шетелдік инвестициялық
Қандай да болмасын жағдайларда, бүгінгі уақыттағы шикізат алу
1. Инвестициялық жобаларды талдау және бағалау
Елімізде болып жатқан ғаламдық өзгерістер біздің қоғамдық өміріміздің
1.1. Инвестициялық жобаның экономикалық мәні және оның мәселелері
Инвестициялық жоба – бұл экономикалық пайда табу мақсатымен
Бұл пайданы есептеп шығару мен бағалау үшін басқарушы
Демек, инвестициядағы басқарушы алға қойылған мақсаттарға қол жеткізу
Тап осыған байланысты жаңа экономикалық шындыққа сәйкес ұзақ
Бүгінгі таңда, өмірлік маңызы бар шаруашылық саласында дұрыс
Жақын уақыттан беру ұзақ мерзімді инвестицияларды талдау мен
Осы кезге дейін инвестициялық есеп пен талдау бойынша
Осы күнге дейін негізгі қорларды жаңғыртуда инвестициялаудың қажеттілігін
Тәжірибеде, инвестициялық таңдаудың екі әдісі бар, онда мөлшерлеменің
Бірақта, қазіргі нарықтық экономика жағдайларында ұзақ мерзімді инвестицияларды
Сондықтан, осы мәселелер туралы экономикалық әдебиеттерде әртүрлі пікірлер
Енді сол пікірлерді, біз үш жаққа біріктіреміз:
Күрделі қаржыны бөлу концепциясын бухгалтерияда пайдаланатын түсінігі қолданғанды
Күрделі қаржыны бөлу концепциясы кезінде, қажет түзетулерден кейін,
Инвестиция элементі ретінде активтің кез келген элементтерін қарастырған
Бірінші топтағы ұғым бойынша таза инвестициясы болып, негізгі
Ал түзетулерден кейін қолданатын күрделі қаржы тұжырымдамасының, басты
біріншіден, бухгалтерия есебінде тек ГИС-нің меншігіндегі
инвестицияларды ескереді;
- екіншіден, бухгалтерия есебінде материалдық емес активтерді инвестиция
Мұндай жағдайда, талдаушылар күрделі қаржы қатарына жалға алынған
Талдаушылардың аз ғана тобы ұлғайтылған тұжырымдаманы пайдаланады, бұл
Бұл анықтама негізінен шағын кәсіпорын үшін сәйкес келетін
Ұлғайтатын тұжырымдаманы қолдай отырып: инвестиция ретінде танылмаған материалдық
Бұл арада „инвестицияланған капитал” деген ұғым екі мағына
Қазақстанның бухгалтерлік балансында инвестицияланған капиталды екі жарып көрсетеді,
Батыс елдерінде инвестицияның бұл түрін екіге бөледі, тікелей
Ал енді біз инвестицияны қаржылық – экономикалық талдау
Енді осы айтылғандарды басқарушы есеп тұрғысынан қарастыратын болсақ,
инвестицияның есебін жүргізу, яғни есебін (жүргізу) шығары;
инвестицияның бюджетін құрастыру;
жылдар бойынша ақша – қаражаттарының ағымдарын бағалау;
қолданыс таба алатын капиталдың шын мәніндегі бағасын анықтау,
инвестицияның тиімділігін баяндайтын критерийлерін талдау.
Жобаны бағалау мен талдаудың бүгінгі дейін танымал 2
а) дисконттық (динамикалық) бағалау.
б) есептік (статикалық жай) бағалау.
Аталған бағалаудың екі категориясы да бір-бірімен тығыз байланысты.
Статистикалық мәселесі (немесе міндеті) динамикалық (өсіңкілік) мәселелерге (міндеттерге)
Табыстың негізгі екі қайнар көздері бар;
Біріншісі: иемденушілер – М(а)К; екіншісі қарыз берушілер –
Жобаны бағалаудаң оны толық жүзеге асыруға дейінгі тұтас
1-сурет. Шаруашылық субъектісі арқылы өтетін ақша қаражаттарының қозғалыс
Есептеулер тек біржолы емес, сондай-ақ ағымды сипатқа ие
Сайып келгенде, басқарушы есептің инвестициялық мәселелеріне және инвестицияның
Жобаларды талдау және бағалау әдістері негізінен көптеген болжамды
Жоба уақыты созылған сайын, оның белгісіздігі және тәуекелділігі
2-сурет. Инвестициялық процестің типтік сызбасы
Инвестициялық жобаларды бағалаудың басты критерийлері болып мыналар табылады:
Таза келтірілген эффект (Net Present Value)
И рентабельділік индексі (Protilability Index)
Табыстың ішкі нормасы (Internal Rate of Return).
Экономикалық әдебиеттерде кең таралған даулы пікірлер осы
инвестициялық жобаны бағалаудың төзірегіндешоғырланған. Инвестициялық жобаның тартымдылығын бағалау
Инвестициялық жобаның табыстылығын анықтау үшін, Дюпон пирамидасына жүгінейік
3-сурет. Инвестициялық жобаның табыстылығын анықтайтын Дюпон пирамидасы.
Сонымен, жоғарыда көрсетілген инвестицияны тексерудің екі әдісі (есептеулері),
Басқарушы есептің мәселелері процестің сызбасын таңдау нәтижесінде
1.2. Инвестициялық жоспардың экономикалық мәнін талдау
Инвестицияны талдау барысында, онда пайда болатын барлық мәселелері
Пайыздық мөлшерлемесі деп белгілі бір уақыт бірлігіне белгіленген
Есептеу кезеңі – бұл уақыт интервалының, пайыздық мөлшерлемесіне
Инвестициядан алынатын табыс болжамдық аналитикалық есептеулердің көмегімен анықталады.
Қарыз берушіге несиелік келісім шарттың (борыштық міндетеменің) мерзімі
Бұл мәселенің ішінде инвестициялық кезеңнің алдында жасалатын жараларға
Біздің қарастырып отырған инвестициялық жобаның экономикалық тиімділігін бағалау
Бұл алғашқы мәліметтердің қатарына мыналар кіреді: қарастырылып отырылған
Инвестициялық жобаның экономикалық тиімділігін бағалау, инвестициялық кезең алдында
Ал егер бізді оның тек нақты табыс деңгейін
Негізінен алғанда инвестиция процесі көптеген іскерлік шешімдерді қажет
Бз – белгілі бір жағдайда ақша қаражаттарын инвестициялаудың
АҚ – (дисконтталған) бүгінгі күнінің деңгейіне келтірілген төлем
Дисконттау (пайыздық) мөлшерлемесін анықтау кезінде күрделі пайыздар эффектісіне
Болашақтағы инвестициядан түсетін табыстың ағымдық құны мынадай факторларға
Сайып келгенде, осы және басқа формулаларды пайдалану барысында
Сондықтан, осы және басқада мәселелерді шешу үшін, бүгінгі
2. Инвестициялық жобалардың экономикалық тиімділігін бағалау әдістері
2.1. Таза келтірілген құнның критерийлері
Басқарушы есебінде қойылған мақсаттарға жету үшін, инвестициялық жобаларды
Инвестициялық жоба бағалаудың әр түрлі критерийлерін пайдалану жөнінде
Инвестициялық жоспарлаудың жүйелік процесі аясында, босамалы инвестициялық жобаны
Енді осы әдістердің негізінде жатқан, әрі дисконттау қағидасына
Әлемдік тәжірибеде жоғарыда аталған бағалы әдістердің ішінде ең
Алдымен біз таза келтірілген құн (NPV) әдісінің қолдану
Таза келтірілген құн моделі (NPV) кейбір жеке инвесторлар
Wf-W0(0
Осы моделдің (NPV) мәнін түсіну үшін оның қағидаларын
Енді инвестициялық жобаның көрнектілігі мен айқындылығы үшін, шартты
Қолма-қол қосымша ақша түрінде инвесторға (NPV) =6086 аб
2.2. Инвестициялық жобаны бағалаудың критерийлерінің жіктемесі
Өтеушілігі (инвестиция мен өтілу мерзімі) (салыстырмалы қатыстық көрсеткіші),
Рентабелділігі (жай табыстық нормасы) (салыстырмалы қатыстық көрсеткіші), %
Уақыт бойынша таратылған инвестицияның қаражаттарын қадағалау
Таза келтірілген құн NPV (абсолюттік көрсеткіш)
Рентабелділік ішкі нормасы (IRR) (салыстырмалы қатыстық көрсеткіші), %
Аннуитет
Табыстық індексі (РІ) (салыстырмалы қатыстық көрсеткіші), %
4-сурет Инвестициялық жобаны бағалаудың критерийлерінің жектемесі.
Шаруашылық субъектісіз инвестицияның мәселесін шешпестен бұрын, бірінші кезекте
Көріп отырғанымыздай, NPV моделінің әрекеттілігі үшін қолайлы критерийі
Көптеген зерттеушілер амортизациялық аудармаларды нақты экономикалық шығындары есептелмейді,
ҚОРЫТЫНДЫ
Республика экономикасына шетелдік капитал тартуды кеңейту келесі бағыттарды
ҚР Үкіметі Программалары бойынша шетелдік инвестициялардың қарқынды құйылымын
Шетелдік инвестицияларды тарту міндеттерін шешумен тікелей байланысты бірқатар
-шетелдік инвесторларға өркениеттілігі төмен жартылай криминалды рыногындағы жағдайларды
- кең ауқымды және бәсекелестік мемлекеттік институттар, коммерциялы
- республиканың басымдылықты танылған саналарында шетелдік инвестициялардың құйыну
- шетелдік инвестициямен байланысты кәсіпорындарды тіркеумен статистика жүргізу
- қысқа мерзім ішінде республикадағы инвестициялық климат мониторингін
- экспорттан түсетін валюталық түсім мен тіркеуді ғана
- теңгенің айырбас курсы мен оның толық еркін
Шетелдік капиталдың жалпы алғанда республикаға құйылуын жақсы жағынан
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Даулбаев Қ.Б. Қазақстан Республикасының шетел инвестицияларының іс-әрекеті. –
Золотогоров В.Г. Инвестиционное проектирование. Учебное пособие. – Минск,
Тасмағанбетов Т. Басқарушы есеп, стратегиялық жоспарлау, талдау. –
Бирман Т., Шмидт С. Экономический анализ инвестиционных проектов.
Липсиц И.В., Коссов В.В. Инвестиционный проект: методы подготовки
„Қаржы” журналы, 2004 ж. №8
29
І табыс
1. Меншік (акционерлік)
капиталы
резервтік
капиталға
(дивиденд түрінде)
Қарызға алынған капитал (ҚК)
несиелік
ресурстар (дивиденд түрінде)
қайтару
Шаруашылық
субъектілері
Қолма қол ақша резервтері
резервтеу
жұмсау
меншік (акционерлік) капиталы қарыз капиталы
дивиденттер
Инвестициялық жобаларға ынта білдіру
Инвестициялық мәселелерін баяндау
Бағалау критерийлерін белгілеу
Шектеуші – факторларды анықтау
Баламалы инвестицияларды іздеу
Баламалы инвестицияларды алдын-ала таңдау
Артықшылығы бар баламаларды таңдау және бағалау
Жобаны жүзеге асыру
Жүзеге асырылған инвестициялық жобаның жұмысын базалау
И-н капиталдың табыстылығы
6,07%=2,89%*2,10
Табыс рентабелді-
лігі 2,89%
Капиталдың айналымдылығы 2,10
ТТ 33
(таза пайда)
Жалпы табыс 1138
Жалпы табыс (айн) 1138
Капитал 540
Жалпы табыс (айн) 1138
Өзіндік құн 1105
Негізгі капиталы 81
Айналым-ғы (ағымдағы) капиталы 459
Инвестициялық жобаларды бағалау критерийлері (уақыт факторын ескеру тәсілі
Статистикалық әдістер
Динамикалық әдістер
Дәстүрлі критерийлер
Ақша ағындарын дисконттау мен байланысты критерийлер
Ақша ағындарын дисконттау мен байланысты критерийлер
Бір жолғы салынған инвестицияның қаражаттарын бағалау
Инвестициялық жобаларды талдау
Инвестициялық жобаның экономикалық мәні және оның мәселелері
КӘСІПКЕРЛІК АЯСЫНДАҒЫ БӘСЕКЕ ЖӘНЕ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІК
Сапамен жобаларды басқару пәнінен оқу бағдарламсы
Нарықтық экономика жағдайында инвестициялар
Инвестициялық жоба жайында
Инвестициялық жобалаудың негізгі ережелері
Инвестициялық жобаларды талдау және бағалау
Инвестициялық жобаның сатылары
Жобаларды басқару үрдістері