Шығармашылық өзіндік жұмыстар
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКА ИНСТИТУТЫ
Жаратылыстану факультеті
Математика кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
АЛГЕБРА САБАҒЫНДА 7 – СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ЖҰМЫСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ
Ғылыми жетекшісі: п.ғ.к., доцент______________Есенова М.И.
Орындаған: математика мамандығының с/б 2-курс студенті Матбекова Х.Қ.
Хаттама №7
Қорғауға 26.03.2004 жіберілді
Кафедра меңгерушісі, т.ғ.д., профессор___________Баймахан Р.Б
Алматы-2004 ж. М азмұны
КІРІСПЕ
ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ
ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Өзіндік жұмыс ұғымының мағынасын ашу
Алгебра сабағында ұйымдастырылатын өзіндік жұмыстың
түрлері
ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ
ӘДІСТЕМЕЛІК ЖОЛДАРЫ
2.1 Оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыруға байланысты
тәжірибелік- педагогикалық жұмыстың қойылуы
Тәжірибелік-педагогикалық жұмыстың барысы және
нәтижелерін өңдеу
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Егемен Қазақстанның қалыптасып, түрлі салалардағы адамдар қызметі өрісінің аумағы
Адам бойында мұндай қасиеттер өмір бойы қалыптасатындығына қарамастан, оның
Уақытпен үндес ұстаздардың пікірінше, бұл маңызды мәселені шешудің өміршең
Ешқандай да оқу орны адамға оның кәсіби қызметінде қажет
Оқушылардың оқу – танымдық қызметі мен өзіндік жұмыстарына арналған
Психологиялық – педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді талдау мен мектеп
Мектепте алгебра пәнін оқытудың әдістерін кемелдендіру арқылы оқушылардың ойлау
Осыдан келіп, оқушылардың оқу – танымдық белсенділігін арттыру,
Зерттеу мақсаты: Оқушылардың өзіндік жұмысын сабақ барысында тиімді ұйымдастыру
Зерттеу объектісі: 7 – сыныпта алгебра пәнін оқыту процесі.
Зерттелу пәні: Алгебра сабағында 7 – сынып оқушыларының өзіндік
Зерттеу болжамы: 7 – сынып оқушылырының мүмкіндіктері мен қызығушылығын
олардың өз беттерінше оқу – танымдық белсендігін арттырады;
олардың білім сапасы мен пәнге деген қызығушылықтарын
арттырады;
олардың ойлау қабілеттері дамып, оқу – танымдық білім, білік,
дағдылары қалыптасады.
Зерттеу міндеттері:
Зерттеу тақырыбына сәйкес психологиялық – педагогикалық
әдістемелік әдебиеттерді талдау;
Өзіндік жұмыс ұғымының мағынасын ашу.
Алгебра пәнін оқыту барысында 7 – сынып оқушыларында өзіндік
жұмыс біліктерін, дағдыларын қалыптастыру ерекшеліктерін анықтап, мұғалім мен оқушылардың
Алгебра пәні бойынша 7 – сынып оқушыларының білім, білік,
дағдыларын игеруге арналған өзіндік жұмыстарды ұйымдастырудың әдістемелік жолдарын айқындау.
7 – сынып оқушыларының өзіндік жұмысын алгебра сабағында
ұйымдастырудың тәжірибелік – педагогикалық жұмысын қойып, нәтижелерін өңдеу.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздеріне:
философияның танымдық ілімі және жеке тұлғаның
( А.Н.Леонтьев, Қ.Б. Жарықбаев және т.б), оқу үрдісін басқару
(Б.П. Беспалько, Н.Р.Талызина, Н.Д. Хмель) өзіндік жұмыс істеу қабілетін
Зерттеудің әдістері: Зерттеліп отырған мәселеге байланысты философиялық, психологиялық, педагогикалық
ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ
ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Өзіндік жұмыс ұғымының мағынасын ашу
Қазіргі қоғамның мектепке қоятын негізгі талаптарының бірі – оқушының
Білімді бекітудің ең маңызды кезеңдерінің бірі - өзіндік жұмыс.
Қазіргі таңда барлық ағарту саласының алдында тұрған ең басты
Қазіргі уақытта ұстаз алдында тұрған көкейкесті міндет оқушыларға белгілі
Тәрбиені оқушы белсенді де дербес ойлауға құмартуын тудыратындай деңгейде
Өзіндік жұмыс деген не және оның қандай екендігіне кеңінен
Оқушылардың өзіндік жұмыстары проблемасына арналған әдебиеттердің мол екендігіне қарамастан,
Соңғы кездері педагогикалық мерзімді баспасөз беттерінде оқушылардың өзіндік жұмысының
Оқушының өзіндік білімін жетілдіру проблемасы мен пән құрылымында оңы
Жалпы, көптеген ғасырларға созылған мектептер дамуында озық ағартушылар арасында
Бірінші бағыт терең көне заманнан тамыр алады. Оның өкілдері
Бұл пікірді педагогикалық еңбектерінде Ян Амос Коменский, Ж. Ж.
Бірінші әлеуметтік – педагогикалық бағыт бойынша жазылған еңбектерді талдау
а) танымдық өздігінен ізденуді дамыту мәселесі бойынша олардың көзқарастарын
ә) мынадай ұғымдар беріледі: өзіндік әрекет – бұл белсенді
б) бірінші бағыт зерттеушілері баланың өзіндік
Екінші бағыт Я.А. Коменскийдің еңбектерінен бастау алады. Ол мектеп
Мұнда оқыту мәселелеріне басты назар аударылады, яғни оқушының еңбегі
Дидактикалық - әдістемелік бағыт бойынша жазылған еңбектерді талдай отырып,
а) бұл бағыттың ерекшелігі – оқушының өзіндік жұмыстарын ұйымдастыруға
ә) мынадай түсініктер берілген: өз бетінше әрекет
б) екінші бағыт зерттеушілері тұжырымында оқушы әрекеті терең
Үшінші бағыт оқушылардың өзіндік әрекеті тек қана оқытудың педагогикалық
К. Д. Ушинский: өзіндік жұмыс оқытуда жетістікке жетудің бірден
Ушинскийдің пікірінше, оқытудың алғашқы сатысында мұғалімнің басқарушылық әрекеті, сөйлеуі,
Оқушылардың өз беттерінше еңбек етуі мен өзіндік жұмысын “барлық
Осылайша, К. Д. Ушинский педагогикалық ғылымда алғаш рет оқушылардың
Психологиялық – дидактикалық бағыттың ерекшелігі:
а) бұл бағыт өкілдері еңбектерінің теориялық негізі –
ә) мынадай анықтамалар беріледі: өз бетінше
б) психологиялық – педагогикалық бағыт өкілдері тұжырымында оқушылардың
Оқушыны өзіндік жұмысқа тартуда, өзіндік жұмыс тапсырмасының сипаты, мәні
Профессор Р. Г. Лембергтің пікірінше, оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру
а) оқушылардың істейтін жұмысының мақсатына айқын түсінуі;
ә) жұмыстың жемісті аяқталуына, оның алдағы нәтижесіне қызығуы;
б) жұмыстың оқушылардың өз еркімен, қалауымен орындауы;
Қорыта келгенде, өзіндік жұмысты ұйымдастыруға қойылатын талаптар мыналар
оқушылардың орындайтын өзіндік жұмысының мақсатын түсінуде,
қабылдауды қамтамасыз ету;
оқушылардың жұмыстың жемісті аяқталуына, оның алдағы
нәтижесіне қызығуына ықпал жасау;
жұмыстың көлемін шамадан тыс асырмай, оның сапасын арттыруға
көңіл аудару;
оқушылардың өзіндік жұмысын оқу жұмысының басқа түрлерімен
дұрыс ұштастыра білу;
оқушылардың дербестігін арттырып, өзіндік білім алу қабілетін
жүйелі түрде дамыту.
Өзіндік жұмыстың мағынасын ашып, оның түрлерін жүйелеуде басты
Н. Г. Дайри бұрынғы ғалымдарының ( Б. П. Есипов,
Н. Г. Дайри “ егер бастапқы оқушылық мезгілдегі шәкірттің
/ 5,38/. Өзіндік жұмыстың қарапайым және күрделі түрлері кездесетіндіктен,
Н. Г. Дайридің келтіріліп отырған пікірінде мектеп оқушыларының қарапайымнан
Н. Г. Дайри өзіндік жұмыстардың арақатынасын олардың түрлерін жүйелеудің
Оқушылар өзіндік жұмысын күрделендіру жүйесін игерудің аса маңызды екендігі
Педагогикалық әдебиетте өзіндік жұмыстың сан алуан анықтамасы кездеседі. Өзіндік
Е. С. Голант, бұл түсінікке анықтама берместен өзіндік жұмыс
а) ұйымдастыру техникалық дербестілік;
ә ) ойдың дербестілігі;
б ) іс - әрекеттің, қимылдың дербестілігі
Бірінші элемент оқушының жұмысты жоспарлай білуін, өз уақытын бөлу,
Ойдың дербес жұмысы – бұл материалдарды іріктеу, оны жүйелеу,
Сонымен оқушылардың ойлау және практикалық іс- әрекеттердегі белсенділігіне шешуші
Р.М.Микельсоннан Е.Я. Голанттың өзгешелігі, ол өзіндік жұмыстың ішкі мағынасы-ойлау,
Бұл арада Е.Я.Голант ең алдымен оқушының өзіндік жұмысының құрылысына
Е.Я.Голант жарық көрген еңбектерінде өзіндік жұмыстың төмендегідей маңызды белгілеріне
бірнеше іс-әрекеттерден тұратын белгілі жаттығу тапсырмасының болуы;
жұмыстың мұғалімінің тікелей басшылығынсыз және әрбір әрекетті тап сол
Біздің пікірімізше,бұл белгілер өзіндік жұмыстың мағынасын
жеткілікті деңгейде ашпайды және логикалық мазмұны мен атқарылуы барысының
Дидактикалық әдебиеттерден өзіндік жұмысқа берілген басқа да анықтамаларды кездестіруге
В.П.Беспалько “өзіндік жұмыс” ұғымын адамның өздігінен, ешкімнің көмегінсіз орындалуын
Г.П.Семеновтың пікірінше, өзіндік жұмыс оқытуды ұйымдастыру формасы да, әдіс-тәсілі
Ө.Төлегеновтың пікірінше, оқушылардың өзіндік жұмысы дегеніміз мұғалімнің қажетті нұсқаулары
Ә.Бидосовтың пікірінше, оқушылар өздігінен орындайтын жұмыстардың өзара тығыз байланысты
Ж.Сардарованың пікірінше, өзіндік жұмыс - бұл шығармашылық жұмыстың бастамасы.
П.И.Пидкасистыйдың пікірінше, ең қолайлы және практикада тексерген сабақтың тиімділігін,
Т.И.Шамованың айтуы бойынша “Оқушылардың өзіндік жұмысы дегеніміз-олардың барынша белсенділік,
Б.П.Есипов зерттеулерінде оқушылардың белгілі деңгейде біржақтылықтың жіберілгендігіне қарамастан өзіндік
Бұл түсініктеменің әлсіз тұстарының бар екендігін байқамау мүмкін емес.
Ал осы күнделікті оқу барысында жеткілікті деңгейде ескрілмеген мәселелер,
Өз уақытында В.П.Есиповтың бұл әлсіз тұстарын Н.Г.Дайри ескере отырып,
а) оқушы жұмысты өз бетінше, ешкімнің тікелей көмегінсіз жүргізеді;
б) оқушы мәселелерді білімі, өмір тәжірбиесі, іскерлігі, танымы мен
в) жұмыстың танымдық, тәрбиелік, жүйелік мәні зор болуы, сондықтан
Мұндай өзіндік жұмыстың дәлелі төмендегілер болып табылады:
а) оқушының іс жүзінде алынған мәліметтер бойынша белгілі бір
б) осыған қосымша оқушының өз бетінше нақты мәліметтер жинауы;
в) мұғалімнің көрсеткен жүйелі іс- әркеттерін оқушының дербес қолдана
г) мұғалімнің тапсырмасына сай, оқушының қолдануға тиісті іс-әрекеттерді өзі
д) проблеманың мәнін өз бетінше ұғыныуы, тапсырманы дербес таңдау
Көріп отырғанымыздай, басқа зерттеушілермен салыстырғанда, Н.Г.Дайри өзіндік жұмыс теориясын
Кезінде өзіндік жұмыстың бала дамуындағы рөлін жете көре білген
А.Байтұрсыновтың оқу-ағарту саласындағы негізгі көзқарастары “Қазақша оқу жайынан” атты
Автордың пікірінше, бала білімді тәжірибе арқылы өз бетімен алуы
Бұдан біз А.Байтұрсыновтың 20-30 жылдардың өзінде-ақ кейінгі жылдары Ресей
Бұл оның өз заманының озық тәжірибелі педагогы, ғалымы екендігімен
Біз өз жұмысымызда П.И.Пидкасистыйдың, Т.И.Шамованың, А.Байтұрсыновтың өзіндік жұмыс ұғымына
Оқу процесінде “өзіндік жұмыс” ұғымын құрамдас екі бөліктен тұратын
Осыған орай, өзіндік жұмыстың білім берудегі сыртқы сипаты-тапсырма, ал
Бұл қағида, көптеген психологиялық зерттеулердің нәтижелері көрсетіп отырғандай,
Мұғалім үшін өзіндік жұмыс не болып табылады?
Әр түрлі сабақтар мен оқу кезеңдеріне қатысты өзіндік жұмыстың
Қазіргі оқу процесінде өзіндік жұмыс міндеттерінің күрделендіру деңгейі, мектеп
Дегенмен,оқушылар өзіндік жұмысты орындау барысында оларға түсінікті де қарапайым
Өзіндік жұмыс мектеп оқушыларының дербес оқу-іздену қызметінің ғана өзегі
Осыдан барып оқу процесін ұйымдастыруда өзіндік жұмыс бір жағынан-мұғалімнің
Мұғалім мен оқушының арасындағы қызметіне қарай оқушылардың өзіндік жұмысының
Кесте 1
процесіндегі функциялары
Мұғалімнің басқару функциясы
Әрекеттің себептері, жұмысты орындау туралы әдістемелік нұсқаулар.
Тапсырманы анықтап беру.
Жұмыс барысында бақылау жүргізу.
Оқушылар әрекетіне, оның жеке амал- тәсілдеріне түзетулер жасау.
Жұмысты тексеру оның нәтижесін талдау, бағалау.
Жұмыстың нақты мақсат-міндеттерін аңғару.
Жұмыстың мәні мен пайдасын ұғыну, оған қызығу.
Жұмысты орындаудың жоспарын жасау.
Өзін-өзі бақылау.
Өзін-өзі тексеру,өз жұмысының қателерін табу, оны түзету,өзін-өзі бағалау
Өзіндік жұмыс процесінде мұғалім мен оқушылардың бірлесіп жасайтын әрекетін
Мұғалім оқушыларға шамалары келгендей тапсырмалар ұсынады, онда мыналар көрсетіледі:
Мұғалімнің тапсырманың дұрыстығын, оқушылардың оның мазмұны мен нәтижесін қаншалықты
Оқушылар тапсырма алады, меңгерген білім қорына сүйене отырып, оның
Өзіндік жұмысты ұйымдастырғанда, мұғалім оқушылардың дара ерекшеліктерін ескеріп, соған
Сонымен, оқушылардың өзіндік жұмыстарының сапасын арттыру мақсатына жету үшін,
Оқушылардың өзіндік жұмыстарының мазмұнын анықтау
(берілетін білім және оны оқыту міндеттері );
Өзіндік жұмысты ұйымдастырудың жоспарын жасау,
қолданылатын амал – тәсілдерді белгілеу;
Оқушыларға жұмысты ойдағыдай аяқтауға дұрыс бағыт беріп
көмектесу (жұмыстың жүйелі барысына басшылық ету, тиісті түзетулер жасап
Қорыта келгенде, осы айтылғандардың бәрі, өзіндік жұмыстың мағынасын, оның
1.2 Алгебра сабағында ұйымдастырылатын өзіндік
жұмыстың түрлері
Оқушылардың өзіндік жұмыстарының түрлері сан алуан. Оларды топтастыру-өте күрделі
Оқытудың мақсат-міндеттеріне және пәннің мазмұнына, ғылым мен оқыту әдістерінің
Оның жиі кездесетін бір тобы сабақ мақсатына қарай қолданылатын
а) жаңа білімді меңгеру (материалдарды жан-жақты талдау, мұғалімнің ауызша
ә) жаңа білімді бекіту (түрлі жаттығулар,есеп шығару т.б. түрлі
Оқушылардың өзіндік жұмысы білік пен дағды қалыптастырудың тиімді жолы
1) Сыртқы қоршаған ортаның құбылыстарын бақылай білу;
2) Ойлай білу: нәрселерді салыстыру, қарама- қарсы қою, түсініксіз
3) Оқушының көргенін, байқағанын, істегенін, ойын тұжырымдап айта білуі;
4) Оқыған материалдардың мағынасына қарай логикалық бөліктерін айыра білу,
5) Керекті кітапты таба алу;
6) Өзіне керекті мәселеге тиісті материалды кітаптан таба алу;
7) Оқу үстінде мәтінге алғашқы логикалық талдау жасай білу;
8) Мұғалімді тыңдай білу және оның әңгімесін қысқаша жазып
9) Мәтінді оқи отырып, мұғалімнің сол текспен қалай жұмыс
10) Көрген-білгендері туралы шығарма жаза білу;
Оқушыларда осындай біліктер мен дағдылар жүйесі болмаса, онда ойдағыдай
1) Тапсырма әрбір оқушының білім деңгейіне байланысты таңдалуы керек;
2) Өзіндік жұмысты орындауға жеткілікті уақыт берілуі керек /8-15
3) Өзіндік жұмысты міндетті түрде тексеруі керек;
4) Өзіндік жұмыс сабақтың мақсатына байланысты: жаңа материалды қабылдауға,
5) Өзіндік жұмыстың мақсаты, орындау әдісі оқушыларға түсінікті болу
6) Өзіндік жұмысқа оқушылар білім деңгейіне байланысты әртүрлі уақыт
7) Ескертпе, түсініктеме-карточккалар, перфокарталар дайындау керек тапсырманың түрлері:
а) Оқытушының көрсеткен үлгісі бойынша орындалатын;
ә) Оқытушыдан алған білім, білік дағдылар өз бетімен пайдалануды
б) Алған білім, білік, дағдысын басқа жағдайда пайдалану;
в) Оқушылардан ойлануды, шығармашылықты талап ететін байқау, талдау арқылы
Математикадан берілетін тапсырмаларға:
1) Арифметикалық амалдар кестесін есте сақтау;
2) Есептеу әдістерін игеру;
3) Ұқсастықпен айырмашылығын айыру, талдау;
4) Белгілі түсініктемелердің арифметикалық амалдармен байланысы;
5) Байқау негізінде қандай бір заңдылықтарды айыру;
6) Ойын, қызғылықты тапсырмалар.
Оқушылардың өздігінен жұмыс істей білу әрекеті бірден қалыптаспайды. Ол
Содан бірте-бірте оқушының белсенді таным әрекетіне байланысты өздігінен жұмыс
Оқушы ең алдымен, мұғалімнің берген үлесіне қарай еліктеу негізінде
Ал егер мұғалім оқушыға бәрін өзі айтпай, бұрын
Бұдан шығатын әдістемелік қорытынды: мұғалім оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыруда,
Осыған орай К.З.Циолковскийдің өзі туралы айтқан мына сөздерін еске
Өзіндік жұмыс біздің пікірімізше, оқу-танымдық қызмет жүйесінің элементі болып
Кең көлемде алғанда оқушылардың өзіндік жұмысы, танымдық міндетіне сай
а) нақты немесе нақты емес түрдегі мұғалімнің ұсынып отырған
б) бұған дейінгі ізденістер нәтижесінде қалыптасқан және алдағы атқарылатын
в) қажетті мөлшерде өзгертіліп, нақты міндеттері көрсетілген танымдық тапсырма
г) оқу материалдарын меңгеру үшін пайдаланылатын оқу құралдыры мен
д) оқушылардың білімін, тәжірибесін тереңдету мен кеңейтуге, сондай-ақ оларда
Тақырыптың, мақсаттың бағыттары мен оқу танымдық қызметтерін көрсететіндіктен “а”
Бұл айтылғандарды сызба түрінде көрсетуге (кесте 2) және төмендегіше
Схема 1
Мұғалім
Оқушы
Білім, білік,
Білім, білік,
Жаңадан алынған білім
Пән
Пән
Мақсат
Т1 , Т2 , ..., Тп
Себеп
Жағдай
Жағдай
Нәтиже
Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұтымды ұйымдастыратын мұғалімдердің тәжірибесі мен зерттеулері
Оқу процесінде оқушының өз бетінше білімін көтеруге ұмтылуы шешушуі
Мұғалімнің дайындаған түсінігі немесе оқушылырдың өз бетінше орындалуына арнаған
Әдіскерлер мен дидактиктердің қажырлы еңбегі нәтижесінде оқыту теориясында оқушылардың
1) Өзіндік жұмыс мазмұнының оқу бағдарламасына қойылатын
талаптарға сәйкес болуы ;
өзіндік жұмыстарды атқаруға оқушылардың қабілеттерінің жететін
болуы;
жұмысты түсіне атқару қағидасының сақталуы:
өзіндік жұмыстардың белгілі жүйе бойынша ұйымдастырылуы;
оқушылардың өзіндік жұмыстарды орындауға төмендегідей тәртіп
бойынша дайындалуы:
а) оқушыларға өзіндік жұмыстың мақсаты мен
және қысқаша нұсқау берілуі;
б) оқушылардың жұмысты орындауға қажетті ұйымдастырушылық
және техникалық дағдыларға үйретіліуі;
в) оқушылардан елеулі деңгейдегі ой еңбегін
мәселелердің талап етілуі;
г) өзіндік жұмысты орындауға берілген уақыттың шектеулі
мұғалімнің өзіндік жұмыстың орындалу барысын қатаң қадағалап
қажетті жағдайда көмек беруі;
оқушылардың өзіндік жұмысының орындалуын міндетті түрде
тексерілуі;
оқушылардың жұмысты жүргізу кезінде өзін-өзі қадағалауға
дағдылануы;
өзіндік жұмысты ұйымдастыру барысында әр оқушыға дербес
талап қойылуы.
Өзіндік жұмыстың ұйыдастырушылық сипатын көрсететін белгілер төмендегілер:
өзіндік жұмыс мақсатының болуы;
нақты тапсырмасының болуы;
жұмысты тапсырма алған әрбір оқушының орындауы;
өзіндік жұмыс нәтижесін көрсетудің нақты анықталған сипатының
болуы.
Бұл айтылғандар оқушының міндетті түрде алдына мақсат қоюы және
Мектеп оқушыларының оқуын ұйымдастыру барысында осы көрсетілген белгілердің барлығының
Өзіндік жұмысты ойдағыдай ұйымдастыруға қажетті екі жағдайды ерекше атап
Біріншіден, өзіндік жұмыстың мақсатын оны атқаратын әрбір оқушы өзі
Екіншіден, оқушылардың өзіндік жұмысты атқаруға жеткілікті деңгейде дайындығы, яғни
Өзіндік жұмыс барлық оқу материалы, барлық жаттығулар жүйесі бойынша
Өзіндік жұмыстар үлкен өзгешеліктермен сипатталып, олардың түрлерін жүйелеу негіздеріне
1. Психологиялық. Өзіндік жұмыс оны атқарушының ой-еңбегіне қажетті білім
Өзіндік жұмысты үш түрге және соған сәйкес тапсырмаларға
1) нақты іс-қимыл әрекеттері түрінде атқарылатын бағыттарды айқындау;
2) тілдік (сөз түріндегі) әрекеттерге қатысты бағыттарды айқындау.
Бұл түрлердің әрқайсысы атқарылатын тапсырмалардың ерекшеліктері
бойынша төмендегідей топтарға жіктеледі.
1) теңдестіру;
ажырату;
талдау (анализ);
жинақтау (синтез);
жобалау;
жалпылау;
нақтылау;
типтеу.
2. Психология-дидактикалық. Өзіндік жұмыстарды түрге бөлуге іс-әрекет ерекшеліктерін айырмашылығы
- нақты тікелей әсер ету;
- байқау-бақылау;
- символдық іс-әркет;
Сонымен тапсырманы орындаудың үш түрін жеке-жеке көрсетуге болады:
1) затқа тікелей әсер ету арқылы атқарылатын іс-әректтер (қозғалту,өлшеу,
2) байқау-бақылау арқылы атқарылатын іс-әрекеттер (тыңдау, бақылау)
3) символдық іс-әрекеттер (кескіндеу,белгілеу, сөзбен суреттеу).
3. Дидактикалық. Егер өзіндік жұмысты дидактикалық тұрғыдан қарастырсақ,оның
1) үйрету, мәліметтерді жинау және өңдеу (бақылау, тәжірбиелер жүргізу,оқыту,
2) бекіту-дағдыны білікпен қалыптастыру (жаттықтыру мен баулу); қадағалау-қадағалау мақсатында
4. Дидактика-әдістемелік. Проблемалық мәселелердің шешілу әдісі бойынша өзіндік
1) қайталауға немесе үлгі бойынша атқаруға арналған тапсырмаларда мәселені
2) үлгі бойынша орындауға арналған тапсырмаларда мақсатқа жетудің белгілі
3) оқытылу жағдайларына сәйкес белгілі әдістерді таңдау, олардың тиімділігін
4) бірнеше белгілі әдістерді пән ішілік және пән аралық
5) алға қойылған мәселені шешудің жаңа әдісін табу,
5. Әдістемелік. Өзіндік жұмыстар білім, дағды, білік қалыптастыруда қолданылатын
-қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстарды таныстыруға арналған тапсырмалар оқулықтардан,
6. Ұйымдастыру - әдістемелік. Тапсырмалардың орындалу дербестігі деңгейіне байланысты
- алгоритмделген (дербес емес);
- жартылай дербес;
- дербес болып бөлінеді.
7. Ұйымдастырушылық. Ұйымдастырушылық өзіндік жұмыстар төмендегідей түрлерге бөлінеді:
1) жаппай ( фронтальды) – оқушылардың барлығы бір тапсырманы
2) топтар бойынша –оқушылар тапсырманы шағын топтар бойынша (3-5)
3) жұптасқан түрде ( 2 адамнан)
4) жек-жеке әр оқушыға арнайы тапсырма беріледі. Бұлардың барлығы,
(жеке-жеке) өзіндік жұмыстар болып бөлінеді. Жеке жұмыстар оқушылардың әрқайсысының
- мазмұны әр түрлі, бірақ бірдей әдіспен атқарылатындар
- мазмұндары да атқарылу әдістері де әртүрлі тапсырмалар.
Жоғарыда берілген шолуды қорыта келе айтпағымыз “өзіндік жұмыс” түсінігінің
Осы уақытқа дейінгі жарық көрген әр түрлі ғылыми еңбектерде
Зерттеулерде сабақтың тиімділігі ең алдымен оқушылардың өз бетінше білімін
Оқушылардың танымдық белсенділігі мен дербестігін дамытуда оқыту әдістері мен
Баланы оқу-тәрбие үрдісі негізінде дамыту мәселесі-бұл көп жылдар бойы
Психологиялық-педагогикалық бағыттағы әдебиеттерге, теориялық материалдарға сүйенсек, баланың жалпы дамуы
Ғалымдардың пікірінше, осы үш фактордың ішінде тәрбиенің, яғни оқу-тәрбие
Көптеген ғалым-педагогтардың, практик-мұғалімдердің тәжірбиесіне сүйенсек, оқу-тәрбие үрдісі негізінде дамыту
Себебі сабақ қанша сапалы болсын немесе мұғалімнің білімі, тәжірибелік
Сол себепті де өз дәрежесінде жете мән берілмей келген
Жалпы білім беретін мектепте өзіндік жұмысты ұйымдастыруда оның бағдарлама
Өзіндік жұмыс-бұл шығармашылық жұмыстың бастамасы. Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін олардың
Өзіндік жұмыс түрлеріне қатысты материалдарды саралау және өз тәжірибеміздің
1) берілген тапсырманы түрлендіру бағытындағы жұмыс түрлері (кері есеп
2) логикалық дамытушы ойындармен берілген тапсырмалар (құрастырмалы ойындар, ребус,
3) өз ойынан еркін тақырыпқа құрастыруға берілген шығармашылық бағыттағы
2 ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК ЖОЛДАРЫ
Оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыруға байланысты
Қазіргі таңда бәріміз үшін мынадай ақиқаттың маңызы ерекше болып
Тәжірбиелік-педагогикалық жұмысымыз Алматы облысы, Жамбыл ауданы, Мыңбаев ауылындағы орта
Жоғарыда келтірілген зерттеу проблемамыздың теориялық негізнде оқушылардың өзіндік жұмысты
Кесте 2 Оқушылардың
деңгейлері
Деңгейлер Белгілер
Төмен Бұл деңгей оқушылар оқу материалын, мұғалімнің
Орташа Бұл деңгей оқушылар мұғалімнен алған ақпаратты толық, кейде
Жоғары Бұл деңгей оқушылары оқу материалдарын меңгеріп
Оқу-танымдық білік, дағдыларды қалыптастыруда және оқыту процесінде оқушылардың өз
Ол үшін анкета жүргіздік. Жүргізілген анкета келесі сұрақтарды қамтиды:
1. Сізге не ұнайды?
а) өз бетінше жұмыс істеу;
ә) мұғалімнің түсіндіргенін тыңдау;
б) сыныптас оқушылармен бірге жұмыс жасау.
2. Сіздің ойыңызша, сіз алгебрадан өз бетіңізше жұмыс жүргізе
а) иә;
ә) жоқ;
б) кейде.
3. Сізде алгебрадан есеп бірден шықпаса, оны қайта шығаруға
а) иә;
ә) жоқ;
б) кейде.
4. Үй жұмысын орындау кезінде қосымша әдебиет пайдаланасыз ба?
а) иә;
ә) жоқ;
б) кейде.
5. Математикалық үйірмелерге қатысасыз ба?
а) иә;
ә) жоқ;
б) төменгі сыныпта қатысқанмын.
6. Сіздің ойыңызша, сіз оқуды жалғастыруға дайынсыз ба?
а) иә;
ә) жоқ;
б) білмеймін.
Анкета нәтижесін 4 –кестеде келтіреміз.
Кесте 3 Оқушылардың өздігінен жұмыс атқаруға даярлығының
алғашқы көрінісі
(Эксперименттік сыныпта оқушылар саны-20)
(Бақылаушы сыныпта оқушылар саны- 18)
Сұрақтар
а)
Э.
Б. Э. Б. Э. Б.
1
2
3
4
5
6 3
4
4
1
6
8 4
5
6
2
8
10 14
11
12
16
1
3 13
9
5
12
10
4 3
5
4
3
4
9 1
4
7
4
-
4
Анкета нәтижесінде, эксперименттік және бақылаушы сыныптардағы оқушылардың өздігінен жұмыс
Оқытудың маңызды мақсаттарының бірі оқушыларды өз бетінше жұмыс
Өзіндік жұмыстың негізгі ерекшелігі оқушының берілген тапсырманы
Алгебра сабақтарында оқушылар өздігінен орындайтын жұмыстарды былай жіктеуге болады:
Оқушылардың белсенділігін арттыру үшін мұғалім сол пәнге жан
Қазіргі білім деңгейі оқушылардан терең де күрделі тақырыптардың идеяларын,
Оқу еңбегінің қаруы-ой. Логикалық жеке пікір мен өзіндік талдау
Оқушылардың жеке ойлау қабілетін дамыту үшін олардың өзіндік күш
Мәселелердің шешімін табу арқылы оқушылардың ойлау қабілеті нығайып тереңдей
Біз оқушыларға тек тыңдатып қана қоймай, оларды ойландыратын түрлі
Өзіндік жұмыс оқушылардан мидың белсенді жұмыс істеуін қажет етеді,
Әдістемелік шеберлік пен түрлі тәрбие жұмыстарының үйлесімді нәтижесі ғана
Оқушылардың сабақта өздігінен орындайтын жұмыстарын тиімді ұйымдастыру үшін математика
Негізгі білім беретін сыныптарда оқушыны оқулықпен жұмыс істеуге ерте
Біз оқушылардың өздігінен орындайтын жұмыстың түрлерін ескеріп, күн бұрын
Оқушыларды оқулықпен жұмыс істеуге үйрету үстінде математикалық мәтінді талдау,
Айтып беруге тиісті материалдың жоспарын құруды үйрету ісін мұғалімнің
Оқулықтағы теориялық материалдармен жұмыс барысында мынадай тапсырмалар берілді.
анықтамамен жұмыс істеу, анықтаманы оқу және талқылау;
жоспар бойынша оқығандарды айтып беру;
мәтінді оқып, ең маңызды мәселені бөліп көрсету;
сұрақтарға жауап беру;
оқу жылдамдығын арттыру;
оқулықта берілген кестелерді, сызбаларды, графиктерді құру.
Ұғымдарды дұрыс меңгеріп, түсіну үшін оқушылар әрдайым сөздіктерден, анықтамалардан
Оқушылардың үйде өздігінен жұмыс істеуі математика курсын игеру процесінде
Ол тапсырманы орындаудағы дербестіктің деңгейін үйге берілген есепке ұқсас
Оқушыларға шамадан тыс тапсырма беріп, қиындық туғызбас үшін үй
Егер мұғалім сыныпта өткен материалды оқулықпен немесе ондағы қосымша
Жалпы сыныпқа ортақ тапсырмалармен бірге, оқушылардың жеке ерекшеліктеріне сәйкес
Жеке оқушылардың өзіндік ғылыми терең жауаптарына көңіл аударып, білімін
Сабақ типтерін және түсіндіру әдістемелерінің жаңа тәсілдерін күнделікті сабақта
Сабақтың мақсаты ( тақырыпқа байланысты мақсатпен
бірге міндетті түрде оқушылардың өзіндік жұмыстары туралы білік, дағдыларын
Сабақтың мазмұны.
Оны өткізу тәсілдері мен әдістерін таңдау;
Сабақтың нәтижелілігі.
Әрбір сабақта оқытудың түрлі тәсілдерін пайдалана отырып, жеке тапсырмаларды
Оқушылардың өзіндік жұмыс істеуін әр түрлі деңгейде ұйымдастырып, тапсырмаларды
Сабақ барысында өзіндік жұмыстардың түрлі нұсқаларын
қолдандық, олар төмендегілер:
Өзіндік жаттығу жұмысы.
Мұндай жұмыстың мақсаты жаттығу,үйрену. Ұзақтығы 10-15 минут.
Өзіндік тексеру жұмысы.
Бұл жұмысты қатарлар арасында немесе сыныпты екі топқа бөліп
3.Үйге берілетін бақылау жұмыстары.
Бұл сыныптағы жұмыстардың логикалық жалғасы, оқу тәрбие
4.Перфокартамен жұмыс.
Перфокарта арқылы мұғалім оқушының жаңа
материалды қаншылықты түсінгенін, өтілген материал бойынша алған білімін,
Математикалық диктант.
Бұл өзіндік жұмыс сабақтың басында немесе соңында өткізіледі. Ұзақтығы
Математикалық диктанттың негізгі мақсаты-оқушылардың білімін болжау, біліміндегі олқылықтардың алдын
Тестік тапсырмалар.
Бұл жұмысты жүргізу процесінде оқушылар орындаған амалдардың дұрыстығы мен
Әр түрлі тапқырлыққа берілетін тапсырмалар.
Бұл жұмысты орындау оқушының ақыл-ойын, қиялын, ой ұшқырлығын дамытады.
Жақсы оқитын және жауапкершілігі жоғары, тәртіпті оқушылардан консультанттар мен
7- сынып оқушыларын топқа бөліп оқыту тәжірибесін де қолданамыз.
2.2 Тәжірибелік-педагогикалық жұмыстың барысы және нәтижелерін өңдеу
7-сыныпқа арналған алгебра оқулығы мынандай 4 ірі тараудан тұрады
Бүтін алгебралық өрнектер.
Көпмүше.
Агебралық бөлшектер.
Жуықтап есептеулер.
“Бүтін алгебралық өрнектер және оларға қолданылатын амалдар” тарауы бойынша
Математикалық диктант (8 минуттық)
Тақырыбы: Бүтін алгебралық өрнектер және оларға қолданылатын амалдар
1. Нөлге тең емес а санының көрсеткіші нөл болатын
2.Өрнекті бөлшек түрінде көрсетіңдер
а) 13-2
3.Бөлшекті теріс көрсеткішті дәреже түрінде көрсетіңдер:
а) ; ә)
4.Дәреже түрінде көрсетіңдер.
а) у9 : у-6 ; ә)
5.Өрнекті дәрежелердің көбейтіндісі түрінде көрсетіңдер.
а) (х 2 у)-3 ;
6.Санды стандарт түрде жазыңдар:
а) 00013;
7.Бөлшекті көбейтінді түрінде көрсетіңдер:
;
8. Нүктенің орнына керекті сөздерді жазыңдар:
. . . көбейту амалы арқылы құрастырылған бүтін
Тестік тапсырмалар (5 минуттық)
Рационал сандарға амалдар қолдану
Есептеңдер:
1)
2)
Натурал көрсеткішті дәреже
Есептеңдер:
1)
екені белгілі болса, неге тең?
А. 18; В. 32; С.128;
Тапқырлыққа берілетін есептер ( 5 минуттық)
Аулада тауықтар мен қояндар жүр. Бәрін бірге алғанда, олардың
Жауабы: … қоян және … тауық.
Екі санның қосындысы 462. Олардың біреуі нөлмен аяқталады. Егер
Жауабы: …
Кітаппен жұмыс істеудің біразын сыныпта орындап, ал біразын үйге
Оқулықпен жұмысқа «Натурал көрсеткішті дәреженің қасиеттері” деген тақырыпқа 8
Әр қасиетін айтып беру, жоспар құру арқылы тұтас барлық
Жазба жұмыстың ең қысқа түрі-жоспар жасау. Әуелі мәтінді оқып,
Кесте 4
даярлығының 1 қиығы
Деңгейлер Матем Тестік Тапқыр бер есеп Оқулықпен жұмыс
диктан тапс-р
% бойынша Оқушы саны
Э Б Э Б Э Б Э Б Э
Жоғары 2 3 3 3 2 - 2 -
Орташа 9 8 8 10 6 - 10 -
Төмен 9 7 9 5 12 - 8 -
Бақылаушы сыныптардан математикалық диктант пен тестік тапсырмаларды қосымша сабақта
Төменгі деңгейдегі оқушылар жаттығу орындау кезінде кезекті ережелер мен
ІІ тоқсанда зерттеу жұмысын “Көпмүше” тарауын қайталау кезінде жүргіздім.
Тестік тапсырмалар (10 минуттық)
Көпмүшенің дәрежесі қандай?
А. –5х-12ху;
С.11х-2ху;
2. Өрнекті ықшамдаңдар:
3х-7ху-х(5у-8)
А. –5х-12ху;
С. 11х-2ху;
Теңдеуді шешіңдер.
А.
С.
4.Стандарт көпмүшеге түрлендіріңдер:
А.
С.
5.Көпмүшені көбейткіштерге жіктеңдер:
А. ;
С. .
Математикалық диктант ( 7 минуттық)
…алгебралық қосындысы көпмүше деп аталады.
Көпмүше мүшелерінің …көпмүшенің дәрежесі деп аталады.
Сөйлемді аяқтаңдар.
Екі өрнектің айырмасы мен олардың айырмасының толымсыз квадратының көбейтіндісі…
Екі өрнектің қосындысы мен олардың айырмасының толымсыз квадратының көбейтіндісі…
Тапқырлыққа берілетін есептер
Табаға бір салғанда екі самса салуға болады. Самсаның
Біреу алты жылқысына күн сайын он қадақ сұлы беріп
Жұмысқа біз қосымша “Қысқаша көбейту формулалары” тақырыбын алып, “тез
Үлгіде:
Мысалы:
2)
Мысалы.
Осы үлгілер бойынша әр оқушыға 6 есептен беріледі. Тез
Кесте 5
даярлығының 2 қиығы
Деңгейлер Матем Тестік Тапқыр бер есеп Оқулықпен жұмыс
Диктан тапс-р
% бойынша Оқушы саны
Э Б Э Б Э Б Э Б Э
Жоғары 4 3 6 2 5 - 4 -
Орташа 11 8 8 9 10 - 10 -
Төмен 5 7 6 7 5 - 6 -
2 қиық қорытындысы бойынша-1 қиыққа қарағанда эксперименттік сыныбымыздың төмен
Математикалық диктант (5 минуттық)
Өрнек бүтін бола ма?
1)
Бөлшектің негізгі қасиеті неге тең?
Бөлшектердің қосындысы түріне келтіріңдер:
1)
Бөлшек түрінде жазып көрсетіңдер:
1)
Ықшамдаңдар:
1)
Тестік тапсырмалар
Мыналардың қайсысы рационал бөлшек:
;
А. 1,,2,3,5; В. 1,2,5;
Өрнекті ықшамдаңдар:
А. В. –2; С.
Өрнектің мәнін табыңдар:
егер болса
А. 240; В. 1,25; С. 80;
Мәні ең үлкен өрнекті көрсетіңдер:
А. 1; В. 2; С. 3;
5. а-ның дәрежесі күйінде жазыңдар:
А. ; В. ;
Тапқырлыққа берілетін есептер.
Қызы қазір 8-де, шешесі 38-де. Неше жылдан кейін шешесі
Бір жанұяның бес ер баласы және олардың әр қайсысының
Магазинен 19 теңгеге сауда жасадық, бірақ сенде кілең 3
Оқулықпен жұмысқа “Алгебралық бөлшектерге қолданылатын амалдар” тақырыбына 5 минуттық
Бұл тоқсан бойынша жүргізілген тәжірибелік-педагогикалық
жұмысымыздың нәтижесін кесте 6-де бердік.
Кесте 6 Оқушылардың өзіндік
3 қиығы
Деңгейлер Матем Тестік Тапқыр бер есеп Оқулықпен жұмыс
диктан тапс-р
% бойынша Оқушы саны
Э Б Э Б Э Б Э Б Э
Жоғары 4 3 6 3 5 - 4 -
Орташа 11 10 8 8 10 - 10 -
Төмен 5 5 6 7 5 - 6 -
Зерттеудің соңғы 3 қиығындағы алынған нәтижелерді талдау барысында эксперименттен
Кесте 7
эксперименттік сынып оқушыларының өзіндік
жұмысын орындау нәтижелері
Фамилиясы
аты-жөні Математика-лық диктант Тестік тапсыр-
малар Тапқыр
лыққа берілетін есептер Оқулық-
пен жұмыс
Қорытынды
І
ІІ
ІІІ
І
ІІ
ІІІ
І
ІІ
ІІІ
І
ІІ
ІІІ
І
ІІ
ІІІ
1 Абдрахимова М.
5 5 5 5 5 5 5 4 5
2 Абдрахманов Б.
3 3 4 3 3 4 3 3 3
3 Алпейсова А.
3 4 3 3 3 3 3 3 4
4 Бахтыбаева Е.
3 4 4 3 3 3 3 3 4
5 Жолаева Г.
3 3 3 3 3 3 3 3 3
6 Исаев Б.
4 4 4 4 4 5 4 4 4
7 Исабекова М.
4 4 5 5 4 5 4 4 5
8 Қапсалықова Н.
4 3 4 4 4 4 3 4 4
9 Қомсабекова А.
3 3 3 3 3 3 3 2 3
10 Копенова А.
4 5 4 4 4 4 4 4 4
11 Кегенбаев М.
3 3 3 3 3 3 2 2 4
12 Масақбаева А.
4 4 5 4 4 5 4 4 4
13 Нұрамнбет Г.
4 4 4 4 4 4 4 4 4
14 Нұрлыбаева Ш.
4 4 4 3 4 4 3 3 4
15 Сатыбалдиева С.
3 4 4 4 4 4 2 3 4
16 Рахимова Б.
5 5 5 5 5 5 5 5 5
17 Шакенова Р.
3 3 4 3 3 4 3 2 3
18 Шаманова Б.
4 4 4 4 5 4 4 4 5
19 Шуманов А.
3 3 3 3 3 3 3 3 3
20 Шамшиева Г.
4 5 4 5 4 5 4 5 4
Ал оқушылардың өзіндік жұмысты атқаруға даярлық
деңгейлерінің динамикасын төмендегі диаграмма арқылы бердік.
Оқушылардың өзіндік жұмысты орындау деңгейлерінің динамикасы
Эксперимент жұмыстарын қорытындылай келе, өзіндік жұмыстарды ұйымдастыру мәселесі кешенді
Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерде оқушылардың өзіндік жұмыстарының әр түрлі жіктеулері көрсетіледі.
Дидактикалық мақсаттары бойынша: оқып үйренетін,
тексеретін, диагноздық, алынған білімді баянды ететін және т.б.
Даралау дәрежесі бойынша: мазмұны әр түрлі, бірақ
бірдей тәсілмен орындалатын; мазмұндары бірдей, бірақ әр түрлі тәсілдермен
Білім материалдары бойынша: оқулықпен және оқу
әдебиеттерімен жұмыс, есептерді шешу және салыстыру, лабораториялық және сызбалық
Оқушылардың ізденімпаздық дәрежесіне байланысты жұмыстар жәнет.с.с.
Осы жіктеуге сәйкес оқу үрдісінде өзіндік жұмыстың
төрт түрі қарастырылады. Олар мыналар:
а) үлгі бойынша орындалатын;
ә) реконструктивті-вариативті;
б) эвристикалық ( ішінара ізденуді талап ететін);
в) шығармашылық (ізденуді талап ететін) өзіндік жұмыстар;
Бірінші жұмысты орындаған кезде оқушы мұғалімнің
көрсеткен үлгісін қолданып, белгілі бір іс-әрекеттің жолын ұғынуға ұмтылады.
Вариативтік өзіндік жұмыстарға танымдық есептер кіреді. Оны орындау процесі
а) жағдайды талдау қажеттігін;
ә) оқу проблемасының белгілерін айқындауды;
б) осы проблемаларды шешудің жолдарын іздеуді;
в) белгілі амалдардан тиімдірегін таңдап білуді және
т.б. қолданылады;
Вариативтік өзіндік жұмыстар процесінде оқушылар бірнеше алгоритмдерді, формулаларды, теоремаларды
Сонымен реконструктивті-вариативтік өзіндік жұмыстар оқушылардың алған білімін қолдануға ынталандырады,
Мынадай өзіндік жұмыстар үшін мұғалімдер проблеманың жаңа шешімдерін іздестіріп,
Өзіміз игеріп жүрген өзіндік жұмыстардың ең жоғары сатысы тақырыпаралық
Оқушылардың зерттеушілік және шығармашылық қасиеттерін қалыптастыру үшін практикада арнайы
Оқушылардың оқу процесінде шығармашылық өзіндік жұмыстар арасында есептер құрастыруға
Бұл жағдайда жаңа білімді игеру процесі оқушының ақиқатты өздігінен
Деңгейлеп оқыту барысында оқушының бірінші деңгейдегі тапсырмаларды дұрыс орындағаны
Қандай оқушы болмасын, жақсы оқитын оқушы болса да, 1-ші
Барлық оқушылар жұмысын бір мезгілде бастап, әрқайсысы, білім игерудегі
“Есепке алу” (зачеттік) жүйесін жүргізу нәтижесінде үлгерімі нашар оқушылар
Олардың әрқайсысы 1-ші деңгейлік тапсырмаларды орындауға міндетті және жоғары
Әр жаңа тақырып бойынша жасалған деңгейлік жұмыстардың үш деңгейге
бірінші деңгейдің тапсырмаларын орындаған оқушыларға екінші деңгейдің тапсырмалары;
екінші деңгейдің тапсырмаларын орындаған оқушыдан да жоғары деңгейлік тапсырмалар
т.с.с. деңгейден деңгейге көтеріле береді.
Ең жоғары деңгейдегі шығармашылықты қажет ететін тапсырмаларды, әрине, дарынды
Оқушылардың өзіндік жұмыстарына талдау жасай отырып, білімге деген көңіл-күйін,
Әр тоқсанда оқушылардан деңгейлік тапсырмалар алынды. Өзіндік жұмыстар қосымшаларда
Кесте 8
өзіндік жұмыстарының талдауы
Қойылатын бағалар
Тақырыптың атауы
“5”
“4”
“3”
“2”
Натурал көрсеткіштік дәреже (қосымша А)
Бірмүшелер (қосымша Ә)
функция (қосымша Б) 2
3
4 6
7
8 9
8
7 3
2
1
Барлығы І тоқсан бойынша
3 7 8 2
% - бойынша
15% 35% 40% 10%
Зерттеулер нәтижелері арқылы өзіндік жұмыстардың көрсеткіштері, даму деңгейлерін анықтауға
Кесте 9
жұмыстарының талдауы.
Қойылатын бағалар
Тақырыптың атауы
“5”
“4”
“3”
“2”
Көпмүшелер (қосымша В)
Қысқаша көбейту формулалары (қосымша Г)
Көпмүшені бөлу және көпмүшені көбейткіштерге жіктеу (қосымша Д) 4
5
5 7
9
8 8
5
6 1
1
1
Барлығы ІІ тоқсан бойынша 5 8 6 1
% - бойынша 25% 40% 30% 5%
Егер жеке тұлғаның өз тарапынан өзіндік жұмыстағы іс-әрекеттеріне бақылау
Кесте 10
жұмыстарының талдауы.
Қойылатын бағалар
Тақырыптың атауы
„5”
„ 4”
„3”
„2”
Алгебралық бөлшектер (қосымша Е)
Бүтін көрсеткішті дәреже
(қосымша Ж)
Жуық есептеулер (қосымша Д) 7
7
7 8
7
9 5
6
4 -
-
-
Барлығы ІІІ тоқсан бойынша 7
% - бойынша 35 %
Осылайша, әр тақырып бойынша оқушыларға сыныптан тыс уақытта жоғары
Бұл оқушылар арасында, олардың бір-бірінің үлгерім деңгейлерін бақылап отыратындақтан
Оқушыларды белсендіруде мұғалім оқушылардың қабілеттерін, қызығушылығын, сыныпта жақсы ахуал
Жинаған ұпайларын оқушылар әр тақырыптың соңында нүктемен белгілеп отырады.
Мониторинг бойынша біз кезекті деңгейлік тақырыптың алдында әр оқушының
9-11 кестелер бойынша бағалау арқылы оқушылардың үлгерім мониторингін құруға
Оқушылардың үлгерім процентінің мониторингі
- “5”
- “4”
- “3”
- “2”
40
30
20
10
І
Мониторингтан біз оқушылардың білім деңгейін көруімізге болады. „5” пен
Кесте11 Оқушылардың
І деңгейден ІІ деңгейге өту кезінде өзін-өзі бағалау кестесі.
Нені жақсы меңгердім
Неден қиналамын
Қай тақырып ең қызық Өзімді қалай бағалаймын Алдымдағы жоспар
Білім Білік Өзімді ұйымдастыру Білімді жетілдіру Өзін-өзі тәрбиелеу
Бұл кесте оқушының өз жұмысына жасаған анализі, ол оқушымен
Оқушылардың алгебраға дайындық деңгейі талаптарын белгілі дәрежеде көтеру өзектілігі
Біз жасаған тәжірибе нәтижелері көрсеткендей, оқу үрдісіндегі әрбір тоқсандағы
ҚОРЫТЫНДЫ
Алгебра пәнін оқып-үйрену үшін, оқушы кітаптан теориялық материалдарды меңгеріп,
Шығармашылық жұмыс жасайтын мұғалімдердің бәріне ортақ мынадай қағидалар бар:
-өз кәсібін шексіз сүю, оның қыр-сырларын оқушыларға терең меңгерту.
-баланы сүю, балаға бала екен деп емес, тұлға деп
Ұстаз, біріншіден, жастарымыздың адамгершілік сипаттағы дүние-танымы мен өз халқыны
Барлық сабақтардың елеулі бөлігінде өзіндік жұмыс істегенде оқушы жұмыстың
Зерттеу барысында алынған нәтижелер:
1) жеткілікті психологиялық, педагогикалық, әдістемелік ғылыми еңбектерді талдау, практикалық
2) оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастырудың ерекшеліктері анықталды. Атап айтсақ:
-оқушылардың оқыту мақсатын саналы түрде қабылдауын қамтамасыз ету;
-өзіндік жұмыс түрлерін және оларды атқарудағы функцияларын білу;
-7-сынып оқушылары алдыңғы сыныптардағы математика бағдарламасындағы білім, білік, дағдыларды
-оқушыларды еңбексүйгіштікке баулу.
3) өзіндік жұмысты ұйымдастырудың тиімді әдістемелік жолдары айқындалып, тәжірибелік-педагогикалық
Тәжірибелік-педагогикалық жұмыстың нәтижелері бойынша тұжырымдалған зерттеу болжамымыздың дұрыс екендігі
Оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыруға байланысты зерттеудің қорытындыларын өзіндік жұмысты
-әр оқушы өз бетінше жұмыс істеуге дағдыланады;
-оқушының жеке қабілеті айқындалады;
-әр бала өз деңгейіне, қабілетіне қарай бағаланады;
-сынып оқушыларды толық бағаланады және әр оқушы өзінің алатын
-жұмыс дәптерінің соңына әр деңгейді орындағаны жайлы белгі қойып,
-даму мониторингін жасау арқылы, оқушының білімін қадағалауға және ата-анасымен
-бір ғана сабақта есептің бірнеше түрін шығарып, әр түрлі
тәсілдерді үйренеді.
Өзіндік жұмысты ұйымдастыру мұғалімнен көп ізденуді, шығармашылық қабілеті, оқыту
Әрине, біздің бұл жасаған жұмысымыз арқылы оқушылардың өзіндік жұмысын
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Назарбаев Н.Ә. Қазақстан халқына арналған жолдауы
Ушинский К.Д. Собрание сочинений Т-8 М, 1950-350с.
Әбілқасымова А.Е, Көбесов А.К, Рахымбек Д.Р, Кенеш Ә.С. Математиканы
Абылкасымова А.Е, Қағазбаева А.Қ, Есенова М.И. Учебно-методические задания по
Дайри Н.И. Главное усвоить на уроке. М, Знание, 1984г,
Микельсон Р.М. О самостоятельной работе учащегося в процессе обучения.
Голант Е.Я. Вопросы развития и обучений. Ленинград, 1965г.
Беспалько В.П. Элементы теории управления процессом обучения. ч.2. Издотельство,
Семенов Г.П. Педагогические проблемы обучения первокурсников. Камениноград, 1975г, 183ст.
Төлегенов Ө. Өзіндік жұмыстың маңызы және оны ұйымдастыру жолдары.
Бидосов Ә. Математиканы оқыту методикасы. А, Мектеп, 1989ж 224б.
Сардарова Ж. Оқушының шығармашылық бағытта дамуы.
Пидкасистый П.И. Самостоятельная деятельность учащихся. Дидактический анализ процесса и
Шамова Т.И. Активизация учения школьников. М, Педагогика, 1982г.
Есипов Б.П. Самостоятельная работа учащихся на уроках. М, Учпедгиз,
Сухомлинский В.А. Балаға жүрек жылуы. А, Мектеп, 1976ж 234б.
Оспанов Т, Құрманалина Ш. Математиканың бастауыш курсын оқыту әдістемесі
Громцева А.К. Формирование у школьников готовности к самообразованию. М,
Баймуханов Б. , Базаров Қ., Медеуов Е. Алгебра –7
Қаңлыбаев Қ. Бекбаулиева Ш. Алгебрадан дидактикалық
материалдар. 7-сынып А, Рауан, 1996.
Оспанов Т. Құрманалина Ш. Математиканың бастауыш курсын оқыту әдістемесі,
Под редакций Демидова С.И. Самостоятельная деятельность учащихся при обучений
Қосымша А
Тақырыбы: Натурал көрсеткішті дәреже және оның қасиеттері
І. Үлгі бойынша орындалатын өзіндік жұмыстар.
1. Салыстырыңдар:
1) 2 мен 2 ;
2. Дәреже түрінде жазыңдар:
1) ;
3. Есептеңіздер
1) ;
ІІ. Реконструктивті-вариативті өзіндік жұмыстар
1. Салыстырыңдар
1) 54 және ;
2. Дәреже түрінде жазыңдар:
1) ;
3. Есептеңіздер
1) ;
ІІІ. Эвристикалық өзіндік жұмыстар
1. Салыстырыңдар
1) және
2. Дәреже түрінде жазыңдар
1) ;
3. Есептеңіздер
1) ;
ІҮ. Шығармашылық өзіндік жұмыстар
1. Салыстырыңыздар
1) және ;
2. Дәреже түрінде жазыңдар
1) ;
3. Есептеңіздер
1) ;
Қосымша Ә
Тақырыбы: Бірмүшелер және оған амалдар қолдану
І. Үлгі бойынша орындалатын өзіндік жұмыстар.
1.Бірмүшені стандарт түрге келтіріңдер:
1) ;
Өрнекті ықшамдаңыздар
1) ;
ІІ. Реконструктивті-вариативті өзіндік жұмыстар
Бірмүшені стандарт түрге келтіріңдер
1) ;
1. Өрнекті ықшамдаңыздар
1) ;
ІІІ. Эвристикалық өзіндік жұмыстар
Бірмүшені стандарт түрге келтіріңдер
1) ; 2)
Өрнекті ықшамдаңыздар
1)
2)
3)
ІҮ. Шығармашылық өзіндік жұмыстар
Бірмүшені стандарт түрге келтіріңдер
1)
2)
Өрнекті ықшамдаңыздар
1)
2)
3)
Қосымша Б
Тақырыбы: ,
І. Үлгі бойынша орындалатын өзіндік жұмыстар
параболасы А(-2;8) нүктесінен өтеді. а-ны табыңдар, парабола теңдеуін жазыңдар
функциясының графигін сал. Графиктен:
х 1; -2; -3 мәндеріне сәйкес
у 4; 9 мәндеріне сәйкес келетін х-тің
ІІ. Реконструктивті-вариативті өзіндік жұмыстар
параболасы А(2;2) нүктесінен өтеді. а-ны табыңдар, парабола теңдеуін жазыңдар
2) функциясының графигін сал. Графиктен:
1) х -1; 2; 3; -3
у -4; у -9 мәндеріне сәйкес келетін
ІІІ. Эвристикалық өзіндік жұмыстар
параболасы мен түзуінің қиылысу нүктелерінің бірінің
2. функциясының графигін сал. Графиктен:
1) х 1; 2; мәндеріне сәйкес
у 8; у -8 мәндеріне сәйкес келетін
ІҮ. Шығармашылық өзіндік жұмыстар
параболасы мен түзуінің қиылысу нүктелерінің бірінің
2. функциясының графигін сал. Графиктен:
1) х 0,5; -1; мәндеріне сәйкес
у -8; у 8 мәндеріне сәйкес келетін
Қосымша В
Тақырыбы: Көпмүшелілер және оған амалдар қолдану
І. Үлгі бойынша орындалатын өзіндік жұмыстар
Өрнекті ықшамдаңдар
Теңдеуді шешіңдер
ІІ. Реконструктивті-вариативті өзіндік жұмыстар
Өрнекті ықшамдаңдар
2. Теңдеуді шешіңдер
ІІІ. Эвристикалық өзіндік жұмыстар
Өрнекті ықшамдаңдар
2. Теңдеуді шешіңдер
ІҮ. Шығармашылық өзіндік жұмыстар
Өрнекті ықшамдаңдар
2. Теңдеуді шешіңдер
Қосымша Г
Тақырыбы: Қысқаша көбейту формулалары
І. Үлгі бойынша орындалатын өзіндік жұмыстар
Бөлшекті қысқарт
1) 2)
Формуланы пайдаланып қысқарт
1) 2)
ІІ. Реконструктивті-вариативті өзіндік жұмыстар
Бөлшекті қысқарт
1) 2)
Формуланы пайдаланып қысқарт
1) 2)
ІІІ. Эвристикалық өзіндік жұмыстар
Бөлшекті қысқарт
1)
Формуланы пайдаланып қысқарт
1)
ІҮ. Шығармашылық өзіндік жұмыстар
Бөлшекті қысқарт
1) 2)
Формуланы пайдаланып қысқарт
1)
Қосымша Д
Тақырыбы: Көпмүшені бірмүшеге бөлу және көпмүшені көбейткіштерге жіктеу
І. Үлгі бойынша орындалатын өзіндік жұмыстар
Көпмүшені бірмүшеге бөл:
1)
Көпмүшені көбейткіштерге жікте:
1)
ІІ. Реконструктивті-вариативті өзіндік жұмыстар
Көпмүшені бірмүшеге бөл:
1)
Көпмүшені көбейткіштерге жікте:
1)
ІІІ. Эвристикалық өзіндік жұмыстар
Көпмүшені бірмүшеге бөл:
1) :
Көпмүшені көбейткіштерге жікте:
1)
ІҮ. Шығармашылық өзіндік жұмыстар
Көпмүшені бірмүшеге бөл:
1)
Көпмүшені көбейткіштерге жікте:
1)
Қосымша Е
Тақырыбы: Алгебралық бөлшектер және оларға қолданылатын амалдар
Үлгі бойынша орындалатын өзіндік жұмыстар
Бөлшекті қысқартыңдар:
1)
Амалды орындаңдар:
1) 2)
ІІ. Реконструктивті-вариативті өзіндік жұмыстар
Бөлшекті қысқартыңдар:
1)
Амалды орындаңдар:
1)
ІІІ. Эвристикалық өзіндік жұмыстар
Бөлшекті қысқартыңдар:
1)
2.Амалды орындаңдар:
1)
ІҮ. Шығармашылық өзіндік жұмыстар
Бөлшекті қысқартыңдар:
1)
Амалды орындаңдар:
1)
Қосымша Ж
Тақырыбы: Бүтін көрсеткішті дәреже
Үлгі бойынша орындалатын өзіндік жұмыстар
Есептеңдер:
1)
2. Амалды орындаңдар:
1)
2)
ІІ. Реконструктивті-вариативті өзіндік жұмыстар
Есептеңдер:
1)
2) Амалды орындаңдар:
1)
2)
ІІІ. Эвристикалық өзіндік жұмыстар
Есептеңдер:
1) 2)
2. Амалды орындаңдар:
1)
2)
ІҮ. Шығармашылық өзіндік жұмыстар
Есептеңдер:
1)
Амалды орындаңдар:
Қосымша З
Тақырыбы: Жуықтап есептеулер
Үлгі бойынша орындалатын өзіндік жұмыстар
Санды стандарт түрде жазыңдар
1)
2)
2,53 санын ондың үлестерге дейін дөңгелектеңдер және дөңгелектеудің абсолют
Реконструктивті-вариативті өзіндік жұмыстар
Санды стандарт түрде жазыңдар
1) 159,6
2) 0,00043
0,38 санын ондың үлестерге дейін дөңгелектеңдер және дөңгелектеудің абсолют
ІІІ. Эвристикалық өзіндік жұмыстар
Санды стандарт түрде жазыңдар
1) 675000000
2)0,0000004
2. санын ондық бөлшек түріне келтіріп
ІҮ. Шығармашылық өзіндік жұмыстар
Санды стандарт түрде жазыңдар
1)
2)
2. және сандарының
1
31
Оқушылардың өздік орындайтын жұмыстарына жалпы сипаттама
Оқытудың кредиттік жүйесінде студенттердің өздік жұмыстарын ұйымдастыру
ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
ОҚУ ҮРДІСІНДЕГІ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫНЫҢ МАҢЫЗЫНА ЖӘНЕ ОНЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖОЛДАРЫНЫҢ ӘДІСІНЕ ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЗЕРТТЕУ
Сыныптан тыс жұмыстардың мақсаттары мен міндеттері
Қазақ тілі сабағында оқушылардың орындайтын өздік жұмыстары
Өзіндік жұмыстар оқушылардың танымдық белсенділіктерін қалыптастырушы фактор ретінде
Математиканың сыныптан тыс жұмыстарын ұйымдастыру формалары
ЖЕТКІНШЕКТЕРДІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСТАРЫ ПРОЦЕСІНДЕ ТАНЫМДЫҚ ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ
Оқушының өздігінен орындайтын және шығармашылық жұмыстарын ұйымдастыру