Сыртқы сауда
МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ ........................5
БӨЛІМ 1. СЫРТҚЫ САУДА ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ СЫРТҚЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ
1.1. Халықаралық экономикалық қатынастар жүйесіндегі халықаралық сауданың теориялық
1.2. Сыртқы сауда саясатының мақсаттары мен негізгі бағыттары....12
1.3. Халықаралық сауда саясатының мәні мен рөлі.........23
БӨЛІМ 2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЭКОНОМИКАСЫНЫҢ ЭКСПОРТТЫҚ СЕКТОРЫ ДАМУЫНЫҢ
2.1. Қазақстан Республикасы сыртқы сауда айналымына талдау...29
2.2. Қазақстан Республикасының экспорттық құрылымына талдау..42
2.3. Қазақстанның экспорттық саясатына баға беру........ .52
БӨЛІМ 3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЭКСПОРТҚА БАҒЫТТАЛҒАН СЫРТҚЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ
3.1. Қазақстан Республикасы экспортын ынталандыру саясаты мен мемлекеттік
3.2. Қазақстан Республикасының экспорттық саясатын жетілдіру
жолдары.......................79
3.3. Қазақстанның Әлемдік сауда ұйымына кіруінің перспективалары.84
ҚОРТЫНДЫ.......................95
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ............98
КІРІСПЕ
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін қоғамның өмірінің саясаттық сферасының
Макроэкономикалық реттеу жүйесін қолдануына сәйкес ашық экономиканы құру
Сыртқы сауда осы реформаның тым қарама-қайшылы этапында мәндес
Сыртқы сауда ұлттық экономиканың тиімділігін арттырудың маңызды факторы,
Сыртқы сауда, тауарларды басқа елдерге шығарудан экспорттан және
Ашық экономика проблемаларын талдау сыртқы сауданы қарастырудан басталады,
Біз макроэкономикалық талдау барысында ашық экономика проблемаларының кейбіреуін
Дипломдық жұмыстың тақырыбы Қазақстан Республикасының экспорттық саясатының ерекшеліктері
Берілген жұмыстың басты мақсаты – халықаралық экономикалық қатынастар
Берілген мақсатта сәйкес дипломдық жұмыстың тапсырмалары анықталған:
халықаралық экономикалық қатынастардағы сыртқы сауданың теориялық негіздерін қарастыру;
халықаралық экономикалық қатынастар жүйесіндегі халықаралық сауданың алатын орны
сауда саясатының мәнін, негізгі түрлері мен оны жүзеге
Қазақстан Республикасы сыртқы сауда айналымының қазіргі жағдайы мен
Қазақстан Республикасының экспорттық құрылымына талдау жасау;
Қазақстан Республикасының экспорттық саясатына баға беру;
Қазақстан Республикасының экспортты дамыту приоритеттерін көрсету;
Қазақстанның Әлемдік сауда ұйымына кіруінің халықаралық экономикалық негіздерін
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қортынды мен қолданылған
БӨЛІМ 1. СЫРТҚЫ САУДА ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ СЫРТҚЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ
1.1. Халықаралық экономикалық қатынастар жүйесіндегі халықаралық сауданың теориялық
Сыртқы сауда - бұл бір елдің екінші бір
Капитализм тұсында сыртқы сауданың қажеттігі және оның өсуі
қоғамдық еңбек бөлінісінің және ұлттық мемлекеттердің шекарасынан шығып
капиталистік экономика дамуының әркелкілігі, осының салдарынан жедел дамып
неғұрлым көп тауар массаларын едәуір қашықтыққа тасымалдауды экономикалық
Сыртқы сауда, тауарларды басқа елдерге шығарудан экспорттан және
Ашық экономика проблемаларын талдау сыртқы сауданы қарас-тырудан басталады,
Біз макроэкономикалық талдау барысында ашық экономика проб-лемаларының кейбіреуін
Экспорттық салалардағы өндірістің өсуі шет мемлекеттерде қарастырылып отырған
Халықаралық экономикалық қатынастардың дәстүрлі және ең кең дамыған
Американ ғалымы Дж. Сакстың пікірінше "қандай бір ел
Халықаралық сауда – еңбек бөлінісі негізінде әр түрлі
Ғылыми-техникалық прогрестің ықпалымен экономикада жүріп жатқан құрылымдық өзгерістер,
Халықаралық сауда дегеніміз – дүние жүзі елдері арасындағы
Сыртқы саудада "фритредерствоны" (еркін сауда), немесе "протекционизмді" (өз
Фритредерство саясатын ең алғаш А.Смит өзінің "Абсолютті ар-тықшылық
Халықаралық сауда теориясы ХІХ ғасырдың басында Давид Рикардо
Егер де шет мемлекеттерден тауарды өз мемлекетіне қарағанда
Еңбекті бөлісу және мемлекеттердің тауар өндіруге мамандануы, өндірісте
Д.Рикардоның теориясы халықаралық саудаға тағы бір қадам жасады.
ХХ ғасырдың екінші жартысынан бастап халықаралық сауда жоғары
Халықаралық сауданың жедел өсуіне мынадай факторлар әсер етті:
Халықаралық еңбек бөлінісі мен өндірісті интернационалдаудың дамуы;
Экономикада жаңа салалардың пайда болуына және негізгі капиталды
Дүниежүзілік рыноктағы трансұлттық корпорациялардың белсенді қызметі;
Тарифтер мен сауда туралы Бас келісімнің шаралары арқылы
Көптеген елдердің импортына кедергілердің жойылып, кеден бажы төмендеп,
Сауда-экономикалық интеграция процестері дамып, жалпыға бірдей рыноктардың қалыптасуы;
Сыртқы рынокқа бейімделген экономикасы бар "жаңа индустриалды елдердің"
Соңғы онжылдықтарда сыртқы сауда динамикасының әркелкілігі біліне бастады.
Егер 1950 жылы АҚШ-тың үлесіне дүниежүзілік экспорттың 3/1
Сөйтіп, 90-жылдары Батыс Еуропа халықаралық сауданың орталығына айналды.
Бәсекеге қабілеттіліктің дүниежүзілік классификациясы төрт жүзге жуық критерийлерден
Женевада өткен дүниежүзілік экономикалық форумның баяндама-сында бәсекелікті нақты
Мамандардың болжауы бойынша ХХІ ғасырдың алғашқы жылдарында бәсекеге
Дамушы елдердің өз экспортын диверсификациялауға (шаруашылық қызметіне жаңа
Елдер арасындағы еркін сауданы қолдаушылар оның келесідей артықшылықтарын
Тұтынушыларға пайда түсіреді. Саудаға қойылатын кез келген шектеулер
Қайта қойылатын шектеулік шараларды болдырмайды. Басқа елдің бір
Дүниежүзілік сауданың ең қарқынды және өскелең дамып келе
Өнеркәсібі дамыған елдерде ғылыми сыйымды тауарлар экспорты жылына
Инжиниринг – клиентке көрсетілетін инженерлік қызметтердің жиынтығы. Оның
Лизинг – машиналар мен жабдықтарды белгілі бір мерзімге
Консалтинг – жобаларды дайындау және жүзеге асыру кезіндегі
Халықаралық саудада жедел дамып келе жатқан саланың бірі
Дүниежүзілік азық-түлік саудасының оған деген сұраныстың біршама азайғаны
Дүниежүзілік саудада жүріп жатқан процестерді талдасақ, оның басты
Ең ірі тоғыз халықаралық аймақтың сауда одақтарының құрамы
Еуропалық Одақ – Австрия, Алмания, Ұлыбритания, Италия, Ирландия,
Еуропалық еркін сауда ассоциациясы – Исландия, Норвегия, Швейцария,
Еркін сауда туралы Солтүстік Америкалық келісім – АҚШ,
Азия-Тынық мұхит экономикалық ынтымақтастығы – Австралия, Бруней, Малайзия,
"Меркосур" – Бразилия, Аргентина, Парагвай, Уругвай.
Оңтүстік Африкалық даму комитеті – Ангола, Ботсвана, Лесото,
Батыс Африкалық экономикалық және валюталық одақ - Кот'д
Оңтүстік Азиялық аймақтың ынтымақтастық ассоциациясы – Индия, Пакистан,
Анд пакті – Венесуэла, Колумбия, Эквадор, Перу, Боливия.
Аталған одақтастықтарды құрудың негізінде саяси, экономикалық тарихи мәні
Әлемдік рыноктар жүйесін қалыптастыру бағытында әлі де болса
1.2. Сыртқы сауда саясатының мақсаттары мен негізгі бағыттары
Тұрақты даму проблемасы ғаламдық масштабта шешілді. Бұл мағынадағы
Өйткені кез келген ұлттық саясат олардың нақты экономикалық
Сауда саясаты негізіне әлемдік кеңістіктегі мемлекеттердің өзара қарым-қатынастар
"Солтүстік-Оңтүстік" жүйесінің сауда саясаты халықаралық еңбек бөлінісінің тік
Өзара қарым-қатынастардың мұндай моделін "Солтүстік-Солтүстік" жүйесіндегі экономикалардың өзара
Кез келген жағдайда Солтүстіктің және Оңтүстіктің саудасы жөнінде
сыртқы сауда саясаты жөнінде;
халықаралық сауда саясаты жөнінде;
Сыртқы сауда саясаты дегеніміз – мемлекеттің басқа елдермен
Халықаралық сауда саясаты – ұжымдық жекелеген елдер тобының,
Сыртқы сауда саясаты атауымен мемлекеттің басқа елдермен сауда
осы елдің халықаралық еңбек бөлінісіне кіруінің дәрежесі мен
экспорт пен импорт көлемдерін өзгерту;
елді қажетті ресурстармен қамтамасыз ету (шикізат, энергия және
экспорт пен импорт бағаларының арақатынасын өзгерту.
Кейбір мақсаттар ұзақ мерзімді сипатта болады, мысалы халықаралық
Сыртқы сауда саясатының негізгі екі бағыты бар:
еркін сауда саясаты;
протекционизм.
Еркін сауда саясаты таза күйінде мемлекеттің сыртқы саудаға
Еркін сауда саясатының жүргізілуі экономикасы дамыған елдерге халықаралық
Протекционизм – отандық экономиканы шетелдік бәсекелестерден қорғауға бағытталған
Протекционизм елде белгілі бір салалардың дамуына көмектеседі. Аграрлы
Өзінің төтенше формасында протекционизм экономикалық автаркия түрінде болады,
Протекционизм дамушы елдерде ғана емес, өндірісі дамыған елдерде
Халықаралық саудадағы кедергілер:
Кеден тарифтері. Бұл импортқа келетін тауарлар және қызмет
Импорт үлесі. Бұл импортқа келетін қайсыбір тауарлар және
Басқа шектеулер. Аталғаннан басқа да елдер арасындағы сауда
Кеден тарифтерінің, импорт үлесінің және басқа да шектеулердің
Халықаралық сауданың шектелу себептері:
Ұлт қорғанысына байланысты салаларды қорғау. Ұлт қорғанысы үшін
Жаңа салаларды қорғау. Көптеген елдер, өздеріндегі индустрияландыруды бастағанда,
Экономиканы диверсификациялау. Бұл әрекеттің де дәлелі алдағы сияқты.
Зерттеулер көрсеткендей, осы шараларды іске қосудың уақытша параметрлері
Мысалы, Оңтүстік Корея, Бразилия және басқа елдер алғашқы
Осыған ұқсас әдістемені Тайвань қолданды. Ол жерде импортты
Сонымен бірге, сауда саясатының тиімділігі үшін импортты алмастыруды
Осылайша, көптеген елдер экспортты өңдеу дәрежесін арттыру ісін
Әлемдік нарықтың динамикалық, өзгермелі коньюнктурасы жағдайында аргентиналық нұсқа
Осы айтылғандардан мынадай қорытынды шығады: яғни сауда саясаты
Мысалы, қазіргі кезде барлық подсоциалистік мемлекеттер сыртқы сауда
Әр түрлі елдің сыртқы экономикалық саясатын зерттеу нәтижесінде
Осыған байланысты елдің экспорттық саясатында осы үшін қабылданатын
экспорттық салалардың дамуы үшін жағдайлар жасау немесе экспорттық
кейбір салалардың дамуын бағалау және импорттық өндіріспен бәсекелесу
егер белгілі бір саланың келешекте әлемдік нарықта белгілі
кедендік қорғау;
қаржылық және фискальдік ынталандыру;
қолайлы жағдайлар мен жеңілдіктердің басқа түрлерін құру.
Бұл жүргізілетін өнеркәсіптік саясат ұтымдылығы бар сыртқы сауда
Экспорттық-импорттық саясаты жүзеге асыру кезіндегі әдістемелік жолдар төмендегілерге
Осы жағдайда белгілі бір таңдалған құрал протекционистік режимге,
Аталғандардың бірінші режимі өз тіршілігінде уақытша параметрлермен шектелген
Осы кезде дамыған елдердің халықаралық экономикалық ұйымда-ры тарапынан
Әлемдік шаруашылық байланыстар интеграциясының тұжырымдамасын алға қою өзара
Импорттық саясатты жүзеге асыру кезінде төмендегідей әдістеме қолданылады:
Төлем балансының тең болмауы, экспорт тиімділігінің төмендеуі жағдайларында
Белгілі бір нақты мақсат пен қорғау дәрежесіне қол
Мұндай мысал Латын Америкасында, Шығыс Азияда кең танымал.
Құрылымды қайта құрудың қажеттілігі бірқатар салалардың өзгеруін қамтамассыз
Бірақ мұндай реттегіштерді қолдану саналы шектеулерде жүруі тиіс.
Сонымен қатар, мынаны атап өту керек, яғни сауда
Атап айтқанда, кедендік саясаттың болашағы зор, бірақ өз
Сонымен бірге, сыртқы сауданы реттеу шараларына, арсеналына төмендегі
Саудадағы негізгі ережелер сыртқы сауда ұйымының ережелері-мен реттеледі.
Бұл жағдайларда сауданы реттеудің негізі болып екі жақты
Ұлттық жүйедегі саудада қолданылатын ережелерде бір ізділіктің болмауы
Дамыған елдердің халықаралық саудасы негізінен сыртқы сауда ұйымының
Кесте 1.
Сыртқы сауданы реттеу шаралары
Тарифтік Қаржылық шаралар
- импорттық кедендік тарифтер - валюталық операцияларды жүргізу
Паратарифтік Автоматтық лицензиялау
- баж салықтары;
- импортық тауарларды енгізу кезінде алынатын төлемдері;
- кедендік жиындар;
- ішкі салықтар;
- мақсатты жиындар; - тауарларды шеттен әкелу мен
Бағаларды бақылау шаралары Мемлекеттік монополиялар
демпингке қарсы;
компенсациялар;
импорттық жиындар; - экспорт пен импортқа монополиялар
Сомдық реттеу Техникалық шаралар
- квоталар - стандарттар;
- сапа нормасы;
- қауіпсіздік нормасы.
Еларалық өзгешеліктеріне қарамастан, кедендік тариф құрылымына мыналар кіреді:
автономдық мөлшерлемелер; бұл мөлшерлемелер елге өте қолайлы жағдайлар
ҚЖР мөлшерлемелері;
Дамушы елдерінің тауарларына қатысты қолданылатын артықшылығы бар мөлшерлемелер.
Сыртқы сауды ұйымына мүше елдер, сыртқы сауданы реттеу
экономикалық мазмұндағы әкімшілік шаралар (тауар тапшылығы, төлем балансының
субъектілердің өзара келісімдері бойынша экспорт-импортты өз еркімен шектеу;
әділетсіз бәсекеге қарсы шектеулер немесе шаралар;
қоршаған ортаны қорғау, ұлттық қауіпсіздікті сақтау мақсатында енгізілетін
Мемлекет шаруашылық субъектілеріне кеңестер беруі және қандай да
Мемлекеттің сыртқы саудадағы өтімді құралдары әр түрлі тыйым
Сыртқы сауданың құралдарына екі жақты немесе көп жақты
Сыртқы сауда саясатының классикалық және негізгі құралы болып
Кедендік тариф – бұл баж салықтары қойылымының жүйеленген
Тарифтердің бағаларға әсер етуі ішкі сұраныс пен әлемдік
Әлемдік бағаға әсер ете алатын үлкен мемлекет жағдайында,
Кедендік баж салығы төмендегідей критерийлер бойынша бөлінеді:
Тауар қозғалысының бағыты бойынша.
Тауар қозғалысының бағытына байланысты импорттық, экспорттық және транзиттік
Баж салығын орнату әдісі бойынша.
Орнату әдісіне сәйкес баж салықтары адвалорлы, спецификалық және
Осыған байланысты импорттық тауарларды бағалау әдісінің маңызы жоғарылайды.
Спецификалық (арнайы) кедендік баж салығы өлшем бірлігінің абсолютті
Құрама (комбинированный) аралас баж салықтары жоғарыда көрсетілген екі
Баж салықтарының іс - әрекет бағыты бойынша.
Іс-әрекет бағыты бойынша преференциалды және дискриминациялық баж салықтары
Демпингке қарсы баж салықтары орын толтыру (компенсациялық) баж
Экономикалық саясат құралы ретінде тарифті қолданудың қарсыластары тарифке
Тарифтер экономикалық өсуді тежейді;
Тариф - тұтынушыларға салықтық ауыртпалықты ұлғайтады;
Импортталған тауарларға салынатын тариф жанама түрде елдің экспортына
Тариф жұмыстылықтың жалпы деңгейінің қысқаруына әкеледі;
Тарифтерді бір жақты енгізу көп жағдайда сауда соғыстарына
Ал тарифтерді жақтауға мынандай дәлелдер келтіріледі:
Тариф – жас салаларды қорғайды;
Тариф – жергілікті өндірушілерді ынталандыру құралы;
Тариф – бюджеттік түсімдердің маңызды көзі;
Тариф – ұлттық қауіпсіздікті, елдің халықаралық беделін қорғайды.
Кедендік тарифтер көп түрлілігі және орындайтын мәселелері бойынша
Тарифтік емес кедергілер үш топқа бөлінеді:
Белгілі бір отандық өндіріс салаларын қорғауға бағытталған импортты
Тікелей сыртқы сауданы шектеуге бағытталмаған, бірақ сондай нәтижеге
Сыртқы сауданы шектеуге тікелей бағытталмаған; бірақ сол нәтижеге
Квоталар мен лицензиялар. Квота (контингент) деп – белгілі
Импортқа квота енгізудің елдің әл-ауқатына тигізетін әсері мен
Экспорттық квоталар өте сирек қолданылады. Ол тек осы
Квотаның бір түрі болып экспортты ерікті шектеу келісімі
Квотаның басқа бір түрі тарифтік квоталар деп аталады.
Квоталар көбінесе лицензия негізінде бөлініп, осы жағдайда ол
Басқадай тарифтік емес шектеулер. Мемлекет валютаны пайдалану әдісін
Сыртқы сауданы шектеуде басқа да тарифтік емес шектеулер
Экспорттық субсидия дегенімізде мемлекеттің кәсіпорындардың экспортын ынталандыру мен
Қазақстандағы кедендік-тарифтік реттеу мынандай құқықтық-нормативті құжаттарға негізделген: 1991
Кедендік баж салығы қойылымдарының жүйеленген жиналымы ретіндегі кедендік
1.3. Халықаралық сауда саясатының мәні мен рөлі
Қазіргі кезде халықаралық ұйымдардың бірнеше түрлері құрылды: ол
Қазіргі кезде әлемде, халықаралық ұйымдардың қызметінің маңызы өсуде,
Халықаралық ұйымдардың мақсаты – оның құрамына қандай елдер
Дамыған капиталистік елдердің ұйымдары сауда, валюта, төлем балансы,
Халықаралық саудаға қатысатын елдер, осы облыста кездесетін түсініспеушіліктердің
Халықаралық саудаға қатысатын елдер келісімінде негізгі рөл сыртқы
ГАТТ құрылу себептері мен мақсаттары, жүзеге асыру принциптері.
Сауда мен тарифтер бойынша Басты келісім (ГАТТ) 1947
ГАТТ құрылуының негізгі мақсаты халықаралық сауданың ашықтығы мен
кедендік және басқадай саудалық шектеулерді жою;
халықаралық саудадағы дискриминацияны жою;
нақты табысты, сұранысты, сауда айырбасын жоғарылату.
Осы Келісімнің басты мақсаты болып елдер арасындағы сауда
Халықаралық сауда ұйымын құру тараптарының жоққа шыққанына байланысты,
АҚШ тарифтерді төмендету мақсаты американдық трансұлттық корпорациялар мүддесіне
1948 жылдың 1 қаңтарынан Басты келісім оған қол
ГАТТ негізгі ережелері мен принциптер жинағынан, тарифті анықтайтын
ГАТТ іс-әрекет негіздеріне төмендегідей принциптер салынған:
өзара саудада ең тиімді жағдай жасау мен дис-криминацияламау.
Ұлттық режим қатысушы елдердің ішкі салық пен алымдар
Халықаралық сауданы реттеу мөлшерлік шектеу емес, кедендік тариф
Көпжақтық сауда келіссөздері барысында кедендік тарифтердің бірте-бірте төмендеуі,
ГАТТ өзінің өмір сүру кезеңінде негізінен кедендік тарифтермен
«Уругвайлық» раунд және Дүниежүзілік сауда ұйымының (ДСҰ)
1994 жылы Дүниежүзілік Сауда Ұйымын құру туралы келісімге
ГАТТ орнына нақты құрылымды орнату қажеттілігін бірқатар себептерге
ДСҰ-ның ГАТТ-тан принципиалды айырмашылығы бар:
егер ГАТТ таңдалған ережелер мен келісімдер жинағы мен
ГАТТ уақытша сипатта болса, ДСҰ міндеттері тұрақты болып
ГАТТ ережелері тек тауарлар саудасына таралса,
ДСҰ төмендегідей қызметтерді атқарады:
көпжақты келісімдерге байланысты әкімшілік жұмыс;
әлемдік сауда жағдайын бақылау және кеңес беру;
халықаралық сауда палатасы (МТП) үшін форум ролін атқару;
сауда таластарын реттеудің механизімін қамтамассыз ету;
мемлекеттердің сауда саясатына юақылау жасау;
басқа халықаралық ұйымдармен қарым-қатынас жасау.
ДСҰ-ның негізгі ережесіне сәйкес, халықаралық сауданы реттеудің басты
Дүниежүзілік сауда ұйымы қазір ГАТТ-ың функцияларын атқарып, өз
Кесте 2.
ГАТТ шеңберіндегі сауда келіссөздерінің тізбесі
Келіссөздер жүргізілген орын Жылдар Қорытындылар
Женева (Щвейцария) 1947 Кеден тарифтерін төмендету
Аннеси (Франция) 1949 ---//---
Торки (Англия) 1950 ---//---
Женева 1956 ---//---
Женева 1960-1961
(Дилон Раунды) ---//---
Женева 1964-1979
(Кеннеди Раунды) Тарифтерді төмендету, демпингке қарсы кодексті жасау
Токио (Жапония) 1973-1979
(Токио Раунды) Тарифті төмендету, ГАТТ-тың міндеттерін жетілдіріп, күшейтетін
Пунто-дель-эсте (Ургувай) 1986-1994
(Ургувай Раунды) Кедендік кедергілерді азайту.
Дүниежүзілік сауда ұйымын құру туралы келісім. Қызмет көрсету
Байгісиев М. Халықаралық экономикалық қатынастар: Оқу құралы –
Дүниежүзілік сауда ұйымының Жоғарғы басқарушы органы-Министірлер конференциясы.
Дүниежүзілік сауда ұйымы ГАТТ-тың қатысуымен жасалған келісімдерінің толық
Дүниежүзілік сауда ұйымының құрылуы халықаралық экономикалық қатынастарды, оның
ДСҰ – бейбіт, қатар өмір сүру принциптерін мейлінше
Қазақстан дүниежүзілік сауда ұйымына мүше болуға дайындалуда. 1996
ЮНКТАД-тың негізгі қызметі: Әр түрлі әлеуметтік-экономикалық жүйеге кіретін
ЮНКТАД – халықаралық сауданың дамуына ықпал ететін және
ЮНКТАД – БҰҰ-ның әдейі арналған
Бұл жоспардың мақсаты әлемдік нарықта шикізат саудасының жағ-дайының
дамушы елдердің экспортын кеңейту нәтижесінде өнім мен қызмет
халықаралық рынокта шикізат тауарын қалыптастыру, дамушы елдердің көпшілігі
дамушы елдердің экспорттық қуатын ішкі және сыртқы ресурстарды
дамушы елдердің экономикасындағы қарыздың ықпалының әлсіреуі және қысқаруы;
"нашар дамыған елдерге" әдейі арналған шаралар қолдану, қазіргі
дамушы елдер арасындағы сауда-экономикалық байланысты кеңейтуге жағдай жасау,
ЮНКТАД қызметінде қазіргі кездегі ең маңызды сұрақтардың бірі
ЮНКТАД қызметтерінің бірі – халықаралық сауда жеңілдіктерін жасауға
валюта және қаржы;
теңіз тасымалдауы;
қауіпсіздендіру; технологиялық айырбас.
ЮНКТАД қазір өзінің дамуында өтпелі кезеңде тұр. VІІ
БӨЛІМ 2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЭКОНОМИКАСЫНЫҢ ЭКСПОРТТЫҚ СЕКТОРЫ ДАМУЫНЫҢ
2.1. Қазақстан Республикасы сыртқы сауда айналымына талдау
90—шы жылдардың бірінші жартысында сыртқы сауданың динамикалық дамуының
Сурет 1. 1995-2004 жж. Қазақстан Республикасының сыртқы
Кесте 3
1999-2004 жж. Қазақстан Республикасы сыртқы сауда айналымы (млн.
Атаулары 1999 2000 2001 2002
2003
2004
Тауар айналымы – барлығы 9526,7 13852,2 15085,1 16254,3
Экспорт 5871,6 8812,2 8639,1 9670,3 12926,7 20096,2
Импорт 3655,1 5040,0 6446,0 6584,0 8408,7 12781,3
ТМД елдері
Тауар айналымы 3114,3 5068,4 5954,1 5237,6 6912,8 10215,1
Экспорт 1510,5 2336,7 2644,6 2194,3 2980,5 4097,2
Импорт 1603,8 2731,7 3309,5 3043,2 3932,3 6117,9
Басқа елдер
Тауар айналымы 6412,4 8783,8 9131,0 11016,8 14422,6
Экспорт 4361,7 6475,5 5994,5 7476,0 9946,2 15999,0
Импорт 2051,3 2308,3 3136,5 3540,8 4476,4 6663,4
ҚР-сы Статистика агенттігінің деректері
1995-2004 жылдар аралығында Қазақстанның сыртқы сауда айналымы 3,5
Сурет 2. 1995-2004 жылдардағы экспорт пен импорт көлем-дерінің
2004 жылғы сыртқы сауда тауар айналымының өсуі 2002
Кесте 4.
1995-2004 жылдардағы Қазақстан Республикасы сыртқы саудасының негізгі көрсеткіштері
былтырғы жылға пайызбен
Көрсеткіштер 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
2002
2003
2004
Тауар айналымы 122,0 120,0 108,9 89,1 92,8 138,7
107,8
131,2
154,1
ТМД елдері 120,4 121,8 90,5 88,7 80,8 141,5
88,0
131,9
137,5
ТМД-дан тыс елдер 124,2 117,5 134,8 89,6 104,0
120,7
130,9
157,1
Экспорт 153,6 115,7 109,6 85,1 102,0 155,1 98,2
111,9
133,7
155,5
ТМД елдері 148,0 115,1 95,6 76,9 72,5 154,7
83,0
135,8
137,5
ТМД-дан тыс елдер 161,5 116,4 127,7 93,0 125,4
124,7
133,0
160,9
Импорт 100,8 111,4 108,3 93,0 84,7 121,2 120,1
102,1
127,7
152,0
ТМД елдері 101,8 128,5 86,1 100,1 87,0 136,9
91,8
129,2
155,6
ТМД-дан тыс елдер 99,4 118,7 142,4 86,3 82,2
112,9
126,4
148,9
ҚР-сы Статистика агенттігінің деректері
2004 жылы Қазақстан Республикаларының кәсіпорындары әлемнің 180 елінде
ТМД
Әлемнің басқа елдері
Суреттер 3,4. 1995-2004 жылдардағы Қазақстанның ТМД және әлемнің
(-), 1994=100%).
Қазақстандық экспорттық өнімдерді негізгі сатып алушылар Ресей Федерациясы
ТМД елдерімен жасалған экспорттық операциялардың ең жоғарғы көрсеткіші
Ағымды жылы біздің елімізге импорт көлемі қайтадан өсті
Жыл сайын өсудің импорттық түсімі 1 адам басына
Импорт тауарларын тұтынудың өсуі макроэкономикалық көрсеткіштердің динамикалық қатарларымен
Импорт түсімдерінің көлемінің артуы экономиканың кейбір салаларының дамуына
Импорттың әсер ету көлемі кондитерлік бұйымдар нарығын мысалға
Шоколадтан және шекерден жасалған кондитерлік бұйымдар нарығының сыйымдылығы
Бір жағынан кондитерлік бұйымдардың ұлттық нарығы толуына жақын
Негізінен импорт Украина, Түркия және Ресейден әкелінген өнімдер
Кондитерлік бұйымдардың ұлттық нарығында Ресейлік қатысу біздің елдің
Кондитерлік бұйымдардың Ұлттық нарығының лидерлері болып, өзгеріссіз ААҚ
Көптеген үлкен өндірушілердің өнімдері елдің барлық аймақтарында барына
Минералды су және алкогольсыз сусындар нарығы әрдайым (ресурстардың
Импорттың тауарлық құрылымында машиналар, жабдықтар мен көліктік құралдардың
Қазақстанның сыртқы сауда айналымының 48 пайызын импорт алады.
2004 жылы импорттың өсуі құнның есебінен, сонымен қатар
Кесте 5.
Импортталатын тауарлардың негізгі түрлері
(млн. АҚШ доллары)
Атаулары 1999 2000 2001 2002
2003
2004
1 2 3 4 5 6 7
Импорт – барлығы 3655,1 5040,0 6446,0 6584,0 8408,7
Импорттың жалпы көлемінен - өнімнің аса маңызды түрлері
Шай 27,2 21,5 25,1 24,9 31,2 44,1
Өсімдік майы, маргаринді қоса 37,2 45,8 53,3
50,4
54,3
Қант 85,9 89,0 127,6 100,8 132,2 153,0
Кондитерлік өнімдер 35,8 65,3 66,9 72,7 98,3 145,3
Алкогольді ішімдіктер, этил спиртін қоса 7,0 12,8
31,3
59,9
Өңделген темекі, темекі өнімдері 24,9 15,2 15,2 17,8
17,6
19,9
Көмір 18,6 12,1 4,7 5,2
10,1
14,7
Тас көмірден алынған кокс және жартылай кокс 39,5
58,7
173,3
Мұнай және газды конденсат 16,1 79,9 232,2 230,6
259,4
510,9
Мұнай өңдеу өнімдері 93,4 249,6 295,3 187,5 270,5
Табиғи газ 105,9 119,6 147,7 240,1 254,0 371,2
Электр энергиясы 67,1 39,6 42,1 29,1
42,6
70,4
Химия өнеркәсібінің өнімдері, пластмассалар, каучук
1272,4
1632,6
Олардан жаңа шиналар 32,0 55,8 73,1 73,2
94,7
126,5
Қара металдан жасалған құбырлар 82,4 208,1 377,8 256,9
384,8
487,7
Машиналар мен жабдықтар 961,0 1402,4 1811,3 1846,6
2152,5
3421,9
Көліктік құралдар
Олардан: 619,8 563,0 619,9 793,3 1222,8 1777,2
Жеңіл автомобильдер 214,5 213,8 222,9 223,6 347,7 549,1
Жүк автомобильдер 42,9 76,1 69,9 82,1 104,2 164,2
Саймандар мен аппараттар 97,1 134,9 156,5 163,4
ҚР-сы Статистика агенттігінің деректері
Импорттық өнімдерді негізгі жеткізушілерге Ресей Федерациясы (37,7% 2004
2004 жылы барлық импорттық жеткізілімдердің 47,9%-ы (1995 жылы
2004 жылы әлемнің басқа елдерінен импорт көлемі 52,1
1995 жыл 2004 жыл
Суреттер 9,10. Қазақстан Республикасы импортының тауарлық құрылымы
Әлемнің басқа елдері ішінде негізгі үлесті Еуропа алады,
Азия елдерінен импорттың өсуіне ( 2004 жылы 2003
2003 жылмен салыстырғанда Америка континентіндегі елдерден импорт 30,4%-ға
1995 жыл 2004 жыл
Суреттер 7, 8. Қазақстан Республикасы импортының географиялық құрылымы
Кесте 6. Қазақстан Республикасының негізгі елдер-сауда серіктестіктері бөлінісіндегі
Елдердің аттары 1999 ж. 2000 ж. 2001 ж.
млн. АҚШ долл. Нәтиже-сіне
%-бен млн. АҚШ долл. Нәтиже-сіне
%-бен млн. АҚШ долл. Нәтиже-сіне
%-бен млн. АҚШ долл. Нәтиже-сіне
%-бен млн. АҚШ долл. Нәтиже-сіне
%-бен млн. АҚШ долл. Нәтиже-сіне
%-бен
Барлығы 3655,1 100,0 5040,0 100,0 6362,8 100,0
Соның ішінде:
ТМД елдері 1603,8 43,9 2731,7 54,2 3305,6 52,0
ЕурАзЭҚ елдері 1425,6 39,0 2513,5 49,9 2971,7 46,7
Беларусь 38,3 1,0 39,5 0,8 46,1 0,7 54,4
Қыргызстан 32,5 0,9 30,1 0,6 32,5 0,5 31,9
Ресей
Федерациясы 1351,8 37,0 24392 48,4 2890,9 45,4 2540,4
3282,1
39,0
4812,5
37,7
Тәжікстан 3,0 0,1 4,7 0,1 2,2 0,0 2,8
ЕурАзЭҚ-тан тыс елдері 178,2 4,9 218,2 4,3 334,2
493,2
5,9
1066,8
8,3
Әзербайжан 4,3 0,1 10,0 0,2 10,6 0,2 15,6
Түрікменстан 17,8 0,5 43,4 0,9 77,5 1,2 74,6
Өзбекстан 92,7 2,5 70,5 1,4 80,2 1,3 84,9
Украина 58,1 1,6 81,2 1,6 154,9 2,4 215,6
Басқа елдер 5,3 0,1 13,1 0,3 11,0 0,2
Әлемнің басқа елдері 2051,3 56,1 2308,3 45,8 3057,2
4476,4
53,2
6663,4
52,1
Еуропа 1131,1 30,9 1258,5 25,0 1785,5 28,1 1869,7
Азия 447,4 12,2 612,8 12,2 704,4 11,1 921,2
Америка 451,4 12,4 403,5 8,0 527,0 8,3 637,7
Африка 15,9 0,4 26,1 0,5 24,9 0,4 19,9
Австралия и
Океания 5,5 0,2 7,4 0,1 15,3 0,2 11,4
19,8
0,2
23,6
0,2
2.2. Қазақстан Республикасының экспорттық құрылымына талдау
Экспорт – сыртқы нарықта өткізу үшін тауарлар, қызметтер
Әрине, бұл берілген анықтама осы түсінікпен байланысты теориялық
Сыртқы сауда ауданында республика көзге көрінерліктей жетістіктерге жетті.
Осы уақытта сыртқы экономикалық қызмет ауданында республиканың жетістіктері
Қазақстандық экспорттық өнімдерді негізгі сатып алушылар Ресей Федерациясы
Кесте 7.
Қазақстан экспорты мен импортының динамикасы (млн. долл.)
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
2002 2003 2004
Экспорт 5250 5911 6497 5334 5872 8812 8639
Импорт 3807 4241 4301 4314 3655 5040 6446
ҚР-сы Статистика агенттігінің деректері
ТМД елдерімен жасалған экспорттық операциялардың ең жоғарғы көрсеткіші
2004 жылы экспорттың жалпы көлеміндегі ТМД елдерінің үлесі
Экспорттың жалпы көлеміндегі ТМД елдерінің үлесі 2004 жылы
Қазақстандық өнімдерінің импортында Еуропалық Одақ елдерінің үлесі жылдан-жылға
2000 жылы өнеркәсіптік өндіріс көлемінің өсуімен және экспорттық
Беларусьқа экспорттың көлемінің 2001 жылмен салыстырған 2002 жылы
Кесте 8.
Кедендік Одақ елдері бойынша Қазақстан Республикасы экспортының динамикасы
Елдер
жылдар Кедендік Одақ елдері Соның ішінде:
Беларусь Қырғызстан Ресей Тәжікстан
1995 2535,3 54.2 74.9 2365.8 40.4
1996 2702,9 46.2 111.6 2484.4 60.7
1997 2097,6 58,4 63,5 1969,4 6,3
1998 1829,5 61,1 52,7 1711,8 3,9
1999 1422,9 39,0 31,1 1350,6 2,2
2000 2536,8 39,9 31,6 2459,8 5,5
2001 2757,3 48,4 24,2 2648,3 36,4
2002 1664,0 11,8 108,6 1497,8 45,8
2003 2212,6 12,6 156,4 1967,9 75,7
2004 3214,5 18,3 222,0 2838,1 136,1
5-ші кестеде көрсетілгендей, Қырғызстанмен экыпорттық белсенділіктің шегі 1996
Ресей Федерациясы Қазақстан Республикасының негізгі сауда серіктесі болып
Ресей Федерациясына экспорттық жеткізілімдердің ең жоғары шегі 2000,
Сурет 9. Қазақстандық экспорттың аймақтық құрылымы
2004 жылы ресейлік тұтынушыларға 2838,1 млн. долларға қазақстандық
1999 жылдары экспорттық операциялардың күрт қысқаруынан кейін Тәжікстанға
2004 жылы тәжікстандық тұтынушыларға 136,1 млн. долларға өнім
2004 жылы экспорттың жалпы көлеміндегі әлемнің басқа
1995 жыл 2004 жыл
Суреттер 10,11. Қазақстан Республикасы экспортының географиялық құрылымы
Кесте 9. Қазақстан Республикасының негізгі елдер-сауда серіктестері бөлінісіндегі
Елдердің аттары 1999 2000 2001
млн. АҚШ долл. Нәтижесіне
%-бен млн. АҚШ долл. Нәтижесіне
%-бен млн. АҚШ долл. Нәтижесіне
%-бен млн. АҚШ долл. Нәтижесіне
%-бен млн. АҚШ долл. Нәтижесіне
%-бен млн. АҚШ долл. Нәтижесіне
%-бен
Барлығы 5871,6 100,0 8812,2 100,0 8647,7 100,0
Соның ішінде:
ТМД елдері 1510,5 25,7 2336,7 26,5 2632,2 30,4
ЕурАзЭҚ елдері 1260,8 21,5 1882,2 21,4 1901,7 22,0
Беларусь 11,9 0,2 19,9 0,2 4,9 0,1 11,8
Қыргызстан 59,1 1,0 58,3 0,7 87,1 1,0 107,6
Ресей
Федерациясы 1146,5 19,5 1751,4 19,9 1748,4 20,2 1524,2
Тәжікстан 43,3 0,7 52,6 0,6 61,3 0,7 46,0
ЕурАзЭҚ-тан тыс елдері 249,7 4,3 454,5 5,2 730,5
Әзербайжан 30,9 0,5 46,8 0,5 69,2 0,8 113,1
Түрікменстан 12,6 0,2 7,1 0,1 14,1 0,2 15,2
Өзбекстан 66,0 1,1 133,5 1,5 148,8 1,7 103,5
Украина 129,7 2,2 254,2 2,9 490,5 5,7 291,8
Басқа елдер 10,5 0,2 12,9 0,1 7,9 0,1
Әлемнің басқа елдері 4361,1 74,3 6475,5 73,5 6015,5
Еуропа 1980,1 33,7 2744,3 31,1 2694,8 31,2 2943,6
Азия 836,0 14,2 1210,6 13,7 1446,4 16,7 2144,4
Америка 1516,0 25,8 2499,0 28,4 1861,9 21,5 2352,0
Африка 27,7 0,5 19,4 0,2 12,0 0,1 45,5
Австралия и
Океания 1,3 0,0 2,2 0,0 0,4 0,0 0,4
Америкаға қазақстандық өнімдердің экспорты 2004 жылы 2003 жылмен
Экспорттың тауарлық құрылымының негізгі үлесін шикізаттық өнімдер алады.
Экспорттық тауарлардың ішінде өте аз экспортталатын тауарлар өңдеу
2004 жылдың қаңтар-қыркүйегін 2003 жылдың қаңтар-қыркүйегімен салыстырғанда экспорттың
2004 жылы 1995 жылмен салыстырғанда экспорттың жалпы көлемінде
Отандық тұтынушылардың ішкіден сыртқы көзге қайта бағытталуы ішкі
1995 жыл 2004 жыл
Суреттер 12,13. Қазақстан Республикасы экспортының тауарлық құрылымы
Кесте 10.
Экспортталатын тауарлардың негізгі түрлері
(млн. АҚШ доллары)
Атаулары 1999 ж 2000 ж 2001 ж 2002
2003 ж
2004 ж
Экспорт барлығы
5871,6
8812,2
8639,1
9670,3
12926,7
20096,2
Экспорттың жалпы көлемінен- өнімнің аса маңызды түрлері бойынша
Мұнай және газ конденсаты 2309,3 4249,0 4254,7 5027,9
Көмір 155,9 164,5 232,2 172,4 249,7 266,8
Мұнай өңдеу өнімдері 57,8 100,3 129,3 119,3 252,5
Сазбалшық (алюминий оксиді) 135,3 161,0 186,7 173,0 228,9
Тазартылған мыс және мыс қорытпалары 527,6 665,8 609,0
616,5
1011,1
Өңделмеген қорғасын 49,0 59,7 54,7 54,9 46,8 83,4
Темір кені және концентраты , темір кенінің жентегін
179,1
435,3
Жайпақ қара металл илегі, ақ қаңылтырды қоса 600,5
931,3
1047,1
Ферроқорытпалар 225,3 280,9 315,1 340,8 451,8 827,7
Бидай 267,1 449,8 319,2 328,9 522,6 389,6
Мақта талшығы 46,1 85,3 84,7 104,6 140,3 170,9
Өңделмеген мырыш 167,4 179,6 157,7 156,1 144,9 216,9
Жаңа сойылған, салқындатылған немесе тоңазытылған ет және ішек-қарын
0,7
0,4
Минералдық немесе химиялық тыңайтқыштар 5,9 1,3 4,4 13,7
17,9
33,5
Жүн 7,3 4,6 4,9 4,8 4,8 5,4
ҚР-сы Статистика агенттігінің деректері
Шикізаттық бағыттағы отандық кәсіпорындардың мамандануын өзгерту талпынысы нақты
Қазақстан Республикасының негізгі елдер-сауда серіктестері бөлісіндегі экспорттың құрылымы
Толығымен 2004 жылы 2003 жылмен салыстырғанда сыртқы сауда
2004 жылы Қазақстан Республикасының ТМД елдерімен сауда көлемі
Қазақстан экспортының ауытқуына әсерін тигізіп отырған ішкі факторлармен
Осының барлығы территориялық, сондай-ақ салалық аспектіде белсенді құрылымдық
Республикада бұрын халықтың тұтынушылық сұраныс қамтамасыз етіп қана
Осының барлығы, келесідей шешім жасауға мүмкіндік береді: сыртқы
Республиканың өндірістік потенциалының дамуын шектейтін жоғарыда аталған мәселелермен
Жоғарыда көрсетілгендей, Қазақстан бірнеше салыстырмалы артықшылыққа ие, оның
2.3. Қазақстанның экспорттық саясатына баға беру
Қазақстанда жүріп өткен экономикалық қайта құру соңғы онжылдықта
Билігіміздің сыртқыэкономикалық саясатқа талдауы мен Ұлттық экспортты ынталандыру
Атап көрсету керек, сыртқы саудадағы қалыптасып отырған жағдайлар
Осыған байланысты, күнібұрын келесідей шешім жасауға болады, басты
Сондықтанда үкіметтің орталық тапсырмасы экспортты жылдамдаты мен ынталандыру
Біріншіден, әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, салымның бірлігіне 100
Екіншіден, экспорттың үлесі Қазақстанның ЖІӨ-нің 50 пайызынан артық.
Үшіншіден, экспорттың жоғары және тұрақты өсуін қолдау шетелден
Төртіншіден, эконометрикалық талдау жолымен Қазақстанның өнеркәсіптік өндірістің өсуі
Осылай, трендтік талдау нәтижесінде ұлттық экспорт мәндері мен
Паралық корреляцияның есебінен алынған нәтижелер Қазақстаннның билігімен ортамерзімді
Бесіншіден, екі көрсеткіштің онжылдық мәндері (1995-2004 жж., 14-ші
Сурет 14. 1995-2004 жылдардағы Қазақстанның өнеркәсіптік өсуі мен
Алтыншыдан, өндірістің өсуі негізінен өз өнімдерін экспорттайтын кәсіпорындармен
Жетіншіден, жалпылама қабылданған әлемдік корреляцияның болуына байланысты, 100
Сегізіншіден, ұзақ перспективада 14-16 млн. адам халқы бар
Ұлттық экспорттың ағымдағы жағдайына талдау. 1991 жылы Қазақстан
ҚР сыртқы сауда саясатын зерттеу барысында, оның 1991
Кеңес заманында Қазақстанның индустриализациясы жүзеге асырылып, экономикасы дамыды,
Барлық ішкі, республикааралық және сыртқы сауда мемлекеттік тапсырыстар
Бұрынғы КСРО елдерімен сауда, негізінен, екі жақты үкіметаралық
Тәуелсіздікті жариялағаннан кейін, Қазақстан сыртқы экономикалық іс-әрекетін ырықтандыру
Сыртқы экономикалық іс-әрекетті ырықтандыруда алғашқы маңызды қадам 1993
20-дан астам кәсіпорындар сыртқы экономикалық іс-әрекетте жеңілдіктерге ие
Жақын арада Қазақстан Еуразиялық экономикалық ынтымақтастықтың басқа елдерімен
Экономикалық бағдарламаларды өткізу барысында елдің экономикасында құрылымдық қайта
Кесте 11.
1999-2004 жж. Қазақстан экспорты құрылымының динамикасы (%)
Өнімдердің атаулары 1999 2000 2001 2002
2003
2004 1999 - 2004
Азық-түлік тауарлары және оларды өндіру үшін шикізаттар 8,2
6,0
3,0 5,2
Минералды өнімдер 43,6 43,9 55,3 58,1 64,3 68,3
Химиялық өнімдер, пластмассалар, каучук 6,2 6,2 4,3 4,8
3,5
3,3 4,4
Сүрек, целлюлоза және ұағаз бұйымдары 0,2 0,3 0,1
0,1
0,1 0,2
Бағалы металдар және олардан жасалған бұйымдар 4,6 5,1
1,9
1,7 2,6
Бағалы емес металдар және олардан жасалатын бұйымдар 32,2
20,4
19,4 22,5
Машиналар, жабдықтар, көлік, саймандар 2,5 2,5 2,6 2,6
1,9
1,6 2,3
Өзгелері 2,2 2,2 1,4 1,5 1,9 0,7 1,4
Экспорт – барлығы 100 100 100 100 100
ҚР-сы статистика агенттігінің деректері бойынша «ААА+» есептері
Сонымен қатар айтып кету қажет, еліміздің ауыл шаруашылығының
Экспорттық ағымдардың сәйкестендірілуі көзқарасы жағынан, Қазақстан Республикасының жалпы
Дамушы экономикалы елдердің қатарынан дамыған елдер қатарына мемлекеттің
Экспортты мемлекеттік қолдаудың юристік талдауы. Экспорттаушыларды мемлекеттік қолдау
Кесте 12.
1999-2004жж. Қазақстан экспортындағы жеке елдердің үлесі, (%-бен)
Елдер 1999 2000 2001
2003
2004 1999-2004
Ұлыбритания 8,9 3,4 2,5 3,4 1,1 1,2 2,2
Германия 5,2 5,9 6,2 5,9 1,1 1,1 2,7
Италия 9,1 7,5 9,8 11,2 7,8 15,5 11,0
Нидерланды 5,1 2,9 2,6 1,7 1,4 2,3 2,2
Швейцария 6,2 5,3 5,3 4,7 13,0 18,7 12,3
Қытай 7,0 8,5 7,3 7,6 12,8 9,8 10,1
Виргин аралдары 0,1 6,7 11,6 5,1
4,7
3,8 5
Бермуд аралдары 1,6 13,9 14,9 14,1
17,0
0,0 9,7
Ресей 29,6 20,4 19,4 20,2 15,2 14,1 17,0
Өзгелері 27,3 25,5 20,3 26,1 25,9 33,5 27,8
Экспорт – барлығы 100,0 100,0 100,0 100,0
100,0
100,0 100,0
ҚР-сы статистика агенттігінің деректері бойынша «ААА+» есептері
Корректілі талдаудың нәтижелері көрсетіп отырғандай, 1992-1996 жылдар үлгілеріндегі
Жалпыға анық, қарыз алушылардың қаржылық мүмкінсіздігінің нәтижесінде үкіметтік
03.12.1992 жылғы ҚР-ның № 13-18/И-1019 мемлекеттік кепілдемесі
19.05.1993 жылғы ҚР-ның № 26-15/136 мемлекеттік кепілдемесі
07.06.1993 жылғы ҚР-ның № 26-15/8347 мемлекеттік кепілдемесі
03.04.1995 жылғы ҚР-ның № Ф. 22-3/5 мемлекеттік кепілдемесі
11.03.1996 жылғы ҚР-ның № 27-1 -Г/3-96 мемлекеттік кепілдемесі
10.07.1996 жылғы ҚР-ның № 3 мемлекеттік кепілдемесі
20.11.1996 жылғы ҚР-ның № 0000019 мемлекеттік кепілдемесі
Үкіметтен мемлекеттік кепілдеме алған және экспорт үшін сыртқы
Юридициялық қауіпсіздігі келесіден құрылды, жоғарыды көрсетілген қарыздардың үлкен
Шетел несиелендірушілердің алдында ҚР-ның міндеттемелерін орындау мақсатында және
Біздің деректер бойынша, елдің экономикалық билігімен ұлттық экспорттаушыларды
Атқарушы және заң шығарушы биліктердің нормативті-құқықтық актілерінің негізгі
Осыған орай, экспорттаушыларды мемлекеттік қолдау бойынша Үкіметтің іс-қимылдарымен
Басқа жағынан, экспортты ынталандыру бойынша биліктермен бұрын қабылданған
1994 жылы лицензиялау (34 өнімге дейін) мен квоталауға
1994 жылы 15 шілдеде ҚР Президенті Қаулысымен "Экономикалық
1995 жылы ҚР сыртқы саудасын ырықтандыруда мынандай қадамдар
1995 жылдың қаңтарында Ресей, Қазақстан, Беларусь Кедендік Одағы
1995 жылдың 11 қаңтарында Қазақстан Республикасы Президентінің "Сыртқы
1995 жылы 23 наурызда Президент Жарлығымен "ҚР шетелдік
1996 жылы экспорттық өнімге салынатын барлық кедендік баж
1997 жылы бәсекелестікті жоғарылату мақсатында тауар импортындағы шетелдік
1997 жылдың 20 шілдесінде ҚР Кеден Комитеті мен
1997 жылдың 28 ақпанында ҚР Үкіметі "ҚР тікелей
Сөтіп, көріп отырғанымыздай, сыртқы сауданың ырықтандырылуы қаржы секторының
Сыртқы сауда ырықтандырылуы ішкі рынокқа ғана әсер етіп
Қазақстан Европа Одағы, АҚШ, Канада, Скандинав елдерінің рыноктарында
1993 – Европа Одағы, 1992ж. – Канада, 1994ж.
Алдыңғы жылдардағыдай, 1998 жылы да елдің сауда балансы
Әлемдік қаржы дағдарысына байланысты Қазақстан Республикасына импорт көлемі
Экспорт құрылымында дәстүрлі түрде басым бөлігі минералды өнімдер,
Қазақстан Республикасының импорты ресей рублінің құнсыздануына байланысты ресей
Жоғарыда көрсетілген жағдайларға байланысты Қазақстан 1999 жылдың қаңтар
Кейінірек, Қырғызстан мен Өзбекстаннан әкелетін тауарларға 200% кедендік
Бұл шаралар – Қазақстанның сыртқы саудасындағы протекционизм бағытындағы
1999 жылы Қазақстанның сауда режимін реттейтін бірқатар заңдар
Сөйтіп біз көріп отырғанымыздай, он жылдан аса мерзімде
Қазақстан әлемдік сауда ұйымына кіргенде төмендегідей міндеттемелерін қабылдауы
Кедендік тарифтерді күрт төмендетіп, тарифтік емес шараларды бүтіндей
Ауыл шаруашылық өніміне субсидия мен дотацияларды жою;
Кедендік процедуралары ДСҰ талаптарына сәйкес келтіру;
Өзінің тауар, қызмет көрсету мен капитал нарығын максималды
ДСҰ барлық міндетті нормалар мен міндетті ұстану;
ДСҰ-ға кіргеннен кейін Қазақстан төмендегідей артықшылықтарға ие бола
Болашақта баламасы жоқ сыртқы сауда тәртібінің ырықтануы мен
Қазақстанға қатысты барлық сауда бөгеттері алынып тасталатындықтан, әлемдік
Республикалық әр түрлі елдердің экономика мен сауда тәртіптері,
Сауда стратегиясы мен сыртқы сауда саясатын ашық және
Қайшылықтарды халықаралық нормалар мен тәртіптер негізінде реттеу;
Құқықтық-нормативтік базаны қабылданған халықаралық стандарттарға сәйкес келтіру.
Қазақстан сыртқы саудада болашақта қандай бағытты: ырықтандыру немесе
Соңғы он жылдықтар кезеңінде әлемдік сауданың ырықтанырылуы халықаралық
Сөйтіп, әлемдік сауданың ырықтандырылуы, елдің экономикалық өсудің өндіріс
Қазақстанның егемен ел ретінде Біріккен Ұлттар Ұйымына және
Қазіргі кезде Қазақстанда қолданылып отырған сыртқы сауда режимі,
облыстардың лицензиялар беру құқығын жойып, сыртқы экономикалық байланыстар
барлық лицензиялар мен квоталарды (үлестірді) аукциондарда сатуды заңдастыру
Экспорттық салалар мен өндірістің дамуын жетілдіре беру мен
Қазақстанның сыртқы экономикалық байланыстар саласындағы орнын тұрақтандырып, рөлін
Экспорт мүмкіндіктерін ұлғайта беру үшін интенсивті ауыл шаруашылығын,
Аталған салалар мен өндірістерді шұғыл дамыту мемлекеттің
Қазақстанның халықаралық саудадағы рөлін күшейту үшін оған тән
Қазақстанды дамыған елдер қатарына қосатын факторларға халқының жаппай
Экономиканың шикізаттық бағыты, шетел инвестициялары мен жаңа технологияларға
Валюталық бағамдар мен экспорт динамикасы. ҚР-ның сыртқы экономикалық
Төлемдік баланс статистикасына талдау, Үкімет пен елдің Ұлттық
Шикізаттық ресурстардың массалық экспорты, елдің өндіргіш күштерін отвлекая,
Атап көрсету қажет, бірнеше жыл бойына валюталық бағамды
Тауарлар мен қызметтер экспортын экспортын ынталандыру бойынша экономикалық
Ағымдағы шот бойынша төлемдік баланс сальдосыгың және валюталық
Біріншіден, елдің ақшалай биліктерімен жоғарлатылған валюталық бағамды ұзақ
Екіншіден, валюталық жоғары бағамдарды тұрақты қолдау аралығында (1994-1999
Ақпарат көзі: Экономикалық талдаудың азиялық агенттігінің есептері
«ААА+» ҚР-сы статистика агенттігі мен ҚР-сы Ұлттық банкінің
Сурет 15. 1995-2004 жж. валюталық бағам мен
Үшіншіден, 12-ші суреттен көруге болады, 1999 жылғы сәуірлік
Төртіншіден, Қазақстанның экономикалық және ақшалық билік өкілдерінің
Бесіншіден, 1,7 млрд. доллар сомасындағы ағымдағы шоттағы тапшылық
Алтыншыдан, отандық экономикалық саясатты, жекелеп алғанда бағамдық саясатты
Осыған орай, ағымдағы шот балансының активі мен пассивтерінің
Валюталық бағамның тиімділігінің (тиімсіздігі) басқа маңызды критериі тауарлар
Қазақстан Республикасы экспортының энергия тасымалдаушылар мен металдар сияқты
Ақпарат көзі: Экономикалық талдаудың азиялық агенттігінің есептері
«ААА+» ҚР-сы статистика агенттігі мен ҚР-сы Ұлттық банкінің
Сурет 16. 1994-2004 жж. Қазақстанның экспорт динамикасы
Тауарлық баланс диаграммасы экспорт деңгейінің валюталық бағамға тәуелділігін
1999 жылдың 5 сәуір айында ҚР үкіметі мен
Осы шешімді қабылдауға әлемдік қаржы дағдарысы, ТМД елдерінің
Сөитіп, бұл шара экспортқа бағатталған салаларды қолдану, импортты
Бүгінгі күні Қазақстанның 120 астам елдермен сауда қатынастар
Экспорт пен импорт құрылымын бағалауда оның дәстүрлі болып
Қазіргі уақытта ҚР сыртқы саудасының даму бағыттарына:
импорт құрылымын рационализациялау;
жергілікті өндірушілерді ынталандыру үшін протекционистік саясат жүргізу;
өндірісті жаңарту үшін қазіргі заманғы технология мен құрал-жабдықтар
1999 жылдың екінші жартысынан бастап Қазақстандағы экономикалық жағдайдың
Сәуірдегі тенге девальвациясынан кейін 2000 жылы, яғни көтермелі
Қазіргі елдегі қалыптасқан сыртқы экономикалық жағдай биліктегілерге жоғары
Осылай, Қазақстан шикізаттық ресурстар үлесін біруақытта төмендету кезінде
БӨЛІМ 3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЭКСПОРТҚА БАҒЫТТАЛҒАН СЫРТҚЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ
3.1. Қазақстан Республикасы экспортын ынталандыру саясаты мен мемлекеттік
Экспортты ынталандырудың үкіметтік саясаты. Сыртқыэкономикалық және саудалық саясаттың
(2003жылдың аяғымен - 2005 жылдың басындағы) Қ.Тоқаевтың Үкіметімен
Үкіметтің саудалық саясаты ырықсыздандырылған сыртқы сауданы ұстануды құптайды.
Үкіметтің әрекеті. Экспортқа бағытталған өндірісті приоритетті дамыту, жаңа
Үкімет тиімді маркетингті жүргізу, көрмелерді ұйымдастыру, жарнамалық роликтерді,
Сыртқы нарықта тауарлар демпингісін болдырмау, отандық тауар өндірушілерді
Экономиканың стратегиялық маңызды секторларында отандық өндірушілерді қолдау келесідей
Үкімет Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібінің бәсекеқабілеттілігін жоғарлату мен
Сыртқы және ішкі сауда ауданындағы қатынастарды реттеу мақсатында
(2002 жылдың аяғы – 2004 жылдың басындағы) И.
Жақын ардағы бірінші кезектегі тапсырмалар:
Индустрия салаларында жаңа шектеулер мен өндірістерді дамыту үшін
Оның қызмет етуін қамтамасыз ету өндірістері мен инфрақұрылымның
ЕурАзЭҚ, ОАҚ, ТМД, ШОС және ЭҚҰ шегінде экономикалық
Халықтың денсаулығын жақсарту, салауытты өмір сүру салтын пропагандылау.
Сыртқы сауда. Сыртқы сауда ауданында негізгі күш сыртқы
Шешу жолдары:
экспортты диверсификациялау мен импортты рационалдандыру үшін жағдайлар жасау;
бидай мен металдарын нарықтарының жағрафиясын кеңейту, мұнай экспорты
қорғаушылық, демпингке қарсы және басқа да шараларды тиімді
нақты секторда қойылған тапсырмалармен тығыз байланысатын Қазақстанның нақты
аймақтық және екіжақты келісушілік шегінде көршілес мемлекеттердің нарығында
ЕО елдерінің нарықтарына отандық тауарлар мен қызметтердің түсуіне
Осыған орай, жоғарыда айтылған бекітілімдерге сәйкес, екі үкіметтік
Экспортты ынталандырудың мемлекеттік бағдарламасының жоғарыда суреттелген концепциясы (2002-2004
Экспортты альтернативті мемлекеттік-құқықтық қолдауы (2003-2013 жылдарға Қазақстанның қазіргі
Юрисприденциялық позиция жағынан ҚР-сы экспорттаушыларының құқықтарын қорғау
«Инвестициялық тәуекел» дефинициясының бірнеше құқықтық және экономикалық талқыламалары
бірінші – экспорттаушының инвестициялы-коммерциялық тәуекелі;
екіншіден – экспорттаушының инвестициялы-коммерциялық емес тәуекелі.
«Инвестициялы-коммерциялық емес тәуекел» түсінігін былай анықтауға болады: ел
Экспорттаушының инвестициялық тәуекелін сақтандыру мен кепілдендірудің негізгі принциптері
Экспорттық несиелерді берушілер мен экспорттаушыларға берілген мемлекеттік кепілдеме
ҚР-сы экспорттаушыларын мемлекеттік қолдау тапсырмаларын орындауға жауапты атқару
ҚР-ның мемлекеттік кепілдемесіне экономикалық және құқықтық мінездегі міндеттемелер
экспортқа бағытталған инвестициялық жобаларды өткізудің түрлерініне қайшылық келтірмеу
қалай болса да экспортқа бағытталған инвестициялық жобаларды өткізу
негізінен инвестициялық келісімде қарастырылған экспортты инвестициялау шарттарын өзгертетін
ҚР-сы резиденті міндеттемелерін орындамағанда немесе толық орындамағанда, соныменен
Соңғы жылдары шикізаттық ресурстардың массалық экспорты жылдан-жылға өсуде.
Өңдеу өнеркәсібі өнімдерінің экспорт деңгейін нақты көтеру үшін
Мемлекеттік сақтандыру және кепілдеу объектілері ҚР-сы кедендік территориясынан
Экспорттаушының инвестициялы-коммерциялық емес тәуекелдеріне жатқызуға болады: а) тауарлар
кепілдеме иесін немесе тауар контрактісі бойынша оның саудалық
экспорттық операциялар мен коммерциялық қызметті әрі қарай жүргізуге
экспорттық несиені төлеу мен қызмет етуі үшін қажетті
Экспорттаушының нвестициялы-коммерциялық тәуекелдеріне жататындар: а) Қазақстанның кедендік территориясынан
Мемлекет инвестициялы-сақтандыру жағдайларының тууының ашықтылығын қатаң бақылау үшін
а) ҚР-сы экспорттаушыларының инвестициялық тәуекелдерін сақтандыру мен кепілдендіру
б) жіберілген пайданы өтеу бойынша экспорттаушылардың міндеттемесінің тууы
в) Қазақстанның резидент еместері мен басқа резиденттерінің қатысуымен
г) қоршаған табиға ортаны ластау;
д) егер экспорттаушы басқа тұлғаға тигізген залалдарын
е) экспорттаушының зияткерлік мүлік объектілеріне зиян келтірілсе;
ж) егеде сақтандырылған тәуекел мемлекеттік кепілдеме иесі өзі
з) егер де сақтандырылған тәуекел ҚР-сы Үкісетінің экономикалық
и) егерде мемлекеттік кепілдеме иесі немесе сақтандырылған экспорттаушы
Республикалық және аймақтық деңгейде экспортты мемлекеттік қолдау шаралары
мемлекеттік кепілдікпен коммерциялық банктердің ұлттық экспорттаушыларды ұзақмерзімді және
құзырлы органмен экспорттық жобалар мен операцияларды қаржыландыру бойынша
жаңа нарықтарды игеру бойынша экспорттаушының бастапқы үш немесе
экспорттық тауарлар қатынасында іске асырылатын жарнамаға салықты төлеуден
экспорттаушыларды ақпаратты-кеңестік қызмет ету, оларға маркетингтік, құқықтық, дипломатиялық
өндірумен және әрі қарай тауарлар мен қызметтерді экспорттаумен
қабылдауға дайындалып жатқан нормативті құқықтық актілердің экспорттаушылардың экономикалық
экспорттаушылар қызметтерін қолданатын монополистердің бағасын мемлекеттік реттеу;
экспорт көлемін көтеруге тікелей жағдай жасаған Қазақстанның елшілері
ұзақ уақытқа ұлттық экспорт көлемі (10-15%) мәнді төмендеу
екінші деңгейлі банктермен экспорттаушылар қатынасында факторингтік және факторингтік
қосымша құнмен тауарларды ең жақсы бәсекеқабілетті экспорттаушыны марапаттау
3.2. Қазақстан Республикасының экспорттық саясатын жетілдіру жолдары
Қазақстанның экономикалық потенциалы оның экономикасы бүгінгі даму
Интенсивті пайдалануға және табиғи ресурс экспортына ерекше сүйенген
Қазақстанда, көптеген елдердегідей табиғи ресурстардың үлкен қорларымен, яғни
Маңызды транзитті потенциалға ие болған Қазақстан үшін өте
Көрініп тұрғандай, Қазақстан экономиканы дамытудың әр түрлі варианттарын
Ұлттық өндірушілік күш жүйесінің құрылуының маңызды аспектісі
Барлығына бәсеке қабылетті бола алатын және сонымен қатар
Бірінші сатыда тұрған елдерде көбінесе базалық өндіріс факторлар
Екінші сатыда (инвестиция сатысы) жетістік потенциалы әлдеқайда көбірек
Үшінші сатыдағы экономикада негізгі қозғалыс жаңалық береді, яғни
Қазақстан көптеген параметрлер бойынша бірінші сатыда тұр. Экономика
Инвестиция сатысына шығу тек кризистан кейінгі периодта
Бізде бір ел барлығына үлгере алмайды және етпеуі
Селективті бағдарлама экономиканың бірнеше секторларға бөлінуін болжайды. Олардың
Осы кезеңде икемді автоматтандыру техникалық жабдық шығаруға қатысты
Сол уақытта, ішкі нарықта және жақын шетел нарықтарында
Сонымен қатар есте қалдыру қажет, егер қазіргі кездегі
Отын-энергетикалық және металлургиялық жинақтар алдыңғыдай экспортты саясаттың негізгі
Осы арада республиканың экспортты бағытталған салалардың даму перспективаларына
3.3. Қазақстанның Әлемдік сауда ұйымына кіруінің перспективалары
Қазақстан Республикасының ел басшысы Н.Ә.Назарбаев атап көрсеткендей, біздің
Сол үшін Қазақстанның жүргізуші сауда жүйесіне мүше болуының
Белгілі ғой, 1994 жылғы Тарифтер мен сауда жөніндегі
Осы мақсатпен, біздің көз қарасымызға, зерттеу соны неге
Біздің көзқарасымыз бойынша, бұл үшін Әлемдік сауда ұйымының
біріншіден, Қазақстан Республикасы өзіне міндеттемелерді алуы қажет
дискриминациялық сауданың дамуы; кедендік баж салығы арқылы қалауын
екіншіден, Қазақстан Республикасы бірін қалдырмай қорытуы міндетті:
1994 жылғы Тарифтер мен сауда жөніндегі Бас келісім;
Ауыл шаруашылық жөніндегі келісім;
Санитарлық және фитосанитарлық нормаларды қолдану жөніндегі келісім;
Саудадағы техникалық кедергілер жөніндегі келісім;
Саудаға қатысы бар инвистициялық шаралар жөніндегі келісім;
1994 жылғы Тарифтер мен сауда жөніндегі Бас келісімінің
Алдын ала жүкті тиеп қою инспекциясы жөніндегі келісім;
Импорттық лицензиялау процедурасы жөніндегі келісім;
Субсидия және компенсациялық шаралар жөніндегі келісім;
Қорғау шарасы жөніндегі келісім;
Қызмет көрсету саудасы жөніндегі Бас келісім;
Ережелер мен келіспеушіліктерді реттеу процедурасы жөніндегі келісім;
Азаматтық авиациядағы сауда жөніндегі келісім;
Сүтті тағамдар жөніндегі келісім;
үшіншіден, Қазақстан Республикасы ӘСҰ Жоғарғы органына – БҰҰ
төртіншіден, Қазақстан Республикациясының конституциясының және Әлемдік сауда ұйымының
бесіншіден, ӘСҰ Министерлік конференциясының Бас Советі зерттеу және
Сонымен қатар келешекте:
Тауарлармен сауда жасау жөніндегі Совет, мамандандырылған комитеттердің қызметін
Қызмет көрсету саудасы жөніндегі Совет Қазақстан Республикасы ГАТС
Интеллектуалды жекеменшік құқығының саудалық актісі жөніндегі Совет сәйкес
алтыншыдан, Қазақстан Республикасы ӘСҰ мүшесі болғанда, оның барлық
Сонымен қатар, ӘСҰ келесідей фактілерге құқықты емес екенін
Қазақстан Республикасының Үкіметіне өзінің ішкі сауда саясатын қалай
Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне және суверенитетіне қол сұғу;
Республикада жекеменшік қатынасын реттеу сұрақтарына араласу; Қазақстанның макроэкономикалық
Қазақстанның қызмет көрсету және тауарлар нарығының тарифті қорғанысының
Шетел кәсіпорнының коммерциялық қалаулары үшін Қазақстанның қоршаған ортасына
Жетіншіден, Қазақстан Республикасының ӘСҰ-на кіруіне келесідей мүмкіндіктер жасайды:
шет елдер және жеке кәсіпкерлермен тауарлық сауда жасаудың
әлемдік экономикаға Қазақстанның интеграция процесінің күшеюі;
ӘСҰ мүше елдермен сауда және қызмет көрсету саудасының
Елде болжалған сауда-инвестициялық ортаның құрылуына, Қазақстанға шет ел
Қазақстандық тауарлар мен қызмет көрсету экспорты үшін,
ӘСҰ мүше-елдер жүйесінде Қазақстанның саудалық режимінің болжалуы.
ӘСҰ ережелері мен нормаларын бұзған жағдайда орнын толтыруын
Қазақстан Республикасының саудалық заңдылықтары халықаралық нормалар мен стандарттарға
сегізіншіден, Қазақстан Республикасының ӘСҰ кіргеннен көретін шығындарына келесілерді
Қатал халықаралық бәсекелестікті, яғни Ұлттық өндірушілерді ойсыратуға және
Экспорттық өнімге жәрдем беруді қолданбау.
Сыртқы экономикалық қызметтің анықталған бағыттарына мемлекеттің әсер етуінен
Импорттық тауарларға сандық шектеулерді қолданбауы;
ӘСҰ кіру кезінде жоғары алынған міндеттерге кедендік баж
Тауар және қызмет көрсету нарығына кіруінің шектеулері үшін
Қабылданған міндеттерді қатал орындау, орындалмаған жағдайда тауарлық санкцияларды
Сол үшін алдын ала шоғырланған ел-үміткерлер алдын-ала ойланылған
Қазақстанның осы халықаралық ұйымға мүше болғаннан көретін
Біріншіден, Қазақстанның приоритеті және экономикалық қалаулары, шарттары мен
Екіншіден, халықаралық саудалық қатынастың қиын жүйесінде республикасының қалауын
Үшіншіден, сауда-экономикалық саласында шет елдермен ынтымақтастық әрекет етуші
Жоғарыда көрсетілгендермен байланысты, Қазақстан Республикасының ӘСҰ кіруін асықтырмауға
Сонымен қатар, осы халықаралық ұйымға кіру, шынында да
Импорттың кедендік тарифті орташа шамамен 20%-ға дейін төмендету,
Ауыл шаруашылық өнімдеріне импорттық кедендік тарифті орташа шамамен
Кедентдік тарифтің максималды ставкасын 15% асырмау;
Тарифтік емес шараларды тарифтікке ауыстыру;
Ауылшаруашылық өніміне дотация мен субсидияны тоқтату, кедендік процедураларды
ӘСҰ форсирленген кіруді жақтаушылар келешекте экономиканы және сыртқы
Сол үшін терең анализсіз осы міндеттерді орындау бүгінгі
ӘСҰ мүше болғаннан экономиканың барлық салалары мен секторлары
Осылай, жоғарыда айтылғандарды есепке ала Қазақстан Республикасы 1996
Сол жылы ӘСҰ Секретариатына Қазақстан Республикасының сыртқы сауда
Сол кезде ӘСҰ кіру процесінің координация мақсатында Қазақстан
Осылайша Қазақстан ӘСҰ қосылуды және Тариф және сауда
Сонымен қатар Республикада жүргізілген жұмыс берілген бағытта келесідей
- ӘСҰ міндетті құжаттарды дайындау және таныстыру;
- ұлттық заңдылықты халықаралық нормалар мен ережелерге сәйкесінше
- ӘСҰ жаңа мүше-серіктестерімен екі немесе көп жақты
ӘСҰ ережесі бойынша, ӘСҰ қосылуға елден өтініш берілгеннен
Осы байланыста 1996 жылы 6 ақпанда ӘСҰ кеңесінде
Осы бүгінгі күнге Жұмысшы топтың жеті мәжілісі өтті
Қазақстанның ӘСҰ Жұмысшы тобына қосылудағы бастапқы этап процесінде
Ақпараттық этап аяқталғаннан кейін қосылу процесінің сатысы басталды
Сол келіссөздер жүргізілген кезде 1997-1998 жылдар аралығында Қазақстандық
1997-1998 жылдары жүргізілген келіссөздер қорытындысы бойынша Қазақстан заңдылық
1999-2000 жылдар аралығында ӘСҰ Секретариатына МВК (Межведомственная комиссия)
2000 жылдың қазанында Женевада ӘСҰ 16 ел-өкілдерімен ресми
2001 жылы 12-13 шілдеде Қазақстанның ӘСҰ кіруі туралы
Берілген мәжіліске Қазақстан қабылданған заңдар тізімі кірген сыртқы
Сонымен қатар, экспорттық субсидиялар сұрақтары бойынша және АҚШ,
Жұмысшы топтың мәжіліс кезеңінде осы ұсыныстарды талқылау бойынша
Елдің көбі тауарлар мен қызмет көрсету нарығына шығару
Сол уақытта Қазақстанның ұсынысына АҚШ, Австралия және Европалық
Көбінесе олар келесі міндеттерді орындауды талап етеді:
жұмыс істеуші деңгейде импорттық кедендік баж салық ставкасын
барлық секторлық ықыластарға қосылу;
тарифті эскалацияны (матаға, керамикаға, аяқ киімге, балыққа) есепке
Келіссөз жүргізілген кезде қызықтырылған елдермен қызмет көрсету сферасында
2001 жылы 12-13 желтоқсанында ӘСҰ Секретариатында Қазақстанның ӘСҰ
Екі жақты келіссөздердің маңызды қорытындысы тарифті ұсыныстарға келісу
2002 жылы 13 желтоқсанда Қазақстан Жұмысшы топтың бесінші
2004 жылдың 4 наурызында Қазақстан Республикасының ӘСҰ кіруі
Жұмысшы топтың кездесулерінің нәтижесі осы Бас сауда ұйымында
Ескеру керек, контрсеріктестіктер болып екі жақты келіссөзге Европалық
Ауыл шаруашылығы бойынша көп жақты келіссөздер шеңберінде қазақстандық
Толығымен Жұмысшы топтың мүше-елдері екі және көп жақты
Сонымен қатар 2004 жылдың басында Женевада Қазақстанның Әлемдік
Келіссөздерге ӘСҰ 40 шамасындағы мүше-елдері қатысты. Басты тақырыптың
Осылай, бұл құжатта тауарлар және қызмет көрсетулер экспорты
Келіссөздер жүргізілген уақытта келіссөз жүргізуші-елдер, сонымен қатар: АҚШ,
Осылайша, қазақстандық келіссөз жүргізуші командаға Қазақстанның ӘСҰ қосылу
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2002 жылдың 29 мамырында
ҚОРТЫНДЫ
Үшінші мыңжылдықта айрықша мәнді халықаралық сауда әдістемесі мен
Қазақстан Республикасының сыртқы саудасын қалыптастыру селективті жуықтап келу
Селективті бағдарлама экономиканың бірнеше секторларға бөлінуін болжайды. Олардың
Осы кезеңде икемді автоматтандыру техникалық жабдық шығаруға қатысты
Отын-энергетикалық және металлургиялық жинақтар алдыңғыдай экспортты саясаттың негізгі
Осы арада республиканың экспортқа бағытталған салалардың даму перспективаларына
Қазақстан Республикасының саудалық заңдылықтары халықаралық нормалар мен стандарттарға
Біздің еліміздің халықаралық экономикалық қатынастардың бүкіл өсіп кеңеюіне
Сол үшін Қазақстанның жүргізуші сауда жүйесіне мүше болуының
Қазақстан ӘСҰ қосылуды және Тариф және сауда бойынша
Әлемдік сауда ұйымының мүшелігіне өту нәтижесі туралы
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Закон Республики Казахстан «О мерах защиты внутреннего рынка
Закон Республики Казахстан «О таможенном деле в РК»
Закон Республики Казахстан «О либерализации внешнеэкономической деятельности»
Постановление Кабинета министров Республики Казахстан «О порядке экспорта
Постановление Кабинета Министров Республики Казахстан "О ставках таможенных
Постановление Кабинета Министров Республики Казахстан "О порядке экспорта
Указы Президента Республики Казахстан: «О таможенном тарифе РК
Указ Президента Республики Казахстан имеющий силу закона «О
Устав Всемирной торговой организации (т.е. Соглашение об учреждении
Арынов Е.М. Экспортная ориентация национальной экономики. – Алматы:
Агентство Республики Казахстана по статистике //Статистическое обозрение Казахстана,
Адеми Ерасылова - "О международно-экономической основе вступления Казахстана
Буглай В.Б., Ливенцев Н.Н. Международные экономические отношения: Учебное
Казахстан и ВТО. В 2-х частях. Часть 2
Колесова В.Г., Осьмова М.Н. Мировая экономика / Экономика
Кажымурат К. Избранные научные труды. – Алматы: Казахстан
Кенжегузин М.Б. Экономика Казахстана на пути преобразования. –
Мадиярова Д.М. Стратегия формирования внешнеэкономической политики. – Алматы:
Сарсембаев М.А. Таможенное право: Учебное пособие. – Алматы:
Сарсембаев М.А. Международное торговое право: Учебное пособие.
Семенов К.А. Международные экономические отношения: Курс лекций. –
Статистический ежегодник Казахстана 2004-2005г.г.; Статистический сборник / Под
Статистический сборник «Инвестиционная деятельность Республики Казахстан. – Алматы,
Темиргалиев. Внешнеэкономическая деятельность Казахстана: Учебное пособие. – Алматы,
Арыстанбеков К. Казахстан и ВТО: шансы и упущения
Акчшева С. и др. Проблемы вступления Казахстана в
Анализ экспортных возможностей Казахстана // Саясат, 2002, №
Адеми Ерасылова - "О международно-экономической основе вступления Казахстана
Арынов М. О финансовых механизмах экономического роста //
Есентугелов А. Стратегия безопасности экономического развития Казахстана в
Импорт как составляющая внешнеторговой деятельности Республики Казахстан //
Кулекеев Ж. Открытая внешнеэкономическая политика Казахстана в контексте
Киреева А. Расширение и развитие экспортных производств Казахстана
Кошанова Д.А., Кошанова Ж.А. Внешнеторговые партнеры Казахстана и
Мясников А. Н. Роль ВТО в современной торговле,
Назарбаев Н.А. конкурентоспособному Казахстану, конкурентоспособной экономике, конкурентоспособной нации!
Устав Всемирной торговой организации (т.е. Соглашение об учреждении
Оразбаков Г. Применение защитных мер: проблемы и перспективы
Процесс вступления Казахстана в ВТО и оценка последствий
Рахимова Б. Инвестиционные ресурсы как фактор развития импортозамещающих
Цифры, факты, комментарии. Внешнеэкономическая деятельность // Экономика и
Экономикалық талдаудың азиялық агенттігімен экспортты ынталандыру ауданында ҚР-сында
60
Сыртқы сауда
Халықаралық сауданының альтернативті теориялары
Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық саудасын талдау
Сыртқы саудадағы мемлекеттік саясат
Қазақстанның экспорты мен импорты
ҚР сыртқы сауда жүйесі
Сыртқы сауда саясатының мақсаттары
Сыртқы экономикалық байланыстар жүйесіндегі қаржы қатынастарының теориялық мәні
Сыртқы экономикалық қызметте саясаттың қалыптасуы
ҚР сыртқы экономикалық қызметінің дамуы