Республикалық бюджет
Мазмұны
Кіріспе........................................................................................................................5
І Бюджет салық және ақша несие саясатының теориялық
негіздері.
Қазіргі салық жүйесіне сипаттама және бюджет салық саясаты......6
Ақша айналысы және ақша жүйесі........................................................9
Ақша-несие саясатының мәні мен құралдары.....................................13
ІІ Бюджет – салық және ақша-несие саясатының
2.1. Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі.........................................17
2.2. Салық органдарының қызмет етуінің шарттары мен
себептері және олардың Қазақстанның нарықтық
экономикасының аяқтанудағы ролі...........................................................22
2.3. Бюджет – салық және ақша-несие саясатының үйлестіру
механизмі.........................................................................................................30
Қорытынды..........................................................................................................34
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі...............................................................36
Кіріспе
Қаржылық байланыстардың орасан зор әр алуандығында жеке ортақ
І Бюджет салық және ақша несие саясатының теориялық
негіздері.
1.1.Қазіргі салық жүйесіне сипаттама және бюджет салық саясаты.
Салық жүйесін мемлекет пен және заңды тұлғалар арасындағы
Салық жүйесі мемлекет қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі
Қазақстан Республикасының 1991 жылдың 25-желтоқсанында қабылдаңған «Қазақстан-Республикасындағы
-шаруашылықты жүргізудің еркіндігі;
-меншік түрлерінің бір-біріне өзара тепе-теңдігі;
-шаруашылық жүргізуші субъктілер мен мемлекет арасындағы қатыстардың қүқықтык,
Бұл заң салық жүйесін құрудың басты принциптерін, алым
Осы заң бойынша салық төлеушілер мен салық қызметі
Қабылданған Заңға сәйкес
13 — жалпы мемлекеттік салықтар;
11 — міндетті түрде төленетін жергілікті салықтар мен
18 — жергілікті салықтар мен алымдар енгізілді.
Салықтар негізін пайдаға салынатын салық, табыс салығы, қосылған
1.2. Ақша айналысы және ақша жүйесі.
Ақша реформасы валюталардың тұрактылығын, ақша айналымын күшейту және
Дееальеация латынша «de» - төмендеу, «valко» - тұрмын
Қазақстанда, 1999 ж. қыркүйегінде Оңтүстік-Шығыс Азия мен Ресейдегі
Ревальвация латынша «rе» - жаңару және « vаlко»
Латынның «denominatio» сөзін аударғанда деноминация «қайта атау» дегенді
Деноминация бүгінгі таңдағы Қазақстанда өткізілмеген, бірақ Ресейде 1998
Қазақстанда ақша реформасын өткізу қажеттілігі бірқатар ерекше себептермен
-көп жыл бойы әкімшіл-әміршіл және жоспарлы орталықтандырылған шаруашылық
-бағалау көп жағдайда төмендеген немесе нақты орындалған деңгейден
-орталықта бекітілген баға өнімнің өзіндік құнынан көп артта
-экономикның шығындылығынан, үлкен өнімсіз ысыраптардан мемлекеттік бюджеттің тапшылығы
1.3. Ақша несие саясатының мәні мен құралдары.
Нарық жағдайында банк жүйесі екі деңгейде болады: Орталық
Орталық банк ұлттық валютаны айналымға шығарады, мемлекеттің алтын
Орталық банк ақша ұсынысын ақша базасына және мультипликаторға
Қазақстан Ұлттық банкі мемлекеттік ақша-несие саясатын анықтайтын және
Ақша-несие — бұл айналыстағы ақша жиынын, несие көлемін,
Шаруашылық жағдаятына байланысты ақша-несие саясатының екі типі болады:
рекстрикциялық ақша-несие саясаты;
экспанциялық ақша-несие саясаты. Рекстрикциялық ақша-несие саясапгы — екінші
Экспанциялық ақша-несие саясаты — несие беру көлемін кеңейтумен,
Ақша саясатының құралдарын төмендегідей топтастыруға болады.
Ақырғы мақсат:
а)экономиканың өсуі;
ә) толық жұмысбастылық;
б)бағаны түрақтаңдыру;
в)төлем балансын тұрақтандыру.
Аралық мақсат:
а)ақша жиыны;
ә) пайыз мөлшерлемесі;
б) айырбас курсы.
Құралдары:
а)несие берудің лимиті, пайыз мөлшерлемесін тікелей реттеу;
ә) міндетті резервтер нормасының өзгеруі;
б)есептеу мөлшерлемесінің өзгерісі;
в)ашық нарықтағы операциялар.
Тікелей (а) және жанама (ә,б,в) құралдарының арасында айырмашылықтар
Соңғы мақсаттар жалпы экономикалық саясаттың, сонымен қатар қазыналық,
ІІ Бюджет – салық және ақша-несие саясатының
2.1. Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі.
Мемлекетгің орталықтаңдырылған ақша қорын қалыптастырумен және пайдаланумен байланысты
Бюджет тапшылығын ақша эмиссиясы есебінен жабуға болмайтындығы заңмен
мемлекеттік қарыздар шығару;
кредит ресурстарын пайдалану.
Тапшылықты азайту немесе жою мақсатымен секвестрлеу — ағымдағы
Кірістер мен шығыстардың құрамы мен құрылымы нақты әлеумет-тік-экономикалық
Нарықтық қатынастарға көшкенге дейін КСРО-ның мемлекеттік бюджетінің кірістері
Дағдыдағыдай, кірістердің көзі салықтар немесе оларға бара-бар төлемдер
Бюджет жүйесі туралы заңға сәйкес бюджеттің құрылымы мыналардан
1) түсімдерден;
- кірістерден;
- альшған ресми трансферттерден (грантгардан);
бұрын бюджеттен берілген кредиттер бойынша негізгі борышты өтеуден;
2) шығыстардан және кредит беруден:
шығыстардан;
кредит беруден;
3) бюджет тапшылығынан (профицитінен);
4) бюджет тапшылығын (профицитті пайдаланудан) қаржыландырудан.
Өз кезегінде кірістер:
салықтық түсімдер;
салыққа жатпайтын түсімдер;
капиталмен жасалатын операциялардан алынатын кірістер болып бөлінеді.
Бюджетгік түсімдердің бұл үш категориясы алынған ресми трансферттер
Бюджеттен берілген кредиттерді өтеу санаты бюджеттік кредиттер бойынша
Бюджеттің шығыстар бөлігі функционалдық топтардың шығыстарын қаржыландыруға жұмсалады.
Мемлекеттік борышқа қызмет ету жөніндегі шығыстар "борышқа қызмет
Кейін бюджетке өтеу түрінде қайтаруға жататын, басқа эко-номикалық
Бюджет тапшылыгы шығыстар мен бюджеттен қайтарымды негізде бөлінген
Мемлекеттік бюджеттің соңғы бөлігі — бюджет тапшылыгын (профицитті
2.2. Салық органдарының қызмет етуінің шарттары мен
себептері және олардың Қазақстанның нарықтық
экономикасының аяқтанудағы ролі.
Мемлекеттің салықтық қызметі Қазакстан Республикасының салық жүйесі ауқымындағы
Мемлекеттің салықтық қызметі;
1) Мемлекет аумағындағы республикалық және жергілікті бюджеттерге алынатын
2) Барлық салық төлеушілердің өздеріне тиесілі салықтық міндеттемелерін
Мемлекеттің салықтық қызметі:
салықтар мен өзге де міндетті телемдерді белгілеу;
мемлекеттің салық жүйесінің қазіргі кезең талаптарына сай кұрылуына,
салық төлеушілердің өз салықтық міндеттемелерін біржақты — ерікті
4)салық салу саласындағы мемлекеттік органдар мен арнайы салық
5)салық органдарының қызметтерін тиімді ұйымдастыру және салықтык қүқықтарын
салықтық міндеттемелердің айтарлықтай көлемде орындалмағанына орай олардың мәжбүрлі
салықтық зандарды бұзғаны үшін заңи жауапкершілік белгілеу және
салық салу саласындағы салық органдары мен салық төлеушілердің
тиімді ағымының арнасын кеңейту мақсатында инвесторларға салық салу
ҚРПрезиденті;
ҚР Парламенті;
ҚР Үкіметі;
Жергілікті Мәслихаттар мен әкімдіктер;
ҚР экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі;
ҚР Қаржы министрлігі;
Қаржы министрлігінің Салық комитеті;
ҚР Қаржы министрлігінін Кедендік бақылау комитеті;
Астана, Алматы қалалары және облыстар мен аудандардағы және
1)мемлекетгік өкімет билігі органдары:
а) жоғарғы өкілді және заң шығарушы орган —
ә) жергілікті өкілді органдар — Мәслихаттар;
2)Мемлекеттік аткарушы билік (мемлекеттік баскару) органдары:
а) жалпы кұзыретті органдар:
Қазақстан Республикасының Үкіметі;
жергілікті әкімдіктер;
з) арнайы құзыретті органдар:
Каржы Министрлігі, оның тиісті басқармалары мен бөлімдері;
Каржы министрлігінің Салық комитеті;
3)Қаржы министрлігінің Кедендік бакылау комитеті.
Салықтық кызметтің негізгі құқықтық әдістеріне:
салық зандарын шығару;
салық зандарына тәуелді және сол зандарды атқару мақсатында
жекеленген салықтық - құқықтық актілер шығару;
Қазақстан Республикасының салық және бюджет заңнамаларында белгіленетін барлық
КЕСТЕ1
Қазақстан Республикасының бюджет кірістерінің көлемі мен құрылымы
Түсімдердің атауы млн. тг
ТҮСІМДЕР 722034 100,0
I.КІРІСТЕР 649000 89,9
Салықтық түсімдер 603396 93,0
Соның ішінде:
Корпоративтік табыс салығы 272632 45,2
Қосылған құнға салынатын салық 222161 36,8
Акциздер 6019 1,0
Салықтық емес түсімдер 39348 6,1
Капиталмен жасалған операциялардан алынатын кірістер 6256 0,9
II.АЛЫНҒЫН РЕСМИ ТРАНСФЕРТТЕР 57630 8,0
III.КРЕДИТТЕРДІ ҚАЙТАРУ 15404 2,1
Дерк көзі: Қаржы Министірлігінің статистикалық бюлетені №6 маусым
КЕСТЕ 2
Республикалық бюджет шығыстарының көлемі мен құрылымы.
Млн. теңге
ШЫҒЫСТАР 773893 100,0
ШЫҒЫНДАР 734809 94,9
1.Жалпы сипаттағы мемлекеттік қызмет көрсетулер 44066 5,7
2.Қорғаныс 40435 5,2
3.Қоғамдық тәртіп және қауіпсіздік 73822 9,6
4.Білім беру 23241 3,0
5.Денсаулық сақтау 19105 2,5
6.Әлеуметтік қамтамасыз ету және әлеуметтік көмек 202043 26,1
7.Тұрғын үй-комуналдық шаруашылығы 10321 1,3
8.Мәдениет,спорт,туризм және ақпараттық кеңістік 12879 1,7
9.Отын-энергетика кешені және жер қойнауын пайдалану 8486 1,1
10.Ауыл,су,орман,балық шаруашылығы және қоршаған ортаны қорғау 43040 5,6
11.Өнеркәсіп және құрылыс 1395 0,2
12.Көлік және байланыс 59663 7,7
13.Басқалар 68345 8,8
14.Борышқа қызмет көрсету 34338 4,4
15.Ресми трансферттер 93630 12,1
КРЕДИТТЕР 39085 5,0
СЫЗБА 1
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі
Қазақстан Республикасының
бюджет жүйесі
Мемлекеттік бюджет
Ұлттық қор
Республикалық бюджет
Жергілікті бюджет
Республикалық маңызы
бар қала
бюджеті
Облыстық
бюджет
Астана
бюджеті
Республикалық
маңызы бар қала
ауданының
бюджеті
Ауданның
(облыстық маңызы
бар қаланың)
бюджеті
Астана
ауданының
бюджеті
Ауылдық округтер мен
кенттердің бюджеті
СЫЗБА 2
Мемлекеттік бюджеттің сапалық сипаттамасы
НЕГІЗГІ ҚАРЖЫ ЖОСПАРЫ ҚОНДЫР МА БӨЛІГІ
(СУБЪЕК-ТИВТІ ЖАҒЫ)
МЕМЛЕКЕТ ЗАҢЫ
ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ
ДАМУДЫ БАСҚАРУ МЕХАНИЗИІ
БАЗИС
БӨЛІГІ
(ОБЪЕК- ТИВТІ ЖАҒЫ) МЕМЛЕКЕТТІҢ
ОРТАЛЫҚТАНДЫРЫЛҒАН
АҚША ҚОРЫ
РЕСУРСТАР
ЭКОНОМИКАЛЫҚ КАТЕГОРИЯ
ҚАТЫНАСТАР
М Е М Л Е К Е Т
2.3. Бюджет – салық және ақша-несие саясатының үйлестіру
механизмі.
Орталық банк жоғарыда аталған құралдары арқылы ақша-несие саясатының
1) ақша жиынын белгілі бір деңгейде ұстап тұру
2) немесе пайыз мөлшерлемесін ұстап түру (икемді монетарлық
Ақша саясатының варианттары ақша нарығының графигінде әр түрлі
Егерде ақша айналымының күтпеген, кездейсоқ өзгерісі нақты айнымалылардың
1)Орталық банк саясатының салдарынан нақты ақша ұсынысының
Ақша нарыгындағы пайыз мөлшерлемесінің өзгеруі;
Пайыз мөлшерлемесінің динамикасына байланысты жиынтық шығындардың (әсіресе инвестициялық
Жиынтық сұраныстың өзгеруіне байланысты өнім көлемінің өзгерісі.
Ақша ұсынысының өзгерісі мен жиынтық ұсыныс реакциясының арасыңда
Ақша нарығының реакциясы қисығының тікшелеу болуынан ақшаға
Ақшаға сұраныс пайыз мөлшерлемесінің өзгеруіне байланысты сезімтал болса,
Табыстау механизмі қадамдарының бұзылуына байланысты ақша саясатының төмендеуі
Мысалы, ақша нарығында пайыз мөлшерлемесінің болымсыз өзгерісі немесе
Экономикадағы құлдырау және ақшаға сұраныстың азаюы жағдайында Орталық
Ақша-несие саясаты көлемді сыртқы кешеуілдеуге ие бола алады
Қорытынды
Қорыта айтқанда Экономиканы реформалау 1-2 жылдың ішінде мүмкін
Экономикадағы құлдырау және ақшаға сұраныстың азаюы жағдайында Орталық
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1.Артыкова Б., Назыкеева Б. «Саяси экономия» жоғарғы оқу
арналған оқулық. Алматы, 1990 жыл.
2. Әубәкіров, Я.Ә., Абдуллаев А.А. «Саяси
3.Әубәкіров «Экономика теория негіздері» Алматы, 1999жыл.
4.Әубәкіров Я.Ә., Байжұмаев Б.б., Жақыпова Ф.Н., Т.П.
5.Дүйсенбаев К. Ш., Э.Т. Төлегенов., Ж.Г. Жұмағалиева
«Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау» Алматы, 2001ж.
6. «Заң» Республикалық құқықтық, ғылыми практикалық
журнал Астана 2000ж №9
7. Мельников В.Д., Ілиясов К. «Қаржы» Алматы, 1994ж.
8. Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. Кәсіпорын экономикасы.
9. Назарбаев Н.Ә. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы
мен дамуының стратегиясы. Алматы, 1992ж.
10. Қазақстан Республиксының еңбек туралы заңы. Алматы 2000ж.
11.Үмбеталиев А., Ғ. Керімбек «Кәсіпорын экономикасы
және кәсіпкерлік» Алматы, 2002ж.
12. Ілиясов Қ.Қ., Құлпабаева С. Қаржы. Алматы, Алматы
13. Сейітқасымов Ғ.С. «Ақша, несие, банктер» Алматы,
14. Сәбден О., Тоқсанова А. Шағын кәсіпкерлікті басқару.А,2002ж.
АННОТАЦИЯ
Курстық жұмыста мемлекеттік бюджет түсінігі, мәні мен құрылымы,
Курстық жұмыс 36 бет компьютерлік текстте берілген.
5
Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен ролі туралы
Бюджет жүйесі туралы
Мемлекеттік бюджет жүйесі және бюджет құрылысы
Бюджет баланысы. Бюджет тапшылығы
Бюджет жүйесі және бюджет құрылысы
Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы мен құрылымы
Бюджет жүйесі және бюджет құрылымы
Мемлекеттік бюджет жүйесі және оның теориялық негіздері
Мемлекеттік бюджетті жоспарлау мен болжаудың теориялық және методологиялық негіздері туралы
Республикалық және жергілікті бюджеттердің жобаларын қарау және бекіту рәсімі