Жалақы және еңбекті нормалау

Тақырыбы: Еңбекақы төлеу системасын ұйымдастыру және оның нарықтық
Жоспар
Кіріспе
І Тарау Нарыкты экономика кезеңіндегі еңбек және еңбек қатынастары
1.1. Еңбек туралы ұғым және оның тарихи дамуы
1.2. Нарықты экономика кезіндегі еңбек және еңбек қатынастары
ІІ Тарау Жалақы және еңбекті нормалау
2.1 Жалақы ұғымы және оны реттеудің әдістері
2.2Енбекке ақы төлеу жүйесі
Қорытынды
Кіріспе
Нарықтық экономика және оған өтпелі кезеңдердегі кәсіпорын жұмысының нәтижелілігін
шығарылған өнімінің өтіміне, оның бағасына және өзіндік
құнына байланысты, былайша айтқанда, рынок тауарларының
көбеюіне, сұрыпталымының ұлғаюына, тұтынушылардың сұранысына және олардың сапасы мен
Тәжірибе көрсеткендей, еңбек шығындары ресурстардың шығынын төмендетуге, унемді пайдалануға
Еңбекті мөлшерлеу - жабдықтау жүйесін және еңбек жөніндегі шараларды
Нарықтық қатынас кезеңінде еңбекті мөлшерлеу ағымдағы міндеттерді ғана қарастырып
Өнімнің үдемелі шығын мөлшерін қалдану кәсіпорынның экономикалық жағдайының жоғарылауына
Еңбск мөлшерлеудің мақсаты өндіріс жәнс еңбек өтілнің нәтижелі қолдануын
Еңбекті мөлшерлеу пәні жоғары оқу орыңдарында экономистер, инженерлер, басқарушылар
І Тарау Нарыкты экономика кезеңіндегі еңбск және
еңбек қатынастары
1.1. Еңбек туралы ұғым және оның тарихи дамуы
Еңбек - адамның өз кажеттерін қанағаттандыру үшін табиғат заттарының
Еңбек процесінің жай мезеттері - мақсатқа сай қызмет яғни
Еңбек туралы ұғым көптеген авторлардың ғылыми еңбектерінде, оқулықтарында келтірілген.
Мыңдаған жылдар бойы коғамның төменгі қатарындағы адамдар тәулігіне 12-15
Кейбір ғылыми деректердс еңбек адам қызметінің негізгі үш белгісінен
Өз әрекетін ұғыну адам әрект етпес бұрын алдымен оның
Энергиялық шығын - бір істі орындау үшін еңбек әрскетіне
Еңбектің нәтижесі еңбек
Еңбек туралы ғылым XIX ғасырдың екінші жартысында анық жариялана
Тейлорлық оқудың методологиясының негізі ретінде атауға болады:
еңбск процестерін тәсілге, қозсалысқа,
әр жұмысшыға қажетті
жұмысшыларды тиімді жұмыс
енбек процестерін зерделеу
"жұмысшы-чемпиондардың" еңбегін
6) белгіленген уақыт
жүмысшылар орындаушыдар болып есептеледі де жұмысқа дайындықты,
жұмысшының басқа жұмыстарға алаңдамауы және өндірістік процестерді
Тейлордың теориясын басқа да ғалымдар зерделеп,
Ағылшын ғалымы Г. Эмерсон бір ғана жұмысшының емес, барлық
Американың ғалымы Ф. Гилбрт зерттеуін толассыз-жиын өндірістерінде жүргізеді. Еқбекті
Айтылғандарға қарай еңбектің қандай түрі болса да уақыт кезеңіне
Сонымен, Б.М. Генкин "еңбек - адамдардың дамуына және ресурстарды
Қазақстан Республикасының "Еңбек туралы" Заңында: еңбек - адамдардың өмірі
1.2. Нарықты экономика кезіндегі еңбек және еңбек қатынастары
Нарықты экономиканың және нарық қатьшастарының ең маңызды жағы адамдардың
Нарықты экономика кезеңінде адамның кез қелген еңбек қызметі, атагі
Қазақстан Республикасының "Еңбек туралы" Заңында: "еңбек қатынастары - тараптардың
Адамның алдына қойған мақсаты, оны ынталандыратын уәждер зор роль
Сонымен қатар, нарыкты экономика еңбек рыногы мен жұмыс күшінің
Нарық жалдау қатынастарьга да қарастырады, одан барип жұмысқа орналасу
Еңбек қызметі процесінде еңбек қатынастары өзара келісім-шарт арқылы реттеледі.
Еңбек қатынастарындағы өзара шарттық бәсекелестікпен қатар тапшылықтың жұмыс орнын
Еңбек туралы ғылым оның анықтамасын берумен немесе зерттеумен ғана
Еңбек және еңбекті мөлшерлеу ғылымы басқа да ғылымдар сияқты
Еңбек және еңбекті мөлшерлеу ғыльшы барлық ғылым салаларымен тығыз
Техникалық ғылымдармен өзара байланыстылыгы еңбек процестерін жеңілдетуге технологияны талдау,
Еңбек және еңбекті мөлшерлеу кәсіпорын эконо-микаеы, статистика, өндірісті ұйымдастыру,
Еңбек процестерін ұйыдастыру кезінде жұмыскер-лердің энергйялық, қуаттьілық шығыны, олардың
Сонымен қатар еңбекті мөлшерлеу еңбектің құқықтық аепектілерімен өндірісті басқару
Жоғарыда келтірілгендей, еңбекті мөлшфлеу нарық-ты экоңомика кезеңінде де өзінің
Экономикалық жүйелердің барлығы еңбектің бөлінісіне негізделген. Еңбектің бөлінісі шаруашылықтың
Еңбектің белінісінің негізгі түрлері:
қызметтің орындалу түріне байланысты;
технологиялық;
заттық;
операциялық.
Қызметтің орындалу түріне байланысты барлық қызметкерлер - жетекшілер, мамандар
Еңбектің технологиялық бөлінуі өндірістік процестің
және жұмыс түрлерінің бөлінуін анықгайды. Технологияның ерекшелігіне қарай өндірістер
Еңбектің заттық бөлінуі өндіріс орындарының арнайы өндірістік бөлімшелерге және
Еңбектің операциялық бөлінуі жұмыстың орындалу ерекшелігіне қарай әр жұмысшы
Еңбектің жоғарыдағыдай бөлінуі еңбектегі кәсіптік пен біліктілік деңгейінің қалыптасуына
Кәсіп - белгілі жұмыс түрін орындау үшін қажетті машық
Біліктілік - жұмыстың күрделілігіне байланысты. Жұмысты орындаудың күрделілігі еңбекақыны
Еңбек бөлінісін өндірістің түріне қарай іріктейді. Өндіріс түрі: жаппай,
Жаппай еңбек бөлінісі, - ірі өндірістік кәсіпорьшдар және шектелген
Сериялының өзі ірі сериялы, орта сериялы болып келеді. Сериялы
Жеке еңбек бвлінісі - шамалы затлпар шығарылып, бірақ олардьщ
Қазіргі кезде сериялы түріне қарағанда жаппзй және жеке еңбек
Еңбек бөлінісі кооперацияны да қарартырады. Ол жұмыс орындарында жалиы
Өндіріс неғұрлым жаппай еңбек белінісіне жақын болса, солғұрлым құрал-саймандардың
Өндірістік процестер дегеніміз бастапқы материал-дардьщ адамға қажетті дайын затқа
Өндірістік процестср біртекті болмайды. Шығарылған өнімдердің қолданылуына баііланысты негізгі,
Өндірістік процестерді екі жақты қарауға болады: еңбек чаттарының түрін
Технологиялық процестер өндірістік процестердін негізгі бөлімі болып есентеледі. Технологиялық
Энергия көзіне байланысты технологиялык процестерді пассивті және активті дсп
Үздіксіз деңгейіне байланысты технологиялык процестер үздіксіз және дискретті больш
Еңбек затына әсер ету үшін әр түрлі құрал-саймандар қолданылады.
Еңбекті мөлшерлеудің мақсаттарының ішінде нсгІзгі болып еңбекті дұрыс пайдалану
Жұмысксрлер еңбек затының түрін, нысанын, қасиеттсрін өзгерту үшін әр
Еңбек заттарының сипаты және еңбек өнімі еңбек процесінің екі
Еңбек процестерін жұмысшылар мен қызметкерлердің атқаратын міндеттерін саралау арқылы
Сонымен қатар, қызметкерлерді атқаратын міндеттеріне қарай үш категорияға бөледі:
Басшылардың міндеті кәсіпорьшдарды және олардың бөлімшелерін басқару. Мамандар (инженерлер,
Жұмысшының еңбек затына әсерін тигізу деңгейіне қандай еңбек процестері
Қолмен орындалатын процестер деп берілген жұмыстарды жұмысшылар (жұмысшылар тобы)
Машинамен орындайтын процестер деп еңбек затының нысанын өзгерту үшін
Машина-қолмен орындалатын процестер кезінде механизмдермен атқарылатын, яғни еңбек заты
Автоматтандырылған процестер кезінде барлық негізгі тәсілдер мен қосымша тәсілдер
Еңбек процертеріне аппараттық процестер де қосылуы мүмкін.
Еңбек процестері ұйымдастырылуына байланысты жекешеленген, топтастырылган, үздіксіз, үздікті, дүркін-дүркін
Егср бұл талалтар орындалмайтын болса, онда ол үздікті болып
Еңбекті мөлшерлеу, ұйымдастыру, өндірісті жоспарлау, шығындарды есентеу кезінде өндірістік
Өндірістік операция деп бір жұмысшының немесс жұмыспшлар тобының бір
Өндірістік процсстердің операцияларга бөліну деңгейі қолданылатын техникаға, технологняға, еңбекті
Өндірістік операциялар өздерінің белгіленуінс байланысты: технологиялық, бақылау, көлік және
Тсхнологиялық оперщиясы кезінде еңбек затының қасиеті өзгеріп, қажетті өнім
Өндірістік операцияларға өндірістік процестер сияқты қолмен, машинамен, машина-қолымен орындалатын
Өндірістік операцияларды талдау мақсатында, олар психологиялық қатынастар жәнс еңбск
Технологиялық қатынастар бойынша операцияның эелементтері больш: қойылым, технологиялық өту,
Қойылым - берілген затты өңдеугс тұрақты бекітілген технологиялык операцияның
Технологиялық өту тұрақты құралдарды қолдана отырьш, жұмыстың орындалуын, заттың
Қосымша өту - технологиялық өтуге қажетті, адамның немесе жабдықтар
Жұмыс жүрісі - құралдардың орын ауыстырып, заттардың нысаны, көлемі,
Қосымша жүріс - жұмыс жүрісіне қажетті бірқатар құралдардың орын
Еңбек процестерін зерттеуде көптеген ғалымдар ат салысқан. Бұл зерттеулер
Еңбек қозғалысы — адамның жұмыс органының бір
дүркінді ауысуы (қол, аяқ, дене). Мысалы, қолды
құраяға созу, құралды алу. ;
Еңбек әрекеті - бір немесе бірнеше адам қолдарының үзіліссіз
Еңбек тәсілі - еңбек заттарының өзгермей орындальш аяқталған технологиялық
Еңбек түрінің, еңбек әрекетінің, еңбек қозғалысының орындалу әдістеріне байланысты
Операцйяның құрылымдық элементтерінің ұзақтығына әсер ететін факторларды төмендегідей топтауға
- әлеуметтік-экономикалық факторлар (еңбек
- материалды-техникалық факторлар (қолданылатын материалдардың сапасы, көліктер, өндірістік жайлар
- техникалық-ұйымдастыру факторлары
Бұл аталған факторлар өзара тығыз байланысты.
ІІ Тарау Жалақы және еңбекті нормалау
1.1 Жалақы ұғымы және оны реттеудің әдістері
Республикада тұратын халықтың көпшілігі үшін жалақы кірістің негізгі бөлігі
Нарықтық қатынастар жағдайында енбекке ақы төлеуде республика азаматтарын әлеуметтік
Жалақы дегеніміз — жеке енбек шартынын негізінде орындалған енбек
Еңбекке ақы төлеуді құқықтық реттеу екі әдіспен: орталықтандырылған және
Материалдық салада еңбек ететін адамдар мен бюджеттен қаржыландырылатын ұйымдарда
Бірынғай тарифтік кестенің негізіне еңбекке ақы телеудін принципті жана
Еңбек ақы төлеу жүйесінің негізі ретіңде «1 разряд ставкасы»
Өндіріс саласындағы қызметкерлердің жалақысынын көзі салықты және басқа да
Мемлекеттің еңбекке акы төлеуді қатаң реттеуден бұл саладағы кен
Сонымен бірге енбекке ақы төлеу мелшері барлық жағдайларда Қазакстан
Қызметкерлерге қойылатын біліктілік талаптары мен жұмыстардың белгілі бір түрлерінің
Тарифтік манавдық анықтамалық - белгілі бір саладағы барлык кәсіптер
Экономика саласында тарифтік-мамандық анықтамалықтың екі түрі: салалық және кірме
Салалық тарифтік-мамандық анықтамалығы белгілі бір өнеркәсіп саласының немесе өндірістін
Кірме мамандықтардың Бірыңғай тарифтік-мамандық анықтамалығы экономиканың әр саласында кездесетін
Әр үш жыл сайын кәсіпорындарда (ұйымдарда) белгіленген мерзімдерде қызметкерлер
Бірынғай тарифтік кесте негізінде айлық тарифтік ставкалар есептелінеді.
Тарифтік кесте (сетка) тарифтік разрядтар мен тарифтік коэффиииенттерден тұрады.
Тарифтік ақы (ставка). Белгілі бір саладағы немесе өндіріс орнындағы
Бұл бір сағатқа, біртәулікке немесе бір айға сәйкестендіріліп белгіленеді.
Ақы мөлшері, жоғарыда айтылғандай, атқарылатын жұмыстың киындығына қарай өсіп
Қазіргі кезде тарифтік кестелер (бюджеттік саладан басқа) мен ставкаларды
Тарифтік жүйенің элементтеріне үстемелер мен қосымшалар кіреді. Олар орталықтан,
Қызметкерлерге жалақы төлеу, егер жеке енбек, ұжымдык шарттарда, жұмыс
Жалақы бір айда кем дегенде бір рет төленеді. Ұйымдарда
Жеке еңбек шарты бұзылған жағдайда қызметкерге тиесілі барлық сомаларды
Зейнетакы төлемдерін, еңбекке уақытша жарамсыздық, жүктілік пен босану жөніндегі
Орташа жалақыны есептеу үшін заңнамаға сәйкес төлеуі тиіс ақымен
Қызметкердің орташа жалақысын анықтау үшін орташа күндік табыс не
Орташа күндік табыс демалысқа ақы төлеуден және пайдаланылмаған демалысқа
Жұмыс уақытын жиынтық есептеу кезінде қызметкердің орташа жалақысын есептеу
Егер есеп айырысу кезеңі жұмыспен толық өтелмесе, орташа күндік
Қызметкердің нақты орташа жалақысы орташа күндік (сағаттық) табысты төленуге
Жыл сайынғы еңбек демалысына (негізгі және (немесе) қосымша) ақы
- егер барлык есеп айырысу кезеңі жұмыспен толық өтелсе,
- егер есеп айырысу кезеңі жұмыспен толық өтелмесе, онда
есеп айырысу кезеңінде жұмыс істеген уақыт үшін есептелген
жалақының сомасын, сол жұмыс істеген уақытқа сай келетін
күнтізбелік күндер санына бөлу жолымен;
- егер қызметкер есеп айырысу кезеңінде табыс таппаған
болса, онда жұмыс істеген он екі ай ішінде не
- орташа жалақының есептеу кезінде мына төлемдер есепке алынбайды:
- пайдаланылмаған жыл сайыңғы еңбек демалысы үшін
өтемакы;
- енбекке уақытша жарамсыздығы, жүктілігі мен босануы
бойынша әлеуметтік жәрдемақылар;
- жыл сайынғы енбек демалысын беру кезінде қызметкерлерге төленетін
- тұрақты жұмысы жол үстінде немесе жүріп-тұру сипатында не
- дала жұмыстарымен айналысатын қызметкерлерге
берілетін далалық жабдықталым;
- қызметкерді ұйыммен бірге басқа жерге ауыстырған
- кызметкердің жеке мүлкін, тараптардын келісім негізінде,
өндіріс мақсатында пайдалану кезіндегі шығындарға өтемакы;
- заңнамаға сәйкес берілген арнаулы киімнің, арнаулы
аяқкиімнің, басқа да жеке қорғаныс және алғашқы дәрігерлік
көмек құралдарының, сабынның заласыздандыру құралдарының, емдеу-сауықтыру тағамы үшін берілетін
басқа да құнлылығы тең азық-түліктер құны;
- қызметкер еңбек міндеттерін атқару кезінде оның өмірі
мен денсаулығына келтірілген зиянды өтеу жөніңдегі төлемдер;
- қызметкерлерге жұмыс беруші көрсететін материалдық
(ақшалай жәрдемақы), (бала туған кезде, дәрігерлік қызметтің
ақысын төлеу үшін, жерлеуге және басқа жағдайларда) төлемдер;
- қолданыстағы заңнамамен белгіленген мерекелік күндерге, мерейтой күндеріне байланысты,
- жұмыс берушінің кінәсінен жалақы төлемдері кешіктірілген кезде және
- қызметкерлерді оқытумен және біліктілігін арттырумен
байланысты шығындар;
- ұжымдық келісімде және (немесс) жұмыс берушінің
кесімінде жұмыс беруші қаржысы есебінен қосымша көзделген өтемақылар
- спорттық байқауларда, конкурстар мен жарыстарда
жүлделі орындар үшін берілетін ақшалай марапаттар;
Қызметкердің жалақысынан ұстап қалу сот шешімі бойынша, сондай-ақ Қазақстан
Енбекке ақы төлеу жүйесі
Енбекке ақы төлеу жүйесі - жұмсалған еңбек пен есептелген
Енбекке мерзімді ақы төлеу кезінде оның ақысы іс жүзінде
Түрлі разрядтардын тарифтік ставкаларынын арақатынасы әрбір разрядка карсы түрган
Мерзімдік жүйе әдегге қызметкерлердің жеке өнімін ескеру қиын жерлерде
Кесімді жүйе - дайындалған бұйымдар немесе жасалған операциялар санына
Кесімді баға - дайындалған өнімнін бір өлшемі үшін немесе
Кесімді жалакы төлеу еңбекті ұйымдастырудың ерекшеліктеріне карай жеке түрде
Еңбекке ақы төлеудің мерзімді де, кесімді де жүйесі еңбектің
Сыйлықақы - бұл кызметкерлердін еңбекте жоғары көрсеткішке ие болғаны
Кызметкерлердің өндіріс тиімділігі мен жұмыс сапасын арттыруға материалдық мүдделілігін
Ұйымда енбекке ақы төлеудің нақты жүйесін енгізу енбек нормаларына
Өшіру нормалары - бұл қызметкер қалыпты еңбек жағдайында уақыт
Уакыт нормалары дегеніміз - қызметкер қалыпты еңбек жағдайында тиісті
Қызмет көрсету нормалары - өндірістік қызметті жүзеге асыру процесінде
Сандық нормативтер - өндіріс процесінде жұмыс объектілерін (жабдықтар, механизмдер,
Еңбек нормаларын енгізуді, ауыстыруды және қайта қарауды жұмыс беруші
Зандарда кәмелетке толмағандардың енбегін нормалау тәртібі белгіленген. Он сегіз
Мерзімнен тыс жұмыстарға ақы төлеу. Еңбек туралы Заңнын 73-бабының
Мерзімнен тыс атқарылған жұмысты демалыспен өтеуге жол берілмейді.
Мереке және демалыс күндеріндегі жұмыстарга ақы төлеу. Жалпы тәртіп
Кесімді жалақы алатын кызметкерлерге - екі есе кесімді нарық
Мереке және демалыс күндеріндегі жүмыстарға төленетін өтемақы қызметкердің тілегі
Түнгі уақыттағы жұмысқа ақы төлеу. Түнгі уақыттағы жұмыстың әрбір
Қызметтерді қоса атқару кезінде жалақы телеу. Белгілі бір ұйымда
Жұмыстың бос тұрып қалған уақытына акы талеудің тәртібі мен
Қызметкердін кінәсінен бос тұрып қалған уақытка ақы төленбеуге тиіс
Еңбек туралыы заңдарда қызметкерлерге кепілдіктер беру мен өтемақылар төлеу
Заңдарда дәлелді деп танылған себептерге байланысты қызметкер жұмыс істемеген
Қызметкердің мемлекеттік міндеттерді орындауы кезіндегі кепілдіктер. Жұмыс беруші қызметкерді
Мемлекеттік және қоғамдық міндеттерді орындауына: қызметкерлердің сайлау, сайлану құқығын
Медициналық тексеруге жіберілген қызметкерлерге берілетін кепілдіктер. Мерзімді медициналық тексеруден
Біліктілігін арттыруға және қайта даярлауға жіберілетін қызметкерлерге арналған кепілдіктер.
Өтемақылар - жұмыс режимі мен еңбек жағдайларына, жұмысты орындаған
Қызметтік іссапарлар кезіндегі өтемақылар. Қызметтік іссапар — қызметкердің ұйым
Қазақстан Республикасы шегінде қызметтік іссапарларға жіберілетін Қазақстан Республикасы мемлекеттік
Қызметкерлер іссапарға мекеме басшысынын бұйрығымен жіберіледі. Іссапарға жіберілген қызметкерге
Қызметкерлер іссапарының мерзімін мекеме басшылары анықтайды, алайда ол жолда
Қызметкердін іссапарда болған нақты уақыты баратын жеріне келген күні
Іссапарда жүрген қызметкерлерге олар іссапарға жіберілген мекемелердің жұмыс уақыты
Іссапарға жіберілген қызметкердің мынадай шығыстары өтеледі:
- іссапарда жүрген әрбір күні үшін айлық есептік көрсеткіштің
- көрсеткіш құжаттардың негізінде тұрғын үй-жайды жалдауы бойынша:
- мекемелердің басшылары мен орынбасарлары үшін тұрғын үй-жайды жалдау
- мекемелердің кызметкерлері үшін — Астана мен Алматы қалаларында
- растаушы құжаттар болмаған кезде тұрғын үй-жайды жалдау жөніндегі
- темір жолмен жүрген кезде — купе вагонының тарифі
бойынша; су жолдарымен, тас және топырақ жолдармен - сол
жергілікті жердегі қолданылып жүрген құны бойынша, ерекше жағдайларда
іссапардың қауырттығы) мекеме басшысының рұқсатымен әуе
көлігімен - экономикалық сынып тарифі бойынша көрсеткен
жол құжаттарының негізінде іссапарға жіберілген орынға жетуі
және тұрақты жұмыс орнына қайтып келуі бойынша;
жол жүру билеттері мен қонақ үйдегі орынды алдын ала
алғаны үшін, сондай-ақ іссапарға жіберілген орнына келу және
тұрақты жұмыс орнынан қайтып келу кезінде поездарда ақ
жайма жабдықтарын пайдалануының құны осы шығыстарды
растайтын құжаттар болған кезде;
- іссапар орнына және тұрақты жұмыс орнына қайтып келу
жол құжаттары болмаған кезде жол жүрудің ен төменгі құны
бойынша шығыстар өтелуі;
6) темір жол станииясына, аймаққа, әуежайға, егер олар елді
Іссапарға жіберілген қызметкерге іссапарға жіберілуінің алдында жол жүру ақысына,
Қызметкерлі ұйыммен бірге басқа жердегі жұмысқа ауыстыру ксзіндегі пчечақылар.
Қызметкерді ұйыммен бірге басқа жердегі жұмысқа ауыстыру қолданылып жүрген
- қызметкерлердің өзінің және оның отбасы мүшелерінің жана
жұмыс орнына бару жолының шығындары. Жұмыс беруші өз
көлігін беретін реттер бұған кірмейді;
- мүлікті тасымалдау шығындары;
- жолда болған әр күні үшін тәулікакылар;
Қызметкерлердің өзіне және көшетін жанүя мүшелерінің
әрқайсысына біржолғы жәрдемакы; қызметкерге бұл біржолғы
жәрдемақы оның орташа айлық ақысы (лауазымды ақысы)
мөлшерінде, ал жанұя мүшелеріне осы орташа айлық жалақының төрттен
Жолға жиналуға және жаңа тұрғын орнына орналасуға
қажетті күндердің, бірақ алты күннен артық емес, сондай-ақ
жолда жүрген уақыты үшін де жалақысы төленеді.
Аталған өтемақыларды алуға құқылы жанүя мүшелеріне қызметкердің әйелі (күйеуі),
Қызметкерді ұйыммен бірге басқа жердегі жұмыска ауыстыру кезіндегі шығындарды
Егер қызметкер ауыстырылған жаңа жұмыс орнына келмесе, немесе жұмысқа
Әлеуметтік жәрдемақылар. Еңбек заңдарынын 85,86.7 баптары негізінде енбекке уакытша
Жүктілік пен босану бойынша және бала асырап алған әйелдерге
Еңбекке уакытша жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақылар жалпы ауруларға байланысты
Қызметкерге жалпы ауруға, еңбекте мертігуге және кәсіптік ауруға байланысты
Егер еңбекке уақытша жарамсыздық енбекте мертігуге немесе кәсіптік ауруға
Жүктілік және босану бойынша әлеуметтік жәрдемақылар, сойдай-ақ тікелей перзентханадан
Қызметшілер ұйымның мүлкіне ұқыптылықпен қарауға және жұмыс процесінде жұмыс
Қызметкерді материалдық жауапкершілікке тарту үшін біруақытта мынадай шарттар бар
Жұмыс берушіге келтірілген зиянның нақтылығы қызметкердің әрекеттері немесе әрекетсіздігі
Шығынға (зиянға) себепші болған жандар заңғы қайшы келсе. Зиян
Зиян келтірудегі кінә. Егер ұйымға келтірілген зиян енбеккердің өз
Қызметкердің әрекеті немесс әрекетсіздігі мен келтірілген зиян арасындағы себепті
Егер қызметкер өзінің еңбск (қызметтік) міндеттерін атқаруына байланысты жұмыс
Қызметкерлер еңбек міндетін атқаруына байланысты мертігіп қалған жағдайда немесе
Заң бойынша зиянды өтеу зардап шеккен еңбеккерге еңбек қабілетінен
Енбек міндеттерін атқаруына байланысты мертіккен немесе денсаулығына зақым келген
Зардап шеккен қызметкердің зияның өтеудің мөлшері оның кәсіптік еңбек
Ережеде зиянды өтеу, бір жолғы жәрдем мөлшерін анык-тау тәртібі
Зиянды етеу үшін есептелетін табысқа қолданылып жүрген ереже бойынша
Қолданылып жүрген Ережеге сәйкес зардап шеккен қызметкерге кәсіпорын жоғалтқан
Жоғалтқан табысын, зиянды өтеудін қосымша түрлерін өтеудің үстіне, кәсіпорын
Бір жолғы жәрдемақы мөлшері ұжымдык шартпен және республика зардарында
- өндірістегі жазатайым жағдайдан немесе кәсіби аурудан
қайтыс болғанда кызметкердің он еселенген жылдық жалақысынан;
- еңбектегі мертігуден немесе кәсіби аурудан бірінші немесе екінші
қызметкердін бес еселенген жылдык жалақысынан;
- мүгедек болып танылмаған, біракеңбек кабілетін біршама
жоғалткан деп танылган жағдайда бір жылдық жалакысынан
кем болмауға тиіс.
Зиянды өтеу туралы арыз енбекте мертігіп қалған жағдайда шеккен
Зиянды өтеу сомасы:
зардап шеккен кызметкерлерге — олар еңбекте мертігуі
салдарынан бұрынғы табысынан айрылған күннен бастап
төленеді;
асыраушысының кайтыс болуына байланысты зиянды
өтеу құқығына ие болған адамдарға - ол қайтыс болған
бастап төленеді, бірақ зиянды өтеу сомасын алу құқына ие
Еңбекте мертігуіне байланысты бұрынғы табысынан айырылған күннен кейін немесе
Зардап шеккен қызметкерге табысын жоғалтқаны жөнінде зиянды өтеу МӘСК
Асыраушы қайтыс болуына байланысты зиян өтемін алу құқына ие
- кәмелетке толмағандарға - 18 жасқа толғанға дейін
(кәсіптік-техникалык мектептердін, орта, арнаулы және жоғары оқу орындарынын студенттеріне
бірақ, олардың жасы 23-ке толғанға дейін);
- жасы 60-тан асқан ерлер мен жасы 55-тен аскан
- мүгедектерге — енбекке жарамсыз уақытының ішінде;
- қайтыс болған асыраушының 8-жасқа толмаған балаларын, інілерін, қарындастарын,
Қызметкерлер еңбек зандарына сәйкес мынадай жағдайларда өздерінің кінәсінен жұмыс
- қызметкер мен жұмыс берушінін арасыңда қызметкерге
берілген мүлік пен басқа да құндылықтардын сақталуын қамтамасыз етпегені
алу туралы жазбаша шарт жасаған болса;
- зандарға сәйкес қызметкерге енбек міндеттерін орындау
кезінде жұмыс берушіге келтірілген зиян үшін толық
жауапкершілік жүктелсе;
- қызметкер мүлік пен басқа да құндылыктарды бір жолғы
сенімхат немесе басқа да бір жолғы құжаттар бойынша есеп
беруге алса;
-қызметкер зиянды алкогольдік, нашақорлық немесе уыт-
құмарлық мас болу жағдайында келтірсе;
- зиян материалдардың, жартылай фабрикаттардың, бұйымдардың (өнімдердің), соның ішінде
сондай-ақ жұмыс беруші қызметкерге пайдалануға берген
құрал-саймандардың, елшеу аспаптарынын, арнаулы киімдер
мен басқа да заттардын жеткіліксіздігінен, қасақана жойылуынан немесе қасақана
- зиян коммерииялык құпияны жариялау салдарынан
келтірілсе;
- зиян қызметкердің қылмыстық тәртіппен қудаланатын
әрекеттердің белгісі бар іс-әрекеттерінен келтірілсе.
Енбек туралы Заңнын 91-бабында белгіленген қызметкердің толық материалдық жауапты
Толық материалдық жауапкершілік туралы жазбаша шарттарды жұмыс беруші өздеріне
Қызметкерлер өздеріне берілген құнды заттарды сақтауға, ұқсатуға, өткізуге, тасымалдауға
Ұжымдык (бригадалык) материалдық жауапкершілік туралы жазбаша шартты жұмыс беруші
Ақшалай немесе тауарлық құндылықтармен тікелей қызмет ететін қызметкер кінәлі
Қызметкерлердің жекелегсн санатттарына толық материалдық жауапкершілік арнаулы заңдармен және
Қызметкер мүлік пен басқа да құнды заттарды бір жолғы
Қызметкердін жұмысқа алкоголъдік немесе нашақорлық масан күйде немесе өзге
Зиян материалдардың, жартылай фабрикаттардың, бұйымдардың (өнімдердін), соның ішінде оларды
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінін 126-бабына сәйкес үшінші жаққа белгісіз
Зиян кызметкердің кылмыстык тәртіппен кудаланатын әрекеттердін белгісі бар іс-әрекеттерінен
Жеке еңбек шартындағы баска тарапқа зиян келтірген тарап оны
Ұйымға келтірілген залалдың мөлшері шын мәніндегі шығындары бойынша. бухгалтерлік
Материалдық құнды заттар ұрланғанда, кем шыққанда, қасақана жойылғанда немесе
Қоғамдык тамақтандыру кәсіпорындарында (өндірісте және буфеттерде) және комиссиялық саудада
Келтірілген материалдық зиян үшін жауаптылык жеке болып табылады. Бірнеше
Ұйымға келтірілген зиянның орнын толтыру екі жолмен:
— жұмыс берушінің бұйрығы негізінде қызметкердің жалақысынан ұстап қалу
Орташа айлық табысынан аспайтын мөлшердегі зиянды қызметкерлердін өтеуі жұмыс
Мына реттерде зиянды өтеу сотқа талап қою арқылы жүртіледі:
егер қызметкер ұйыммен енбек қатынастарым тоқтатса;
жұмыс беруші немесе бағыныстылығы жағынан жоғары
тұрған орган енбск зандарында белгіленген зиянды өтеу
мерзімін жіберіп алса;
қызметкер келтірілген зиянның ұсталу мөлшерімсн немесе оның жалақыдан ұсталуына
Зиян келтірген қызметкер оны өз еркімен толық немесе ішінара
Зиянды өтеу ұйымға зиян келтірген әрекет (әрекетсіздік) үшін қызметкердін
Сот қызметкердің қаншалықты кінәлі екенін, нақты жағдайларды жәнс оның
Егер зиян қасақана максатпен жасаған қылмыс салдарынан келтірілгсн болса,
Қорытынды
Қорытындылап айтқанда нарық жалдау қатынастарға да қарастырады,
Еңбек қызметі процесінде еңбек қатынастары өзара келісім-шарт арқылы реттеледі.
Еңбек қатынастарындағы өзара шарттық бәсекелестікпен қатар тапшылықтың жұмыс орнын
Еңбек туралы ғылым оның анықтамасын берумен немесе зерттеумен ғана
Еңбек және еңбекті мөлшерлеу ғылымы басқа да ғылымдар сияқты
Еңбек және еңбекті мөлшерлеу ғыльшы барлық ғылым салаларымен тығыз
Техникалық ғылымдармен өзара байланыстылыгы еңбек процестерін жеңілдетуге технологияны талдау,
Еңбек және еңбекті мөлшерлеу кәсіпорын эконо-микаеы, статистика, өндірісті ұйымдастыру,
Еңбек процестерін ұйыдастыру кезінде жұмыскер-лердің энергйялық, қуаттьілық шығыны, олардың
Сонымен қатар еңбекті мөлшерлеу еңбектің құқықтық аепектілерімен өндірісті басқару

Ұқсас жұмыстар

Еңбекке ақы төлеудің негізгі жүйелері

Металлургиялық цехта еңбекті ұйымдастыру

Жұмыскердің жалақысынан ұстап қалулардың мөлшері

Еңбекті нормалау және оның еңбек өнімділігін жоғарлатудағу рөлі

Жалақы түсінігі мен басқа төлемдер

Еңбекақының экономикалық мәні және оның принциптері

Кәсіпорынды басқару органдарының құрылымы

Өзгермелі экономика жағдайындағы еңбекақының өсу шарттары мен маңызы. ТОО “ПРОМСВЯЗЬ” кәсіпорындағы еңбекті нормалау мен еңбекақы төлеудің нысандары мен жүйесі

Еңбекті ұйымдастырудың мәні