Жанатын тақтатас
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
Отын энергетикалық кешен
Қатты отын түрлері
Қазақстан көмір кендері
Жанатын тақтатас
Шымтезек
Ағаш отын
Сұйық отын түрлері
Мұнай
Табиғи газ
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Егер біз жалпы энергия тамырына терең бойлай көз
ОТЫН ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ КЕШЕН
ҚАТТЫ ОТЫН ТҮРЛЕРІ
Адамзаттың энергияға деген мұқтаждығы негізінен органикалық отынды пайдалану
Органикалық отын түрлерінің бойындағы энергия мөлшері төмендегі 1-кестеде
Отын
түрлері
Энергия-
ның үлесті
мөлшері
Көмір
(антрацит) Ағаш (құрғақ)
10 Дж/кг
ккал/кг 29,3
7000 33,5
8000 10,5
2500
ҚАЗАҚСТАН КӨМІР КЕНДЕРІ
Қазақстан жерінде көмірдің мол кендері орналасқан. Казірдің өзінде
Кеңес дәуірі тұсында Қазақстанда жүздеген көмір
Республикамыздың негізгі көмір орталығы — Қарағанды. Кен орнының
Караганды бассейнінің алып жатқан аумағы үш мың шаршы
Еліміздің энергетикалық отын қорларын сөз еткенде, біз ең
Екібастүз бен Майкүбі кен орындары толық қуатымен жүмыс
Қазір мұнда екі көмір бассейні жұмысқа қосылған. Оның
Екібастұз қөмірінің сапасы темен, оның құрамында күл қалдықтары
Қазақстанда 80-ші жылдарда іске қосылған көмір алыптарының бірі
Торғай даласы да көптеген кен көздеріне бай екені
Ірі-ірі көмір кендері Шу мен Іле алқаптарында
Республиканың басқа да жерлерінде көптеген көмір қабаттары кездеседі.
ЖАНАТЫН ТАҚТАТАС
Құрамында елу проценттен асатын әр түрлі минералды қосылыстар
Дүние жүзі энергетика комиссиясының мәліметтеріне қарағанда,
Жанатын тақтатастар да жер қойнауында көмір сияқты органикалық
Ғалымдар дүние жүзінде 700 млрд, т-ға жуық,
Жанатын тақтатастар отын ретінде тым ертеден пайдаланыла бастаған.
Жанатын тақтатастың мол кендері Тәуелсіз Мемлекеттердің көптеген жерлерінде
Тақтатас Қазақстанда да ертеден жергілікті отын ретінде пайдаланылып
Жергілікті отын мұқтаждығын, мысалы, Кендірлі тақтатас кен
Жалпы Қазақстан жерінде тақтатастың мол қоры бар 25-тен
ШЫМТЕЗЕК
Адамдар шымтезекті отын.ретінде ерте;кезде-ақ пайдаланған. Оның кұрамы барлық
Шымтезектің кептірілген түрлерінде орта есеппен 60% көміртек, 6%
Дүние жүзіндегі шымтезек қоры жайлы деректер ғылыми әдебиеттерде
Тәуелсіз Мемлекеттерде орталық, және солтустік-батыс аудандарында шымтезек қоры
1971 жылы КСРО Министрлер Қеңесі «Шымтезек
Шымтезек өндіру және оны энергетикалық отын ретінде пайдаланудың
Соңғы жылдары Беларуссияда шымтезек брикеттерін шығару көлемі екі
Қ а з а қ с т а
Өкінішке орай, Қазақстанда шымтезек кендерін халық шаруашылығы салаларында,
АҒАШ ОТЫН
Адамзат мыңдаған жылдар бұрын ең алдымен жылу көзі
Ағаш .отынның құрамында 50% көміртек, 6% сутек және
Ғылыми деректерге қарағанда, соңғы 250 жыл ішінде планетамыздың
Тәуелсіз Мемлекеттерде аса мол, шамамен 700 млн. гектардан
Қазақстанның орман алқабының көлемі 22 млн. гектарға жуық.
Орман алқабын энергетикалық отын ретінде пайдалану табиғи ортаға
МҰНАЙ
Ертеде жер бетінің әр жерінде іркіліп немесе ағып
XVIII ғасырдың ортасына дейін көптеген
Мучай — өте күрделі жай қоспа, негізгі құрам
Дүние жүзінде энергетқалық отын қорларын өндіру жыл сайын
Дүние жүзінің көптеген ғылыми мекемелері, белгілі ғалымдар жердегі
Дүнне жүзінде мұнайдың 200 млрд. т геологиялық қоры
2.4-кесте
Мемлекет, аудан Дүние жүзін-
де нақтылы анықталған мұнай қорындағы
үлесі, % Мемлекет, аудан
нақтылы анық-талған
сі, %
АҚШ
Латын Аме-
рнкасы елде-
рі мен Кариб
теңізі ауданы
Канада 9, 8
7,0
2,1 Шығыс Еврспа
Африка
Орта және Та-
яу Шығыс ел-
дері 0,5
8,1
60,9
Кейбір ғылыми болжамдарға қарағанда, келешекте дүние жүзі бойынша
Академик Н. В. Мельниковтың келтірген деректеріне қарағанда, жер
Қазіргі мұнай өндірісінің технологиясы кен орында-рындағы мұнай қорыныді
Мұнай жер шарында біркелкі орналаспаған. Ең мұнайлы аудандар—
Сібір, Тюмень, Маңғыстауда мұнайдың аса бай орындары бар.
Қазақ жерінде алғашқы мұнай көздері онын батыс аудандарында
Қазіргі белгілі Орал-Ембі мұнайлы алқабы Атырау, Батыс Қазақстан
ТАБИҒИ ГАЗ
Табиғатта мұнай шыққан жерлерде газ да көп мөлшерде
Алғашқы газ шамдары Лондон, одан кейін Париж, Нью-Йорк,
Қазіргі уақытта табиғи газ ең арзан, әрі ең
Күнделікті тұрмыста кеңінен пайдаланылып жүрген ыстық пен суықка
Орыстың ұлы оқымыстысы Д. И. Менделеев:...мұнай мен газды
Әйтсе де, қазіргі уақытта мұнай мен газды жағып
Табиғи газдың басқа энергетикалык отын түрлерінен ерекшелігі:
--- газ жанғаннан кейін басқа отын турлері сияқты
— газ жанғанда бөлінетін жылу мөлшері өте жоғары,
— газ өндірісіне жұмсалатын шығын басқа отын түрлерін
Табиғатта газ түрлері көп, бірақ олардың ең көп
Академик Н. В. Мельниковтың пікірі бойынша, егер де
Ғылыми деректерге қарағанда, газ қорлары жер бетінде біркелкі
2.5-к е с т е .
Мемлекет, аудан
Дүние жүзінде
нақтылы анық-талған газ қо-рындағы
аудан Дүние жүзінде
нақтылы анық-талған газ қо-рындағы
АҚШ
Канада
Латын Аме-
рикасы елдері
мен Кариб те-
ңізі ауданы 27,5 .
4,3
6,2 Орта және
Таяу Шығыс
елдері
Африка
Қиыр Шы-
ғыс елдері
ТМД және
жоспарлы эко-
номикасы бар
елдер
20,6
25,1
2,3
14,4
Тәуелсіз Мемлекеттер табиғи газға өте бай. Ғалымдардың болжамына
Тәуелсіз Мемлекеттерде алғашқы газ құбыры Ұлы Отан соғысы
ТМД-да тартылған газ құбырлары кейбір Европа елдерін де
Қазір мұнай мен газ дүние жүзі елдерінің энергетиқалық
ТМД-ның кең байтақ жерінде жыл сайын ондаған ірі
Орта Азия республикалары мен Қазақстан аса ірі мұнайлы
Қ а з а қ с т а
Қорыта айтканда, болашақта Казақстан энергетикалық отын қорларын өндіру
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақтсан қазіргі кезде және болашақта алғашқы энергетикалық қормен
Республиканың отын-энергетикалық кешенінің мүмкіншілігі әлі жеткілікті толық пайдаланылмай
Отын – энергетикалық қорлар Қазақстан жерінде орналасуы біркелкі
Негізгі суэнергетикалық қорлар Шығыс және Оңтүстік Шығыс Қазақстанда
Зерттелуі және өнеркәсіптік пайдалануға дайындығы бойынша теңестік отын
А – барланған және өндіруге дайындалған (өнеркәсіптік өндірілетін);
В - өнеркәсіптік өндіруге дайындалған (геологиялық негізделген, салыстырмалы
С1 – геологиялық зерттеулер негізінде анықталған (бұрғылап барланған);
С2 – геологиялық болжау негізінде анықталған
Үш категорияның А+В+С, қосындысы кенның өнеркәсіптік қоры болады,
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Дүкенбаев К.Д. Энергетика Казакстана. Движение к рынку.-Алматы:
Ғылым, 1998.-584 с.
Дүкенбаев К.Д. Өмір өзегі. – Алматы, 1996. –
Алияров Б.К. Освоение сжигания экибастузского угля на тепловых
Нұрекенов Е., Темірбаев Д.Ж., Алияров Б.Қ. Жылутәсіл атауларының
Аяпова Ж.Ж., Арынов Е.М. Іскер адамның орысша-қазақша экономикалық
Құсайнов А., Нұржанов Б., Шотанов Ж., Балабатыров С.,
2
Қазақстанның отын - энергетикалық қорлары
Отын энергетикалық кешені
Жылуэнергетикасы және қоршаған орта
Қазақстан жеріндегі пайдалы қазбаларына жалпы шолу
Шахтаның желдету жүйесінің схемасы
Қазақстандағы отын - энергетика өнеркәсібінің дамуына қысқаша тарихи шолу
Сұйытылған мұнай газы
Қазақстан мен Эстония қарым - қатынастары туралы ақпарат
Мұнайды магистралдық құбырлармен тасымалдау
Альпі және Карпат тауларына салыстырмалы физикалық-географиялық сипаттама