Азаматтық құқықтарды қорғау тәсілдері
Мазмұны
Кіріспе
1-бөлім Азаматтық құқықтарды жүзеге асырудың түрлері және жіктелуі
түрлері
2-бөлім Азаматтық құқықтарды
2.1 Азаматтық құқықтарды жүзеге асыру тәсілдері
2.2 Азаматтық құқықтарды қорғау тәсілдері
2.3 Азаматтық құқықтарды қорғау және жүзеге
2.4 Кәсіпкерлер мен
қорғау
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуына 1990 жылғы Қазақ
Бұл үшін мемлекетіміздегі анықтайтын «Конституциялық құрылыс проблемасын» шешу
Адам құқықтарының Конституцияда бекітілуі, қоғамда адам проблемалары түпкілікті,
Аталған міндет басқа құқық салаларымен қатар азаматтық
Азаматтық құқықтарды жүзеге асыру – құқықтың қатынастарға қатысушылардың
«Азаматтық құқықтарды жүзеге асыру түсінігі және түрлері» тақырыбындағы
Осы зерттеу жұмысында тақырыпқа талдау жүргізген М.К. Сүлейменов;
Бұл тақырыпты зерттеудің өзектілігі болып азаматтық құқықтық қатынасқа
1-бөлім Азаматтық құқықтарды жүзеге асырудың түрлері және жіктелуі
1.1 Азаматтық
Азаматтық құқықтарды жүзеге асыру – осы құқық мазмұнындағы
Азаматтық заңнамалармен азаматтық құқықтарды жүзеге асыру тәсілдері белгіленген.
Азаматтар мен заңды тұлғалардың оларға тиесілі құқықты жүзеге
Азаматтар және заңды тұлғалармен азаматтық құқықтың жүзеге асуы
Азаматтар мен заңды тұлғалар оларға тиесілі құқықтарды жүзеге
Азаматтар мен заңды тұлғалардың басқа тарапқа зиян келтіруге,
Субъективтік азаматтық құқықты жүзеге асырудың тәсілдері деп мәміле
Субъективтік азаматтық құқықты жүзеге асырудың заңды тәсілдері деп
Субъективтік азаматтық құқықтың жүзеге асу шектері – осы
Субъективтік азаматтық құқықтың жүзеге асыру шектері қайсібір жүзеге
Азаматтық заңнамалардағы қолданыстағы ережелермен кәсіпкерлік еркіндігіне қиянат жасауға
Заңнамалық актілерді көзделген жағдайлардан басқа, сондай-ақ кәсіпкерлердің азаматтық
Субъектитік азаматтық құқықтық жүзеге асыру шекаралары, уәкілетті тұлғаға
Құқықты теріс пиғылдаа пайдалану оның іске асуында рұқсат
Қорғануға құқық құқыққа өкілетті адамның құқық қорғау сипатындағы
2-бөлім Азаматтық құқықтарды
2.1 Азаматтық құқықтарды жүзеге асыру тәсілдері
Азаматтық құқықтарды жүзеге асыру. Құқықтық қатынастарға қатысушылардың белгілі
АК-ның 2-бабы азаматтық заңдардың негізгі бастаулары (принциптері) ретінде
Азаматтық құқық субъектілері өздерінің құқықтарына өз еркімен және
Құқықты жүзеге асыру осымен бір мезгілде құқық берілген
Құқықты нақты жүзеге асыру әдістері оның түріне байланысты.
Азаматтық құқықтарды жүзеге асыру шегі. Заң азаматтық құқық
Алайда, кейбір жағдайларда заң азаматтық құқықтық қатынастарға қатысушылардың
Құқықты жүзеге асыру барысында басқа субъектілердің құқықтары және
Заң құқықты өзінің тікелей мақсатына қайшы бағытта жүзеге
Басқа адамдарға зиян келтіруге тыйым салу құқықты жүзеге
Құқықты жүзеге асыруға қойылатын талаптарды сақтамау субъективтік құқықты
Азаматтық міндеттерді атқару. Субъективтік міндеттерді атқару азаматтық құқықтарды
2.2 Азаматтық құқықтарды қорғау тәсілдері
Қорғау құқығы құқыққа өкілетті тұлғаға мүмкіндіктің үш тобын
Азаматтық құқықтарды қорғау арнайы қарастырылған заңнамалық актілер жағдайында
Қорғау әрекеттерінің басқаларымен салыстыру бойынша – бұл қорғау
Құқыққа өкілетті субъект басқа тараптардың заңды мүдделері мен
Азаматтық құқықты өзіндік қорғау тәсілдерінің бірі қажетті қорғану
Өзін -өзі қорғау шараларын аса қажеттілік жағдайында қолдану
Жедел ықпал ету шаралары – бұл мемлекеттік құзыретті
Азаматтық заңнамаларда қолданыстар ережелерде жедел ықпал ету шараларына
Жедел ықпал ету шаралары нақты емес заңды сипатта
Азаматтық заңнамалардың қолданыстағы ережелерімен мынадай жолдарда құқық бұзушыға
Егер заңнамалық актілер немесе шартпен өзгедей көзделмесе, қолданыстағы
Заңнамаға сай кәсіпкерлік түсінігі мемлекеттік кәсіпорынды шаруашылықтың жүргізу
Мемлекеттік қауіпсіздік мақсатында, құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету, қоршаған
Субьективті азаматтық құқықтарды қорғау әдістері ретінде заңмен бекітілген
Көптеген әдебиеттерде бұзылған құқықтар мен игіліктерді (жеке мүліктік
Ал Азаматтық Кодекстің 47-тараудың 4-параграфында-моральдық зиянды өтеу (возмещение
Алайда Азаматтық Кодексте бұл екі термин арасында қайсыбір
Азамат пен заңды тұлғаның ар-намысы, қадір – қасиеті
1) кір келтіретін мағлұматтарды, егер ондай мағлұматты таратушы
2) кір келтіретін мағлұматтарды, егер олар бұқара ақпарат
3) бұқара ақпарат құралдарында азаматтың немесе заңды тұлғаның
4) мағлұматтар ұйымнан шыққан құжатта болса, мұндай құжат
5) кір келтіретін мағлұматтарды теріске шығарумен бірге олардың
Демек, заң шығаруцшы осындай жеке мүліктік емес құқықтардың
ҚР Жоғары Сотының №3 Нормативтік Қаулысының 2-бөлігінде азаматтардың
1. Мүліктік емес игіліктер мен өзіндік құқықтар бұзылғанға
2. Мүліктік емес игіліктері мен өзіндік құқықтардың бұзылуының
3. Моральдық зиянға ақша нысанында өтем жасау жолымен
ҚР Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы Кодексінің 682-бабында: «моральдық
келтірілген зиян үшін ресми кешірім сұрау;
ақшалай өтемақы туралы талап-арыз қою;
бұқара ақпарат құралдарында жарияланған кір келтіретін мәліметтерді жалған
әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі қарауға уәкілетті орган
Сонда бұл – «моральдық зиянның орнын толтыру»
Жоғарыда келтірілгендерді сараптай келе, төмендегідей тұжырымдар мен сұрақтарды
моральдық зиянның табиғатын қарастырған кезде, жалпы зиян деп
заңнаманы шолып, жеке мүліктік емес құқықтарды қорғау
заңнамада қолданылатын моральдық зиянның орнын толтыру (өтемін төлету)
2.3 Азаматтық құқықтарды қорғау және жүзеге
Азаматтық құқықты қорғау және жүзеге асыру уақыт факторына
Мерзімнің құқықтармен қатар мысалы меншік құқығымен , авторлық
Шартты өзгерту немесе бұзу жайлы талап тараптармен сотқа
Заңмен, немесе стандарттармен өнімді ауыстыру немесе кемшіліктерді жою
Сатып алу –сату шарты бойынша кепілді мерзім тауарды
Егер шартпен өзгедей көзделген кепілді мерзім ҚРАК 436б
Заңнамамен мемлекеттік стандарттардың міндетті талаптармен немесе басқадай міндетті
Азаматтық заңнамада заңмен қорғалатын мүдде немесе адам құқығы
Жалпы ереже бойынша талап қою мерзімі барлық азаматтық
Меншік иесі немесе заңды өзге де иелердің оның
Яғни, талап қою лмерзімі, тұлға өзінің құқығы бұзылғаны
Талап қою мерімінің жүруі тағы мынадай жағдайларда тоқтатыла
Өз әрекеттеріне құқықпен немесе талап ету құқығымен қатар,
Азаматтық құқықтарды қорғау әдістері. Азаматтық құқықтарды қорғау АК-ның
Құқықты нақты адамға тиесілігі жөнінде дау туатын жағдайда
Құқықты бұзылғанға дейін қолданылып келген ережені қалпына келтіру
Құқық қорғау әдісі ретінде құқықты бұзатын немесе оның
Міндеттемені заттай орындауды ұйғару арқылы міндеттемелік құқықты (талап
Азаматтық құқықтың бұзылуы құқық берілген адамға материалдық залал
Құқықтың бұзылуы материалдық зиян келтіруден басқа, моральдық зиян
Құқықтық қатынастарды тоқтату немесе өзгерту арқылы да
Мемлекеттік басқару органдарының немесе жергілікті өкілді не атқарушы
Тиісті актілерді шығару (тиісті әрекеттерді жасау) фактісінің өзі
Залалдың орнын толтыру тиісті лауазымды адамнан немесе мемлекеттік
2.4 Кәсіпкерлер мен
Азаматтық кодекс кәсіпкерлер мен тұтынушылардың азаматтық құқықтарын қорғауды
Заң кәсіпкердің атынан, есебінен және мүліктік жауапкершілігі арқылы
а) ол өнім шығару және оны рынокта еркін
б) ол бастамшыл болып табылады, яғни кәсіпкердің өз
в) ол кәсіпкердің толық мүліктік дербестігі негізінде жүзеге
г) кәсіпкер азаматтық айналымда өз атынан өкілдік етеді.
Кәсіпкерліктің негізгі белгілері осындай, бұлардың біреуі жетіспегеннің өзінде,
Кәсіпкерлерге аталған бегілердің бәрі бірдей дәрежеде тән болмайды.
Бұл белгілер мемлекетке меншік құқығанда тиесілі кәсіпорындардың қызметінде
Кәсіпкерлік қызметі мемлекеттік қолдау және оған кепілдік беру
Кәсіпкерлікті қорғау мен қолдаудың барынша нақты әдістері АК-ның
Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу туралы жарлық бойынша заңды
Заңды тұлға түзбестен кәсіпкерлікпен айналысатын азаматтарды мемлекеттік тіркеу
Тіркеу кезінде кәсіпкерлік қызметпен айналысудың заңдылығы тексеріледі. Қазіргі
АК-ның 10-бабының 4-тармағында көзделгеніндей, кәсіпкерлік қызметтің кейбір түрлері
Кәсіпкерлік қызметтің тікелей өзі немесе лайықсыз жағдайларда жүзеге
Оларды жүзеге асыру рынокта бәсекенің дамуына және тұтынушылардың
Оларды жүзеге асыру рынокта бәсекенің дамуына және тұтынушылардың
Кәсіпкерлердің коммерциялық құпиясын сақтауды заң жүзінде қамтамасыз ету
Өздері атқаратын мемлекеттік бақылау функцияларына, тергеу немесе сот
Алайда, заң басқалардың мүдделерін арам ниетпен бұзу, шаруашылық
Қазақстан Республикасында кәсіпкерлікті дамытуға және кәсіпкерлердің құқықтарын
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау, яғни кәсіпкерлік қызметтің жемісін ақыы
Алайда құқық тұтынушының мүдделерін қорғаудың басқа да әдістерін
Қазақстанда 1991 ж. 5 маусымда қабылданған «Тұтынушының құқықтарын
Тұтынушылар өздерінің құқықтарын барынша толық және тиімді қорғау
Кәсіпкерлердің құқықтарын және заңды мүдделерін қорғай отырып, жүгенсіз
ҚР Конституциясының 26-бабы монополистік қызмет заңмен реттеледі әрі
Қазақстан Республикасында 1991ж. 11 маусымда қабылданған, «Бәсекелестікті дамыту
Заң нақ осы мақсатта жаңа кәсіпкерлік құрылымдарға рынокта
Тұтынушылардың құқықтарын қорғай отырып, АК-ның 11-бабы монополизммен, теріс
Алайда, мұнда экономиканың көптеген салаларында кәсіпорындардың монополиялық жағдайы
Заң мен практика осымен бірге «табиғи монополизм» ұғымын
Субъективтік құқықтарды қорғау органдары. АК-ның 9-бабына сәйкес, азаматтық
Қазақстан Республикасының аудандық, қалалық, облыстық соттары және Жоғарғы
Біздің қоғамымызда орныққан тәртіп бойынша, азаматтар мен заңды
Өзін -өзі қорғау, яғни құқық берілген адамның бұзылған
Меншік құқығын және басқадай заттық құқықтарды қорғау ұғымы.
Меншік құқығын және өзгедей заттық құқықтарды меншік иесінің,
Азаматтық құқықтың тар мағынасында алсақ, меншік құқығын және
АК-ның «Меншік құқығы мен өзге де заттық құқықтарды
Мысалы, АК-ның 259 -264 –баптары меншік құқығын қорғаудың
АК-ның 267 – бабында меншік құқығы мен өзгедей
Меншік құқығы мен өзге де заттық құқықтарды қорғаудың
Қорғаудың заттық- құқықтық тәсілдерінің ерекшелігі мынада: бұл
Меншік құқығын немесе өзге де заттық құқықтарды қорғаудың
Сонымен, қорғаудың заттық – құқықтық тәсілдерінде мүлік зат
Меншік құқығын және өзге де заттық құқықтарды қорғаудың
Меншік құқығын немесе өзгедей заттық құқықтарды қорғаудың міндеттемелік
Әрине, меншік иесінің құқығын өзгедей заттық құқық иесінің
Меншік құқығын, қорғаудың заттық-құқықтық тәсіл ретінде танудың өзіндік
Меншік құқығын тану туралы талапты құқығын өзімен міндеттемелік
Меншік иесінің талабы, бұл ретте, барлық азаматтардың меншік
Меншік құқығын, қорғаудың заттық-құқықтық тәсілі ретінде тану туралы
Міндетті тұлға ретінде, меншік құқығын бұзып затқа өз
Меншік құқығын тану талабының мәні – меншік құқығының
Меншік құқығын қорғаудың құқықты тану түріндегі заттық-құқықтық тәсілдерінің
Меншік құқығын тану туралы талап әртүрлі дәлелдемелерге негізделуі
Мүлікті бөтеннің заңсыз иеленуінен талап ету. Меншік
Виндикациялық талап дегеніміз иеленбеуші меншік иесінің жеке
Сонымен, мүлікті талап етуге мүліктің меншік иесінің ғана
Виндикациялық талап қоюдың қажетті шарттарының бірі, ол –
Бөтен мүлікті заңсыз және іс жүзінде иеленуші адам
Бөтеннің заңсыз иелігінен тек жеке –белгілі бір мүлікті
Виндикациялық талапты қолдану үшін талап етілген мүліктің затай
Мүлікті бөтеннің заңсыз иелігінен қайтару туралы талапта шарттан
Мүлікті бөтеннің заңсыз иелігінен қайтару туралы талапқа, бұл
Меншік иесінің өз мүлкін талап ету құқығы
Иеленудің заңсыздық санаты заңсыз иеленушінің әрекеттерінің айыптылығына байланысты
Заңсыз иеленген адам мүлікті ақысыз иеленгенде меншік иесі
Мүлікті бөтеннің заңсыз иелегінен талап еткенде меншік иесі
Талап етілген мүліктің меншік иесі адал емес иеленушіден
Иеленудің адалдығы мен адал еместігі меншік иесінің мүлікті
Иеліктен айырумен байланысты емес бұзушылықтардан меншік құқығын қорғау.
Меншік иесінің иеліктен айырумен байланысты емес бұзушылықтарды жою
Қорғаудың заттық-құқықтық тәсілі ретінде қаралып отырған бұл талап
Иеліктен айырумен байланысты емес құқық бұзушылықты жою туралы
Меншік құқығын иеліктен айырумен байланысты емес бұзушылықты жою
Иеліктен айырумен байланысты емес құқық бұзушылықты жою туралы
Айта кететін бір жағдай – меншік құқығын иеліктен
Қорытынды
Егеменді ел атанған Қазақстан республикасында нарықтық қатынастарға көшенімізді
Қазақстан Республикасы тәуелсіздігін жариялағаннан бері тұтастық пен тыныштықты,
Азаматтық құқықтарды жүзеге асыру бұл азаматтық құқықтық қатынасқа
Осы азаматтық құқықтарды жүзеге асыру мен қорғау азаматтық
Құқықтық мемлекет тұрғысында ең басты мәселелердің бірі болып,
«Азаматтық құқықтарды жүзеге асыру түсінігі және түрлері» тақырыбындағы
Заң азаматтық құқық субьектілеріне өздерінң құқықтарын жүзеге асыру
Меншік құқығын және өзге де заттық құқықтарды қорғаудың
Меншік құқығын немесе өзгедей заттық құқықтарды қорғаудың міндеттемелік
Әрине, меншік иесінің құқығын өзгедей заттық құқық иесінің
Қазақстан республикасының құқықтық реформасының басты қадамдарының бірі оның
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1.ҚР Азаматтық Кодекс 27.12.1994, Қазақстан Республикасының Азаматтық
2.Сулейменов М.К., Ю.Г.Басин Комментарий гражданский кодекс РК общая
3.Гражданский кодекс республики Казахстан толкавание и коментирование
4. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы, 30.08.1995 жылы,
Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар
енгізу туралы ҚР-ң Заңы № 20
5.ҚР-ң «Тұрғын үй қатынатары туралы» Заңы №2710,
өзгерістерімен, толықтырылуларымен №13 Заңымен, 20.12.2004
6.М.К.Сүлейменов, Ю.Г.Басин Азаматтық құқық І-том Алматы
7.Г.Төлеуғалиев Азаматтық құқық Жалпы бөлім Алматы 2005 жыл
8.Гражданское право М.К.Сүлейменов КазГЮУ 2001 г.
9.Гражданское право С.П.Гришаева Юрист Москва 1999 г.
10.Граждансое право республики Казахстан Общая и
11.ҚР прокуратурасы туралы заңы – 21.12.1995ж., № 346
12.С.А.Табанов Салыстырмалы құқықтану негіздері Жеті Жарғы Алматы 2003
13.Ж.О.Артықбаев Жеті жарғы. оқу құралы Алматы 2005 ж
14.Э.Хуршидова «Кәсіпкерлік қызметті қолдау мен қорғауды құқықтық реттеу»,
15.Н.Мұқатаев «Кәсіпкерлікті тұсауға тосқауыл», // Заң және
16.Хуршидова «Кәсіпкелік қызметті қолдау мен қорғауды құқықтық реттеу»,
17.Қ.Зәкарианов «Тұтынушы өз құқығын білуге тиіс», // Заң
18. «Азаматтық құқықтарды сот арқылы қорғау» М.С. Каринбаев.
19. Ең бастысы – азаматтық құқықтарды қорғау. Заң
20. «Меншікті қорғау құқығы» Заң газеті 2008ж. №7.
21. Прюритеткое направления – защити пров. Граждан и
22. Жер мәмлесі мен жолаушылар құқығы қорғалды Заң
23. «Жылжымайтын мүлік ол туралы өз құқығыңды білгенің
24. «ҚР-да Адам және азаматтардың жеке құқықтары мен
25. «Адам құқығын кім қорғайды» Егемен Қазақстан 2005ж.
26. Тұтынушының құқықтарын қорғау туралы заңы. 199ж. 5
27. «Жеке кәсіпкерлікті қорғау мәні қолдану туралы» 1992ж.
28. Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қорғау туралы 1997ж. 19
29. «Жеке кәсіпкерлік туралы» 1997ж. 19 маусым.
30. «Кәсіпкерлік қызмет еркіндікке мемлекеттік кепілдікті жүзеге асырудың
31. Азаматтар мен заңды тұлғалардың кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне
32. «ҚР-ның Бәсекелестікті және монополистік қызметті шектеу туралы»
33. «Табиғи монополиялар туралы ҚР-ның заңы» 1998 ж.
34. Маркова М.Г. «Гражданское право» Альфа 2000.
35. Гражданское право в современную эпоху. М. Юрист
36. Басин Ю.Г. «Юридические лица по гражданскому
37. А.Г. Диденко. «Гражданское законодательство Р.К. Статьи, комментарий,
38. Жилищное право Р.В. Конспект лекции. Москва 2000.
39. «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» ҚР-ң заңы Юрист
40. ҚР-ның лицензиялау туралы заңы. Юрист 2002.
41. Осипов «Защиты гражданских прав» Алматы КазГЮА 2000.
42. О. Христофер «Сравнительный анализ гражданских кодексов Росии
43. Шершеневич Г.Ф. Курс гражданского права Тула: Автограф
44. Ынтымақов «Азаматтық құқық» Жалпы және ерекше бөлімдер.
3
Меншік құқығын қорғаудың заттық - құқықтық тәсілдері
Азаматтық құқықтарды қорғаудың ұғымы
Азаматтық құқықтарды қорғаудың балама тәсілдері
Азаматтық құқықтарды жүзеге асырудың түрлері және жіктелуі
АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТАРДЫ ҚОРҒАУДЫҢ ТӘСІЛДЕРІ
Азаматтық құқықтарды қорғаудың түсінігі және жалпы ережелері
Азаматтық құқықтарды жүзеге асыру
Азаматтық құқықтарды жүзеге асыру шектері
Азаматтық құқықтағы мерзімдердің түрлері
Міндеттемені бұзғаны үшін азаматтық-құқықтық жауапкершілік