Қытайдағы саяси ойлар
ӘЛ – ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ФИЛОСОФИЯ ЖӘНЕ САЯСАТТАНУ ФАКУЛЬТЕТІ
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСЫ
Қытайдағы саяси ойлар
Орындаған: ІV курс, Саясаттану бөлімінің
Тексерген: Жумакаева Б.Д.
АЛМАТЫ 2005
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 2
I КӨНЕ ҚЫТАЙДАҒЫ – КОНФУЦИЙ ІЛІМІ 5
1.1 Конфуций ілімінің негіздері мен ерекшеліктері 5
1.2 Конфуций ілімінің рухани құндылықтары 12
II САЯСИ ОЙЛАРДЫҢ ҚЫТАЙ ҚОҒАМЫНА ЫҚПАЛЫ 16
2.1 Қазіргі Қытай қоғамындағы саяси ойлардың ықпалы 16
2.2 Қытайдың қазіргі қоғамындағы модернизация процесіне бейімделуі. 20
ҚОРЫТЫНДЫ 23
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 25
КІРІСПЕ
Біздің елімізде көрші Қытай халқының өміріне деген қызығушылықтың
Конфуцийліқ доктрина қытай жерінде күшті мемлекеттің құрылуына, әлеуметті
Қытайдағы инвестицияның көп бөлігін шетелдердегі байқуатты қандастары құйған.
Қазіргі кезде көңіл аударарлық жәйт бұл Қытайдағы әлеуметтік
1949 жылға дейін Қытайда Конфуций ілімі ресми идеология
Соңғы жылдарда Конфуцийшілдік өзінің ықпалын шығыс аймақтарында жоғалтпай,
Шығыс елдері және Оңтүстік Шығыс Азия мемлекеттері дәстүрлі
Экономикалық „ғажаптың” жаратушысы Ли Куан Конфуцийшілдіктің маңыздылығын айтып
Қазіргі Қытайдың саяси және әлеуметтік процестері объективтік тұрғыда
1999 жылы қазан айында Пекинде және Цюйфуда Конфуцийдің
Басқаша сөзбен айтқанда – бүкіл әлем бірлігіне инфраструктура
Көптеген Батыс саясаттанушылары, соның ішінде С Хонг –
Конфуций ілімі, Конфуцийшілдік жайында Батыс ғалымдары, орыс және
Зерттеу жұмысымыздың мақсаты мен міндеті.
Зерттеу жұмысымыздың негізгі мақсаты – қытайдың саяси ойлардың
Қытайдағы саяси ойлардың негіздері мен ерекшеліктерін анықтау;
Негізгі рухани құндылықтарын көрсету;
Қазіргі Қытай қоғамындағы Конфуций ілімінің алатын орны мен
Конфуцийшілдік жеке тұлғаның қазіргі қоғамға бейімделуін көрсету.
Зерттеу жұмысымыздың жаңалығы.
Курстық жұмысымыздың ғылыми жаңалығы – Қытайдың саяси ойларына
Курстық жұмысымыздың құрылымы зерттеліп отырған тақырыптың мазмұнына сай
I КӨНЕ ҚЫТАЙДАҒЫ – КОНФУЦИЙ ІЛІМІ
1.1 Конфуций ілімінің негіздері мен ерекшеліктері
Біздің елімізде көрші Қытай халқының өміріне деген қызығушылықтың
Ежелгі Қытай саяси – этикалық философиясының әртүрлі мектептері
Жеке адамның мән маңызы Батыс пен Шығысты біздің
Ежелгі Қытай ойшылдары сияқты Конфуцийді де адам табиғаты
Конфуцийдің пікірінше, байлық пен атаққұмарлыққа талпыну, кедейлік пен
бірінші - ұзақ өмір сүруге талпыныс;
екінші - атақ абырой;
үшінші – қоғамдағы жағдай;
байлық.
Осы төрт нәрсені иемденушілер рухтан қорқады, адамдардан қорқады,
Конфуцийдің адам табиғаты туралы айтқандары аса көп емес,
Конфуций үшін басты нәрсе адамның жасырын табиғатын анықтап
Н.А. Бердяевтің айтуынша: „адам – ол не құдайға
Қытай халқы үшін осындай идеал ретінде ұзақ ғасырлар
Үлкен әріпті адам, яғни Цзюнь – цзы болу,
„Жэнь” ұғымы жан – жақты. „Жэньге” иелерге бұл
„Ұстаз айтты: қошаметтеушілік, сыпайы кершілік, шыншылдық, тапқырлық, мейірімділік
Конфуцийдің айтуынша, жастық шақтан бастап адамгершілікке (Жэньге) ұмтылу
Конфуцийдің пікірінше, адамгершілік туа біткен қасиет. Адамгершілік дегеннің
Қайырымды адам жэньсіз бола алмайды, егер жэньмен (адамгершіліктен)
Ұстаз айтты: „Адамгершілік бізден алыс па мен оны
Конфуций бойынша адамның кемелденуінің мақсаты, адам өзін әлем
Сонымен Конфуций іліміндегі идеалды адам „қайырымды адам” жэньге
Бірақ қайырымды адам үшін бұл аз. Ол сонымен
Ежелгі Қытайдағы адам мәселесін зерттеуші Д.Мунро Конфуцийдің адамның
басқарушылар структурасының үстемділігі (әркім өз орнында, сяо (құрметтеумен)
қатаң иерархия;
өзара қарым – қатынастар реті, яғни Ли ережесі
Алдыңғы екеуі - өткеннің мұрасы, үшіншісі – жаңадан
Конфуций білімге оқудың арқасында қол жеткізеді деген. Ол
Конфуций жеке тұлғаны тәрбиелеуді оқудың ең маңызды сатысы
„Лунь юй” текістері „оқу және уақыт өткен сайын
Бірақта Конфуций оқуды жоғары қойса да, оқумен бір
Этикет - бұл қайырымды адамның кез - келген
Қайрымды адам өз жұрыс - тұрысына табиғи екпін
Этикет еру жиі ұрыс – тартыстан, балағаттаудан құтқарады,
Үкімет пен қол астына қарайтындар арасындағы әділеттілік борышы;
Үлкен мен кішілер арасындағы тәртіп;
Әке мен бала арасындағы сүйіспеншілік;
Ерлі - зайыптылар арасындағы қамқорлық;
Достар арасындағы сенім мен адалдық.
Этикет ережелері аспан заңдарына лайық. Жоғарыда айтылған қарым
”Жэнь” жүйесін ұйымдастырушы приципі бұл ”өзаралық” (Sһu) ”Өмір
”Өзаралықтың ” мағынасы аспан жайлы ілімде ашылған. Конфуцийдің
Конфуцийдің айтуынша, өзін - өзі жетілдіру адамның өмірлік
Конфуций іліміндегі цзюнь - цзыға қарсы категория –
”Қайырымды адам адамдарға жақсы істер жасауға көмектеседі, жаман
Сяо жэнь ұғымы этикалық категория ретінде қолданылады. Конфуций
Конфуцийдің іліміндегі қайырымды адамға ас, балық, өмірдегі ыңғайлылық,
Конфуцийлік цзюнь - цзы – ең алдымен жоғарғы
Конфуций және оның қалыптастырған ілімі Қытыйға үлкен әсерін
1.2 Конфуций ілімінің рухани құндылықтары
Чжоу дәуіріндегі Қытайда (б.д.д. VI ғасырда) үлкен саяси
Көне қытайлық естеліктер Чуньцюда айтылғандай, б.д.д. ҮІІІ -
Тағдыр ұғымын Конфуций аспанмен ұштастырады да, оны
кейде аспан еркі, аспан бұйрығы, аспан жазмышы (тянь
Сонымен адам - әлеуметті жан, әлеуметті ортада оның
Бірақ цзюнь - цзы үшін адамгершілік қасиеттері жеткіліксіз.
Цзюнь - цзының үлгісін іштей тұтас және игі
Бұл дәстүр мемлекет шонжарлары мен әкімшілеріне өте ыңғайлы
Конфуцтй әлеуметтік мұрат идеясына сүйене отырып, коғамдары әлеуметтік
Қоғамның осылайша жіктелуі — мәңгі және өзгермейтін әлеуметтік
Бұл қағида әркімді бірдей мүмкіндікке жөн сілтеді. Бірақ
Басқарудың түбегейлі мақсаты:
а) халық мақсаты мен мұңын өтеу;
б) үлкендерге қатаң бағынатын әлеуметтік тәртіпті орнату. Бұл
біріншісі — халық,
екіншісі – құдайшылық,
үшіншісі ғана — патша.
Бірак қараңғы халық өз мақсат - мүддесін дұрыс
Конфуций ілімінде, кез келген үлкен — жасы, қызметі,
а) отбасынан мемлекеттік деңгейге дейін, үлкендердің еркіне, сөзіне,
б) ата - бабалар мен отбасы рухына табыну
Мемлекет - үлкен отбасы, әрбір отбасы — кіші
Ата - бабалардың өлі де, тірі де болсын
Балалық құрметтеу (сяо), дейді Конфуций, адамгершілік негізі. Сяоның
Конфуцийліқ ілімнің ізбасарлары көне дәстүр мен текстерді өңдеуге
Ата - бабалардың салт – дәстүріне және әулиелердің
Аспан туралы, оның жоғарғы жарылқаушысы дэ туралы конфуцийлік
Хань дәуірінен бастап, конфуцийшілдер тек мемлекет пен қоғамды
Конфуцийлік ілім бір ортаға шоғырланған биліктің ұранына да,
Қытай өркениеті қашанда болмасын осы ұйымшыл, халықтық салтқа
II САЯСИ ОЙЛАРДЫҢ ҚЫТАЙ ҚОҒАМЫНА ЫҚПАЛЫ
2.1 Қазіргі Қытай қоғамындағы саяси ойлардың ықпалы
1949 жылға дейін Қытайда Конфуцийшілдік ресми идеология болды.
Қазіргі өркениетті кеңістікте Жер шарындағы құрылған өркениет, конфуцийшілдік
Шығыс елдері және Оңтүстік Шығыс Азия мемлекеттері дәстүрлі
Конфуцийшілдік - Қытай өркениеті ретінде танылған. ХХ ғасырдың
Қытай Американың құндылық өлшемдерін өзіне есепке алмайды. Жыл
Қытайда туыстық қарым – қатынас өте жоғары. Қытайдың
Қытайдағы инвестицияның көп бөлігін шетелдердегі байқуатты қандастары құйған.
Қазіргі кезде көңіл аударарлық жәйт бұл Қытайдағы әлеуметтік
1949 жылға дейін Қытайда Конфуций ілімі ресми идеология
Соңғы жылдарда Конфуцийшілдік өзінің ықпалын шығыс аймақтарында жоғалтпай,
Шығыс елдері және Оңтүстік Шығыс Азия мемлекеттері дәстүрлі
Экономикалық „ғажаптың” жаратушысы Ли Куан Конфуцийшілдіктің маңыздылығын айтып
Қазіргі Қытайдың саяси және әлеуметтік процестері объективтік тұрғыда
1999 жылы қазан айында Пекинде және Цюйфуда Конфуцийдің
Басқаша сөзбен айтқанда – бүкіл әлем бірлігіне инфраструктура
Қытай тарихында дәстүрлер каркас ретінде болды, жаңа идеялар
Моральдық мәртебеге негізделген биліктің тартымдылығы өмірдің жаһандық мінезіне,
Көптеген Батыс саясаттанушылары, соның ішінде С Хонг –
Мемлекет пен басқа да саяси билік, барлық қытайлықтарды
Қытайда императордың дәстүрлік билігі абсолютті болмады. Қытай императоры
Ең ертеден Шин Жиау идеясымен Ру Жия идеясының
2.2 Қытайдың қазіргі қоғамындағы модернизация процесіне бейімделуі.
Американың Пулингстон Университетіндегі әйгілі Қытай идея тарихының ғалымы
Цзюнь - цзы туралы Конфуций ілімі бүкіл Қытай
Қазіргі зерттеулер конфуцийлік қондырғының қазіргі Қытайдың экономикалық стратегиясының
Бұл адамдар арасында бөліну әрі жоғары сатыға көтерілу
Конфуций мен Мэн - Цзыдың басқаруының жоғарғы бағыты
бірінші орында - халық;
екіншіде - құдайшылдық;
үшіншіде - билеуші (патша) тұрады деді.
Конфуций ілімінде әлеуметтік тәртіптің негізі - ол үлкендерге
Бұл тәртіп бүкіл Қытайға орнады. Онда сяоның мысалы
Семья және отбасы мүшелерінің мүддесі жоғары қойылды. Балаларын
Қытайда отбасы абыройынан айрылу өлгенмен тен, сондықтан әр
Конфуцийлендіруді Қытай империясы арнайы доктринаға айналдыру үшін көп
1. Чжаньго заманында (б. з. д. Ү -
Билеушілерге легизмнің дөрекі де қатаң тәртібі көбірек ұнады.
Хань дәуірінде (б. з. ІІІ ғ.) жоғары ел
Төменгі оқу орнын (Сюцай) бітірушілер мен заңдарды өзінше
Бұл емтиханнан өтушілер цзинь - шидің жоғарғы дәрежесіне
Ол саясатта да, әкімшілік жүйесінде де әсерлі, жоғарғы
Екі мың жылдан жоғары уақыт бойы қытай халқының
Қытайлықтар Конфуцийдің идеясымен қатаң тәртіп, мемлекеттік басқару жүйесіне
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде қазіргі Қытайдың саяси дамуының сараптамасы, өзінің
Сонымен, бірінші тараудың бірінші бөлімінде Конфуцийдің адам жайындағы
Қазіргі біздің заманымызда осындай идеал бар ма? Әрине,
Ал, екінші тарауда қарастырылған мәселе қазіргі Қытай қоғамындағы
Қазіргі зерттеулер конфуцийлік қондырғының қазіргі Қытайдың экономикалық стратегиясының
Дегенмен, Қытайдың қазіргі ұлттық идеясы туралы айтқанда, онда
Айта кететінін жәйт, қытай мәдениетінің ерекшелігінің бірі болып,
Қытай өркениеті қашанда болмасын осы ұйымшыл, халықтық салтқа
Қазіргі күні бәрі анықталып келеді, Қытай сыртқы әлемге
Қазіргі уақытта конфуцийшілдік пен демократиялық даму идеялармен қоғам
Біздің бұл зерттеу жұмысымыз алға қойған мақсатына жетті
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Классическое конфуцианство. – М., 2000. 77-бет.
Головачева Л.И. Конфуцианство, мир и развитие в XXI
Лунь юй. Чжун го чже сюе ши цань
А.Я. петров Ян Чжу – вольнодумец древнего Китая.
Древнекитайская философия. – Москва, 1972 г.т.1 150-б.
Н.А. Бердяев. Духовное состояние современного мира. Новый мир,
В.Я. Сидихменов Китай. Страницы прошлого. – Москва, 1987
Лунь юй. Чжун го чже сюе ши цань
Древнекитайская философия. – Москва, 1972 г.т.1 150-б.
Лунь юй. Чжун го чже сюе ши цань
Бұл да сонда. 68-б.
В.Я. Сидихменов Китай. Страницы прошлого. – Москва, 1987
Бұл да сонда. 66-б.
Л.С. Васильев. Проблемы генезиса китайской мысли. Москва, 1989
Лунь юй. Чжун го чже сюе ши цань
Л.С. Васильев Конфуций // Вопросы истории. Москва, 1989
Лунь юй. Чжун го чже сюе ши цань
Бұл да сонда. 62-б.
В.В. Юрчук. Конфуций. Современное слово, 1998 г. 256-б.
Конрад Избранные труды 1977 г. // Переломов Л.С.
И.Н. Семененко. Афоризмы Конфуция, - Москва, МГУ 1987
Лунь юй. Чжун го чже сюе ши цань
Бұл да сонда. 73-б.
Бұл да сонда. 73-б.
Л.С. Васильев. Проблемы генезиса китайской мысли. Москва, 1989
Думан Л.И. Очерки древней истории Китая. - Ленинград,
Васильев Л.С. История религии Востока М. 1998, 286-бет.
Кривцов В.А. Маоизм и Конфуцианство. – ПДВ., 1973
Переломов Л.С. Конфуций „Лунь юй”. - Москва, 1998.
Сагиқызы А. Конфуцианство и философия Платона: сравнительный анализ
Переломов Л.С. Конфуцианство и легизм в политической истории
Лунь - юй, тарау ҮІІІ, пар. 9
„Казахстан – Китай” // Саясат, №3, 2004 15-18
Переломов Л.С. Конфуцианство и легизм в политической истории
Думан Л.И. Очерки древней истории Китая. - Ленинград,
111-бет.
бұл да сонда. 113-бет.
Васильев Л.С. Культы, религии, традиции в Китае. Москва,
Переломов Л.С. Конфуцианство и легизм в политической истории
Классическое конфуцианство. – М., 2000. 77-бет.
Головачева Л.И. Конфуцианство, мир и развитие в XXI
Середкина Е.В. Конфуцианские элементы в кантианской этике. //
Салицкий А.И. КНР: Мирохозяйственная стратегия, политика и практика.
Фукуяма Ф. Конфуцианство и демократия. // Русский Вестник.
Фукуяма Ф. Азиатские традиции конфуцианства. // перевод Татьяны
Шан Ян. Политика правителя области Шан. – Москва,
Бұл да сонда. 320-бет.
Классическое конфуцианство. – М., 2000. 79-бет.
2
Ежелгі Қытай еліндегі саяси ойларды қарастыру
Қытай психологиясы тарихының архитектурасы
Ежелгi Үндiстандағы саяси-құқықтық ойлар
Орта ғасыр дәуірі. Византиядағы педагогикалық ой-пікірдің дамуын оқыту
Конфуций ілімі Қытай халқы үшін
Мемлекет туралы мәлімет
Құқықтық - саяси ілімдер тарихы
Конфуцийдің саяси жəне құқықтық ілімдер
Ежелгі Шығыстағы саяси ойлар
Журналистикаға барар жолдағы алғашқы ізденістер