Әлемдік валюталық жүйелердің даму кезеңдері
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ АТЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Қаржы-экономика факультеті
”Экономика және қаржы” кафедрасы
Адамбаева Газиза
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Валюталық реттеу механизмі және оны жетілдіру
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
Э.ғ.д.,профессор
___________ Рогачев А.А.
“___”_____________2005ж.
АЛМАТЫ, 2005
Жоспар
Кіріспе 3
І ТАРАУ. ВАЛЮТАЛЫҚ РЕТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 6
1.1 Валюталық қатынастар мен валюта-қаржылық жүйесі туралы түсінік 6
1.2 Валюталық қатынастардың нарықтық және мемлекеттік реттеу мен валюталық
1.3. Әлемдік валюталық жүйелердің даму кезеңдері 20
ІІ тарау. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ВАЛЮТАЛЫҚ РЕТТЕУДІ ТАЛДАУ 32
2.1 Валюталық реттеудің қазіргі жағдайы және мәселелері 32
2.2 Қазақстандағы валюталық реттеу мен ырықтандыру механизміне талдау 45
ІІІ тарау. ВАЛЮТАЛЫҚ САЯСАТТЫ ЖӘНЕ ВАЛЮТАЛЫҚ РЕТТЕУДІ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
Қорытынды 64
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 70
Кіріспе
Валюта-қаржылық қатынастардың ырықтану мен ғаламдану жағдайындағы қызметі халықаралық еңбек
Сондықтан валюталық реттеу ісін құру қажеттігі туындады. Бұл валюталық
Соңғы он жылдықтың ішінде қазақстандық экономиканың қайта құрылуы құрылымдық
Нарықтық экономикасы дамыған елдердің тәжірибесі валюталық реттеудің мүмкіншіліктерін толық
Қазақстандағы валюталық реттеудің экономиканың маңызды салалардың арасында қаржы-қаражаттарды оңтайлы
Осы валюталық қатынастарға және оларды реттеуге байланысты мәселелер бұл
Осы ғалымдардың қатарында шетелдік экономистері Дж.М.Кейнс, М.Фридмен, С.Фишер және
Қазақстан экономикасындағы болып жатқан, әлі болуға тиіс құрылымдық жаңғыртулар
Зерттеудің мақсаты – нарықты экономикаға өту кезеңіндегі әралуан қаржылық
Осы мақсатқа жету үшін валюта-қаржылық қатынастардың теориялық аспектілерін талдау,
Диплом жұмысының нысаны – қайта реттелу және ғаламдану жағдайындағы
Диплом жұмысын жазу барысында нормативті актілер, жалпы және арнайы
І ТАРАУ. ВАЛЮТАЛЫҚ РЕТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Валюталық қатынастар мен валюта-қаржылық жүйесі туралы түсінік
Валюталық қатынастар дегеніміз әлемдік шаруашылықта қалыптасатын және ұлттық шаруашылықтар
Халықаралық валюталық қатынастардың дамуы өндірістік күштердің өсуімен, әлемдік нарықтың
Халықаралық валюталық қатынастар халықаралық экономикалық қатынастардың бір бөлігі, олар
Халықаралық экономикалық қатынастардың ең серпінді түрі халықаралық валюта-қаржы қатынастары
Валюта-қаржылық қатынастар ұдайы өндіріске қарағанда екінші орында болғанымен, олардың
Валюталық реттеу бақылау тәртібін жүзеге асыру кезінде, мысалы, бағам
Сонымен, валюта-қаржылық бақылау жүйесі дегенміз – валюта-қаржылық қатынастарға қатысушылар
Халықаралық валюта-қаржылық қатынастар шаруашылық байланыстардың интернацианализациялану негізінде ұйымдастырудың нақты
Ұлттық валюталық жүйе мемлекеттің ақша жүйесінің құрамдас бөлігі болғанымен,
Ұлттық және әлемдік валюталық жүйелердің өзара байланысы ұқсастығын білдірмейді,
Ұлттық валюталық жүйенің айналысында ұлттық валюта жүреді, ал әлемдік
Ұлттық жүйеде валюталық қатынастарды елдің валюталық қатынастарын реттейтін және
Валюта курсы валюта-қаржылық қатынастар жүйесінің жағдайын көрсететін орталық
Өнім және оны өндірушілер мен сатып алушылар валюталық курс
Валюта бағамдарын болжау үшін сатып алу тепе-теңдік теориясын
Біріншіден, сатып алу қабілетінің тепе-теңдігі іс-жүзінде валюта бағамдарының ара-қатынас
Екіншіден, сатып алу қабілетінің тепе-теңдік инфляция деңгейі жоғары елдердің
Сатып алу қабілетінің тепе-теңдікті есептеуді орталық банктер ұлттық валюталардың
Әдетте, сатып алу қабілетінің тепе-теңдігін анықтауды зерттеушілер нарықтық валюта
Валюталық бағамды орнату тәртібін ескере отырып, Халықаралық валюталық қор
валютаның тіркелген бағамы;
валютаның шектелген икемді бағамы;
валютаның құбылмалы бағамы.
Алғашқыда тіркелген бағам ресми түрде Бреттон Вудс келісімімен
Валюта бағамын әлемдік экономикадағы елдің орнын сипаттайтын көрсеткіш ретінде
Валюталардың айырбас бағамының түпкі тепе-теңдігінің өзгеруіне әсер ететін бірнеше
Осы факторлардың валюта бағамына әсер ету механизмін және валюта
Валюталық бағам мен инфляцияның өзара байланысы. Әдетте, инфляция деп
Төлем теңгерімнің валюта бағамына әсері. Төлем теңгерімі валюта
Төлем теңгерімі мемлекеттің сыртқы экономикалық операцияларының көлемін, құрылымын және
Сондай-ақ, ұзақ мерзімді жоспарда ағымдағы бағам тепе-теңдік бағам айналасында
Проценттік мөлшерлемелер өзгерісінің валюта бағамына әсері.
Проценттік мөлшерлер өзгерісі валюта бағамына екі
Екінші жағынан нақты проценттік мөлшерлердің (басқаша айтқанда инфляция қарқынына
Сонымен қатар, валюта бағамына бюджеттік тапшылықтың әсер еткенін де
Тәжірибе көрсеткендей, бюджеттік тапшылық факторы қысқа мерзімде валюталық бағамға
Валюта бағамы өзгеруінің жағдаяттық факторлары. Аталмыш факторлар қысқа
Экономиканың ғаламдану жағдайында қысқа мерзімдік валюталық операциялардың рөлі өсуде.
Саяси болжамдар да маңызды роль атқарады. Дамушы елдердегі
Сонымен қысқа мерзімді валюта бағамына валютаның нарықтағы операцияларының
Валюта бағамына халықаралық есеп айырысуларда және евронарықтарда валютаны пайдалану
Валюталардың бағамдық ара-қатынасына халықаралық төлемдердің дамуы не тежелуі
Сонымен бірге валюта бағамына өкіметтің экономикалық жағдайы да әсер
Сонымен, валютаның бағам құрылымы көп факторлы қиын процесс. Сондықтан
1.2 Валюталық қатынастардың нарықтық және мемлекеттік реттеу мен валюталық
Әлемдік тәжирибе көрсеткендей, нарықтық экономика жағдайында халықаралық валюталық қатынастарды
Бірақта мемлекет валюталық қатынастарға араласады — алғашқыда жанама, кейінен
Нарықтық экономиканың реттеу жүйесінде басты орын валюталық саясатқа берілген.
Валюталық саясаттың бағыты мен нысаны елдің валюта-экономикалық жағдайымен, әлемдік
Валюталық саясаттың негізі белгілі бір теория болып табылады. Валюталық
Валюталық саясаттың жүзеге асыру құралы валюталық реттеу болып табылады.
Валюталық қатынастарды реттеу келесі деңгейлерді қамтиды:
Валюталық ресурстары бар және валюталық операцияларды жүзеге асыратын жеке
ұлттық мемлекет органдары (қаржы министрлігі, орталық банк, валюталық бақылау
мемлекет аралық деңгейде.
Валюталық, несиелік және қаржылық саясаттарды үлестіруші мемлекет аралық реттеу
Ұлттық экономикалардың, валюталық, несиелік, қаржылық қатынастарды қоса, өзара тәуекелділікті
Шаруашылық қатынастарды ырықтандыру жағдайында нарықтық пен мемлекеттік реттеудің арасындағы
Әлемдегі күштердің орналасуы; АҚШ-тың көш басшы болғаны қазіргі кезде
Мемлекет аралық валюталық реттеудің органы Халықаралық валюталық қор болып
Мақсаттар мен нысандарға байланысты валюталық саясат құрылымдық және ағымдағы
Тәжірибеде валюталық саясаттың келесідей түрлері қолданылады: дисконттық, девиздік саясат,
Дисконттық саясат — халықаралық капиталдар қозғалысына әсер ете отырып,
Қазіргі жағдайда дисконтты саясаттың тиімділігі төмендеуде, бұл сыртқы және
Девиздік саясат — мемлекеттік органдармен шетел валюталарын сату-сатып алу
Девиздік саясаттың жиі қолданатын түрі — валюталық интервенциялар, яғни,
Валюталық резервтерді диверсификациялау — валюталық ысыраптан қорғану үшін
Валюталық паритеттер және валюталық режимдер ұлттық және мемлекет аралық
Қазіргі кезде әлемде валюталық курстың оншақты түрі белгілі, өйткені
Қосарлы валюталық нарық дегеніміз тіркелген және еркін валюталық курстардың
Девальвация мен ревальвация валюталық саясаттың әдістері. Девальвация — шетел
Девальвация мен ревальвация деген түсініктердің дамуы экономикадағы, әсіресе, ақша-несиелік
1.3. Әлемдік валюталық жүйелердің даму кезеңдері
Алғашқыда табиғи тұрғыдан ұлттық валюта-қаржылық қатынастар жүйесі пайда
Ұлттық валюта-қаржылық қатынастар жүйесі сыртқы экономикалық қызметті қамтамасыз
Алғашқы валюта-қаржылық қатынастар жүйесі ХІХ ғасырда өнеркәсіптік революциядан кейін
Алтын үлгі өндірісті, сыртқы экономикалық байланыстарды, ақша айналымын,
Бұл үлгі дүниежүзілік бірінші соғысқа дейін тиімді болған еді.
Бертіндеп алтын үлгісі (алтынтиын түрінде) тиімсіз болғандықтан жойылды. Өйткені,
Бірақ, 30-шы жылдары валюталық жүйесіне қатысты
Бірінші кезеңінде (1929-1930 жж.) аграрлық және отарлық елдер валюталарының
Екінші кезеңде (1931ж.) әлемдік валюталық жүйенің әлсіз буыны Германия
Үшінші кезең 1931 жылдың күзінде Ұлыбританияда алтын үлгісінің жойылуымен
Төртінші кезеңде, экономикалық дағдарыс ерекше тоқырауға айналған кезде 1935
Бұның негізгі себебі көтерме сауда бағаларының 40%-ке, соның
Бесінші кезеңде валюталық дағдарыстың арасында басқаларға қарағанда алтын
Экономикалық дағдарыс төлем балагсының әрекетсіздігіне, мемлекеттік бюджет
Генуэздік валюталық жүйесі дағдарысының кесірінен әлемдік валюталық
1944ж. Бреттон-Вудс қаласында (АҚШ) БҰҰ валюталық қатынастары туралы конференциясы
Жүргізілген келіссөздердің нәтижесінде валюталар курсының жағдайы анықталып,
Валюталардың курстары қарым-қатынасы және айырбасталу қабілеті долларда көрсетілген тіркелген
АҚШ валюталық жүйесінің дағдарысы 60-шы жылдардың аяғында
Келе-келе валюта-қаржы қатынастарында доллар өзінің басымдылығынан айырылды. Батыс
Біраз уақыт жүйені жұмыс күйінде ұстауға поллиативтер, әсіресе арнаулы
Валюталық дағдарыстан шығудың амалы 1971 жылдың 18 желтоқсанындағы «ондық
Алтын бағасы ресми түрде бекітілгенімен (уницияға 35 доллардан 38
Долларлық үлгінің артықшылығы алтын-валюталық үлгінің тұрақсызданудырушы факторларынан дербес
1974-1975 жж. валюталық дағдарыс әлемдік экономикалық дағдарыспен ұштаса
Түпкі ой бойынша, Ямайка валюта жүйесі Бреттон-Вудс жүйесіне
Арнайы өзара көмек кұкықтарына (СДР) байланысты бірнеше мәселе
Арнайы өзара көмек құқығы өз жүйесінің халықаралық валюта
Осындай дағдарыстан шығу жолдары алғашқыда академиялық, кейіннен билеушілік
Сөйтіп, құбылмалы валюта курстары жағдайында әлемдік валюталық нарықты қайта
АӨКҚ (СДР) үлгісі доллар үлгісіне ұқсас. Жетекші халықаралық төлем
Ямайка валюталық жүйесі халықаралық валюта қоры мүшелеріне валюталық
Сонымен, Ямайка валюталық жүйесіндегі болып жатқан құбылыстар
70-ші жылдар аяғында экономикалық және валюталық одақты құру жолдары
Еуропалық валюта жүйесі ЭКЮ — еуропалық валюталық бірлікке негізделген.
Еуропалық валюта жүйесі нақты қорға тән активтер ретінде алтынды
Екіншіден, осы мақсатпен Еуропалық валюта жүйесі және Еуропа валюталық
Үшіншіден, Еуропалық одақ елдері алтын қорға беретін мүшелік жарна
Валюта бағамдарының тәртібі «еуропалық валюталық жыланң түрінде өзара
Бірақ Еуропалық одақ және Еуропалық валюта-қаржы қатынастар жүйесінде қиындықтар
1. Жүйеде дүркін-дүркін валюталық курстардың ресми өзгеруі болып тұрады.
2. Еуропалық валюта жүйесінің әлсіздігі мүшелерінің экономикасындағы аса ірі
3. Экономикалық саясатты үйлестірушілер мүшелердің өздерінің егемендік құқықтарын
4. Жеке меншік ЭКЮ ресми ЭКЮ-мен шығарушы орталық өзара
5. 1985 жылдан өзара қарыздарды өтеу үшін ЭКЮ
6. Еуропалық валюта жүйесінің қызмет етуі сыртқы мәнбір әсерлерінен
80-ші жылдардың орта шенінде жаңа жағдайлар пайда болып, экономикалық
1991ж. Еуропалық одақ туралы Маастрихт келісім-шарты әзірленді, онда Еуропалық
Осы келісім-шартқа экономикалық және валюталық одақтасу үш кезеңде жүзеге
Бірінші кезең ішінде (1990 жылдың 1 маусымынан 1993 жылдың
Екінші кезеңде (1994-1998 жж.) ұлттық экономикалық саясаттарды жүргізу кезінде
Үшінші кезең 1999 жылдың 1 қаңтарынан басталды. Бұл кезеңнің
Осы кезеңдегі еуроны енгізу қолма-қол ақшасыз жүргізілді. Ал
Макродеңгейдегі ұлттық экономиканың бір-біріне сай маңызды мәселелері қарастырылды. Бірыңай
Әрбір валютаның артында тұрған аудандардың экономикалық мүмкіндіктеріндегі айырмашылықтарды ескере
Еуропада пайда болған ірі орталықтанудың барлық жаңалықтардың енуіне себепші
Әлемдегі валюталық жағдайға терең үңілер болсақ, сірә, басты валюталар
Іс-әрекеттің әртүрлі ауқымында еуроның ықпалы да әр
Шамамен, макродеңгейдегі толық тұрақты жағдайға тек ұзақ мерзімде ғана
Мүмкін, осы процестерді ұзартуға әртүрлі саяси сипаттағы
Қазіргі әлемдік валюта жүйесі ғасырдың төрттен бір
ІІ тарау. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ВАЛЮТАЛЫҚ РЕТТЕУДІ ТАЛДАУ
2.1 Валюталық реттеудің қазіргі жағдайы және мәселелері
Валюта курсы тәртібінің жағдайға орай бейімделгіштігі елдің қайта құруды
Қайта қаржыландыру кезінде халықтың жалақысын көтеру
Ұлттық банк жобалағанындай, алғашқы екі
Көптеген айрыбас орындары әліптің артын бағып,
демпинг жағдайларын қоспағанда, Ресей, Қырғызстан және
банктердің жеке тұлғалары — салымшыларға
жинақтаушы зейнеткерлік қорларға өздерінің теңгелік мемлекеттік
1999 жылдың ІІІ тоқсанынан бастап шын мәніндегі инфляция
екінші деңгейдегі банктерге қойылатын резервтік талап 10%-тен
кәсіпорындар тарапынан уақытша 50%-тік экспорттық валюталық
экспорттық-импорттық, кедендік - банктік бақылау талаптарының
Теңгенің еркін құбылмалы курсын енізудің
Осы қаулыға сәйкес жылу энергиясын
Электр энергиясы мен газды ҚР-сының шегінен
Теңгенің девальвациялануы зейнетақы жинағының нақты
Ең көп зардапты әдеттегідей, халық шекті. Өйткені девальвация
Қазақстанның ішкі нарығында импорттық тауарлардың
Осылайша, тәжірибе өзіне тән ерекшелігі
Мұнымен қатар, шикізат әлемдік нарықта жоғары бағаланатындығы себепті,
Жоғарыда айтып өткендерге экспорттық
Импортты қысқарту отандық тауарларға деген сұранысты
Жағымсыз жақтары (олар жайлы біз жоғарыда естеріңізге
Сыртқы қарыздарды өтеу кезінде билік
Ұлттық валютаның курсын тұрақтандыруға мемлекеттің
1999 жылы, мысалы, доллар курсының тамыздағы 132
2000-2001 жылдары ұлттық валютаның тұрақты курсын
Ұлттық валютаның шектен тыс күшеюін болдырмау
Ұлттық валютаның девальвациялану деңгейі едәуір
Сарапшылардың есептеулері бойынша, экономика ЖІӨ-ның ақша
Әлемдік бағаның тұрақсыздығына Қазақстанның тәуелділігін неғұрлым азайту
Елдегі экономикалық жағдайдың жақсаруы мен
Дегенмен, дамыған елдердің монетизациясының орташа
Қазақстанның банкноты — теңгені айырбастау 1993 жылғы 15 қарашада
Өзінің ұлттық валютасы болуы Қазақстанда ұлттық банк пен үкіметке
Инфляциялық жағдаяттар теңгенің құнсыздануын жеделдете түсті. 1993 жылғы 18
Орталық банктің коммерциялық банктерге несие беру қарқыны қысқартылды. Орталық
Тәуелсіздік алып, ұлттық валюта енгізгеннен кейін Қазақстанда өз
Қазақстандағы алтын валюта қорын қалыптастыру процесінің бастапқы кезінде
Ұлттық банктың табыс түсіретін өзге көздері ерікті айырбасталған
1997 жылдан бастап Қазақстан Республикасында әлемдік экономикаға белсене қатысуына
Алтын валюта қорын басқару барысында қазіргі әлемдік аренадағы жағдайды
Жұмсалатын халықаралық қаржы үш түрлі жағдайда қолданылады, ол
Жұмсалатын халықаралық қаржы мемлекеттік резерв құралдарының 4 негізгі
монетарлық алтын;
шетелдік валюталар;
Халықаралық валюта қордағы резерв позициясы;
Арнаулы өзара қарыз құқықтары (СДР).
Валюталық және қаржылық саудадағы өзгерістердің молаюы көптеген елдерде әралуан
мемлекеттік валюта қорының жеткіліктілігі;
оның құрылымдарының тиімділігі;
валюталық жұмыстар бойынша трансакциялық шығындарының мөлшері;
валюталық және несиелік тәуекел бойынша шектелушілік және қаржы жұмсаушылық
Елдің алтын валюта қорының жеткіліктілігін айқындау белгісі
6 Кесте.
1991-2000 жж. Қазақстан Республикасы өтпелі экономикасының трансформациясының негізгі бағыттары
1991ж. 1. ТМД шеңберінде жаңа экономикалық байланыстардың үзілуі мен
2.Экономикалық тәуелсіздіктің эволюциялық кеңеюі.
3. Бағаның ырықтандырылуы және сыртқы сауда.
1992ж. 1. Кіші жекешелендіру.
2. Министрлік салаларының холдингке айналуы.
3.Халықаралық қаржы және экономикалық одақтарға кіру.
4. Антимонополиялық реттеу.
1993ж. 1.Сыртқы техникалық және қаржылық көмекке тарту
2. Ұлттық ақша бірлігінің енгізілуі.
1994 1.Индикативтік жоспарлаудың, валюталық реттеудің
2.Тұрақты алтын валюта қорын қалыптастыру.
3. Қор нарығын қалыптастыру.
4. Валюта айырбастау негізін нығайту
1995ж. 1.Кедендік одаққа кіру.
2. Салықты қайта құру, кедендік тәртіп, селектив өндірістік
1996-2000жж. 1.Санация және кәсіпорындардың банкроттығы, құнды қағаздар саудасын қалыптастыру
2.Экономиканы институттық реттеу процесін аяқтау, экономиканы басқарудың тікелей және
Ұлттық шаруашылықты қауіпсіздендіру мағынасында капиталдардың ағылуы көкейкесті мәселелердің біріне
Капиталдың ағылуы, егер қаржылық капиталдың трансұлттық қозғалыс шеңберінде заңдылық
Бір елдің ішінде нарықтық экономика тиімді компанияладың гүлденуін
Әдетте, капиталдың қозғалуының келесідей әдістер қолданылады:
әлемдік бағалармен салыстырғанда шикізат бағасын төмендетіп көрсету жолымен экспорттық
жалған импорттық мәмілелер;
шетелдегі бақылау астындағы заңды тұлғалар алдында жалған қарыз құру;
нарықтық құнынан төмен құнды қағаздарды сату бойынша операциялар;
банктерден активтерді шығару мақсатында форвардылық валюталық операциялар және т.с.с.
Капиталдың ағылуы мемлекет ішіндегі инвестициялық белсенділікті төмендетеді, сонымен қатар
2.2 Қазақстандағы валюталық реттеу мен ырықтандыру механизміне талдау
Еліміздің нарықты экономикаға көшіп, халықаралық еңбек бөлінісіне араласуына
Валюталық реттеудің мәнін қарастырғанда валюталық қатынас пен
Мемлекеттік реттеу мемлекеттік басқару органының саналы қызметі, ол
Валюталық реттеу мемлекеттік басқару органдарының негізгі экономикалық параметрлеріне
Валюталық реттеу бір жағынан әлемдік шаруашылық байланыстарға қатысуда
Кейде валюталық реттеу құқықтық нормаларды жасау үшін қолданылады. Мұндайда
Міне осылай, валюталық реттеу елдің экономикалық тұрақтылығы
Валюталық реттеу мақсаттары бойынша төмендегідей жетістіктерге жетуге болады:
1. ұлттық валюта бағамының дәрежесі мен серпінін реттеуге;
2. инфляциялық емес экономикалық өсімді қамтамасыз ету үшін
3. салалар арасындағы капиталдарды құюға;
4. төлем теңгерімі құрылымын реттеуге және оның
5. елдің алтын-валюта қорын қалыптастыруға;
6. ақшаның шетке ағылуына қарсы күрес жүргізуге мүмкіндік
Валюталық реттеу тиімді болу үшін оның бағытын айқындап, объектілерді,
Валюталық реттеудің макроэкономикалық дәрежесі дүниежүзілік шаруашылыққа ұлттық экономиканың мүддесін
Валюталық реттеу өндіріс қызметінің тұрақтылығын қамтамасыз етіп қана қоймай,
Валюталық реттеудің объектісі ұлттық экономика бола отырып, ол макросекторлардың
Валюталық реттеудің құралы валюталық интервенцияны, кедендік саясатын, салық-бюджет
Өтпелі кезеңде валюталық реттеу мен ақша-несие саясатының, сыртқы сауда
Мемлекеттік валюталық реттеу нарықтық экономиканың даму мөлшері бойынша
Сонымен қазіргі заманғы валюталық нарық сипатының өзгеруі мемлекеттің халықаралық
Өтпелі экономикалы елдерде капитал қозғалысын
Капитал қозғалысын ырықтандыру жаппай қаржылық
Капитал қозғалысын ырықтандырудың негізін қалайтын
Әлемдік саясат көрсетіп отырғандай, өтпелі экономикалық
Валюталық-қаржылық салада өтетін процестер өте
Азия мен Латын Америкасы елдерінің
Есеп айырысу кезіндегі ұлттық және шетел
Қолма-қолсыз ақшалардың қазіргі уақытта валюталық құралдардың теңгеге қарағанда
Парламенттегі капиталдарды 2001 жылғы 2 көкекте ресімлендіруге
«Көлеңкелі капиталдардың ресімлендіру нәтижесінде 2001
Ресімлендірілген қаражаттың жалпы көлемі 70
Қорыта келе, валюталық саясат анағұрлым тұрақты әрі
Сөз түйіні – Қазақстанның экономикасын дамытып, халықтың тұрмыс-тіршілігін жақсарту
ІІІ тарау. ВАЛЮТАЛЫҚ САЯСАТТЫ ЖӘНЕ ВАЛЮТАЛЫҚ РЕТТЕУДІ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
Шетел валютасын пайдалануға және капиталдарын шетел шекараларына жылжуына шектеу
Валюталық режимнің сақталу себебіне қарай оның нысандары да
Басқа елдер үшін негізгі проблема экономика үшін сипаты мен
1996 жылы қабылданған “Валюталық реттеу туралы” Қазақстан Республикасының
Қазіргі кезде Қазақстанда іс жүзінде шетел капиталын әкелуіне және
шет елге тікелей және портфельдік инвестициялар;
резиденттер еместерге 120 күннен астам уақытқа несие беруі;
резидент еместерге жылжымайтын мүлік төлеміне аударымдар;
резидент еместердің резидент алдындағы экспорт-импорттық операциялар бойынша міндеттемелерін орындауды
шет жерлердегі шетелдік банктерге салымдарды жүзеге асыру.
Қазақстанда капитал қозғалысына валюталық шектелулер қою қажеттелігі шетел валюталарын
Бұл орайда, сыртқы экономикалық қызметтің кейбір ерекшеліктері бар барлық
Қазақстанда валюталық режимді алдағы уақытта да ырықтандыра түсу
1999 жылы сәуірде өзгермелі валюталық курс режиміне көшу экономиканың
Тауардың және қызмет көрсетудің сыртқы саудасындағы негізгі балансында көрсетілген
Капитал ағынының құрылымы өндірстік мүмкіндікті арттыра түсуге бағдарланған, әрі
Бір ғана кемшілігі сол, шетелдік инвестициялардың әкелінуі, ең бастысы,
Мұндай жағдайларда валюталық режимдерді ырықтандырудың негізгі мақсаты валюта қаражатын
Қатаң валюталық щектелер жағдайында ұлттық валютаның күші оның бағасының
Сонымен бірге әкімшілік шектеулер уақыт өткен сайын тиімді болмайтынын
Валюталық режимді ырықтандырудың негізгі принциптеру мен тісілдері. Ұлттық банк
Валюталық реттеудің әлдеқайда қолайлы режимімен пайдаланылатын операйилардың тізбесі қаражат
Сонымен қатар валюталық реттеуді ырықтандыру біржолғы және тіпті “естен
Бұл орайда республикаға сыртқы сауда операцияларынан түскен капиталдың тұрақты
2002-2004 жылдаға ырықтандырудың бірінші кезеңі валюталық ретеудің жекелеген шектеулерін
экономикалық жағынан сыналған деп есепетлінетін шет елге тікелей инвестициялар,
жоғары сенімге ие болған және тәуекелдің төмен деңгейі бар
валюталық реттеу талаптарына байланысты шектен тыс әкімшілік кедергілерді жою
жеке тұлғалардың шет елде есепшот ашуына қойылатын талаптар.
Сонымен қатар, тәуекелді басқару жүйесін алдымен банктерге, ал сонан
Осындай жағдайларда қаржы институттарының валюталық операцияларын Ұлттық банк
Сондықтан қаржылық институттардың операциялары пруденциалдық реттеу рәсімдері мен қадағалауды
Сонымен, валюта қаражатына жоғары тиімділікпен ықпал ететін операцияларды
Ұлттық банк әзірлеген валюталық режимд ырықтандыру концепциясы қаржы нарығын
Валюталық реттеу талаптарын жұмсартудың ықтимал салдарлары. Валюталық реттеу талаптарын
Валюталық режимді ырықтандыруға байланысты негізгі қауіп мыналар:
экспорт шығарушылардың валюта түсімінің Қазақстаннан тыс жерлердегі шетелдік банктерде
ішкі жинақ ақшаны ішкі экономикаға емес, шетелдік активтерге инвестициялау;
халықтың жинақ ақшасының шет елдердегі есепшоттарға әкетілуі;
алыпсатарлық сипаты бар қысқа мерзімді портфельді капиталдың экономика мен
Біріншіден, валюта режимін ырықтандырудың алғашқы кезеңінде валюта түсімін қайтару
Сондай-ақ Қазақстан Республикасында резиденттер арасында ұлттық валютамен операциялар
Сонымен қатар, валюталық қаражаттарың негізгі әкетілуі ағымдағы импорт операцияларын
Екіншіден, шетелдік бағалы қағаздарға инвестициялау барынша жоғары трансакциялық
Мысалы, ЗАБК зейнетақы активтерін шетелдік эмитерттердің “АА” рейтигінен (“Standard
Бұдан басқа, банктің республикасының ішкі активтеріне орналастыратын қаражаттардың көлемі
Үшіншіден, бірінші кезеңде шет елдердегі шетелдік банктерде есепшоттар ашуды
Осындай операциялар Ұлттық банкте тіркелуге жатады,онда резиденттердің шетелдік
Сонымен қатар, егер шет елдерде есепшоттың болу қажеттігі жұмыс,
Төртіншіден, резидент еместердің бағалы қағаздарға қысқа мерзімді салымдары
Сонымен бірге капиталдың ұзақ мерзімді инвестициялар басым болып
Жалпы алғанда, валюталық операциялар жүргізуде шектелерді жоя отырып және
Қорытынды
Макроэкономикалық тепе-теңдікті қамтамасыз ету үшін валюта нарығына қатысушылар
Кейбір басқа елдердің халықаралық ұйымдары
Қазіргі заманның экономикасы өте күрделі шаруашылық
Ал экономикалық субъектілер іс-әрекеттерінің ұлттық
Нарықтық экономика жағдайында валюталық реттеу макроэкономикалық
Макродеңгейде ұлттық экономиканың бір-біріне сай
Қазіргі әлемдік валюталық жүйе ғасырдың
Сондықтан біз кейбір маңызды аспектілерді ескеруіміз қажет. Олар –
Екіншіден, қаржы нарығындағы өзгерулер орталық банктердің ұлттық алтын-валюта қорларын
Аралас экономикада нарықтың өзін-өзі реттеуі – табиғи үрдіс. Ол
Валюталық реттеу механизмі тұтастай алғанда реттеу механизмі секілді белгілі
Валюталық реттеу мақсаттары бойынша төмендегідей жетістіктерге жетуге болады:
1. ұлттық валюта бағамының дәрежесі мен серпінін реттеуге;
2. инфляциялық емес экономикалық өсімді қамтамасыз ету үшін
3. салалар арасындағы капиталдарды құюға;
4. төлем теңгерімі құрылымын реттеуге және оның
5. елдің алтын-валюта қорын қалыптастыруға;
6. ақшаның шетке ағылуына қарсы күрес жүргізуге мүмкіндік
Өтпелі экономикадағы елдер үшін валюталық саясаттың маңызды мақсаты
Валюталық реттеудің макроэкономикалық дәрежесі дүниежүзілік шаруашылыққа ұлттық экономиканың мүддесін
Сонымен валюталық реттеу мен оны бағдарлауға жүйелі
Біріншіден. Валюталық реттеудің түрлі қырлары бір-бірімен күрделі
Сөйтіп, экономиканы реттеу механизмінің сыртқы аспектісі болып шығады. Ол
Екіншіден. Макродәрежеде валюталық реттеу стратегиясының болмауы ұлттың экономиканың макроэкономикалық
Үшіншіден. Валюталық реттеу процесінде монетарлық билік маңызды рөл
Сонымен өтпелі экономика елдеріне жанама және тікелей валюталық
Сыртқы экономикалық ортамен байланыс арқылы Қазақстан өтпелі экономика
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Международные валютно-кредитные и финансовые отношения. / Под ред. Л.Н.Красавиной.
Сухов М.И. Государственное регулирование валютного рынка в России: актуальные
Манделл Р.А Эволюция международной валютной системы // Проблемы теории
Основы международных валютно-финансовых и кредитных отношений: Учебник./ Под ред.
Федоров Б.Г. Современные валютно-кредитные рынки. Москва – Финансы и
Экономика. Под ред. Булатова А.С. Москва – Бек, 1995.
Сухов М.И. Государственное регулирование валютного рынка России: актуальные проблемы
Манделл Р.А Эволюция международной валютной системы // Проблемы теории
Челекбаев А.. В нынешних условиях необходимо определиться с режимом
Жиленко Г. Экономика Республики Казахстан в годы реформирования //
Коканбаева З.А. Проблема диверсификации золотовалютных резервов: актуально ли золото
Окшантаева Н. Проблемы международной ликвидности и формирование золотовалютного резерва
Рогачев А., Садыков Е., Тусупбеков Т. Финансово-экономические проблемы рыночного
Закон РК «Об амнистии граждан РК в связи с
Шайынғазы С. Жан бағудан – жасампаздыққа // Егемен Қазақстан.
Қазақстан Республикасының «2003 жылға арналған республикалық бюджет туралың Заңы
Факторы и механизмы экономического роста. / под ред. Рогачева
Экономика Казахстана в контексте индустриально-инновационного развития: труды международной научно-практической
1
2
Халықаралық валюталық қатынастар, валюталық жүйе
Әлемдік валюталық жүйенің даму кезеңдері
Нарықтық экономикадығы әрекеттер мен табыстар және әлеуметтік негізгі саясат
Ресей Халықаралық валюта қоры
Дүниежүзілік валюталық жүйе
Валюталық нарықты валюталық қатынастар мен валюталық операциялар
Халықаралық валюталық өтімділік
Халықаралық валюта жүйесі жайлы
Дүниежүзілік валюта жүйесінің даму кезеңдері
Валюта нарығының дамуы және оның тарихи аспектілері