Корпоративтік табыс салығының көрсеткіштері

М А З М Ұ Н Ы
бет
Кіріспе 5
І. Кәсіпорындағы қысқа мерзімді міндеттемелердің теориялық негіздері 7
1.1 Қысқа мерзімді міндеттемелердің экономикалық мазмұны 7
1.2 Бюджетпен және банк ұйымдарымен есеп айырысу операцияларының
1.3 Кәсіпорынның қаржылық есеп берудің ұлттық стандарттарының теориялық негіздері
2. «Каспий Мұнай Құрлыс» АҚ-ның қысқа мерзімді міндеттемелер есебін
2.1 Кәсіпорынның жалпы экономикалық көрсеткіштері және есеп саясаты 29
2.2 Бюджетпен және бюджеттен тыс мекемелермен бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
2.3 Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу есебі 49
2.4 Жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы төлеу есебін ұйымдастыру 53
3. Қысқа мерзімді міндеттемелердің аудиті және есебін жетілдіру жолдары
3.1 Кәсіпорынның аудиторлық қызмет теориясының негіздері 58
3.2. Қысқа мерзімді міндеттемелердің аудиті 61
3.3 Кәсіпорын қызметінің тиімділігін жақсарту жолдары 66
Қорытынды 75
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 77
Қосымшалар 78
КІРІСПЕ
Еліміздің даму кездерінің қай сатыларында болмасын дамудың объективті экономикалық
Бухгалтерлік есеп және есеп беру мәліметтері шаруашылық жүргізуші субъектілердің
Қаржылық есептілік, аудиттің маңызды объектісі болып табылады, ол оның
Елімізде 1997 жылы 1 қаңтардан бастап 2003 жылдың 1
Кәсіпорын қаржылық – шаруашылық қызметті жүргізу кезінде қызқа мерзімді
Қысқа мерзімді міндеттемелерге 12 айдың ішінде өтелуі тиіс кредиторлық
Ағымдағы міндеттемелерді ашып көрсеткен кезде, кредиторлардың талабы бойынша төленуге
Экономиканың қай саласындағы болмасын шаруашылық субъектілер мен еңбек ұжымдары
Дипломдық жұмыс тақырыбының мақсаты - Маңғыстау облысы Форт –
Осы мақсатқа жету үшін келесідей сұрақтар қарастырылды:
1. Қысқа мерзімді міндеттемелердің мазмұны және олардың жіктелуі;
2. Несие операцияларының негізі және оның түрлері;
3. Бюджетке түсетін салық және салық салу түрлері және
4. Еңбекақы түрлері және есебінің жүргізілуі;
5. Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысуын ұйымдастыру;
6. Қысқа мерзімді міндеттемелер аудитінің жүргізілуі;
7. Кәсіпорындағы қысқа мерзімді міндеттемелердің бухгалтерлік есебін ұйымдастырудың
Дипломдық жұмыс: кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылғын әдебиеттер тізімінен
бірінші бөлімде, кәсіпорынның қысқа мерзімді міндеттемелерінің ұйымдастырылу тәртібі, мазмұны
екінші бөлімінде, бюджетке түсетін салық және салық салу түрлері
үшінші бөлімде, ағымдағы міндеттемелердің аудиті, аудиторлық тексеру түрлері және
І. Кәсіпорындағы қысқа мерзімді міндеттемелердің теориялық негіздері
1.1 Қысқа мерзімді міндеттемелердің экономикалық мазмұны
Кәсіпорындар мен ұйымдар өздерінің шаруашылық қызметі барысында меншікті капиталдарымен
Міндеттеме – бұл бір тұлғаның (борышкер) нақты әрекетпен басқа
Міндеттеме өткен кезең оқиғасынан пайда болған субъектінің берешегі. Бұл
ақшалай қаражатпен төлеу;
активтерді табыстау;
қызмет ұсыну;
міндеттемені басқа міндеттемемен ауыстыру;
міндеттемені капиталға аудару;
Міндеттеме ағымдық (қысқа мерзімді кредиттік берешек ол операциялық кезеңдерде
Ағымдағы міндеттемелерді ашып көрсеткен кезде, кредиторлардың талабы бойынша төленуге
Кәсіпорын өз өндірісінің тиімді және ырғақты жұмысын қамтамасыз ету
Өнім жеткізушілермен есеп айырысу есебі арнайы нысандағы журналда, машинограммада
Келіп түскен шот – фактураларды алдымен «Келіп түскен жүктер
Есеп журналы бойынша тіркеу номерін көрсете отырып, түскен жүктердің
Бірінші кезеңде журналға акцептелген шот – фактура және басқа
Екінші кезеңде журналда қоймадан бухгалтерияға келіп түскен кіріс құжаттары
Кіріс құжаттары мұқият тексерілуі және төлем тапсырмаларындағы материалдық құндылықтар
Сондай – ақ журналда жұмыстар мен қызметтер берушілермен есеп
Үшінші кезеңде журналда шот – фактурасының төленгені көрсетіледі. Төлем
Жабдықтаушыламен есеп айырысулар есебі жөніндегі журналда ай аяғында талданған
Талдамалық деректер вексельдер бойынша берешектерді анықтама түрінде көрсетеді: төлем
Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысудың есебі. Жалақының түрлері, еңбекақы
Жалақы екі түрге бөлінеді:
негізгі;
қосымша.
Негізгі – бұл қызметкерлерге нақты жұмыспен өтеген уақыты үшін,
А) жұмыс істеген уақытына тарифтік ставкалар, қызметақы, кесімді бағалаулар
Б) қызметпен өткерген жылдар үшін үстеме;
В) жұмыс жағдайының өзгеруіне байланысты кесімді ақы алушыларға қосымша
Г) кесімді ақыалушыларға үдемелі ьағалаулар бойынша қосымша ақы;
Д) ақшалай және натуралды сыйақылар және сыйақы берудің бекітілген
Е) мерзімнен тыс уақыттағы жұмыс үшін қосымша ақы;
Ж) түндегі жұмыс үшін қосымша ақы;
И) жұмысшының кінәсі жоқ тұрып қалуға төлемдер.
Қосымша – бұл қызметкердің кәсіпорында жұмыс жасамаған уақытына ҚР
Қосымша жалақының құрамына кіретіндер:
А) балаларын тамақтандырушы аналардың жұмысындағы үзіліс уақытына төлем;
Б) жасөспірімдердің жеңілдік сағаттарына төлем;
В) мемлекеттік және қоғамдық міндеттемелерді орындауға жұмсалған жұмыс уақытына
Г) негізгі және қосымша демалыстар уақытына төлем;
Д) пайдаланылмаған демалыс үшін өтемақы;
Е) шыққанда берілетін жәрдемақы.
Қызметкерлер жалақыдан басқа әлеуметтік сақтандыру қаражаттары есебінен еңбекке уақытша
Негізгі және қосымша жалақылар жалақы қорын құрады. Жалақы қорының
Кәсіпорынның жоспарымен белгіленген, жалақы төлеу шығыстарының сомасы жалақының жоспарлы
Бухгалтерлік есепте еңбекақы төлеудің 2 нысаны бар:
1 – нысаны – мерзімдік;
2 – нысаны – кесімді.
Мерзімдік нысан кезінде еңбекақы төлеу жұмыспен өтелген уақыттағы тарифтік
Жұмысшы өнім шығарудың артуына тікелей әсер ете алмайды;
Кесімді бағалауға қажетті шығарылымның көрсеткіштері толық емес;
Жұмыс уақытын пайдалануға қатаң бақылау ұйымдастырылған, нақты жұмыспен өтеген
Жұмысшыларды дұрыс тарифтендірген кезде, яғни жұмысшының біліктілігі орындалатын жұмыстың
Қызметкерлерге еңбекақы төлеу үшін.
Мерзімді еңбекақы жай және мерзімді – сыйақылар болып бөлінеді.
Жай мерзімдік еңбекақы тек жұмыспен өтелген уақытпен және қызметкердің
А) сағаттық;
Б) күндік ақы;
В) айлық ақы.
Мерзімдік – сыйақылық еңбекақы кезінде тек нақты жұмыспен өтелген
Кесімді еңбекақы шығарған өнімін ескеруге болатын жұмыскерлерге ғана қолданылады.
Тікелей кесімді жүйе;
Кесімді – сыйақылық жүйе;
Ілгерішіл – кесімді жүйе;
Жанама – кесімді жүйе;
Аккордық жүйе.
Тікелей кесімді төлемде жалақының мөлшері тек шығарылған бұйымның саны
Кесімді – сыйақылық төлемде кесімді жалақы сомасынан басқа, белгілі
Ілгерішіл – кесімді төлемде өндірілген өнімді белгіленген нормалар шегінде
Жанама – кесімді жүйе жабдықтарға және жұмыс орындарына қызмет
Аккордтық жүйеде орындалатын жұмыстың көлемі алдын ала белгіленіп, бағалау
1.2 Бюджетпен және банк ұйымдарымен есеп айырысу операцияларының
Салық міндеттемесі мемлекет алдындағы әрбір салық төлеушінің міндеттемесі болып
Салық кодексі республикалық және жергілікті бюджетке түсетін салықтарды, алымдар
Салық кодексі салықтардың толық тізімін, оларды есептеу тәртібін, салық
Салықтарды, алымдарды және басқа да міндетті төлемдерді енгізу және
Салық базасы деп – құқықтық, физикалық базасын айтады және
Салық мөлшерлемесі – салық базасының өлшем бірлігіне есептелген салық
Салық кезеңі – бұл уақыт кезеңі, әрбір салық түріне
Қазақстан Республикасындағы салық заңы – мүліктің кірістелген және тауарды
Қазақстан Республикасында әрекет етіп тұрған салықтар мен басқа да
Корпоративтік табыс салығының салық салынатын негізгі объектісі салық салынатын
Салық салынатын = Жылдық табыс – Шегерімдер
табыс жиынтығы
Жылдық табыс жиынтығына: жөнелтілген өнімдер, атқарылған жұмыстар, көрсетілген қызметтер
Кәсіпкерлік қызметтен түсетін кірістерге: өнімді сатқаннан түсетін кірістер; ғимараттарды,
Кесте 1.
Корпоративтік табыс салығының көрсеткіштері
Корпоративтік табыс салығын төлеушілер Салық салынатын объектілер Салық мөлшерлемесі
Заңды тұлға, ҚР Резиденттері Салық салынатын табыс 30 %
Төлем көзінде алынатын табысқа салынатын салықтар 15%
Заңды тұлға, ҚР резиденттері, олар үшін жер өндірістің негізгі
ҚР тұрақты ұйымдар арқылы, қызметін жүзеге асыратын резиденттер емес
Таза табыс 15%
ҚР-да төлем көзінде табылатын резиденттер емес заңды тұлғалар Төлем
марапаттау қатысу үлгісінен алынған табыстар, дивиденттер 15% Календарлық жыл
тәуекелділіктен сақтандыру келісім шарты бойынша төленетін, сақтандыру пайдасы; 10%
тәуекелділіктен қайта сақтандыру келісім шарты бойынша төленетін сақтандыру пайдасы;
халықаралық тасымалдауда транспорттық қызмет көрсеткеннен түскен табыс; 5%
басқа да табыстар; 20%
Төлем көздерінен ұсталатын салықтар. Төлем көздерінен ұсталатын салықтар 15%
дивиденттер;
депозиттер бойынша марапаттаулар (жеке тұлғалардың банкке және ұйымдарға салған
ұтыс;
заңды тұлғалардың төлейтін марапаттау сомасы (банк – резидент, зейнетақы
бағалы қағаздарды шығарғаны үшін төленетін марапаттау сомасы.
Егер де ұтыстардан, марапаттаудан табыс салығы ұсталса және оларды
Резидент емес заңды тұлғалардың таза табысынан 15% мөлшерлемесінде салық
Төлем көзінен алатын табысына салынатын салықтар. Төлем көзінде салынатын
- еңбеккерлердің табысы. Төлем көзінде табыс салынатын, еңбеккерлердің табысына
Қосылған құн салығы. Бұл өндіріс процесіне және тауардың (жұмыстың,
Сондай – ақ еңбекақы заттай түрде төленген жағдайда берілетін
Салықтан босатылған тауарлардан басқа, сырттан әкелінетін тауарларға салық салынады.
Қосымша құнға салынатын салықтың мөлшерлілігі салық салынатын айналымның 12%
Салық салынатын айналым бойынша бюджетке төленуге жататын қосылған құн
ҚҚС төлеушінің тауарды сатуы бойынша жасаған айналымына салық салынады
Қазақстан Республикасының аймағына сырттан келген тауарларға салық салынады (ҚҚС
Акциздік салық – сатып алушы төлейтін тауардың бағасына немесе
Кесте 2.
Әлеметтік салық көрсеткіштері
Әлеуметтік салықты төлеушілер Салық салынатын объектісі Салық мөлшерлемесі Салық
ҚР заңды тұлға резиденттері, ҚР тұрақты мекемелер арқылы өз
Қалған басқа барлық еңбеккерлерден 20-7% Календарлық ай, әр тоқсан
Жеке нотариустар, адвокаттар Еңбекерлердің саны, салық төлеушінің өзін қоса
Әрбір жұмыскер үшін 2 айлық есептік көрсеткіші
Жеке кәсіпкерлер
Айлық есептік көрсеткіштен- 20%
Жер салығы. Салық салу мақсатында барлық жер ҚР –
Жер салығы олардың меншік құқын, тұрақты пайдалану құқын, уақытша
Көлік құралдарына салынатын салық. Мемлекеттік есепте тұрған меншік және
Көлік құралдарына салынатын салық жыл сайын төленеді және ҚР
Кесте 3.
Мүлікке салынатын салық көрсеткіштері
Мүлік салығын төлеушілер Салық салынатын объектісі Салық мөлшерлемесі
Заңды тұлға резиденттерінің меншігіндегі салық салынатын объектілері Салық салынатын
Заңды тұлға резидент еместердің меншігіндегі салық салынатын объектілері
Жеке кәсіпкерлердің меншігіндегі салық салынатын объектілер Салық салынатын объектісіне,
Жеке тұлғалардың меншігіндегі салық салынатын объектілері
Салық мөлшерлемесін, салық салынатын объектінің құнына қарап, Салық Кодексі
Салық салынбайтын объектісі болып:
жер салығы салынатын объектілер;
көлік құралдарының салығы салынатын объектілері;
ҚР–ның Үкіметінің шешімімен консервацияға жатқызылған негізгі құралдары;
мемлекеттік автомобиль жолдары;
инвестициондық жобаның аясында пайдалануға берілген негізгі құралдар.
Несие – нарықтық экономиканың тірегі ретінде экономикалық дамудың ажырамас
Несиенің пайда болуын өнімдерді өндіру сферасынан емес, олардың айырбас
Сонымен қатар, несие мен қаржы категорияларын бір санайтындар да
Несие – бұл пайыз төлеу және қайтару шартында уақытша
Несие ақшалай капиталдың ссудалық капиталға өтуін қамтамасыз ете отырып,
Экономикалық категория ретінде, несие – кәсіпорындар, ұйымдар және бірлестіктер,
Қарыз алушы – бұл несиені алушы және оны қайтаруға
Қарыз беруші және қарыз алушымен қатар несиенің құрылымының элементіне
Несиенің айналыс шғындарынан үнемдеу қызметінің іс жүзіне асуын несиенің
Несиенің формалары және олардың жіктелуі. Несиенің формалары, оның құрылымымен
Несиенің формасы – бұл несиелік қатынастар құрамының, т олардың
Несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы байланыстар қалай өзгерімен
Несиенің екі формасы бар: тауарлы және ақшалай. Мұндағы тауар
Қалған несиенің түрлері осы екі форманың тәжірибеде қолданылуынан туады.
Коммерциялық несиенің банктік несиеден айырмашылығ мынадай:
қарыз беруші рөлінде банктік мекемелер емес, яғни тауар немесе
коммерциялық несие тек қана тауар формасында беріледі;
қарыз капиталы өнеркәсіптік немесе сауда капиталымен байланысты;
коммерциялық несиенің орташа құны сол кезеңдегі банктік пайыз мөлшерімен
қарыз беруші мен қарыз алушы арасындағы несиелік мәміленің заңды
Банктік несие – бұл банктік мекемелерден қарыз алушыларға ақшалай
Банктік несие – бұл экономикадағы кеңінен тараған несиелік қатынастардың
Несиенің түрлері коммерциялық және банктік несиеден туындайды.
Коммерциялық банктер өздерінің клинеттеріне әр түрлі несиелер береді. Олар
I. Қарыз алушылар категорияларына қарай: Қаржылық институттарға берілетін несиелер:мақсатты
II. Мерзіміне қарай: қысқа мерзімді (1 жылға дейін); орта
III. тағайындалу және пайдалану сипатына қарай: негізгі қорларға жұмсалатын;
IV. Қамтамасыз ету дәрежесіне қарай: Қамтамасыз етілген: кепілхатпен,
V. қайтарылу дәрежесіне қарай:
- стандартты несие – қайтарылу уақыты жетпеген, бірақ қайтуында
- күмәнді несиелер – қайтарылу уақыты кешіктірілген, мерзімі ұзартылған
- үмітсіз несиелер – қайтару уақыты кешіктірілген, мерзімі өткен
VI. Валютамен берілуіне қарай:ұлттық валютамен; шетел валютасымен.
VII. Берілу шартына қарай:
- тұтыну несиесі – бұл жеке тұлғаларға тұтыну тауарларын
- ипотекалық немие – бұл қозғалмайтын мүліктерді (тұрғын үйді,
- овердравт несиесі – клиенттің шотынан қаражатты шегеру, дебиттік
- овернайт несиесі - өтімділікті қолдану мақсатында бір түнгі
- онкальдық несие – кредитордың алғашқы талабы бойынша өтелетін
- банкаралық несие – банктердің бір-біріне берітін несиесі.
- ломбарттық несие – тез іске асатын бағалы заттарды
- лизингттік несие – құрал-жабдықтарды жалға алумен байланысты берілетін
- рамбурстық несие – шикізаттарды ішке алып кіру және
- сенім несиесі – банктің сеніміне кірген, төлем қабілеті
- маусымдық несе – жабдықтаушының қаржыландыру уақыты мен түсімді
VIII. Несиелеу объектісіне қарай: меншікті айналым қаражаттарын толықтыруға; материалдық
ҚР-дағы несие жүйесі – жалпы банктердің (ұлттық және коммерциялық)
Несие жүйесі үғымы банк жүйесіне қарағанда кеңірек, яғни мұнда
Несие заңдарын білу және соның негізінде тиімді немесе механизмін
Несиенің пайда болу заңының экономикадағы тауар – ақша қатынастарының
Егер шаруашылық субьектісінің өзі атқарып отырған жұмысының нәтижесі үшін
Банктік несие. Нарықтық экономикада несиенің негізгі формасы банк несиесі.
Банк несиесінің бірінші ерекшелігі - банк өз қарыз алушыларына
Осы несие формасының екінші ерекшелігі – шаруашылық айналымға әлі
Банк несиенің үшінші ерекшелігі – банк ақшалай қаражатты ссудаға
Банк несиесі банк пен қарыз алушының арасында несие келісімшарты
Ол материалдық тұрғыдан қамтамасыз етілуі, мақсатты бағытының болуы, мерзімділігі,
Банк несиесі берілген мерзіміне қарай қысқа мерзімге және ұзақ
1.3 Кәсіпорынның қаржылық есеп берудің ұлттық стандарттарының теориялық негіздері
Міндеттеменің ажырамас сипаттамасы субъектіде нені болмасын қандай да болмасын
1) саясат немесе жеткілікті түрде нақтылы ағымдағы өтініш деп
2) нәтижесінде субъект осы тараптарда өзіне қабылдаған міндеттерді орындайтындығына
Қолданыстағы міндеттемені реттеу, әдетте, ақша қаражатын төлеуді, өзге де
Қысқа мерзімді міндеттемелер:
Субъект міндеттемені мынадай жағдайларда қысқа мерзімді ретінде сыныптайды:
субъект оны кәсіпорынның қалыпты операциялық циклі барысында өтеуді болжайды;
субъект міндеттемені негізінен сауда мақсаты үшін ұстап тұрады;
субъект міндеттемені есепті кезеңнің аяғынан бастап он екі ай
субъектінің осы міндеттемені өтеуді есепті кезеңнен кейін кемінде 12
Барлық өзге міндеттемелерді ұзақ мерзімді ретінде сыныптауға тиіс. Сипаты
1) баптың сипаты мен функциясы немесе ұқсас баптардың жиынтығы
2) пайдаланылатын атау және баптардың орналасу тәртібі немесе ұқсас
Қосымша баптарды жеке ұсыну керек пе деген түсінік мыналарды
1) активтердің сипаты мен өтімділігін;
2) субъект шеңберінде активтердің функциясын; және
3) міндеттемелер кезінде сомаларды, сипаты мен бөлуді.
Тікелей бухгалтерлік баланстың өзінде не ескертпелерде берілуге тиіс ақпарат.
1) ережелеріне сәйкес негізгі құралдар баптарының сыныптары;
2) сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің берешегі, байланысты тараптардан
3) қорлар сыныптары –мыналар: тауарлар, өндірістік материалдар, аяқталмаған өндіріс
4) қызметкерлерге сыйақы төлеу жөніндегі бағалау міндеттемелері мен басқа
5) капитал сыныптары – мыналар: төленген капитал, эмиссиялық кіріс,
Қаржылық активтер мен қаржылық міндеттемелер. Субъект есепті ненің негізінде
1) осы бөлімде қамтылған ережелердің негізінде; не
2) өзінің бүкіл қаржы құралдарын есепке алу үшін ХҚЕС(IAS)
Қаржы құралы – бұл нәтижесінде бір субъектіде қаржылық актив
Мыналар мысал болып табылады: ақшалай қаражат; талап еткенде берілетін
Мынадай жағдайларды қоспағанда, барлық қаржы құралдарын қолданылады:
1) жүзеге асырылатын еншілес ұйымдарға үлестерді, есебі стандарттың 13-бөліміне
2) жүзеге асырылатын жұмыс берушілердің қызметкерлерге сыйақы жоспарлары бойынша
3) сақтандыру шарты мыналарға жатпайтын шарттық міндеттемелердің салдары ретінде
4) жалдауға, мыналарға жатпайтын шарттық талаптарды орындау нәтижесінде жалға
Қаржылық емес активтерді сатып алу-сату шарттарының көпшілігі – мысалы,
Егер осындай шарттар бойынша нетто-есептеу ақшалай қаражаттың немесе басқа
Активтер мен міндеттемелерді алғашқы тану және өлшеу. Субъект қаржылық
Әрбір есепті күнге субъект төменде санамаланған қаржы құралдарын құнсыздану
1) талаптарға сәйкес келетін және оны алғашқы таныған кезде
2) қарыз алуға немесе беруге міндеттеме: ақшалай құралдармен жүргізілуі
3) ашық нарықта айналымда жоқ үлестік құралдар және олардың
Құнсыздануды шегергендегі өзіндік құнмен немесе амортизацияланған құнмен ескерілетін қаржы
Субъект құралды мұндай актив барлық төмендегі жағдайларға сәйкес келген
1) құралдың белгіленген өтеу мерзімі болса немесе талап ету
2) Құрал ұстаушының кірістері мыналар болып табылады: тіркелген сомада
Тіркелген және тұрақты кірістілік ставкасы бар пайыздар қаралатын кезеңдегі
3) ұстаушы негізгі соманы ағымдағы немесе алдыңғы кезеңдерде есептелген
4) эмитентке берешекті мерзімінен бұрын өтеуге мүмкіндік беретін немес
5) кірістілік пен өтеу бөлігіндегі құрал бойынша өзге де
Субъект борыштық құрамдас бөлігінің жоғарыда көрсетілген талаптарына құрамдасқан қаржылық
Құнсыздануды шегергендегі өзіндік құнмен немесе амортизацияланған құнмен өлшенетін (немесе
1) талаптарға сәйкес келетіндіктен, қарапайым сауда дебиторлық және кредиторлық
2) мұндай құралдар, әдетте, айырбасталмайтын борыштық құралдарға инвестициялар;
3) үлестік құралдың құны құнсыздануды шегергендегі өзіндік құнмен өлшенетіндіктен,
4) ақшалай ағын осындай шарттар шеңберінде, әдетте, шетелдік валютадағы
5) олар, әдетте, еншілес немесе ассоциацияланған ұйымдардан алынған қарыздар
6) мұндай ереже, әдетте, эмитент пайыздарды немесе негізгі соманы
Төменде құны құнсыздануды шегергендегі өзіндік құнмен немесе амортизацияланған құнмен
1) құнсыздануды шегергендегі өзіндік құнмен өлшеуге рұқсат беретіндіктен олар
2) мұндай своптар мен форвардтық келісімдер ақша қаражатының оң
3) ұстаушы алатын кірістілік тіркелген болып табылмайтын және тиісінше
4) ұстаушы алатын кірістілік нарықтық пайыздық ставкалардың ауытқуынан ғана
5) оларда талаптарға қайшы келетін өтеу мерзімі жоқ болғандықтан
Субъектінің қаржылық активінің немесе міндеттемесінің құнын келесі өлшеу кезінде
Құны пайда немесе залал арқылы әділ құнмен өлшенетін борыштық
Әділ құн. Қаржылық құралдар әділ құнмен өлшенуге тиістігін көздейді.
Кредитордың талап етуі бойынша өтелетін қаржылық міндеттеменің әділ құны
Әділ құн бойынша пайда немесе залал арқылы өлшенетін қаржылық
Қаржылық активтің немесе қаржылық міндеттеменің әділ құнын анықтаған кезде
Қаржылық активті тануды тоқтату. Қаржылық активті тануды тоқтату мынадай
1) осы қаржылық активтен болған ақша түсімдерді алуға құқық
2) субъект басқа тарапқа осы қаржылық активке байланысты барлық
3) субъект осы қаржылық активке байланысты кейбір елеулі тәуекелдер
Берілген активтің баланстық құны беру сәтіндегі олардың салыстырмалы әділ
Егер беру субъект берілген активке иелік етуге байланысты елеулі
Егер беруші тарап қабылдаушы тарапқа ақшасыз қамтамасыз етуді ұсынатын
1) егер қабылдаушы тараптың шартқа немесе жалпыға бірдей қабылданған
2) егер қабылдаушы тарап оған кепілге берген қамтамасыз етуді
3) егер беруші тарап шарттық талаптарын орындамайтын болса және
Қаржылық міндеттемені тануды тоқтату. Субъект қаржылық міндеттемені (немесе қаржылық
Қарыз алушы мен кредит беруші арасындағы қолданыстағы борыштық құралдармен
Өтелген немесе басқа тарапқа берілген қаржылық міндеттеменің (немесе қаржылық
2. «Каспий Мұнай Құрлыс» АҚ-ның қысқа мерзімді міндеттемелер есебін
2.1 Кәсіпорынның жалпы экономикалық көрсеткіштері және есеп саясаты
«КаспийМұнайҚұрлыс» АҚ-ның есеп саясаты бухгалтерлік есепте және қаржылық есептемеде,
Есеп саясаты мыналардың негізінде құрастырылған:
1) Қазақстан Республикасының 26 желтоқсан 1995 ж. №2732 «Бухгалтерлік
2) Бухгалтерлік есеп стандарттары (өзгертулерімен);
3) Бухгалтерлік есеп стандарттарына методикалық көрсетулері (өзгертулер және толықтырулармен);
4) Бухгалтер есеп типтік шоттар жоспары;
5) Қазақстан Республикасының номативтік құқықтық актілері және басқа да
6) Қоғамның ішкі құжаттары (өзгертулер және толықтырулармен).
Есепте жасақталған негізгі Есеп саясатына негізделген мәліметтерге сәйкес Қоғамның
Қаржылық есептемені және басқа да есепті-бухгалтерлік ақпаратты басқа тұлғаларға
Есеп саясатының жүргізілуіне ұйым президенті жауапты. Заңнама немесе ұйымның
Қоғам ұйымдары және лауазымды тұлғалары:
1. Қоғам органдар: жоғарғы оган– президент кеңесі; басқару органдары
2. Бірінші қаржылық қол қою құқығына ие тұлға: президент;
3. Бухгалтерлік есепті жүргізуші және екінші қаржылық қол қою
Еңбекақы есебі және онымен есеп айырысу. 1. Еңбекақы шығындары
2. Қоғамның жеке жұмысшы құрамының есебі кадр бөлімімен басқарылады.
3. Еңбек уақытын пайдалану есебі ауытқуларды (жұмыска келмеу, кешігу
4. Еңбекақы жұмысшының қызмет түрі мен дәрежесіне, штаттық кестеге
5. Еңбекақы түрі мен жүйесі, негізгі және қосымша еңбекақы
Меншік капиталы
1. Қоғамның меншік капиталы жарғылық капиталдан, қосымша төленген және
2. Қоғамның жарғылық капиталының көбеюі немесе азяюы тек қана
3. Қазақстан Республикасының Заңында қарасытырылған барлық салық түрлерін төлегеннен
4. Меншік капитал есебі типтік шоттар жоспарының 5 тарау
Дебиторлық қарыз
1. Дебиторлық қарыз тауарды сату және қызмет көрсету нәтижесінен
2. Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің дебиторлық қарыз түрлері
3. Тиелген дайын өнім (тауар), істелген жұмыс және көрсеткен
4. Келісім – шартқа сәйкес белгіленген уақытта төленбеген дебиторлық
5. Күмәнді қарыз бойынша резерв ұйымның жыл соңында жүргізілген
6. Ұйымның резервін құру кезінде сатылған таур, жасалған жұмыс
7. Дебиторлық қарыздың баланста ашылуы күмәнді қарыз бойынша резервтің
8. Қазақстан Республикасыны заңдылығына сәйкес талап уақыты өткен дебиторлық
Кредиторлық қарыз
1. Қоғамның түрлі заңды және жеке тұлғалармен, сонымен қатар
2. Тиелген дайын өнім (тауар), істелген жұмыс және көрсеткен
Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығының есебі
1. Қоғамда заңды тұлғалардан алынатын табыс салығының есебі ҰС
2. Салықтық төлемдер келесідей компоненттерден (жиынтықтардан) тұрады:
Төленетін табыс салығы (салық есебі бойынша анықталады);
- Уақытша айырмашылықтардың салықтық эффектісі (уақытша айырмашылықтар сомасын табыс
Есептік кезеңнің басындағы мерзімі ұзартылған салықтық түзетулер (табыс салығының
3. Бухгалтерлік және салық салынатын табысты анықтау кезінде тұрақты
4. Уақытша айырмашылықтардың салықтық эффектісі – бұл уақытша айырмашылықтар
Негізгі құралдарды қайта бағалаудан болған айырмашылықтар есебі келісі әдіс
Табыс.
1. Табыс – бұл активтердің көбеюі немесе есептік кезеңде
2. Табысты есептеу және тауарды (жұмыс, қызмет) сатудан түскен
3. Бір келісім немесе бір жағдайда болған табыс және
4. Негізгі және негізгі есем қызметтен түскен табыс жиынтық
Негізгі қызметтен түскен табыстар алынуы мүмкін: құрлыс жұмыстарынан; серіктестік
Негізгі емес қызметтен түскен табыстар алынуы мүмкін: негізгі құралдарды
5. Тауарды өткізуден немесе қызмет көрсетуден түскен табыс алынған
Тауарды өткізуден қызметт көрсетуден түскен табыс шарттардың сақталуында ғана
Табыс сомасы үлкен нақтылық (сенімділік) деңгейімен бағаланады, яғни, келісім
Мәмілемен байланысты экономикалық тиімділік серіктестікпен алынуы ықтималдығы болады, яғни,
6. Табыс аралық төлем немесе алынған аванстар негізінде табыс
7. Жыл ішінде алынған өндірістің таза табысы қоғамның Жарлығына
8. Тауарды сатудан түскен табыс жалпы талаптарды және келесілерді
9. Қызмет көрсетуден түскен табыс жалпы талаптарды және келесілерді
10. Пайыз, роялти және дивиденттер түрінде түскен табыс жалпы
11. Қоғамның негізгі өндірісінен түскен табысын есепте үшін шот
12. Қызмет көрсету немесе жасалған жұмыс мерзімі өзіне бірнеше
Шығындар.
1. Шығын – бұл экономикалық ресурстардың алшақтық немесе активтердің
2. Шығындарды көрсету үшін шығындар баптар Наменклатурасына сәйкес шығындар
Барлық өндірістік шығындар өндірісік бөлімшелеріне сәйкес бұл шығындарды тудыраты
3. Есптің кезеінің басында 1340 кредит шотынан 8 бөлімнің
4. Әр бір обьект бойынша тікелей шығындарды есептеу үшін
5. Құрлысқа тікелей қатысты жұмысшылардың еңбекақсы әр обьект бойынша
6. Қоғамның басқарушылық және шаруашылық шығындары туралы ақпаратты сараптау
7. Сатылған немесе қандай да бір болмасын себеп салдарынан
Корреспонденцияда тиісті шоттармен шығып қалған активтер немесе бағалы қағаздардың
Корреспонденцияда тиісті шоттармен валюта курсының өзгеруі нәтижесінде туындайтын курстық
7470 «Басқа да шығыстар» шоты бойынша жал бойынша шығындар,
Жыл соңында берілген шоттар 6280 «Басқа да кірістер» шотымен
8. Сатылған тауардың (жұмыстың, қызметтің), сонымен қатар, басқа да
Қаржылық есептемені жасақтау принциптері.
1. Қаржылық есептеменің құрылуына мыналар кірістірілген: қызметтің үздіксіздігі және
Есептеу (начисление). Принцип, табыс табылған уақытта ғана табыс болып
1. Қызметтің үздіксіздігі. Субьек өз қызметін ұзақ кезең аралығын
2. Түініктілік. Қаржылық есептемеде көрсетілген ақпарат пайдаланушыға түсінікті болуы
3. Мағыналық. Шешім қабылдау кезінде және оны бағалау кезінде
4. Елеулілік. Қаржылық есептемедегі ақпарат елеулі болып табылады. Себебі,
5. Сенімділік. Қаржылық есептемеде көрсетілген ақпарат сенімді болып табылады,
6. Шындық және риясыз ұсынба. Қаржылық есептемеде көрсетілген ақпарат
7. Бейтараптық. Қаржылық есептемеде көрсетілген ақпарат сенімді болуы тиіс.
8. Абайлампаздық. Есептеме жоғарғы сапалы ұқыптылықпен жасақ-талады: активтер және
9. Аяқтаушылық. Бір есептік кезеңнен екінді есптік кеземен салыс-тырмалы
10. Салыстырмалылық. Бір есептік кезеңнен екінді есптік кеземен салыс-тырмалы
Қаржылық есептеме. Бухгалтерлік баланс.
1. Қаржылық есептеме ҰС №30 «Қаржылық есептемені тапсыру» сәйкес
2. Қаржылық есептемеге жатады. Бухгалтерлік баланс; Кіріс және шығыс
3. Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есптемесі заңдылықтарына
4. Қаржылық есептеменің мақсаты болып пайдаланушыларды қаржылық жағдай, қызмет
5. Серіктестіктің бухгалтерлік балансы ҰС-ның талаптарына сай. Бухгалтерлік баланс
Түсініктемелік жазбахатта келесі ақпараттар ашылады: активтерді пайдаланудағы құқықтық шектеуліктер;
6. Серіктестіктің ұзақ мерзімді активтері келесілерді құрайды: негізгі қралдар;
7. Ағымды активтер келесілерден құралады: тауарлы – материалдық қорлар;
8. Ұзақ мерзімді міндетемелер келесілерден құралады: несиенің қамтамасыз етілуі;
9. Ағымды міндеттемелер келесілерден құралады: қысқа мерзімді несиелер; кредиторлық
10. Қоғамның меншік капиталы келесілерден құралады: жарғылық капитал; қосымша
11. Бухгалтерлік есепте шаруашылық операцияларды көрсеу кезінде серіктестік бузгалтерлік
Қаржылық – шаруашылық қызмет нәтижелері туралы есептеме.
Қаржылық – шаруашылық қызмет нәтижелері туралы есептеме ҰС-на сәйкес
1.Негізгі қызметтен табыс сатылған тауарлы – материалдық қордан, көрсетілген
2. Сатылған дайын өнімнің (тауардың, жұмыстың, қызметтің) өзіндік құны
3.Жиынтық (валовой) табыс – сатылған дайын өнімнің (таруардың, жұмыстың,
4.Кезең шығындары – бұл өндірістік дайын өнім (тауар, жұмыс,
5. Негізгі өндіріс қызметінен түскен тасыс (зиян) қалдықты қаржылық
6. Негізгі қызметтен емес табыс, негізгі қызметтен емес табыстан
7. Салық салалғанға дейінгі қарапайым қызметтен түмкен табыс «Негізгі
8. Табыс салығы ҰС №11 «Табыс салығы бойынша есеп»
9.Салық салынғаннан қарапайым қызметтен түскен табыс «Салық салудың алдында
10. Салық салудан кейінгі қарапайым қызметтен түскен табыс пен
Ақша қозғалысы туралы есептме
1. Ақша қозғалысы туралы есептемеде серіктестік ақшасының келіп-түсуі мен
2. Ақша қозғалысы туралы есептеме ҰС №4 және барлық
3. Операциялық қызмет – серіктестіктің табыс алумен байланысты қызметі
4. Инвестициялық қызмет – сатып алынған және сатылған активтер,
5. Қаржылық қызымет – жарғылық капитал көлемі мен құрамының
6. Ақуалды жағдайдан ақша қозғалысы сипатына қарай операциондық, инвестициялық
7. Пайыздар және дивиденттер түрінде алынған және төленген ақша
8. Табыс салығын төлеу нәтижестіннен туындайттын ақша қозғалысы операциондық
9. Қазақстан Республикасының территориясында орналасқан бактердегі есеп айырысу, валюталық
Кесте 4.
«Каспий Мұнай Құрлыс» ЖШС-нің негізгі технико-экономикалық көрсеткіштері
(мың тенге)
№ Көресткіштер 2006ж 2007ж 2008ж Ауыт
қушы
лық (+,-), 2007/ 2006 Өсу темпі (%), 2007/ 2006
қушы
лық (+,-), 2008/ 2007 Өсу темпі (%), 2008/ 2007
1 Өнімді өткізуден пайда, мың тенге 160420 164770 174140
2 Өнімнің өзіндік құны, мың тенге 84210 84390 92070
3 Жалпы табыс, мың тенге 80000 80990 99000
4 Таза табыс, мың тенге 8501 8769 9554 268
5 Негізгі құралдардың орташа жылдық құны 20187 21300 22660
6 Қор қайтарымдылығы 4,0 4,05 4,24 -0,05 +1,2 +0,19
7 Қор сыйымдылығы 4,99 5,01 6,02 +0,02 +0,4
8 Жұмысшылардың орташа тізімдік саны (адам) 800 853
9 Еңбек өнімділігі. тг/адам 50,8 65,2 66,1 +14,4 +28,3
10 Орташа айлық жалақы 45,2 46,6 50,1 +1,4 +3,0
11 Жалақы қоры 30342,2 30550 34221 +207,8 +0,6 +3671
4 - Кестеден көріп отырғандай алғашқы көрсеткіш кәсіпорынның өнімді
«Каспий Мұнай Құрлыс» ЖШС-нің қаржылық - шаруашылық қызметтер деңгейінің
Кәсіпорынның нақты шығындар көлемі жоспарлық көлемнен аз, яғни материалдық
Соның ішінде шикізат пен материалдарға, реогенттерге, дисперсоген, додискейл, диодиген,
2.2 Бюджетпен және бюджеттен тыс мекемелермен бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
Бюджет - жалпы мемлекеттік түрғыдан бөлініп (бекітіліп) пайдалану, жұмсау
Қазақстан Республикасының салық кодексіне сәйкес жеке және занды түлғалардан
Әлеуметтік салық — заңды тұлғалардың бюджетке төлейтін салықтарының бірі.
Әлеуметтік салық салу объектісіне, яғни еңбекақы төлеу қорына табыстың
Шаруашылық жүргізуші ұйымдарда әлеуметтік салық ағымдағы айдың еңбекақы төлеу
Д-т: «Жалпы және әкімшілік шығындар» деп аталатын шот;
К-т: «Әлеуметтік салық» деп аталатын шот.
Ал ол сома бюджетке есеп айырысу шотынан теленгенде:
Д-т: «Әлеуметтік салық» деп аталатын шоты;
К-т: «Ақшалар» деп аталатын шоты түріндегі бухгалтерлік жазуы жазылады.
Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығы
Есепті жылда салық салынатын табыстары бар заңды тұлғалар табыс
Әрбір салық төлеуші салық салынатын табысты анықтау үшін, жылдық
Кәсіпорынның жылдық табысына, яғни жыл бойы кіріс еткен сомаларының
Салық салынатын табыстардың және одан шегерілетін шегерімдер мен жеңілдікгердің
Салық төлеуші Кәсіпорын тиісті салық органына «Заңды тұлғаның салық
Ұйым өзінің есепті жылдағы алған табысы бойынша табыс салығы
Д-т: «Қорпоративтік табыс салығы бойынша шығындар» шоты;
К-т: «Төленетін қорпоративтік табыс салығы» - шоты.
Ал бұл сома бюджетке аударылғанда:
Д-т: «Төленетін қорпоративтік табыс салығы» деп аталатын шот;
К-т: «Ақшалар» деп аталатын шоты туріндегі бухгалтерлік жазуы жазылады.
Кейінге қалдырылған қорпоративтік табыс салығының есебі
Бухгалтерлік есепте табыстың (зиянның) сомасы бухгалтерлік есеп стандартьша сәйкес
Түрақты айырмашылықтың пайда болу себебі, бухгалтерлік табысты анықтау барысьшда
валюталык шоттармен шетел валютасы бойынша туындаған бағамдық айырмашылық;
бюджетке төленетін айыппұл ықпалшаралары (санкциясы);
кәсіпкерлікпен байланысты емес шығындар;
Қазақстан Республикасы Үкіметі белгілеген шектен артық мөлшерде төленген іссапарлық,
Уақытша айырмашылықтың пайда болу себебі есеп беретін кезенде есептелген
Уақытша айырмашылық мыналардың нәтижесінде пайда болады:
бухгалтерлік есеппен салық есебінде табыстар мен шығындарды мойындау уақытын
бухгалтерлік есеп пен салық есебінде амортизациялык айырымды есептегенде әр
негізгі құралдарды бухгалтерлік есептен шығару мен салықтық есепте оларды
Бухгалтерлік және салық есептерінің талаптарындағы өзге-шеліктер нәтижесінде пайда болған
Қосылған құнга салынатын салық. Қосылған құнға салынатын салық тауарларды
Кәсіпорынның бюджетпен есеп айырысу операциялары 3100 «Бюджетпен есеп айырысу»
«Каспий Мұнай Құрлыс» АҚ-нда корпоративтік табыс салығын есептеген кезде
Кейінге қалдырылған табыс салығы және сонымен байланысты есеп айырысулар.
Бухгалтерлік есепте табыс пен зиян есеп саясатында қаралған және
Бұл арада мынаны ескерген жөн: салық есебінде жиынтық жылдық
Қосылған құн салығы салынатын тауарларды тиеуді, жұмыстарды атқаруды немесе
ҚҚС есептеу кезінде 1210 «Алынуға тиісті қарыздар» шоты дебеттеледі
Акцизді есептеген кезде 1210 шоты дебеттеліп, 3140 шотының «Акциз»
Әлеуметтік салық. Бұл салықты жұмыс беруші кәсіпорын есептейді, ол
Жер салығын есептегенде 7210 шот дебеттеліп, 3160 шот кредиттеледі.
Көлік құралдарына салынатын салықты есептеген кезде 7210 «Жалпы және
Мүлікке салынатын салық. Бюджетке төленетін мүлік бойынша салынатын салықтың
Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы. Жеке тұлғалар бойынша бюджетпен
Еңбеккерлердің табысы бойынша жеке табыс салығының сомасы еңбеккерлердің табысына
Банк мекемелер несиелерінің есебі. Кәсіпорындар мен ұйымдар өздерінің шаруашылық
Кесте 5.
Бюджетпен есеп айырысу шоты бойынша жүргізілетін операциялар
№ Операциялар мазмұны Дебит шот Кредит шот
1 Заңды ұйымдардан бюджетке алынатын қорпоративтік табыс салығы сомасына.
2 Төтенше жағдайларға және токтатылған операцияларға байланысты табыстар (зияндар)
3 Төтенше жағдайдың және тоқтатылған операциялардың салдарынан шеккен зиянға
4 Заңды ұйымдардын бюджетке нақты аударған корпоротивтік табыс салығы
5 Салық есебіндегі кайта бағалау үстеме өсімінің, бухгалтерлік есептегі
6 Сатып алушыларға және тапсырыс берушілерге сатылған өнім (жұмыс,
7 Бюджетке аударылған қосылған құн салығы сомасьна 3130 1040
8 Жеке тұлғаларға есептелген табыс салық сомасына 3350 1040
9 Серіктестіктерге қатысушылардың дивидендтері мен табыстарынан, олардың үлес теріне
10 Жеке түлғалардың еңбекақысынан ұсталған табыс салығы сомасының бюджетке
11 Бюджетке артық аударылған салық сомасының кайтарылуы 1040 3120
12 Есептелген әлеуметтік салық сомасы 3150 1040
13 Есептелген акциз салық сомасы 1210 3140
14 Есептелген акциз салығынын сомасы бюджетке есеп айырысу шотынан
15 Есептелген жер салығы сомасы 7210 3160
Сондай-ақ міндеттімелерін шектен тыс көбейтіп алып, оны қайтаруға мүмкіншілігі
Несие - бір заңды тұлғаның екінші бір заңды тұлғаға
Нарықтық экономика жағдайында несие коммерциялық және банктік болып екіге
Каммерциялыц несие — бір кәсіпорынның екінші кәсіпорынға сатқан тауарының
Банк несиесі — ұйымға ақша түрінде өндірісін ұлғайтуға, ағымдағы
Несие беру және оны қайтару (өтеу) тәртібі тиісті заңдарға
Кәсіпорындар банк мекемесінен несие сұрамастан бұрын несие алудың қажеттілігін,
Несиенің объективті қажеттілігі — бұл, кәсіпорынның өндірістік және сауда
Банк мекемелері несиелерінің есебі. Банк несиесі есебі қысқа және
Несиелер қайтарымдылық, төлем және мерзімділік шарттары бойынша келісіп, коммерциялық
Несие алу үшін кәсіпорындар банк мекемесі басшысының атына өтініш
Кәсіпорындар мен ұйымдар банктен бірінші рет несие алуы барысында
Жалпы кәсіпорындарға берілетін несие сомасы, банк мекемесінің жауапты мамандары
Банк мекемесі мен несие алушы кәсіпорын арасындағы несиелік қызмет
Қысқа мерзімді банк несиелері 1 жылдан аспайтын уақытқа беріледі
Банк несиесі кәсіпорынның, яғни несие алушының есеп айырысу шоттарындағы
Кәсіпорын банк мекемесінен несие алған уақытьшда:
Д-т: «Ақшалар» немесе «Жабдықтаушы мердігерлермен есеп айырысу» және тағы
К-т: «Банк мекемесінің қарызы» шоты түрінде бухгалтерлік жазуы жазылады.
Ал бұл алынған несие қайтарылған уақытта:
Д-т: «Банк мекемссінің қарызы» шоты;
К-т: «Ақшалар» шоты түрінде бухгалтерлік жазуы жазылады.
Осы алынған несие үшін есептелген пайыз сомасына:
Д-т: «Сыйақы түріндегі шығын» шоты;
К-т: «Төленетін сыйақы» шоты түрінде бухгалтерлік жазуы жазылады.
Кәсіпорын бұл міндеттемені төлеген уақытында:
Д-т: «Төленетін сыйақы» шоты;
К-т: «Ақшалар» шоты түрінде бухгалтерлік жазуы жазылады.
Кесте 6.
Банк және банктен тыс мекемелердін карыздары шоты бойынша жүргізілетін
№ Операциялар мазмұны Дебит шот Кредит шот
1 Алынған банк несиелері кассаға немесе есеп айырысу шотына
2 Жабдықтаушы мердігерлерге банк несиесінің есебінен қойылған аккредитивтер 1070
3 Жабдықтаушы мердігерлерге қарыз сома банк несиесінің есебінен төленді
4 Жабдықтаушы мердігерлерге алдағы уакытта алынатын материаддық қорлар үшін
5 Көрсететін қыметі немесе орындайтын жұмысы үшін жабдықтаушы ұйымға
6 Есептелген салық бойынша ұйымның бюджетке карыз сомасы банк
7 Вексельге алынған банк несиелері
3010
8 Кәсіпорынның банк мекемелерінен алған несиелері бойынша қарызы есеп
9 Банктен тыс мекемелердің несиелерінің есебінен жабдықтаушы мердігерлерге карыз
10 Банктен тыс мекемелерден алынған несиелер бойынша қарыз есеп
Шетел валютасы түріндегі несиелер есебі. Еліміздің экономикалық жағдайын көтеру
Шетелдік банктерден немесе басқалардан шетелдік валюта түрінде несие алған
Д-т: «Ел ішіндегі валюталық шоттардағы ақшалар» немесе «Шетелдердегі валюталық
К-т: «Банк мекемесінің қарызы» шоты түрінде бухгалтерлік жазу жазылады.
- Ал ұйым бұл несиені қайтарған
Д-т: «Банк мекемесінің қарызы» шоты
К-т: «Ел ішіндегі валюталық шоттардағы ақшалар» немесе «Шетелдердегі валюталық
Банктен тыс мекемелердің несиелері есебі. Бухгалтерлік есеп және қаржылық
Ұйым банктен тыс мекемеден несие алған уақытылда:
Д-т: «Ақшалар» шоты;
К-т: «Банктен тыс мекемелердің қарызы» шоты түрінде бухгалтерлік жазуы
Ал бұл алынған несие қайтарылған уақытта:
Д-т: «Банктен тыс мекемелердің қарызы» шоты;
К-т: «Ақшалар» шоты түрінде бухгалтерлік жазуы жазылады.
Осы алынган несие үшін есептелген пайыз сомасына:
Д-т: «Сыйақы түріндегі шығын» шоты,
К-т: «Төленетін сыйақы» шоты түрінде бухгалтерлік жазуы жазылады.
Кәсіпорындар бұл міндеттемені төлеген уақытында:
Д-т: «Төленетін сыйақы» шоты,
К-т: «Ақшалар» шоты түрінде бухгалтерлік жазуы жазылады.
Басқадай несиелік операциялар есебі. Коммерциялык банктер іс жүзінде көбінесе
Әрбір кәсіпорын өз қалауы бойынша «Басқадай қарыздар» деп аталатын
Д-т: «Ақшалар» шоты,
К-т: «Басқадай қарыздар» шоты түрінде бухгалтерлік жазу жазылады.
Бұл алынған каржы бойынша есептелген пайыз (процент) сомасына:
Д-т: «Сыйақы түріндегі шығын» шоты;
К-т: «Басқадай қарыздар» шоты түрінде екі жақтыі жазу жазылады.
Ал вексельдерді дисконттау бойынша операцияларға:
Д-т: «Басқадай қарыздар» шоты;
К-т: «Алынған вексельдер» шотты түрінде бухгалтерлік жазу жазылады.
2.3 Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу есебі
Кез келген кәсіпорын үзіліссіз және ырғақты жұмыс істеп түруы
Келіп түскен шот-фактураларды алдымен үлгілі түрі М-1 «Келіп түскен
Фактураланбаған жабдықтар есебі. Кейбір жағдайларда келіп түскен материалдық ққұдылықтардың
Жабдықтаушылар және қызмет көрсетушілермен есеи айырысулар есебі жөніндегі журналды
құны төленген, бірақ іс жүзінде алынбаған (қабылданбаған) материалдық қорлар,
фактураланбай қалған жабдықтар бойынша есеп айырысудан;
• мерзімінде төленбеген есеп айырысулардан.
Жабдықтаушы және мердігерлермен есеп айырысулар есебі бойынша мынадай шоттар
Кесте 7.
Жабдықтаушы мен мердігерлермен есеп айырысу шоты бойынша жүргізілетін операциялар
№ Операциялар мазмұны Дебит шот Кредит шот
1 Жабдықтаушы-мердігерлердің шоттары акцептелді:
- материалдарды жеткізу және өңдеу қызметтерінің кұнына;
- қосылған кұн салығының құнына
1310
1420
3310
2 Орындалған кұрылыс-монтаж жұмыстары үшін мердігерлердін талап еткен шоттарына:
- жұмыстың кұнына;
- қосылған кұн салығы сомасына.
2930
1420
3310
3 Тасымалдау ұйымдарыньщ өнім сату бойынша көрсеткен қызметі үшін
4 Жабдықтаушы-мердігерлерден материалдарды қабылдаған кезде кем шыққан және бағасының
5 Бухгалтерлік есепте шот-фактурасыз келіп түскен материалдарды көрсету (шартта
6 Жабдықтаушылардан келген шот-фактураға сәйкес бұрынғы шот-фактурасын кіріске алынған
7 Құны төленген бір-ақ айдың аяғыңда жолда қалған материалдардың
8 Мердігерлік әдіспен жөндеу жүргізілген негізгі құралдардың 8044 3310
9 Жабдықтаушы-мердігерлердің шоттары төленгенде 3310 1040
10 Жабдықтаушы-мердігерлерге алдын ала берілген аванс сомасы есептелді 3310
Кәсіпорынның басқа заңды немесе жеке тұлғалардан сатып алынған тауарлық-материалдық
К-т: «Жабдықтаушы және мердігерлермен есеп айырысу» деп аталатын шот.
Ал бұл тауарла үшін есептелген қосылған құн салығы сомасына:
Д-т: «Қосылған құнға салынған салық» деп аталатын шоты;
К-т: «Жабдықтаушы және мердігерлермен есеп айырысу» деп аталатын шоты
Жабдықтаушьшардьщ шот фактурасының қай шоттан төленгеніне қарай:
Дт: «Жабдықтаушы және мердігерлермен есеп айырысу» деп аталатьш шоты,
Кт: «Ақшалар» деп аталатьш шоты түрінде бухгалтерлік жазу жазылады.
Шот-фактура бойынша кәсіпорынның жабдықтаушыларға тауарларды сатып алу барысында төленген
Дт. «Қосылған құнға салынған салық» деп аталатын шот;
Кт: «Орны толтырылатын қосылған құнға салынған салық» деп аталатын
Алынған аванстар бойынша есеп айырысу есебі. Басқа заңды немесе
Осы аталған операцияларға сәйкес Кәсіпорынның алынған аванс сомасына:
Д-т: «Ақшалар» шоты;
К-т: «Тауарлық-материалдық қорларды қою үшін алынған аванстар» немесе «Жұмыстарды
Ал сатып алушыларға босатылған тауарлар, көрсетілген қызметтер құнынан алдын
Д-т: «Тауарлық-материалдық қорларды қою үшін алынған аванстар» немесе «Жұмыстарды
К-т: «Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің берешегі» немесе «Еншілес
Егер алынған аванс сомасының толық пайдаланылмағаннан қалған бөлігі тапсырыс
Д-т: «Тауарлық-материалдық қорларды қою үшін алынған аванстар» немесе «Жұмыстарды
К-т: «Ақшалар» деп аталатын шоты түрінде бухгалтерлік жазуы жазылады.
Кәсіпорынның алған аванстарының талдамалық есебі әрбір аванс берген ұйым
2.4 Жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы төлеу есебін ұйымдастыру
Шаруашылық субъектінің түріне қарамастан әрбір қызметкердің кірісі субъект жұмысының
Жалақының номиналды және шынайы түрлері болады. Номиналды жалақы –
Шынайы жалақы – алған ақшаға сатып алуға болатын өмірлік
Жалақы өнімнің өзіндік құнының негізгі элементтерінің бірі болып табылады,
Қызметкерлермен есеп айырысу есебінің негізгі міндеттері:
1. Еңбектің саны мен сапасына, шығарылым нормасының орындалуына, жұмыс
2. Субъектінің әрбір қызметкерлеріне жалақыны дер кезінде және уақытылы
3. Жалақыдан дер кезінде және дұрыс ұстап қалу;
4. Белгіленген мерзімдерде қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысуды жүргізу;
5. Есептелген жалақыны өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнына дер
6. Өндірістік процеске басшылық жасау операцияларына қажетті еңбек пен
7. Еңбек және жалақы бойынша статистикалық септемені жасау.
Адам құрамының және жұмыс уақытын пайдаланудың есебі. Шаруашылық қызметінің
Жаңадан жұмысқа алынған қызметкерге еңбек кітапшасы толтырылады. Ол кадрлар
Еңбек шартын тоқтату туралы № Т-8 нысанындағы бұйрық қызметкер
Жұмыс уақытының есебі. Жұмыс уақытының есебін табельдерде жүргізеді. Табельді
№ Т-12 нысаны, жұмыс уақытын пайдалануды есепке алуға және
№ Т-13 нысаны, жалақыны есептеусіз жұмыс уақытын пайдалану есептерін
№ Т-14 нысаны, тұрақты айлық кесімді жалақысы немесе ставкасы
Табель – бұл жұмыс жасаушылардың санаттары бойынша қызметкерлер тізімі.
1 - әдіс. Мұндай кезде қалыпты жұмыс сағаты –
2 - әдіс. Бағандарға тек жұмысқа келмеу белгісі қойылады.
1. Жұмыспен өтелген уақыт (жұмыс күні ішіндегі жұмыс сағаты,
2. Жұмыспен өтелмеген, бірақ төленген уақыт (ауырған күндер, демалыс,
3. Жұмыспен өтелмеген, төленбеген уақыт (бос жүру, қызметкерлердің кінәсі
Жұмыстың уақтылы басталуына және аяқталуына, жұмыс күні ішінде жұмыс
Бақылау әдістері:
Карточкалық, бақылау сағаттарының көмегімен;
Жетондық, табельдік жетондар мен маркілерді пайдалану арқылы;
Өткізу, мұндай кезде кіріп – шығуға рұқсат қағаз беру
Рапорттық – ведомстік, бөлімше бастығының рапорттары мен табельдік ведомостерін
Бақылау - өткізу қағаздарының көмегімен.
Техникалық нормалау, яғни жұмыс түрлері, жұмыстың күрделілігі мен қызметкерлердің
Жинақтаушы зейнетақы қорымен есеп айырысудың есебі. Зейнетақы қорымен есеп
Кесте 8.
Жұмысшылар мен кызметкерлерге еңбекакы есептегенде бухгалтерлік есепшоттары бойынша жүргізілетін
№ Операциялар мазмұны Дебит
шот Кредит
шот
1 Жұмысшылар мен кызметкерлерге еңбекақы.
сыйақы және басқа да төлемдер есептелінді:
- негізгі өндіріс жұмысшыларына 8012 3350
- қосалкы өндіріс жұмысшыларына 8032 3350
- цехтың қызметкерлеріне 8042 3350
- маркетинг бөлімінің, басқа да тауарларды
сатумен айналысатын жұмыскерлерге 8048 3350
2. Жұмысшыларға кезекті демалыс
демалыс ақысынан есептелген әлеуметтік салық сомасы 3380
3380 3350
3150
3. Жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелген еңбекақыдан зейнетақы қорына ұсталынатын
4. Жеке тұлғаларға есептелген енбекақыдан ұсталатын табыс салығы сомасына
5. Жұмысшылардын еңбекақысынан сот органдарының шешіміне сәйкес орындалатын құжат
6. Жұмысшылардың еңбекақысынан олардың есеп беруі бойынша ұсталатын сомаларына
7. Бүлінген материалдық-кұндылықтардын орнын толтыру максатымен жұмысшылардың енбекақысынан ұсталатын
8. Жұмысшылардың еңбекакысынан олардың алдынғы уақыттарда алған қарыздары үшін
9. Есептелген, бірақ белгіленген мерзімде таратылмаган еңбекақы 3350
10 Жұмысшылар мен қызметкерлерге кассадан төленген енбекақы, сыйакы, жәрдемақы
Жарналар белгілі бір Кәсіпорынның ережелерімен, жарғыларымен және қолданыльп жүрген
Кәсіпорынның «Зейнетақы мен қамтамасыз ету қорымен есеп айырысу» деп
Д-т: «Жалпы және әкімшілік шығындар» деп аталатын шоты;
К-т: «Зейнетақы мен қамтамасыз ету қорымен есеп айырысу» деп
Ал бұл соманы кәсіпорын тиісті қорға аударған уақытта:
Д-т: «Зейнетақы мен қамтамасыз ету қорымен есеп айырысу» деп
К-т: «Ақшалар» шоты түріндегі бухгалтерлік жазу жазылады.
Зейнетақы қорына төленетін жарналар жұмысшылар мен қызмегкерге есептелген еңбекақы
Кесте 9.
Жинақтаушы зейнетақы қорымен есеп айырысудың есебі шоты бойынша жүргізілетін
№ Операциялар мазмұны Дебит шот Кредит шот
1 Жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелген еңбекақы сомасынан жинактаушы зейнетакы
2 Жинақтаушы зейнетақы қорына есептелген сомалар есеп айырысу шоттынан
3. Қысқа мерзімді міндеттемелердің аудиті және есебін жетілдіру жолдары
3.1 Кәсіпорынның аудиторлық қызмет теориясының негіздері
Аудит – ведомостьтан тәуелсіз, қаржылық бақылау, мемлекеттік қаржылық басқаруды
2001 жылғы 20 – қарашаның Қазақстан Республикасының «Аудиторлық қызмет
Шет елдік мамандардың пікірі бойынша аудит ол – жетік
Аудит мақсаты – заңдар мен аудиторлық қызметі басқаратын нормативтік
Сыртқы аудит – тәуелсіз аудиторлық фирма және экономикалық субъектілер
Ішкі аудит – кәсіпорынның басқару, бақылау жүйесінің бөлігі болып
Аудиторлық қызмет – басқа кез –келген коммерциялық қызмет секілді
кәсіпорынның қаржы есептілігінің дұрыстығын қамтамасыз ету, сөйтіп қаржы есептерін
шешімдер қабылдау үшін қисынды түрде негізделген базаны құруға мүмкіндік
кәсіпорынның экономикасын немесе оның қызметінің белгілі бір түрін жүйелі
кәсіпорын қызметінің оның жарғысына сәйкестігін, кәсіпорын жасаған бизнес –
кәсіпорынның шаруашылық қызметін реттейтін заңдардың сақталуын бақылау, бухгалтерлік есепті
бастапқы құжаттарды тексеру, олар арқылы шаруашылық операцияларының шын мағынасына
клиенттерге бухгалтерлік есепті жүргізуді дұрыс ұйымдастыру бөлігінде және клиенттерді
клиенттің меншігінің нығаюына және көркеюіне ықпал ету.
Нарықтық қатынастарға көшумен байланысты әр түрлі ұйымдық – құқықтық
Аудиттің қазіргі кездегі кәсіпкерлік қызметтің жеке түрі болып, Қазақстан
Жүргізу толықтығына қарай аудит кешенді, функционалды және локальді болады.
Функционалды аудит өндірістік ресурстарды қолдану мен процестерді, сатылы
Тауарлы-материалдық корларға (ТМҚ) сатып алу циклінің функционалды аудитін каржылык
Шаруашылық жүргізуші субъектілерді сатып алу, өндіріс және дайын өнімді
Материалдық ресурстармен жабдықтауды ұйымдастыру жағдайын тексеру.
Қалыптасқан тауарлық-материалдық қорларды басқару жүйесін
Қорлардың жағдайын және олардың қолданылу деңгейін бағалау.
Қойма шаруашылығын ұйымдастырудың жағдайын тексеру.
Тауарлық-материалдық қорлармен жасалатын операцияларды есепте көрсетудің дұрыстығын тексеру.
Қорларды түгендеудің жүйелілігі мен дұрыстығын зерттеу.
Тауарлык-материалдык құндылықтарды қолдануды ішкі бакылау жағдайын бағалау.
Жабдыктау дайындау іс-кызметі есебін, басқаруды және талдауды жаксарту бойынша
Тауарлық-материалдық корларды кұру мен сақтау белгілі бір шығындарға кездеседі.
3.2. Қысқа мерзімді міндеттемелердің аудиті
Ағымдағы міндеттемелерге банктердің қысқа мерзімді қарыздары, банктен тыс мекемелерден
Қысқа мерзімді қарыздарды алу мен өтеуге байланысты есептеу операциялары
Алынған қарыздар сомасы 1060 «Депозиттік банк шоттардағы ақша қаражаттары»
Өтелген кредиттер сомасына 3000 «Қысқа мерзімді қаржы міндеттемелері» бөлімшесінің
Қысқа мерзімді қарыздардың аналитикалық есебінің несиесін берген банк түрлері
а) қарыз проценттерін төлеу мен оларды кезең шығыс-тарына жатқызудың
э) 3000 «Қысқа мерзімді қаржы міндеттемелері» («Қысқа мерзімді алынған
б) баланста «Қысқа мерзімді міндеттемелер» бөлімшесінде «Ұзақ мерзімді қарыздардың
в) қарыздарды өтеу мерзімі осы бап бойынша соманың негізділігін
г) овердрафт, сенімді клиентке оның шотындағы қалдықтан тыс берілетін
3020 «Алынған қысқа мерзімді қарыздар» шотына аналитикалық есеп, қарыз
Банктен тыс мекемелерден алынған қысқа мерзімдік қарыздар көбінесе вексельмен
Кредиторлъщ берешек - кәсіпорынның басқа заңды немесе жеке түлғаларға
Пайда болу сипатына қарай кредиторлық берешек қалыпты және артылмаған
Қалыпты кредиторлық берешек пен кәсіпорынның бизнес-жоспарын орындау барысына, сондай-ақ
Бұларға төлеу мерзімі келмеген акцептелген есеп-қисап құжаттары бойынша жабдықтаушыларға
Ақталмаған кредиторлық берешек болып бюджетпен есеп айырысу бойынша- қаржы
Кредиторлық берешекті тексерудің басты міндеттері мыналар:
Төлем тәртібін сақтауды тексеру.
Есептеуде қолданылатын бағаның, тарифтің және басқа қүндық көрсеткіштердің негізділігін
Кредиторлық берешек сомасының шынайылығын тексеру.
Есептеулерді реттеу мен кредиторлық берешекті азайту жөніндегі үсыныстарды дайындау.
Кредиторлармен есеп айырысу жағдайын бақылауды ұйым-дастыру келісім-шарттық және есептік
Кредиторлық берешектің есепті кезеңнің басы мен аяғын-дағы жағдайы баланста
Төленуге тиісті шоттар мен вексельдер.
Алынған аванстар
Салықтар бойынша берешек
Төленуге тиісті дивиденттер.
Негізгі компания мен еншілес ұйымдар арасындағы топ ішіндегі операциялар
Акционерлік қоғамның лауазымды адамдарына берешек.
Басқадай кредиторлық берешек.
«Төленуге тиісті шоттар мен вексельдер» бабын тексергенде аудитор оның
а) алынған ТМҚ мен айналымнан тыс активтер, орындалған жұмыстар
э) алынған ТМҚ, айналымнан тыс активтер, есеп-қисап құжаттары әлі
б) қабылдау кезінде табылған ТМҚ артығы мен айналымынан тыс
в) тасымалдау мен т.с.с бойынша алынған қызметтер.
Кесте 10.
Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу аудитінін бағдарламасы
Аудит процедуралары Ақпарат көздері
1. Тауарлык-материалдык қорларды алуға арналган кұжаттарды ресімдеудің дұрыстыгы мен
2. Тауарлық-материалдык корлардың саны мен сапасы жөніндегі тілек-талаптарды ресімдеудің
3. Алынған құндылыктарды кіріске алудың немесе орындалған жұмыс пен
4. Жабдыктаушылар мен мердігерлерге берешектің анық сенімділігін, шынайылығын және
5. Векселдерді пайдалынып, жабдыктаушылармен ҚҚС алып тастап, жабдыктаушылармен және
6. Шот корреспонденцияларын кұрудың дұрыстыгын тексеру, аналитикалық есеп мәліметтерінің
Бұл шот бойынша есептеулерді мынадай екі бағыт бойынша жүргізу
Қабылданған материалдық құндылықтар, орындалған жұмыс пен көрсетілген қызмет үшін
Жабдықтаушылардан алынған ТМҚ кіріске алудың толықтығын талдау.
Аудитор жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысуды тексеру бағдарламасын жасағанда,
Басқадай кредиторлық берешек аудиті
Қалдықтардың жыл басы мен соңындағы «Басқадай кредиторлық берешек» баланстық
Еңбекке ақы төлеу бойынша есеп айырысу аудиті
Жұмысшылар мен қыметкерлерге еңбекакы төлеуді тексеру-дің негізгі міндеті -
Бақылау барысында қолданылатын ақпарат көздері болып 3350 «Еңбекақы төлеу
Қызметкерлермен еңбекке төлеу бойынша есеп айырысулар-ды тексеруді әр айдың
Айырмашылық табылғанда олардың себептерін анықтау керек. Сондай-ақ мәліметтерді депозитке
Еңбекті уақыт бойынша төлеуде тарифтік мөлшерлеме немесе мәміле шарттарын
Еңбек пен оны төлеу есебі жөніндегі бастапкы құжаттарды тексергенде
Жұмыс уақыты мен нарядтар есебі табельін, сондай еңбекті төлеуді
Бұрын төленген бастапқы құжаттар бойынша қайтадан есеп-теу жағдайлары бар-жоқтығын,
Бастапқы құжаттар мен есептік тізімдемелерді тексергенде арифметикалық санаудың дұрыстығына
Аудиторлық тексерудің жүзеге асатын одан әрі кезеңдері мыналар:
төлемді есептеудің дұрыстығын іріктеп тексеру;
жұмыстың қалыпты жағдайларынан ауытқумен байланысты қосымша ақыны ресімдеу тәртібі;
құжаттық ресімдеу мен іркіліс төлемі;
өнімнің ақауын құжатпен ресімдеу мен оны төлеу;
түнгі мезгілдегі жұмысқа қосымша ақы;
жұмыстан тыс уақыттағы еңбекті өтеу;
мерекелік күндердегі жұмысқа төлеу;
іс жүзіндегі заңнамада қарастырылған (еңбек демалысына, жұмыстан шығу жәрдемақысын
• уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша жәрдемақы есептеу;
• жалақыдан ұстаудың дұрыстығын тексеру.
Заңнамаларға сәйкес жалақыдан мыналар ұсталады: жеке табыс салығы, зейнетақы
Жеке табыс салығы ҚР-ның «Салықтар және бюджетке міндетті басқа
Зейнетақы жарнасын ұстауы және төлеу қызметкердің ай сайынғы табысының
Қарызға алынған тауарлар үшін үсталымдар азаматтарға ұзақ пайдалану үшін
Қызметкерлер келтірілген материалдық зиянның орнын толтыру үшін ұсталым кәсіпорын
Тексеру қорытындысында мыналарды анықтау қажет:
шығыстарды еңбекке ақы төлеу қорына жатқызудың дұрыстығы;
жеке төлемдерді өнімнің (жұмыстың, көрсетілген қызметтің) өзіндік құнына жатқызудың
бухгалтерлік өткізбе желілері (проводкаларды) еңбекті өтеу қоры бойынша жасаудың
синтетикалық және аналиткалық есепті, жиынтык мәліметтерді және еңбекке ақы
3350 «Еңбекақы төлеу бойынша қысқа мерзімді берешек» шоты арқылы
3.3 Кәсіпорын қызметінің тиімділігін жақсарту жолдары
Бизнес жоспарды жасағанда басшылықтың негізгі назары өндірістің тиімділігі көрсеткіштеріне
Кәсіпорын қызметінің тиімділігі өндірістің нәтижелерін (тиімділігін) шығындар мен қолданылған
қорытындылаушы;
техника – экономикалық.
Бірінші топтың көрсеткіштеріне табыстың деңгейі, еңбек өнімділігі (еңбек сыйымдылығы)
Өнім динамикасы мен ресурстар динамикасы (шығындарының) арақатынасы экономикалық өсу
Өндірістің экономикалық тиімділігінінің жеткілікті жоғары қарқынды және бірыңғай өсуін
Өндірістің тиімділігінің ең басты көрсеткіші жанды еңбек өнімділігі болып
Біздің кәсіпорындарда еңбек өнімділігінің негізгі көрсеткіші бір жұмыс істеушіге
Олардың әсерін тізбектеп ауыстыру тәсілімен анықтауға болады, оның негізгі
Жеке көрсеткіштің базистік шамасын нақтысымен алмастыру, ауыстыру деп аталады.
Есептеуді тексеру ауытқулар балансын салыстыру жолымен жүргізіледі: кейбір жеке
Аталған жеке көрсеткіш әсер еткен қорытынды көрсеткіштің өзгеру шамасы,
Жеке көрсеткіштердің базистік шамасын нақтысымен алмастырудың кезектілігі туралы мәселені
Алдымен сан мен құрылымның жеке көрсеткіштері шамасын өзгертеді, сонан
Бұл жағдайда ауыстыруды негізгіден бастайды, одан кейін алдыңғыға тәуелді
Біздің мысалымызда, бір жұмыс істеушіге жылдық орташа өндірілген өнім
Өз кезегінде, бір жұмысшының жылдық орташа өнім өндіруіне экстенсивті
Базистік деңгеймен салыстырғанда бір жұмысшының орташа жылдық өнім өндірудің
бір жұмысшының орташа жұмыс күнінің саны;
жұмыс күнінің орташа ұзақтығы;
бір жұмысшының орташа сағаттық өнім өндіруі.
Бұл жағдайда жұмыс күнінің орташа саны – негізгі сандық
Одан туындайтыны, тізбектеп ауыстыру тәсілін пайдаланғанда, көрсеткіштер шамасын алмастыру,
Еңбек өнімділігі деңгейін сипаттайтын негізгі көрсеткіш бір жұмыс істеушіге
Осы көрсеткішпен қатар, бір жұмысшыға шаққандағы орташа өнім өндірудің
Жоспардың орындалу пайызын бір жұмысшы мен бір жұмыс істеушінің
Өнім өндіруге тікелей қатыспайтын қызметкерлер тобының үлес салмағы төмен
Орташа жылдық және орташа күндік өнім өндіру бойынша жоспардың
Орташа күндік және орташа сағаттық өнім өндіру бойынша жоспардың
Бір жұмысшының жылына өнім өндіру жоспарының орындалу пайызы бір
Еңбек өнімділігін талдағанда, істегеніне қарай еңбекақы алатын жұмысшылардың өнім
Кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын ең маңызды көрсеткіштердің бірі –
Қор сыйымдылығы көрсеткішінің бір артықшылығы, оның алымын құрамдас бөліктер,
Қор қайтарымын анықтағанда өнімнің көлемі құндық, заттай және шартты
Негізгі өндірістік қорлардың пайдаланылуын заттай өнім көлемімен есептелген қор
Бұйымдардың кең номенклатурасын шығаратын кәсіпорындардың көпшілігі үшін қор қайтарымының
Қор қайтарымының шамасы мен динамикасына кәсіпорынға байланысты және байланыссыз
Ең алдымен негізгі өндірістік қорлар мен қор қайтарымының белсенді
Шаруашылықпен айналысушы субъект қызметінің тиімділігін сипаттайтын маңызды көрсеткіш, материал
Материал сыйымдылығын талдау, материал құрамынан оның басты түрлерін бөлу
Материалдың орташа үлес шығыны бөлек саналады, өйткені жүргізілген ұйымдастыру
Кейбір біртекті шикізатты пайдаланатын өндірісте қорытындылаушы нақты көрсеткіштер есептеледі,
Әр түрлі шикізаттар ішінен алынатын осы өнімнің шығу көлеміне
Төменгі сапалы материал қосымша технологиялық процестерді қажет етеді, бұл
Өндіріске кеткен шығындарды дұрыс ұйымдастырылған нормативтік есептеу жағдайында, жоспарда
Белгіленген шығын нормасынан ауытқулар себептері бойынша ұғындырылады. Ол үшін
Машинограммаларда шикізат пен материалдың жеке түрлерінің нақты шығыны мен
Сөйтіп, біз нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын
Оларды дұрыс есептей білу, түрлі себептердің олардың деңгейінің өзгеруіне
Кәсіпорын құрылымын толық сипаттау үшін түрлі көрсеткіштер қолданылады. Олардың
оның құрамына кіретін бөлімшелердің жалпы көлемі;
бөлімшелер қызметкерлерінің саны;
жабдықтардың қуаты;
өндірістік қорлардың құны;
өнім шығару көлемі;
мамандандыру және механикаландыру;
күрделі қаржының құрылымы;
Кәсіпорынның құрылым көрсеткіштерін дұрыс таңдау өндірісті «осал жерлерін» ашуға
Келтірілген бірқатар көрсеткіштерді пайдалану цехқа қатысты кәсіпорынның үдемелі құрылымын
Кәсіпорын құрылымындағы негізгі цехтар, дайын өнімді шығарумен байланысты, негізгі
Сонымен, нақтылы көрсеткіштерді салыстыру арқылы басқару құрылымын сипаттайтын нормативтік
Салалық құрылымдарды жетілдіру көзінің бірі – бұл өндірістік бірлестіктер
Өндіріспен қатар ғылыми - өндірістік бірлестіктер құрылады. Оларды құрудың
Ғылыми - өндірістік бірлестіктер бірыңғай ғылыми - өндірістік және
Ғылыми - өндірістік бірлестіктердің құрылуы ғылым мен өндірістің қосылу
Кәсіпорынның қаржы тұрақтылығын бағалау, объективті, ғылыми негізделген және үйлесімді
Тек терең және ұқыпты талдау негізінде ғана оның қызметі
Кәсіпорынның бүгінгі Қазақстандағы жағдайларда өміршеңдігі болуы үшін, нарықтағы әрбір
Тәуекелділікті ойлы жасау керек және ең күрделі жағдайдың оптималды
Бірінші кезекте фирманың қаржылық жетістіктерінің технологиясына тоқталу керек. Оның
Сондықтан фирманың қаржылық - экономикалық жағдайын ненің есебінен жақсартуға
Кәсіпорынның қаржылық сауықтыруының жағдайын жақсартуға радикалды бағыттар мен негізгісі
Ол кәсіпорынның өндірістік қуатын толық қолдану, қызмет түрлерінің бәсеке
Мұнда негізгі көңілді ресурстарды жинақтауға бөлу керек: прогрессивті нормаларды
Берілген кәсіпорынның қаржалақ жағдайының тұрақтылығы өз кезеңінде өндірістік жоспарлауын
Сондықтан қаржылық қызметінің құрамдас бөлігі ретінде қаражатарының жоспарлы кірістері
Қоғам басшылығының тиімді басқаруы және жоғары сапасы кәсіпорынды барлық
Қаржылық талдау нәтижелері бойынша бағдарлама және кәсіпорынның қаржылық жағдайын
Кәсіпорынның дағдарысты қаржылық жағдайдан шығылымының нақты жолдары оның төлем
Көптеген кәсіпорындар мемлекеттік саясаттың тиімсіздігі кесірінен шығынға ұшырағандықтан кәсіпорынның
Қазіргі кезде «ӨзенМұнайГаз» Барлау Өндіру Ашық Акционерлік қоғамының қолындағы
Бірақ экономикалық қызығушылықтар мен сұрақтарға байланысты компания Каспий теңізінде
Жоғарыда аталып өткен ресурс көлемі 30 жылға дейін жетеді.
Бұрынғы қолданылып келген талдау әдістемесінде әр түрлі баптардың мәндерін,
Кәсіпорында өндірілетін өнім көлемі жыл сайын артып отыр. Егер
Қорытынды
Қазіргі өмірдің талабына сай дамып тұрған өркениетті елдердің қайсысы
Қазақстан Республикасының қазіргі кездегі дамуы бухгалтерлік есеп жүйесін реформалаумен
Қазақстанда нарықтық экономикаға көшу кәсіпкерлік қызметтің түрлі субъектілерінің қарым
Сонымен, қазіргі аудит – нарықтық инфрақұрылымның бөлінбес элементі болып
Аудит қаржылық көрсеткіштердің растығын қамтамасыз етіп қана қоймай, сондай
Аудиторлардың тәуелсіз қызметін дамыту кәсіпкерлік тәуекелдің азаюына және нарықтық
Әрбір кәсіпкерліктің алдында тұрған мәселе, бұл табыс табу екені
Сондықтан да жоғарыда жазылған диплом жұмысының көрсеткіштеріне және осы
1. Шаруашылық субъектісінде ағымдағы міндеттемелер есебі Қазақстан Республикасының бухгалтерлік
2. «Каспий Мұнай Құрлыс» АҚ-да ағымдағы міндеттемелерінің әрбір баптары
3. Ағымдағы міндеттемелердің аналитикалық және синтетикалық есебі заңға сәйкес
4. Ағымдағы міндеттемелердің ішкі аудиті субъектінің шаруашылық операцияларының белгіленген
Қандай да болмасын отандық кәсіпорынның шаруашылығының дамуы еліміздің экономикасының
Осыған орай қай жағынан болмасын кәсіпорын жағдайының жақсаруы барлығына
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Абленов Д.О. Аудит негіздері: оқулық – Алматы: Экономика, 2005
В.К. Радостовец, В.В. Радостовец, О.И. Шмидт, Ғабдуллин Т.Ғ. «Кәсіпорындағы
В.К. Радостовец, В.В. Радостовец, О.И. Шмидт «бухгалтерский учет на
1995 жылғы 26 – желтоқсандағы №2732 Қазақстан Республикасы Президентінің
Стандарты бухгалтерского учета и методические рекомендации. Постановление национальной комиссии
Приказ Министра финансов РК от 18.09.02 г. «Об утверждении
Мамырова Н.К., Мұса А.О., Құдайбергенов Е.Қ., Әбішев Ж.Ш., Төленов
Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Е.Т., Жұмағалиева Ж.Т. «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын
«Аудит туралы» стандарттар Алматы 1998 ж.
Дюсембаев К.Ш. «Аудит теориясы» Алматы 1995 ж.
Дюсембаев К.Ш., Егенбердиева С.К., Дюсембаева З.К. «Қаржылық есеп берудің
Подольский В.И. «Аудит» Москва 1997 ж.
Данилевский Ю.А «Аудиттің жалпы сұрақтары мен жауаптары» Москва 1996
Радостовец В.К., Тасмагамбетов Т. Және тағы басқалары «Қаржылық есеп»
Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Е.Г., Жұмағалиева Ж.Т. «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын
Ержанов М.С. «Теория и практика аудита» Алматы 1995 г.
Кеулімжаев К.К, Әжібаев З.Н., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.Ә. «Қаржылық
Кеулімжаев К.К, Құдайбергенов Н.А. Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері.
Бюллетень бухгалтера – 2008 г. № 14, 15, 16,
58




Ұқсас жұмыстар

---

«корпоративтік табыс салығы және Қазақстан Республикасында компаниялар қызметіне оның әсері (ауезов ауданының салық басқармасы мысалында)»

---

Бухгалтерлік салықтық есеп

---

Корпоративтік табыс салығының мәні, маңызы және қызметі

---

Жалпы табыс

---

Корпоративтік табыс салығы

---

Салық есебінің тіркелімдері

---

Корпоративтік табыс салығы туралы

---

Ұйымдағы бухгалтерлік есепті және салықтық есепті жүргізудің теориялық негіздері

---

Салықтардың экономикалық мәні және қызметі

---

Табыстарға салынатын салықтардың есебі, аудиті мен талдауы

---