Бюджет тапшылығы
ЖОСПАР
Кіріспе..................................................................................................................3
1-БӨЛІМ. МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТ - ЭКОНОМИКАНЫ МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУДЫН ҚҰРАЛЫ
1.1 Мемлекеттік бюджеттің экономикалық маңыздылығы..................5
1.2 Мемлекеттік бюджеттің құрылымы.................................................8
1.3 Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі.................................11
1.4 Мемлекеттік бюджетті жоспарлау мен жобаладың теориялық және
2-БӨЛІМ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БЮДЖЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ, ПАЙДАЛАНУ
2.1 Қазіргі жағдайдағы бюджеттің пайдалану проблемалары.............18
2.2 Бюджет тапшылығы және оны қаржыландыру...............................22
2.3 Қазақстан Республикасы бюджет жүйесін қалыптастыру............24
Қорытынды.......................................................................................................31
Қолданылған әдебиеттер тізімі......................................................................32
КІРІСПЕ
Өкіметтің таңдап алған эконмикалық саясаты негізінде жасалынатын әрбір
Осы қаржы жүйесінің ең маңызды саласы — мемлекеттік
Бюджеттің рөлі, мәні және процедуралық аспектілері экономикада нарықтық
Мемлекттiк бюджет кез-келген мемлекеттiң өмiр сүруiнiң мiндеттi шарты
Бюджетке ақша қаражаттарын жинақтай отырып, мемлекет өзiнiң алдындағы
Бюджет мемлекеттiң және мемлекеттегi барлық мемлекеттiк органдардың өмiр
Бюжетті дұрыс пайдалану - қайта өндіру процесінің жүзеге
Сол сияқты, біздің еліздегі эконмикалық реформалауы қоғамдық қаржы
Қаржылық баланс жүйесінде мемлекеттік бюджет басты орынды алуда.
Қалыптастыру өз кезегінде мақсаттардың, приоритеттердің жолдарын және оларға
Тәжірибеде ол жоспар құру арқылы жүзеге асады. Оның
1-БӨЛІМ. МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТ - ЭКОНОМИКАНЫ МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУДЫҢ ҚҰРАЛЫ
1.1 Мемлекеттік бюджеттің экономикалық маңыздылығы
Бюджет - мемлекеттің заңмен немесе жергілікті өкілді органдардың
Мемлекеттік бюджеттің экономикалық қатынастардың жиынтығы ретінде өіне тән
Ақша құралдарының орталықтануы барлық халық шаруашылығы масштабындағы қорлардың
Айрықша бюджеттік саланың құндылық бөлінуінің бар болуы тағы
Мемлекеттік бюджетте мемлекетпен жүзеге асырылатын қаржылық орталықтандыру қағидасы
Қаржылық қайта бөлудің ерекше бөлімі ретінде мемлекеттік бюджет
Бюджет қатынастары арқасында ғылыми-техникалық прогрессті жеделдету және қоғамдық
Біз көріп отырғанымыздай, мемлекетгік бюджет қаржылық қатынастардың аңықталған
Қүндылық түлынуға кіретін өндірістік емес саланың қаржыларын және
Қоғамдық өнімнің тауарлы түріндегі қозғалысымен тікелей байланысты емес
Қоғамдық өнім қүнының бюджеттік бөлу түрлері және пропорциялары
Бюджеттік бөлу саласы қаржы-несие жүйесінің басқа салаларымен салыстырғанда
Қаржылық баланс жүйесінде мемлекеттік бюджет басты орынды алуда.Ол
Мемлекеттік баланс концепциясы барлык мемлекеттік шығындар мен кірістердің
Қаржыландырудың ішкі көздеріне Ұлттық Банктен, коммерциялык банктерден және
Мемлекеттік бюджет жалпы шығын мен табысқа эсер ететін
Қосылған қүн салығы үшін салықтық база болып қосылған
Салық сомасының өсімшесі салық базасының 'және де салық
Автоматты эсер икемділік коэффициенті көмегімен өлшенеді.Мысалы: салықтық табыс
Дискрециондық эсерді есептеу үшін қай жылы салықтық жүйе
Мемлекет табыстарына қарағанда өкіметтік шығындарды болжамдауда олардың деңгейін
1.2 Мемлекеттің бюджеттік құрылымы
Бюджеттік жүйе – мемлекетте жұмыс істейтін барлық бюджеттердің
Осыған сәйкес мемлекеттік бюджет екі деңгейдегі бюджеттерден –
Мемлекеттегі бюджеттер бір-бірімен тығыз байланыста бола отырып, қызмет
Бюджеттердің құрылысы:
1). Түсімдерден:
кірістерден;
алынған ресми трансферттерден, қайтарылған кредиттерден;
2). Шығыстардан:
шығындардан, кредиттерден;
3). Бюджет тапшылығынан
4). Бюджет тапшылығын
( профицитті қолданудан ) тұрады.
Мемлекеттік басқаруды және мемлекеттік саясатты жүзеге асыру үшін
Мемлекеттік бюджетке төленетін міндетті төлемдердің түрі:
1. Салықтар.
Салықтар дегеніміз - мемлекеттің функцияларын жүзеге асыру үшін,
2. Алым сияқты міндетті төлемнің құқықтық мазмұнын анықтау
А) Алым бір реттік төлем болып табылады, ал
Б) Алым салыққа қарағанда экономикалық мағынада салыстырмалы эквивалентті
В) Салыққа қарағанда, алымды төлеу салыстырмалы ерікті түрде
3. Баж.
Бюджетке түсетін келесі міндетті төлемнің түрі – баж
А) Баж – бюджеттің, яғни жалпы мемлекеттің кірісі,
Б) Баж – көрсетілген қызметтің бағасынан тәуелсіз
4. Төлем.
Бюджетке төленетін келесі міндетті төлемнің түрі – төлем.
Республикалық бюджеттің кіріс көздерін атайтын болсақ, салықтардың ішінде:
Ал, жергілікті бюджеттердің кірістеріне спирттің барлық түрлеріне, темекі
1.3 Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі
Бюджет жүйесі ең алдымен, мемлекеттің құрылымымен анықталады. Унитарлық
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі экономикалық қатынастар мен сәйкес
Республикада келесі деңгейлердің бюджеті бекітіледі, орындалады және дербес
• республикалық бюджет;
• облыстық бюджет, республикалық маңыздағы қала, астана бюджеті;
• ауданның бюджеті (облыстық маңыздағы қала бюджеті) .
Республикалық бюджет салықтық және басқа да түсімдерден құралатын,
Облыстық бюджет, республикалық маңыздағы қала, астана бюджеті салықтық
Аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджеті
1. Осы Кодекспен айқындалған салықтық және басқа да
2. Тиісті қаржы жылына арналған аудан (облыстық маңызы
Төтенше мемлекеттік бюджет
1. Төтенше мемлекеттік бюджет республикалық және жергілікті бюджеттердің
2. Төтенше мемлекеттік бюджетті бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталык
3. Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында төтенше немесе соғыс
4. Төтенше мемлекеттік бюджеттің қабылданғаны туралы Қазақстан Республикасының
5. Төтенше мемлекеттік бюджеттің қолданылу уақытына тиісті қаржы
6. Төтенше мемлекеттік бюджет төтенше немесе соғыс жағдайы
7. Қазақстан Республикасының жекелеген жерлерінде төтенше жағдай енгізілген
8. Қазақстан Республикасының бірнеше аймақтарының аумақтарында бір мезгілде
Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры
1. Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіндегі
2. Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры мемлекеттің түрақты әлеуметтік-экономикалық
3. Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры жинақтау және түрақтандыру
4. Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын қалыптастыру мен пайдалану
жариялылық қагидасы бойынша бюджеттердің шығындары мен табыстары туралы
1.4 Мемлекеттік бюджетті жоспарлау мен жобаладың теориялық және
Республикалық бюджет жобасын дайындау үшін Қазақстан Республикасының Президенті
Индикативті болжамды көрсеткіштерімен салыстыра отьтрып экономиканың фактілі көрсеткіштерінің
ҚР-ның экономика және бюджеттік жоспарлау Министерствасы басқаруды жүзеге
Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі бағыттарын жасаумен ҚР-ның
Әлеуметтік-экономикалық дамудың көрсеткіштерінің накты тізімі өкілетті органмен анықталады,
Республикалық индикативті жоспарды жүзеге асыру екі кезеңнен тұрады.
Министрлік орталық және жергілікті басқару органдарына,басқа да мемлекеттік
Екінші кезеңде елдің экономикасының дамуының болжамдық бағаларының нақты
Қазақстан Республикасында бюджеттің құрылуы бюджеттік заявкалардың қосылуына және
Сонымен, бюджетті қүру процессі мемлекеттің нақты мәселелерін шешуге
Мысалы, осы жылдың бірінші кварталында мемлекеттік бюджеттен әр
Көптеген аймақтарда бірінші кварталда өздерінің "аймактық" қаражаттарын дұрыс
Бүл жоспарлайбаған миллиардтар ең бастысы Экономика және бюджеттік
Жалпы елде 1999 жылдан бастап жоспарлаудың жаңа жұмыстары
Бюджеттік жоспарлаудың жақсаруына республикада бюджеттік бағдарламалау эдісінің енгізілуі
2-БӨЛІМ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БЮДЖЕТІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ, ПАЙДАЛАНУ
2.1 Қазіргі жағдайдағы бюджеттің пайдалану проблемалары
Республикалық және жергілікті бюджеттердің орындалуы
Республикалық бюджет Жергілікті бюджет
2004
жылғы
1 қаңтарға
кассалық
атқарылуы,
млн.теңге қоры-
тын-
дысы-
на
%-бен бір жылға
бекітілген
бюджетке
кассалық
атқарылуы
ның %-ы 2004
жылғы 1
қаңтарға
кассалық
атқарылуы,
млн.теңге қоры-
тын-
дысы-
на
%-бен бір жылға
бекітілген
бюджетке
кассалык
атқарылуы
ның %-ы
1 2 3 4 5 6 7
Түсімдер 722034 100,0 101,7 486289 100,0 104,4
Табыстар, оның
ішінде: 649000 89,9 101,7 355676 73,1 104,2
Салық түсімдері 603396 93,0 104,0 343855 96,7 104,4
Салықтық емес 39348 6,1 76,4 5575 1,6 86,8
түсімдер
Капиталмен
жасалатын
операциялардан
түскен табыстар 6256 1,0 94,6 6246 1,8 111,5
Алынған ресми
трансферттер 57630 8,0 100,0 122926 25,3 107,2
Кредиттерді
қайтару 15404 2,1 106,7 7696 1,6 76,5
Шығыстар 768935 100,0 97,0 479119 100,0 99,5
Шығындар,
соның ішінде 730459 95,0 97,1 471957 98,5 99,8
Жалпы сипаттағы
мемлекеттік
қызмет көрсету 42738 5,9 96,0 21220 4,5 146,1
Қорғаныс 40415 5,5 91,3 7153 1,5 100,3
Қоғамдық тэртіп
пен қауіпсіздік 73779 10,1 99,9 17771 3,8 99,6
Білім беру 23203 3,2 98,9 130966 27,7 99,2
Денсаулық сақтау 19104 2,6 100,5 74087 15,7 98,9
97,3
Тұрғын үй-коммуналдык шаруашылық 10321 1,4 99,5 33986 7,2
Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістік 12879 1,8
Отын-энергетикалық кешен және жер қойнауын пайдалану 8486 1,2
Ауыз су, орман, балык шаруашылығы және қоршаған ортаны
Өнеркэсіп және
құрылыс 1364 0,2 92,0 2501 0,5 95,5
Көлік және байланыс 58812 8,1 96,5 25620 5,4
өзгелер 68010 9,3 97,1 30973 6,6 98,1
Борыш қызметі 34338 4,7 90,8 1170 0,2 91,4
Ресми трансферттер 93630 12,8 99,8 57650 12,2 100,0
1
Кредиттер 38476 5,0 93,8 7162 1,5 82,9
Бюджет тапшылығы (профицит) -46901
7179
2004 жылдың 1 қаңтарына Республикалық бюджетке түскен түсімдер
Есепті кезеңде республикалық бюджеттің 89,9%-ын табыстар (соның ішінде
Шығындардың негізгі бөлігі - 35,2% әлеуметтік сала мен
2004 жылғы республикалық бюджеттің шығыс бөлімі мен 2005
Осы зерттеудің негізгі мақсаты, экономиканың осы сияқты салаларына
денсаулық сақтау
білім беру
әлеуметтік қамсыздандыру мен әлеуметтік көмек
тұрғын-үй шаруашылығы
ғылыми зерттеулер
ауыл, су, орман, балық шаруашылығы мен қоршаған ортаны
Өткізілген зерттеулер келесіні көрсетті:
2005 жылға арналған республикалық бюджеттің шығын бөлігі 977
2004 жылғы республикалық бюджеті толығымен пайдаланбады: 01.10.2004 кезеңіне
2005 жылға арналған республикалық бюджеттің шығын бөлігінде білім
2005 жылға арналған республикалық бюджеттің шығын бөлігінде денсаулық
Ал 01.10.2004 кезеңіне жоспарланған 30 059 332 мың
2005 жылға арналған республикалық бюджеттің шығын бөлігінде ғылыми
2005 жылға арналған республикалық бюджеттің шығын бөлігінде әлеуметтік
2005 жылға арналған республикалық бюджеттің шығын бөлігінде тұрғын-үй
2005 жылға арналған республикалық бюджеттің шығын бөлігінде ауыл,
1. 2005 жылға денсаулықсақтау, білім беру және ғылым
2. Аймақ аралық бюджеттер арасындағы қосымша қаржыларды қайта
3. Ауыл шаруашылық, су, орман, балық шаруашылығына, сондай-ак
4. Тұрғын-үй шаруашылығындағы мемлекеттік шығындар деңгейінің қысқартылғаны қаншалықты
5. Ағымдағы жылдың денсаулық сақтау бюджетінің орындалуының төмен
6. Берілген қаражаттардың осындай төмен игерудегі денсаулық сақтау
7. Осы жағдайды шешу үшін Министрліктер мен ведомстволарға
2.2 Бюджет тапшылығы және оны ақшалай қаржыландыру
Мемлекеттік бюджет тапшылығын қысқарту шаралары. Бюджеттің түсімінен оның
Қазақстан тәуелсіздігін алғаннан бері көп жылдан бері 2000
Қазақстан Республикасының 2000 – 2004 жылдардағы Мемлекеттік бюджет
2000 ж 2001 ж 2002ж 2003 ж 2004
Тапшылық(-)
Профицит (+),
Млн.теңге
129,2
-5642,8
-5223,4
-385,3
-10114,9
Өтпелі кезеңде экономиканы тұрақтандандыру басқару өнерін көптеп қажет
Осы бағдарламаға сәйкес тұрақтандыру шараларының бірі – мемлекеттік
Бюджет шығысын келесі баптар бойынша қарастырады:
өндірістік құрлысқа күрделі қаражатты азайту.Мемлекеттік жоспарлау практикасында ұзақ
жағдайдың өзгеруіне байланысты мақсатты бағытталған жоғалтқан қосымша шығындар,мерзімде
бұрын қабылданған барлық инвестициялық бағдарламалардың күшін жою;
тиімсіз шығындарға жасалатын мемлекеттік ұйымның тексерісі.
Бюджет кірісін жоғарлатуда үлкен рөл атқаратындар:
мемлекеттік мүлікті жекешелендіруден түскен түсімдер;
жергілікті өндіріс өнімдерінің кең шеңбнрлі айналымынан алынатын салықтар
еркін бағалар бойынша импорттық тұтыну тауарларын сатудан түскен
Одан басқа, тұрақтандыру шараларының жиынтығына үкіметтің инфляцияны тежеу
Бюджет тапшылығын ақшалай қаржыландыру
Бюджеттік тапшылықты ақшалай қаржыландыру механизмі. Егер қаржы
Ақшалай және қарыз алу арқылы қаржыландыру арасындағы айырмашылықты
Бұдан үкіметке тапшылыққа қарағанда артықшылық басым болатыны көрінеді.Ол
Әдетте бюджет тапшылығын қаржыландырудың кең тараған түрі –
Бюджет тапшылығы және оны қаржыландыру
Бюджет тапшылығы
Бюджет шығыстары
Қаржыландыру
Ақшалай қаржыландыру
Егерде Фед тапшылықты қоғамнан қарыз алу арқылы қаржыландыратын
Бюджет тапшылығын артыру мемлекеттік қарыздың өсуіне әкеледі.
Мемлекеттік қарыз – белгілі бір уақыттыа жиналған бюджеттік
2.3 Қазақстан Республикасы бюджет жүйесін қалыптастыру
Бюджеттік кодекс жобасының маңызын бағалау өте қиын. Соңғы
Ел басы 2010 жылға дейінгі стратегиялық жоспарда Үкіметке
Бюджеттік кодексті жазу жұмысы өткен жылдың қазанында басылғандығы
Менім ойымша Бюджеттік кодекс елдің бюджет жүйесі дамуының
Парламентте бюджеттің соңғы қү_ны қарастырылып, дайындау процесінің соңғы
1999 жылы бюджет қаржыларды мақсатты және эффективті жүмсау
Бюджеттік қаражаттар негізінде жасалған барлық азаматтық құқык мәніне
Барлық бәсеке емес қорлардың істері ашылып, олардың кірістері
Менің ойымша осы кезек мемлекеттік бюджет жүйесінің дамуының
Мемлекеттік ұйымдардың бөлінетін мемлекеттік тапсырмаларды орындау үшін бюджеттік
Дұрыс жоспарлау мемлекет мақсаттарының олардың орындалуы үшін қажет
• Даму бағдарламалық стратегиясын анықтау.
• Бюджет ресурстарын анықтау
• Бюджет бағдарламаларды жоспарлау.
2003 жылғы бюджетті қалыптастырғанда біз бюджеттік жоспарлау жұмыстарын
Қаржы көздерімен қамтылмаған көптеген бағдарламалар жоғалып кетті, біз
Еске түсірсек, орталық аймақтарды қаржыландырмай оған кейбір қызметтерді
Бюджеттік бағдарлама паспорты - мақсаттарды, күтілетін результаттарды және
Менің ойымша 2002 жылдың ағымында біз мемлекеттік органдарда
Бюджеттік кодекс өзіне бюджеттік процестік әрбір кезеңдерінің нормаларын
Сол сияқты бюджеттік кодекске бюджет процестің өзінің сапалы
Приоритеттік қағидасы - әлеуметтік экономикалық дамуды алдағы орталық
Негізделу қағидасы - келесі жылғы бюджет жобасына беру
Бюджеттік артықшылдық процессі сол сияқты, бүгін бізде бар,
Бюджет саясаты саласында Қазақстан Республикасының Үкіметі бюджет жүйесін
Мақсаттары мен міндеттері
Алдағы кезеңде мыналар бюджет саясатының мақсаттары болып табылады:
Қойылған мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізу жолдары
Алдағы кезеңге арналған бюджетті қалыптастыру бірінші кезекте мемлекеттік
Мақсаттары мен міндеттері
Қазақстан Республикасы Үкіметінің мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген
Республикалық бюджеттің тапшылығын қаржыландырудың жалпы құрылымында сыртқы қарыздардың
Қорытынды
Соңғы бірнеше жыл ішінде Қазақстан экономикасының анализі дүние
Бірақ тек қана бюджет нақты қолда бар ресурстарды
Сонымен, бюджет өзінің ішіне барлық негізгі қаржылық категорияларды
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 24 сэуірдегі №548-11 жаңа
"Бюджет жүйесі туралы" 1999 жылғы 1 сэуірдегі Қазақстан
"Республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуын бақылау туралы" 2002
Финансы. Учебник. //под редакцией Радионовой В.М. -М., 1995.
Худяков А. Фднансовые право Республики Казахстан (Общая часть).
Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы. Учебник. -Алматы, 1997.
Государственной бюджет. Учебник. // Ильясов К.К и другие
Қазақстан Республикасының Конституциясы 1998 жылы 19 сәуір.
Зейнельгабдин А.Б. Финансовая система: экономическое содержание и механизм
Эсберг К.Т. Курс финансовой науки. -Санкт-Петербург, 1913. -113
Мельников В.Д., Ильясов К.К Финансы. Учебник. -Алматы, 2001.
Қазақстан Республикасының әлеуметтік - экономикалық дамуының 2004 -2006
Воронин А.Г., Лапин В.А., Широков А.Н. Основы управления
Пояснительная записка к проекту Закона Республики Казахстан "О
Қазақстан Республикасының әлеуметтік — экономикалық дамуының 2005 -
Хурсевич С.Н. Использование нормативноғо подхода организации бюджетного выравнивания.
Баймуратов У.Б., Зейнельгабдин А.Б., Жансарбаев Б. Проблемы совершенствования
Алимбаева А.А., Утешев С.Б., Ахметов С.Н., Таубаев А.А.
Исентаев Г.К. Особенности стратегического планирования регионов. //Реалии и
Вустер Д. Реформа межбюджетных отношений в Казахстане. //Ал-Пари.-
Саткалиев М.А. Сущность и содержание финансовых ресурсов региона.
Бримбетова М.Ж. Трансформация механизма бюджетного регулирования экономики. //Известия
Мельников В.Д., Ли В.Д. Общий курс финансов: Учебник.-
Исахова П. Мемлекеттік бюджет: Оқу құралы.-Алматы: Экономика, 1998-268с.
.
²àçàºñòàí Ðåñïóáëèêàñûíû» Áþäæåò æ¾éåñi òóðàëû Çà»û. 1 ñ¸óið
Íàéìàíáàåâ Ñ.Ì. Ñàëûºòûº º½ºûº, Àëìàòû – 1996æ.; 45
Õóäÿêîâ À.È. Íàëîãîâîå ïðàâî ÐÊ. Àëìàòû, 1997 æûë.
Қазақстан Республикасының бюджет кодексі, 24 сэуір 2004 ж.
2
Бюджет тапшылығы
Бюджет тапшылығын басқару
Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік бюджет тапшылығы мен мемлекеттік қарызды жою жолдары
Бюджет тапшылығы және оны азайту саясаты
АҚШ экономикасы
Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қарыз мәселесі
Бюджет тапшылығы мен инфляция
Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен рөлі туралы ақпарат
Бюджет түсінігі
Қазақстан Республикасындағы бюджеттің тапшылығы және бюджет балансы