Жазушы әңгімелеріндегі жастар бейнесі
ЖОСПАР
Кіріспе
Көңіл құпияларын ашқан жазушы
■ 1- тарау
Заман шындығы және жастар бейнесі
1. Д.Исабеков шығармаларындағы заман шындығы.
2. Жазушы әңгімелеріндегі жастар бейнесі.
2-тарау
Тағдыры ортақ замандастар
3. Үйренер ұлағаты бар егде адамдар
4. Өмірлері ортақ кейіпкерлер
■ 3-тарау
Жазушының "Әпке" (драмалық) шығармасын оқыту
Қорытынды.
Оқырманы көбейіп, уақытпен жаңғырар есім
Ж.Жаназарованың "Д.Исабеков прозасындағы замандас бейнесі" атты дипломдық жұмысына сараптамалық
ПІКІР
Диплом жазушы Д.Исабековтың шығармашылық лабороториясына арналған. Диплом 3 тараудан
Замандас келбеті әдебиеттің жиымында бұрыннан келе жатқанмен, оны әр
Дипломда бірнеше шығармалар талданады. Олардың ішіндегі замандас бейнесін ашуды
1) Дулат әңгімелеріндегі
2) Замандас бейнесін
3) Тағдыры
Дигтлом орындаушының бүл талпынысы өте сәтті шыққан. Өйткені диплом
Демек, диплом жүмысы өз мақсатына жеткендіктен 5 (өте жақсы)
Пікір иесі, ф.ә.к., доцент
ПІКІР
Диплом орындаушы көрнекті жазушы Д.Исабеков шығармаларымен кеңірек таныса отырып,
Диплом 3 тараудан тұрады. Бірінші тарауда жазушының
«Ескерткіш әңгімелерімен қоғамдағы тоқырау мен нарықтық жағдайдың қайшылығы мен
Екінші тарауда "Тағдыры ортақ замандастар" деп ала отырып жазушының
Диплом жүмысы жазушының талантты қаламгерге тән жазу мәнері көркем
Қорыта келгенде айтарымыз диплом жұмысы өте зерделі, салмақты жазылуымен
Ғылыми жетекшісі: ф.ә.к, доцент
K I P I C П Е. Көңіл қүпияларын
Замандас келбеті әдебиеттану ғылымында бурыннан келе жатқан тақырып. Бірақ
Кәзіргі адамдар өмірімен түспа-түс көрініп жатқан шығармаларға кей адам
Десе дегендей-ақ бүл кезеңнің адамдары атып,асу, айдау азаптары жоқ.Бірақ
Олардың бірін әрі, бірін бері деу бізге лайықсыз. Өйткені
Кәзіргі қазақ әдебиетіндегі замандас келбетін беру-де әр жазушы, әр
Дулат әңгімелеріндегі заман шындыгын кейіпкер бейнесімен сабақтастыру.
Замандас бейнесін даралап көрсету, сөйтіп,сурет-кердің өзіндік ерекшелігін айқындау.
Тағдыры ортақ замандастардың бейнесін ашу. Диплом жүмысының жаңалығы: бүл
Диплом жүмысы кіріспе мен қорытындыдан басқа үш тараудан және
Сыршыл, сыншыл, шыншыл қаламгердің заманы өзіміз айта беретін «тоқырау»
Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Дулат Исабеков өзі-не таныс ауыл адамдарының
I.Д.Исабеков шыгармаларындығы заман
шындығы.
Көркем әдебиеттің өмір күйін толгап,адамның жан дүние сырын шертетіні
Көркем шығарма өмір суреттерін бейнелеу гана емес, өмір ағымының
Қилы-қилы қайшылықтарымен қайсы бір заңдылықтары бар үлттық - қоғамдық
Өнердің, сөз өнерінің қүдіретті күшін социалист-тік идеологияның қаруға айналдырғаны
Қүлдық тек қүл иеленушілік қүрылыста ғана болатын қүбылыс емес
Сонымен,Қазақстанның бір түпкіріндегі «Коммунизм» колхозының «Социализм» бөлімшесі қала мен
Колхоз басшылары бөлімшенің көзі ашық көп біледі деген активтері
алмайды.
He керек,бас аяғы бір аптаның ішінде шағын бөлімше
келімсектердің аяғының астында қалады.Әңгімеде сурет-10
терлетін «Социализм бөлімшесін» Д.Исабеков 7 0-80 жыл-дардағы Қазақстанның қымбат
Бөлімшеге бес қабатты екі үй салуға керекті жүз елу
Қүрд бар ғой?
Бар.
Ноғай бар ғой?
Бар.
Қытай ше?
Ол да.
Шүршіт ше?
Шүршіт? 0л...0л жоқ.Ол қандай үлт?
Біздің дәл осындай жаныққанымыз да,жаны:ғатынымыз да рас.Сепентай дәлізде селдіреп
- Араларында Шүршіт бар ма? - деді.
- Жоқ.11
- Пушту бар ма?
- Жоқ, олар ауғанстанда түрады.
Қап, бір шүршіт пен бір пүшту керек еді. Ал,
- Кім болушы ек,қазақтармыз. (Қазақ әдебиеті 12 қазан.19 9
Шүршіт пен пүшту,эскимосты іздеген екі бастық қанша айғайлағанымен таппайды.
Өмірін өкситін тірлік,өмірін өкситін қасірет. Егер әңгіменің осы үзігінің
Рас,үзінді де юмор да бар,ащы кекесінде бар. Жөпелдемеде мырс
Бүлардың тіршілігі қүдай сүйер тірлік емес,қой мүндай мәңгүрттермен қайтып
Сепентай мен Пашаттың әлгіндей тірлікке баруы олардың өзге
деңгейдегі мәңгүрттену процесінің тым үзаққа созылып, яғни тамыр жайып
Сондықтан жазушы да мүндай қасіретті қүбылысты
аттап өте алмайды.Аттап өтуге,айтпай өтіп кетуге сурет-
■ керлік ары мен жауапкершілігі жібермейді.
Жазушының интуициясы тап басып тауып, тап басып танып отырған
Сепентай мен Пашат үшін үлт-айырбастауға көнбей-тін, сатып-саудалауға келмейтін үлы
Енді не істейміз ?,-деді Пашат күрсініп. Сепентай үзақ ойланып
Былай етсек кайтеді!,-деді сыбырмен. Тізім бойынша жетпей түрған сегіз
Міне, өтірік ақпар беру,алдау-социалистік заманның белең алған ащы шындығы.
да,қазақтар:ға олардан артылған пәтерлерді ғана бөліп береді.Бірақ қара басқанда,пайдалану:ға
Д.Исабековтың мақсаты азаматтық сападан айырылып қалған ортаның жәй-күйін көрсету
«Бір ғажабы дейді Оралхан - әлем әдебиеті классик-терінің көбі
Д.Исабеков те «Социализмге» көңілі қатты қалды ма? әлде Ф.Ницшенің
тіпті ойлау жүйесін өзгертті. Одан ол үтылған жоқ». (Егемен
Қаламгердің «Талахан-186», «Бонапарттың үйленуі», «Ескерткіш» әңгімелерінің әрқайсысын бір кеншардың
аңқау ауыл халқының тіршіліпне жының келеді ,жаның ашиды.
«Ескерткіш» әңгімесі сол бір айтқанмен жүріп,айда-ғанмен түрған,бағыныштылық жайлап алған
Республика жеріне түнғыш тері илене бастаудың жүз жылдығына орай
Дулаттың ескерткіш қою үшін алып отырған обьекті-сінің өзі оқырман
Бүл- жеңіл юмордың сатираға айнала бастағанын аң-ғартады.Т.Нуртазин «Біздің жазушыларымызда
лығы жетіспейді. Өлуге тиісті кейіпкерді өлтіре салу немесе өлді
Пәлен күні бітуге тиісті ескерткіштің кесінді мер-зімде бітпей қалғанын
Қойшы жаліғыз Жанайдаров емес,сенің де жүйкеңді әбден жүқартып бітеді.Туп-тура
шығар» десең әрі қарай тағы бір хикметін ойлап табады.
Оқиғаның өзі үстемелей қайталау,инверсиялау арқы-лы автор « Қазымырлықтың »
Дүниені парық қылуды білмей, бос дырдумен өтіп жатқан қазақы
түп помидордың түқымын аңықтай алмай түрған жүрттың елең етер
Помидор түқымын ажырату мен ядролық қаруды сынау немесе Иран
2.Жазушы әңгімелеріндегі жастар бейнесі.
Әдебиеттің,көркем шығарманың хаһарманын өмірдің шындығы туғызады.Дулат әңгімелерінің кейіпкерлерін «то-қырау»
Жазушы ауыл жағдайын бекер алмаған екен. Шығарма кейіпкеріне күрес
көңілін қайран қалады. Кемпірбай бір бөлек,өзге бір бөлек.Тартыс жолдастық
наурызға дейінгі өмірінің жанды суретін жазушының шебер көрсетуі өте
«Шойынқүлақ» әңгімесі жоғарыда айтқандай,жазушы-ның алғашқы шығармасы осы әңгімесі арқылы
күнгі күндіктей желп-желп етеді»(Д.Исабеков. Шығарма-лары, 2-том,300-301 бет) .
Бүл портретті жазушы осы әңгімедегі кейіпкер Сүлтан арқылы береді.Кейіпкеріміздің
Алгаш совхозға келген момын Шойынқүлаққа брига-дир,мінезі шарт тілі ащы
Эй,мүнда кел.Көрдің бе не істеп қой:ғаныңды?Қырық сантиметрдің орнына, отыз-ақ
Жоқ, сіз тек ойпат жерді өлшеп түрсыз.Басқа жеріннің бәрі
Ал:ғашында,момын ғой,Шойынқүлақ үнсіз түра беріпті. Ал,анау оны басынып:
Оңбаған,жер жыртуды әлі үйретемін мен саған,-депті.
Эй,бригадир болмақ түгілі қүдай болсаң да,әлгі сөзіңді қайталап айтсаң
Сен кімді соясың,мына мені ме? Кімге шамаң келеді,оңбаған Шойынқүлақі-деп
Осы сөзден кейін Алданыш деген шын аты аталмай, Шойынқүлақ
Ерге теріс қарай отырғызу - қазақ үлтының үлттық болмысынан,
Екінші Шойынқүлақ мейірімді,кең пейілді-қамқор ага. Алғаш трактор айдаған Сүлтанның
Міне,міне сен үяла да біледі екенсің ғой.Жарайды, қалсын екеуміздің
Әңгіменің басты хаһарманы Назираға ғашық.Бүл түста ол әлсіз,өзін төмен
Ұзақ күттірген хаттың жауабы да келді.Бәрінен бүрын Назираның "Осымен
Тыңды сағындым,сонан соң,ақымақ сені сағындым ғой мен , -
Адамда осындай мінезбен махаббатта кездесе бере-ді екен-ау!( Д.Исабеков.Шығармалары.2-том.312 бет)
Әңгіме осылай аяқталады.Қаламгер Шойынқүлақтың еңбекқорлық түлғасы мен игілікті молайту
малары.2-том.311 бет) дегенді оқығанда,ішін от жалап кеткендей, етпетімен түсіп
Ал Тілеуқабыл бригадир социализм заманының нағыз белсендісі,тілі ащы, мінезі
Жалпы Дулат әңгімелерінде жастар бейнесі әрі жыры-нан көрінеді.Соның бірі-«Қара
Імм. Бесікті неге алмайсындар.
Келіні сөз таппағандай мүдірді. Жазушы-шебер.Келінің мүдіретін реті бар,кешегі өзі
оқырманға ой салады. Ол ол ма, баланы балабақшаға беріп
рін де толық білмеді,мәңгүрттенудің бір сабагы да осы-дан көрінеді.
Жас келіншек төркініне кетіп қалуы да жастар ара-сында белең
Сөйтіп,жазушы өмірдегі үсақ-түйек,кездейсоқ жайлар-дан биік талғамы арқылы жинақтау және
Жалпы Дулат өзінің табиғи талантының, терең логи-касының,әлем классиктерінен сусындаған
29
II - T A P А У. Тағдыры ортақ
Шығармашылығында өзі өмір кешкен дәуірдің шындығын бейнелеу: оның алдынғы
Жазушы бүл әңгімелерінде түрлі салада тіршілік ет-кен адамдардың қажырлы
замандастың нақты түлғасын жасау қиын емес шығар.Ал Дулат әңгімелері
Білгір ғалым,әдебиетші Ә.Қоңыратбаев образ ха-рактер дәрежесіне жету үшін оның
Чернышевский айтқандай, образдаудың шын қуаты адам басында үнемі болып
Қазақ өмірін қалпын, бауырмалдығын, бала мен ата-ананың кейінгі кездегі
образдылық кейіпкерлерді түлғаландырады.
«Кемпірлер» әңгімесі шағын болғанмен қилы тағдырлы аналарды көз алдымызға
Кемпірлердің бас қосуы жиі болып түрады.Өзге кем-пірлерде тояттық жоқ.Бірі
«Ақырамаштан Наурызға дейін» әңгімесі тоқырау ке-зіндегі әр қилы,әр пиғылды
І.Үйренер үлағаты бар егде адамдар.
Жазушы әңгімелерінде назарын қарапайым халықтың өмірі мен тағдырына көбірек
Жазушының ең алғашқы «Шойынқүлақ» әңгімесінде Тілеуқабыл деген эпизодтық кейіпкер
Бүл жерде егде кісі ақылдың адамы болып,сабырлық жасамай, жасқа
«Қара шаңырақ» әңгімесі көлемі жағынан қысқа,бірақ үйретер үлағаты мол
де мін айтады.Бүл жайлар талабына тең келмейді.Уйіне келгенде аунап-аунап
Шөмішбай қарттың шарапаты осымен біткен жоқ.«Осын-дағы үш немересін көңілнге
Қапаланған қарт қамқорлық жасаудан қайтар емес. Балаларына тағы бір
Шағын әңгіменің ойы қалын.Кейіпкер бейнесі тізбек-теле түседі. Ендігі ойы
Арыстағы баласына барғанда баласы әйеліне әке-сінің келгенін айтып айқайлап
ді.Амандаса берген баласының қолын қағып жіберді де
ойын ашық айтты:
« - Көке-ау, не болды.
He болғанын қайтесін сендер жатындар ханнен қаперсіз,мен жүрейін шілденің
Шығармада Шөмішбай қарт бірынғай қатыгез емес. Мейірім шуағы да
-Бәрекелді,өмірлі бол балам- деп жылылық танытты. Here біріудің баласына
Кезі келгенде Шөмішбай тәрбиесі келінге де ауысады. Тараңыз: «...
-Жо-жоқ,-деді келіні күлімсіреп,-бесік қайдан болсын, « детский кроват» сатып
- Імм.Бесік неге алмайсындар.»
Бүл жерде келін көргенді болса қарт бесікті қалайды екен-ау
Жазушының кереметі сол шығармада кейіпкерге тіке-лей ақыл айтқызудан аулақ,
Шығарма оқиғалары әлі біткен жоқ. Шөмішбай қарт-тан үйренеріміз өлі
Көке,сіз демала беріңіз,біз тамақ дайындай бе-рейік, - деп еді.
Қазан-аяқта сенің жүмысың қанша,отыр шошаңдамай былай.Әңгіме айтпайды ма екен
Бүл аңғартар астары мол шағын эпизод. Ойдың өнбойындағы үлағаттығы:қазан-ошаққа
Тәрбиелі сөздер тізбектеліп түр. «-Еттерің бар ма еді үйде?Әлде
ма?
-Бар...бар ғой.Зеркүлдің танысы ет комбинатта істей-
ді,содан ап түрамыз.37
-Ехе,-деді әкесі мырс етіп,-сүйтеміз де.Жөн.жөн.Үшеуіңе деп бір тоқты байлап
Өйтіп әбіржіп қайтесіз,-деп баласы әкесінің сөзін бөліп жіберді,-онан да
-Қарт ойы сыртқа шықпай қалды.Қашанғы іштен шыққан шүбар
...Көсіліп жатсаң сирағың сыртқа шығатын қүрқылтайдың үясындай талда отырып
Осы бір шағын эпизодқа жеке пікірімізді қарастырып көрейік.
Шөмішбай баласының жеке өмір сүруін үнатпайды. Баласының ақылы аздығын
Қарт адамның тағлымы толастар емес.38
"-Ал,ана баланы қайтпексіңдер? Өстіп,көрінген үйге тастап кете бересіңдер ме?
-Жоқ-э.Келесі жетіде балабақшаға орналастырамыз...
-He дейді!?!
Шөмішбайдың шай ішіп отырған кесесі қолынан түсіп кетті!"
Қам көңілден байқарымыз:...
Біріншіден баланы көрінгенге үйірсек қып бүзып ала-сың.Өнегені өзгеден үйренеді.Жақынына
Екіншіден балабақшаға бала беру шарасыздың ісі. Әке шешесінің қолы
Шөмішбай қарт өзінің қаталдығын сезіп,оның артық екенін де байқады.Бірақ
«Шалдар» әңгімесіндегі кемшілікке шыдамсыз қарт Карекеңді (Қаражан) «Қара шаңырықтағы»
Әңгіме «Ақымақтарай-ай,тентектер-ай түге!39
О,жарым естер-ай десеңші!» деп Қарекеңнің ренішімен басталады. Одан әрі
«...Осылар жесін,осылар кисін деп жар қулағы жастыққа тимей,жарасты өміріне
Қарт баласы Ерғабылдың үйленуі де тез болып,ажыра-суы да көпке
беретін жас бала емессіңдер тағы да. Кайтерсің енді».
Шағын эпизодтан қарт көңілі жастардың қартттар мен әр істе
Әңгімеде Қарекең балаға талап қойғыш,оны орындату үшін көңілін аулап
Қарекең баласының үйленуіне қарсы емес.Бірақ Ерға-былдың жолдастары бір күні
Балалар мен балалар үйленіп,қүдалар қатысқан кез-де егде адамдар орны
Бала беріп,сол баланың қызығын көрсеткеніне қүлдық»-деп риза болған.Сол қуаныш,абырой,бауырмалдық
Осы Қарекең монологінен шағын эпизодтан түйетін тағлымыз жастар балалық
Қарттарды қажытатыны осы жағдайларды қанша қажыса да әңгімедегі қарттар
Әңгімеде эпизодтық кейіпкер Молдабайдың да аңғартар өнегесі бар қүдаларын
Қысқасы - Д.Исабековтың аталған еңбектеріндегі Шөмішбай^арекең^олдабайлардың бейнесінен оқырмандар-дың үйренер
2.Өмірлері ортақ кейіпкерлер.
Нақ өмірде де көркем шығармада да замандас деген үғымға
Д.Исабеков әңгімелеріндегі түрлі кейіпкерлер мен тағдыры ортақ адамдардың бір
Қай елдің әдебиеті болмасын аналар кейпін көрсе-ту міндетті.Халыққа,мезеңге сай
Жазушының «Қара шаңырақ» әңгімесінде айналасына мазасы, адам істеріне риза
уырға от жағып жүріп,-әлде мына шал үиітпеисіндер-бүйтпейсіндер деп таптай
Есіркепжанның бөтен мінезі жоқ сияқты еді.Қарғадай баланы анда-мүнда сүйрелеп
Қаладағы баласы түнде есік қағып: « - Көке, жатып
0, даусыңнан айналайын сенің саңқ ете түскен. Есіркепжан ғой
Күнім-ау,түнделетіп қайдан жүрсің.Шешінші,шаршап келген шырарсың.Азып кетіпсің ғой жарығым-ау,денің сау
Келген бала алдымен әкесіне үн қатты.Оған «дау-сыңнан айналайын-ау» деп
ді,сезімді жан.Қүстай үшып барып баласын сүйді.«Азып кетіпсің» деп мүсіркейді.
«Шалдар» әңгімесіндегі Бибінүр баласы үйге өте кеш оралса шыдамсыз.Беймезгіл
Балалары түсінісе алмай ажырасқанда Бибінүр көз жасын көл қылды.Адамға
«Кемпірлер» әңгімесінде елеусіз бір үй бар.Онда екі адам:әжесі мен
Қарияның баласы өліп,келіні кетіп қалган.Осы күніне риза болатыны бауырындағы
Ауылда ара-түра кемпірлердің жиыны болып түрады. Онда біреу мақтанады,
үйі толы адам болса да көсіліп араларында жүргісі келмейді.
-« Әй,Қатира,тәуба деп сөйле,тәуба деп,-деді Қалампыр.Немерең болмаса неменең қадірлі
Қалампыр күндіз кемпірлер арасында болып біреуді мақүлдап, біреуге ақыл
Ол үйінде ештененің реті болмаса да «неге қонақ қабылдамаймын.Әлде
Қалампыр -осы аулдың тірегі.Ол біреудің ренішін де, қуанышын да
Қалампыр бейнесі жан-жақты.Бірде нағашы апасының қызының қызы күйеуімен келгенде
Әңгімеде Қалампыр бейнесі үлкен түлға.Бір ауылдың қамқоршысы,киесі.Дүниесі жоқ,көңілі бай.Кімге
Қалампыр қарт болса да өзгелермен тағдыры ортақ замандас.Оның көңіл
III-Tapay.
Жазушының "Әпке" (Драмалық) шығармасын
оқыту.
XIII сыныпта Қазақ әдебиетінің бағдарламасы бойынша жазушының "Әпке" ықшамдалып
1 Сабақ. Д.Исабеков өмірі,шығармашылығы туралы түсі-нік.Содаң соң драмалық шығарма
өндіріп оқитыны осы кез.Оны оқушылар зейініне салып оқу орынды.Үшіншіден
Драма (грекше drama- қимыл-әрекет)-сахнаға арналған, уақиғаны,оған қатысушы кейіпкерлердің іс-әрекетін,кө-ңіл-күйін
Драмалық шығармаларда кейіпкер өздерінің айтатын сөзі арқылы,сонымен бірге сахнадағы
ну-сезуінуін терең көрсететін лирикалық тәсіл мен түтас бір шиенленіскен
Осыдан соң шығарманың мазмүндық жағын игеруге бет бүрамыз,ол мына
I.Қамажай жануясындағы келген адамдарды қарсы алу жағдайы(ақша жетімсіз,бірақ көңілдері
2.Адам жүрттың бәріне бірдей үнай беруі қажет пе. Бір
З.Білімді жастардың айтысы қоғам мәдениетінің даму деңгейін білдіреді. (
4.Бақыт деген не? (Оқушылардың жауаптары:белгілі бір мақсатқа жету.Ал мақсаттарына
Б.Жақсы отырысты бүзған-арақ.(Бәрі ішіп алып,қызып, бірін-бірі тыңдамай,ақыры келгендер кетіп
б.Жанүя мәселесі қоғамдық пікірмен шешіледі.(Қама-жайдың жүмысқа түруы және оған
7.Қамажай-бауырларының бақыты үшін өз мүддесін қу-маған жан.(Жүмысқа түрмаған,үйдің тірлігі,бауырларын
8.Кәзіргі ойыншық махаббат жанүя шырқын бүзды (Ол отбасындағы бірінші
9.Гаухар мен Нарипаның махаббат жайлы пікірлері.
10.Жануядағы жаңа куаныш.Қамажайдың Тимур көңілін жібітуі,бауырлардың қайта табысуы.Олардың дисертация
ІІ.Отбасының тірегі - Қамажай.
2 — сабақ. Шығармалар көркемдік ерекшелігі.Өткен сабақты әрі мазмүндық
1. Шығарманың тақырыбы. Жетім балалардың өзінше өмір сүруі.Жанүя мүшелеріне
жеке дамуы,білімді жастардың пікір қағысы, Ардақтың адамгершілікті бүзуы,жастар махаббаты.
2. Шығармадағы басты кейіпкерлер:Отбасының тірегі -Қамажай.Ол от басындағылардың бақыты
3. Шығарма тілі жатық баяндалған.Өзге жанр тілін-дей емес, сахнада
I. Қамажай өзінен кіші бауырларының болашағын ойлап,солардың тағдыры үшін
2.Бауырлары оны қандай қасиеті үшін ардақ түтады?
З.Адамның бақыты дегеніміз не?(Пьеса кейіпкерлері-нің ойлары негізінде және оқушылардың
4.Пьесадағы талас тудырған шығарма берген шешімдер-53
Қорытынды.
Оқырманы көбейіп,уақытпен жаңғырар есім.
Жазушы болу үшін табиғи дарын сондайлық болмыс,тіл байлығы,түйін байлығы
Жазушының талант қүдіреті,суреткерлік шеберлілігі ол жазған шығарманың көптігіне,қалындығына,тіпті жанр
Дулат әңгіме жанрын әбден түсінген,әдемі игерген, парасатты прозаның сырына
■[
гі бүлқыныс,характердегі қақтығыстың шебер берілуі.
Екінші ерекшелігі Дулат Исабеков әдебиетке белгілі әдептерді пайдалана отырып,бүрын
Қазақ әдебиетінде әңгіме жанры сөз болғанды Ыбырай Алтынсарин,Бейімбет Майлин,Мухтар
Ғабит Мүсірепов,Ғабиден Мустафиндер алдымен ауызға алы-
і
нады. Яғни олар әңгіме жанрының алғашқы қарлығаштары болса,кейінгі толқын
Дулат көркем әдебиеті негізгі обьектісі - өмір предметі -
терең ашқан,замандас бейнесі арқылы қоғамның дамуы,
I
үкімет саясатының ықпалық,үлттық сана мен халықтық дәс-түр салтын да
Дулат Исабековтің қай әңгімесін алсақ та адамның ішкі дүниесін
турде бөліп қарасақ,жағымды,жағымсыз кейіпкерлердің
і
бәрі де нанымды,шыншыл кейде бейнеленген жағымды кейіп-55
керлері бойынан да жарамсыз қылықfжаман сөз табылып қалады.Жағымсыз кейіпкер
Мәселен, Қаламгердің « Қара шаңырақ» әңгімесіндегі Шөмішбай қарттың баласы
Пайдаланған әдебиеттер:
1. Кабдолов Ж."Әдебнет теориясының негіздері" 197 0 ж.
2. Жүмашев К."Стиль өнер ерекшелігі" жазушы 19 6 6
3. Жүмашев К."Әдебиет теориясы" А. 19 7 6
4. Нүрқатов А. "Идея және образ"
5. Елеукенова Ш. "Замандас парасаты" 1971 ж.
6. Коныратбаев Э. "Шеберлік сырлары" 197 9 ж.
7. "Жанр және шеберлік жинақ" 19 68 ж.
8. Ғабдуллин М. "Замандас келбеті" A.197 2 ж.
9. Горький М. "Әдебиет туралы" 1954 ж.
10. Хасенов М."¥намды образ және типтендіру" A.19 66
11. Қирабаев С. "Революция және әдебиет" І-ІІ том.
12. Қазақ прозасындағы замандас бейнесі.Зерттеу A.19 88
13. Сарбалиев Г. "Өткірдің жүзі" (Әдебиет сын мақалалар жинағы).
14. Майтанов Б."Көркемдік нәрі!" Әдеби сьш 19 83
15. Кабдолов 3."Сөз өнеріі" 19 82 ж.
16. Кабдолов 3. "Көзқарас" 199 6
17. Нургалиев Н. "Арқау" А. 19 91 ж.
18. Бердібаев Р. "Роман және заман" А. 19
19. Исабеков Д."Таңдамалы шығармалары" 1993 ж.І-ІІ том.
20. Каратаев М. "Туған әдебиет туралы ойлар"
21. Майтанов Б. "Хаһарманның рухани әлемі" А. 19
22. Әдебиеттану терминдерінің сөздері А. 1996 ж.
23. Дэдебаев Ж. "Шығармалап бойға жазылған" А. 1988
24. Ильина Т.А. "Педагогика" А. Мектеп 197 7
25. Богословский В.В."Жалпы психология" А.Мектеп 1980 ж
26. Мүханов М.М. "Жас ерекшелік психолгоиясы" A.19 80
27. Коңратбаев Э." Әдебиетті оқыту методикасының очеректері" A.19
28. Конратбаев Э. "Әдебиетті оқыту методикасы" А.
Мектеп 19 66 ж.
29. Көшімбаев. "Қазақ әдебиетінің оқыту
30. XIII сынып. "Әдебиеттік оқулық-хрестоматиясы" А.
II.
1.О.Бөкей.Ж.Шағатай "Жазушы Д.Исабековтің шығармашылығы
туралы бір үздік ой" Егемен Қазақстан 24 қазан 1992ж
2.М.Әшірхан "Біз кімбіз осы"(Д.Исабековтің "Социализм зәулімі" әңгімесі жайлы)
З.С.Ақселеу "Ойтолғақ" Д.Исабеков шығармасы туралы жас қазақ 1993 ж.№44
4.С.Елеубай мД.Исабеков туралы" Парасат 19 9 2 №10
5.К.Сегізбайүлы
6.Э.Бөпежанова."Жүгі ауыр жас керуен" Жалын 1990 ж.
7.К.Әбдікова "Қазақ әдебиетіндегі қилы бейнелер" Жүлдыз 199 3 ж.
8.Рахымжанов Т."Романның баяндау жүйесі" Жүлдыз 1994 ж.
9.Бейсенкулова Х."Жанр сырын тану" Қазақ
10.Жетпісбаева Ж."Символ көркемдік қүбылыс" Ізденіс
11."Көркем шығарма және жастар образы" Жүлдыз №12 19 67
Д. Исабеков прозасындағы замандас бейнесі
Әбіш Кекілбаев әңгімесіндегі адами қасиеттер
Ана бейнесі қазақ әдебиетінде көптен бар үлгі
Көркем әдебиеттегі ұлттық сипат мәселесі
М.Әуезов өмірінің шығармашылығына әсері
Ғабит Мүсіреповтың өмірбаяны
Қазақ әңгімелерінің дамуы мен психологизмі. Қазіргі қазақ әңгімелеріндегі жанрлық-көркемдік ізденістер
Қазіргі қазақ әңгімелеріндегі тартыс табиғаты
Жүсіпбек Аймауытов прозасының көркемдігі
Қазіргі қазақ әңгімелерін психологиялық талдау