Бағалы қағаздар нарығының мемлекеттік реттеу
Мазмұны
Кіріспе
1 Қазақстан Республикасында бағалы қағаздар теориясы
1.1.Бағалы қағаздар нарығы пайда болуының құқықтық негіздер
1.2. Қазақстанда бағалы қағаздар нарығын құқықтық қамтамасыз
2 Қазақстан Республикасында бағалы қағаздар нарығы.
2.1. Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының пайда болуы
2.2. Бағалы қағаздар нарығының мемлекеттік реттеу
3 Бағалы қағаздар нарығының даму болашғы
3.1. Қазақстанда бағалы қағаздар нарығын жетілдіру
3.2. Бағалы қағаздар рыногын дамытуда шетелдік тәжірибені пайдалану
Қорытынды
Қолданылған әдебиет
КІРІСПЕ
Бағалы қағаз жеке-дара, сондай - ақ мемлекеттер үшін
Түптеп келгенде, бағалы қағаз саудасынан эмитентке сауда-саттыққа араласқан
Үкімет облигацияларын шығаратын Қаржы министрлігі, болмаса ресми мекемелердің
1 Қазақстан Республикасында бағалы қағаздар нарығы.
1.1Бағалы қағаздар нарығы пайда болуының құқықтық негіздері.
Кез-келген заңның мазмұны қоғамда орын алып және
Бағалы қағаздар нарығы құқықтық қамтамасыз ету деген
Бағалы қағаздар туралы қазіргі Қазақстан заңдары біраз кезеңнен
1917 жылы Қазан революциясына дейін Қазақстан Ресей империясының
1977 жылы қабылданған КСРО Конституциясында да жеке меншік,
Дегенмен КСРО халықаралық сауда-есеп айырысуында төлем қаржысы ретінде
Заң шығарудың келесі кезеңі - экономиканы қайта құру
Қазақстанда 1990-1994 жылдары бағалы қағаздар шығарып және оларды
Азаматтық заңдардың негіздерінде бірсыпыра құқықтық актілер қабылданды. Олар:
• 1991 жылдың
• 1991 жылдың 11
• 1991 жылдың 13
• осы нормативті актілер негізінде
• мүлікті мемлекет меншігінен алу
• вексельдер,банктік(депозиттік)сертификаттардышығаруды және оларды айналымға
Сол жылдары кейбір акционерлік қоғамдар алғашқы акцияларын шығарып,
Шығарылған актілерді қолданудың нэтижесінде Қазақстанда бағалы қағаздар нарығын
Өз тәжірибеміз бағалы қағаздар нарығында мемлекеттің атқаратын рөлін
Бұл жарлық 1991 жылғы: «Бағалы қағаздар апналымы және
Сөйтіп, 1995 жылдың сәуірінен Қазақстанда бағалы қағаздар нарығын
1.2. Қазақстанда бағалы қағаздар нарығын құқықтық қамтамасыз
Қазақстан Республикасының құнды қағаздар нарығы туралы заңдылығы Қазақстанның
Қазақстанда Азаматтық құқықтағы бағалы қағаздарды толық қалыптастыру үшін
Азаматтық құқықтың объектілерінің бірі бағалы қағаздар болып табылады.
а) бағалы қағаз — түрі және мазмұнымен заң
ә) бағалы қағаз оның иеленушісінің мүліктік құқығын куәландырады;
б) бағалы қағаздағы құқықты жүзеге асыру үшін оны
Бағалы қағазбен куәландырылған құқықтарды жүзеге асыру, бұл құқықтарды
Азаматтық кодекс бағалы қағазды құжаттаумен бірге оны зат
Бағалы қағаздың міндетті реквизиттері арнайы нормативтік құқықтық құжаттарында
Бағалы қағаздар зат ретінде бірнеше түрге бөлінеді, әрі
Азаматтық кодекстің 130-бабы мүліктік құқықтар куәландыратын мазмұнына қарап
Ордерлік бағалы қағаз да құжат болып табылады, ол
Сонымен бір мезгілде мүліктік құқықтың айналым қабілеттілігін жақсарту
Бағалы қағаздың ордерлік түрін иеленуші индоссамент бланкісімен қоса
Бланктік индоссаментке қандай да бір атауды енгізумен бағалы
Бағалы қағазды тапсыру кезінде жазылатын жазулар ретіменжазылады. Ал
Ордерлік бағалы қағаз жоғалып кетсе, оған оны ұстаушының
Атаулы бағалы қағаз — бұл мүліктік сипаты бар
Азаматтық кодекстің 130-бабында бағалы қағаздардың әр түрінің белгілерін
2 Қазақстан Республикасында бағалы қағаздар функциялары.
2.1 Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының пайда болуы
1996 жылдың аяқталу кезінде Қазақстан бағалы қағаздар нарығында
1997 жылдың 5 наурызында «Бағалы кағаздар нарығы туралы»
1997 жьілы жүргізілген тендердің нәтижесінде ¥лттық банк пен
Заң негізінде бағалы қағаздар нарығындағы қызметпен бірге басқа
1997 жылдың 20 маусымында қабылданған «Қазақстан Республикасында зейнетақымен
2001 жылдың 11 маусымында Қазақстан Республикасы Президентінің «Қаржы
Қазақстан бағалы қағаздар нарығының дамуы барысында көптеген заңдар
• 2000 жылғы 18 қаңтардағы «Қазақстан Республикасындағы сақтандыру
• 2003
• 2003 жылғы
• 2003 жылғы 4 шілдедегі
• 2004 жылғы 6 шілдедегі
• 2004 жылғы 6 шілдедегі
1. Акционерлік қоғамды «ашық», «жабық» деп типке
2. Жарғылық капиталының минимальды мөлшері анағұрлым өсірілген.
3. Акцияларды мемлекеттік тіркеусіз салықтық инвестициялық номер беру
4. Жарияланған акцияларды шығаруды мемлекеттік тіркеуден өткізу
5. Акцияларды жабық тәсілмен
6. Дивидендтерді төлеу мерзімін өткізіп алганы үшін айыппұл
7. Соттың шешімі бойынша
8. Бұрын мемлекеттік қызметте болған адамдарды қоғамның
9. Процедуралық мәселелер бойынша егжей-тегжейлі талаптар (акционерлердің жалпы
10. Аффилиирленген жақтар туралы тарау енгізілген ( бүрынғы
11.«Орналастыру бағасы», «ірі акционер»,
12. Тек қана тәуелсіз тіркеушілердің акция ұстаушы реестрін
13. Халықтық акционерлік коғам екенін білдіретін белгілердің саны
Қорыта айтқанда, заңның 11 тарауы 90 бабының 1
2.2 Бағалы қағаздар нарығының мемлекеттік реттеу
Бағалы қағаздар нарығын реттеу деген оған барлық қатысушылардың
Кез келген бағалы қағаздар нарығын тікелей немесе жанама
• мемлекеттік реттеу, онымен қызмет
• нарықтың өзін-өзі реттеуі,
• қоғамдық реттеу, яғни нарықты
Таратып айтқанда, бағалы кағаздар нарығындағы кейбір іс-әрекеттер мемлекеттің
Әлемдік тәжірибеде бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеу екі
Тікелей араласу шараларына мыналар жатады:
• бағалы қағаздар нарығы мәселелері
• осы мәселелер бойынша атқарушы
• бағалы кағаздар
Жанама араласу тетіктеріне мыналар жатады:
• несие үшін процент мөлшерін
• мемлекеттің салық саясаты;
• депозиттерге, несиелерге, қарыздарға үкімет
• қарыз капиталы нарығына мемлекеттің
• мемлекеттің сыртқы экономикалық саясаты
• мемлекеттің сыртқы экономикалық (саяси
Бағалы қағаздар нарығын реттеу мемлекеттік органдарға, не арнаулы
Реттеуші органдар инвесторлардың
Бірініиіден, нарықта шаруашылық субъектілері ретінде кызмет істейтін барлық
Екіншіден, экономиканың барлық субъектілерін нақты хабарлармен қамтамсыз ету.
Үшіншіден, институционалдық органдар бағалы қағаздар нарығын тексеру және
Бағалы қағаздар нарығын реттеу мемлекеттің ең маңызды міндеттері:
• нарыққа қатысушылардың кызмет етуіне нарык ережесіне
• нарыққа қатысушыларды
• бағалы қағаздарға сұраныс пен
• кәсіпкерлікті ынталандыратын
• белгілі бір қоғамдық нәтижеге жеткізетін бағалы қағаздар
Бағалы кағаздар нарығын реттеудің мақсаты - бағалы қағаздармен
Қор нарығын мемлекеттік реттеу органының негізгі атқарған қызметтері
• бағалы қағаздар нарығын дамыту
• қор нарығын реттейтін заңдар
• бағалы кағаздар нарығын дамыту
• бағалы қағаздар нарығында қадағалауды және бақылауды
• қор нарығына мамандар дайындаудың
• бағалы қағаздар
Осы аталған қызметтердің орындалу барысында Қазақстан бағалы кағаздар
Қазіргі кезде бағалы қағаздар нарығын реттеумен және қадағалаумен
Агенттіктің негізгі атқаратын қызметтері мыналар:
• бағалы қағаздар нарығын дамытудың
• белгіленген мақсатқа
• нарыққа қатысушылар үшін «ойын
• нарықтың
• нарықтың жағдайы туралы ақпарат жүйесін
• инвесторларды шығыннан
Бағалы кағаздар нарығын мемлекеттікреттеу тәсілдерімен қатар нарықтың өзін-өзі
Өзін-өзі реттеуші ұйымдар — ол бағалы кағаздар нарығының
Өзін-өзі реттеуші ұйымдар өз шығынын өзі өтейтін қағидамен
Бұндай ұйымдардың негізгі қызметі:
• бағалы қағаздармен жүргізілетін операциялардың
• кәсіби қатысушылардың
• кәсіби қатысушылар
Өзін-өзі реттеуші ұйымдардың құқықтары:
• кәсіби қызмет
• кадрлардың кәсіби
• нарыққа қатысушылардың
• нарықтағы ақпараттық қызметті орындау;
• мемлекеттік басқару
Өзін-өзі реттеуші үйымдардың белгілері:
• ерікті бірлесу;
• ұйымға мүшелік, яғни оның мүшесі —
• ұйым қызметін және ұйымның
• мемлекетпен қарым-қатынас орналастыру, ол
Бұндай ерікті ұйымдар мемлекеттік реттеудің кейбір жетіспеу жағдайлары
Әлемде каржы нарығында өзін-өзі реттейтін ұйымдардың бірнеше түрі
• Халықаралық ұйымдар мысалы, халықаралық
• Ұлттық ұйымдар. Әдетте
• Аймақтық ұйымдар. Олар аймақтық
Сондай-ақ өзін-өзі реттеуші үйымдар өздерінің мүддесін қорғау мақсатында
Қазақстан Республикасында қазіргі кезде өзін-өзі реттеуші ұйымдардың қызметін
Қазақстанда ен алғашқы заңжүзінде қүрылған өзін-өзі реттеуші ұйым
• зейнетақы активтерін
• жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы
• кәсіпкерлік әдептілікті
• ассоциация мүшелерінің
Ассоциацияның ұйымдық-басқару құрылымы мыналар:
• мүшелерінің жылдық жиналысы;
• директорлар кеңесі;
• басқарма;
• тексеру комиссиясы;
• тұрақты қызмет көрсететін (заңнамалар бойынша,
Ассоциация өз мүшелерінің тізімін жүргізеді. Тізімде әрбір ассоциация
Ассоциация мүшелері әрбір тоқсан сайын атқарған қызметі туралы
• өз активтері мен зейнетақы
• таза зейнетақы активтері мен
• бухгалтерлік баланс және қаржылық-шаруашылық
Ассоциация мүшелері қаржылық жыл өткен соң өзін-өзі реттеуші
Өзін-өзі реттеуші ұйым ретінде 1998 жылдың екінші тоқсанында
Бұл ассоциацияның міндеттері:
• реестрұстаушылардың мүддесін
• ассоциация мүшелерінің жалпы
• Қазақстан бағалы қағаздар нарығын дамытуда мемлекеттік органдарға
• реестрұстаушылар қызметінің стандарттарын дайындау. Қорыта айтқанда,
3 Бағалы қағаздар нарығының даму болашағы.
3.1. Қазақстанда бағалы қағаздар нарығын жетілдіру.
Бағалы қағаздар рыногін жасақтау республикамыздың қаржы саласын тұрақтандыру
Бағалы қағаздар рыногындағы негізгі қаржылық - акциялар мен
1997 жылы 1 маусымда 3758 акционерлік қоғам акциялар
1995-1997 жылдардағы
Корпоративті құнды қағаздар рыногында талдау жасағанда, қайтара шығарылым
Қайтара шығарылым акциялары үстіміздегі жылдың 1 маусымында 63,3525
Сөйтіп, жалпы алғанда бағалы қағаздардың бастапқы рыногы салыстырмалы
Халық мемлекеттік бағалы қағаздарға сенім артуда. 1996 жылдың
Қаржылық жүйенің негізгі құралы, ақша айналымының басты өзегі,
Жалпы бұл сала біздің елімізде тәуелсіздік алған уақыттан
Ұйымдастырушылық-құқықтық көзқарас тұрғысынан қарағанда, қор биржасы регламенттелген жұмыс
Ол тек мәмілені жасаушылар үшін жағдай туғызады, осы
Қор биржалары жеке компания ретінде (Англия мен АҚШ-та)
Қор биржалары қаржы нарығын реттеушілердің бірі болып отыр.
Құнды қағаздарды пайдалану қазіргі кездегі икемді қаржылық құралдардың
Бұрын, жоспарлы экономика жағдайында, құнды қағаздар мүліктік қатынаста
Қазақстанда құнды қағаздар нарығының дамуы 1991-1994 жылдар аралығында,
Мұнан кейінгі кезеңде (1995-1998 жылдар) Қазақстан Республикасындағы құнды
Кейінгі жылдарда да осы іс жалғасын тауып, нарықтың
Сонымен Қазақстандағы құнды қағаздар нарығының қазіргі даму деңгейі
Сондай - ақ қаржы секторымыздың тағы бір құрамдас
Дегенмен, осындай кемшіліктерімізге қарамастан кейбір мамандар еліміздегі қор
Мәселен, бізде акционерлік қоғамдар саны соншама көп болғанымен
Шыныменен де пайда, пайда тек сондай нарықта, құнды
Міне, осындай себептерге, яғни еліміздегі құнды қағаздар нарығының
Кәсіпорындарға да банктен кредит алып, оны пайыздық өсімімен
Көптеген мамандар жоғарыдағы сұрақтың туындау себебін компаниялар мен
Бұл бір мәселе болса, екіншіден акциялар еркін саудаға
Сонымен, қаржы мәселесінде бір арнада тоғысқан топтық, яғни
Сонымен экономиканың қарқынды дамуының нәтижесінде оның әр саласы
Егер қор нарығының қалыптасуы осылай созылмалы сипат алып,
3.2 Бағалы қағаздар рыногын дамытуда шетелдік тәжірибені пайдалану
Мемлекеттік және нарықтық басқарудағы шетелдік экономикалық тәжірибені ғылыми
Осы проблемалардың арасынан келесі жәйттерді бөлуге болады:
- экономиканы мемлекеттік
- бәсекелестік нарықты ортаны құруда не маңызды: меншік
Егер де осы қорытындылауды қарастыра отырып, шетелдік экономиканы
1. Экономикалық саясатты ғылыми негіздеу, стратегияны анықтау, шаруашылық
2. Кәсіпкерлердің, шағын және орта бизнес субъектілерінің
3. Әкімшілік, заң шығару,
4. Сыртқы экономикалық саясатты жүргізуде мемлекеттің экспорттық потенциалын
1992 жылдан бастап ҚР Президенті өндіріс саласындағы шағын
Шет елдегі баға белгілеу механизмі үлкен қызығушылық көрсетуде.
ҚОРЫТЫНДЫ
Бағалы қағаздар рыногын жасақтау республикамыздың қаржы саласын тұрақтандыру
Экономикасы дамыған елдерде қаржылық ресурстың 50 пайызға жуығын
Нарықтық экономикаға көшкен неғұрлым дамыған елдердегі құнды қағаздар
Пайдаланған әдебиет
Миркин Я.М. Ценные бумаги и фондовый рынок -
Мусатов В.Т. Фондовый рынок: Инструменты и механизмы -
Поляков В.П., Москвина Л.А. Денежное обращение и кредитная
Пятов М.Л. Вексель:
Рынок ценных бумаг и его финансовые инструменты:
Рынок ценных бумаг: Учебник. / Под ред. В.А.
Рынок ценных бумаг: Учебник. / Под ред. Е.Ф.Жукова
Рынок ценных бумаг. Круглый стол в сенате парламента
Русско-казахский толковый
Сборник нормативно-законодательных актов по ценным бумагам в Республике
11. Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1998
12. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі
13. "Құнды қағаздар және қор биржасы
күші бар жарлығы 1995 жылғы 21 сәуірде. Оған:
1995ж. 12.23. №2720 - заңдарымен өзгерістер енгізілген.
14. "Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі
Заң күші бар Жарлығы. 30 наурыз, 1995 ж.
15. Төлеуғалиев, Ғ. Қазақстан Республикасының
34
5
Қазақстан Республикасының экономикасының нақты секторын белсендірудегі бағалы қағаздар нарығы
Бағалы қағаздар нарығы жайлы
Қазақстан Республикасында бағалы қағаздар нарығының қалыптасуы
Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығы туралы мәлімет
Бағалы қағаздар нарығының даму болашағы
Бағалы қағаздар нарығы
Бағалы қағаз нарығы инфрақұрылымы
Бағалы қағаздар нарығының мәні, қағидалары және оған әсер етуші факторлар
Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығы қызметін талдау
Бағалы қағаздар нарығының дамуын мемлекеттік реттеу