Слипте карточканы ұстаушының қолы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ............................................................. ........ 5
1 ПЛАСТИКАЛЫҚ КАРТОЧКАЛАРҒА ЖАЛПЫ ТЕОРИЯЛЫҚ СИПАТТАМА....................................................
8
1.1 Пластикалық карточкалардың төлем құралы ретінде қалыптасуы мен дамуы..................................................................
8
1.2 Пластикалық карточкалардың ұғымы мен оның түрлері……………….. 12
1.3 Пластикалық карточкалар құқық объектісі ретінде................................... 23
1.4 Қазақстан Республикасында карточка нарығының қазіргі жағдайы........ 31
1.5 Пластикалық карточкаларды қолданудағы есеп айырысулар мен негізгі қатысушылары,
36
2 ПЛАСТИКАЛЫҚ КАРТОЧКАЛАР ЖӨНІНДЕ ЗАҢНАМАНЫҢ
ПАЙДА БОЛУЫ ЖӘНЕ ДАМУЫ........................................
45
2.1 Пластикалық карточкалар жөнінде заңнаманың жалпы сипаттамасы және оның
45
2.2 Банк қызметінде пластикалық карточкаларды қолдануының құқықтық мәселелері...........................................................
48
2.3 Карточкаларды пайдалануды жетілдіру жолдары..................................... 51
ҚОРЫТЫНДЫ........................................................... 54
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ............................... 57
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастарының дамуының соңғы қорытындысы, оның нақты
Қазіргі кезеңде банк бөлімінің және сәйкесінше банк қатынастарының дамуы
Пластикалық карточкалар негiзінде төлем карточкаларын пайдалану болашақта халыққа, сауда-сервис
Қазақстан Республикасының аумағында төлем карточкаларының жүйесiн дамыту қолма-қол ақшамен
Пластикалық карточкаларды қолдану арқылы қолма – қол есептер тәртібін
Пластикалық карточкаларды қолдану арқылы қолма – қол есептердің тиімділігі
2003 жылы ақпан айында қаржыгерлердің 3 Форумында банк секторындағы
Қазақстан Республикасында 2003 жылы атқарылған электрондық төлем жөнінде қаржы
Бұл сұрақ Е.Ю. Коваленко, А.С. Смирнов, С. Захарова, Д.
Пайдаланылған әдеби деректер. Жалпы пластикалық карточкалардың дамуына талдау жасайтын
Зерттеудің нормативтік негізін – Қазақстан Республикасының Конституциясы, азаматтық заңдар,
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Дипломдық жұмыс Қазақсан Республикасында пластикалық карточкалардың
Диплом жұмысының өзектілігі – Қазақстан Республикасындағы пластикалық карточкалар банк
Зерттеу объектісі ретінде пластикалық карточкалардың құқықтық мәртебесі мен айналымы
Зерттеудің негізгі мақсаты ретінде қолма – қол есептердің мағынасынан
Міндеттер бұл мақсаттарға қол жеткізудің жолдары. Анықталған мақсатқа жету
Пластикалық карточкаларды қолдану арқылы қолма – қол есептердің мағынасын
Пластикалық карточкалар иелерінің құқықтық мәртебесін анықтау;
Банктердің құқықтық мәртебесін анықтау;
Төлемдік карточкалар айналымынын ережелерін анықтау;
Карточка нарығының қазіргі жай – күйін анықтау;
Пластикалық карточкалар айналымын реттейтін құқықтық нормативтік актілерді анықтау;
Пластикалық карточкалар айналымы бойынша жұмыс істеу қағидаларын анықтау;
Карта ұстаушылардың заңды құқықтары мен игіліктерінің қорғалуын анықтау;
Зерттеудің тәжірибелік құндылығы мен теориялық маңыздылығы. Диплом жұмысын жазу
Дипломның құрылымы мен көлемі. Дипломдық жұмыстың құрылымы зерттеудің негізгі
ПЛАСТИКАЛЫҚ КАРТОЧКАЛАРДЫ ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ ҚОЛМА - ҚОЛ ЕСЕПТЕРДІҢ ЖАЛПЫ
1.1 Пластикалық карточкалардың төлем құралы ретінде қалыптасуы мен дамуы
Мемлекеттің төлем жүйесі – нарық экономикасының ажыратылмайтын элементі, ол
Қолма – қол төлем бұл төлеушінің есепшотынан ақшаны алу
Қолма – қол есептердің негізгі құралының бірі ретінде банктік
Төлем карточкаларының дүние жүзiнде XX ғасырдың 60 жылдарының ортасынан
Қазақстандағы төлем карточкаларының рыногы 1994 жылдан бастап қана дами
Төлем карточкаларын қарапайым жiктеу бойынша магниттi жолағы бар және
Қазақстан Республикасында Ұлттық банкаралық төлем карточкалары жүйесiн құруға дайындық
Сонымен қатар электрондық қолма-қол ақша жүйесi iс жүзiнде кәдiмгi
Қолма-қол электрондық ақшаны, сондай-ақ дебеттiк және кредиттiк карточкаларды пайдалана
Ұлттық Банктiң банкноттар мен металл ақшаларды сатқан жағдайдағы сияқты
Жоба негiзiнен сол кезеңдегi Қазақстан Республикасының банк жүйесiнiң даму
Электрондық қолма-қол ақшаны енгiзу жолындағы алғашқы қадам электрондық әмияндар
Қазақстан Республикасындағы бөлшек сауда iс жүзiнде қолма-қол ақша айналымының
Салық органдарының iс жүзiнде қолма-қол ақша айналымы басым рыноктарда
Ақша иесі өзінде бар ақша соманың мөлшерін үнемі білуді
Қазiргi уақытта Қазақстандағы магниттi жолағы бар төлем карточкалары негiзiндегi
Микропроцессорлық технология ұсақ төлемдердi жүзеге асыру үшiн қаржы рыногының
Ағымдағы кезеңде бiрқатар екiншi деңгейдегi банктер өздерiнiң төлем жүйелерiне
Ағымдағы кезеңде Қазақстан Республикасы төлем карточкаларының қазiргi ұлттық банкаралық
Төлем карточкаларын Қазақстан Республикасының барлық аумағында Төлем карточкаларының ұлттық
Микропроцессорлық карточкалар негiзiнде Төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесiнiң негiзгi
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi Қазақстан Республикасында Төлем карточкаларының ұлттық
Микропроцессорлық карточкалар негiзiнде Төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесiн тиiмдi
Пластикалық карточкалардың ұғымы мен оның түрлері
Пластикалық карточка – бұл ақпараттың қазіргі жоғары технологиялық алып
Visa Electron – ең пайдалы тарифтер бойынша ең қол
Visa Classic – Қазақстанда және шет елдегі ең танымал
Visa Gold анағұрлым мәртебелі карточка қолайлылық пен сервистің жоғары
Tsesna Local - ең тиімді белгіленген баға бойынша арзан
Виртуалдық карточка - Интернетте сауда жасау үшін қолданылатын карточкалар,
American Express карточкалар - карталар бойынша жұмсау лимиті түбегейлі
Visa Electron Instant Card - Казкоммерцбанк жаңа қызметті -
GoCard - Қазкоммерцбанктің «GoCard» бонустық карточкасы – бұл сіздің
Сіз GoCard иесі боласыз да, банктің серіктестік торабына кіретін
Altyn жергілікті дебет карточкасы - банк шығарған алғашқы жергілікті
1.Уақытты үнемдеу: Іс сапарды хаттаумен байланысты құжат айналымын айтарлықтай
2. Бақылау: Кредиттік лимтті белгілеу мүмкіндігі; Ай сайын карточкалық
3. Ыңғайлылық: Жедел жағдайлар кезінде қызметкерлер корпоративтік карточкаларды қолдана
Банкоматтар - пластикалық карточкалармен операция жургiзу кезiнде қолма -қол
1.3 Пластикалық карточкалар құқық объектісі ретінде
Қолма – қол есептер жүйесіндегі карталық төлем жүйесі көп
Төлем карточкасы - электронды терминалдар немесе өзге құрылғылар арқылы
Қазақстан Республикасының «Ақша төлемі мен аударымы туралы» заңына сәйкес,
Төлем карточкасының эмитентi болып табылатын банкпен немесе сондай эмитентпен
Төлем карточкаларының Ұлттық банкаралық жүйесiнiң жұмыс iстеуiне және төлем
Төлем карточкасына байланысты аталған банктік қызмет Қазақстан Республикасында төлем
Қазақстан Республикасының аумағында төлем карточкаларын тек қана Қазақстан Республикасының
Төлем карточкасын беру туралы шартта мынадай мiндеттi талаптар болуы
төлем карточкасын беру талаптары;
төлем карточкасын пайдалана отырып төлем жасау талаптары;
қосымша карточкалар берiлетiн тұлғалардың тiзiмi немесе тұлғалардың тiзiмiне сiлтеме
төлем карточкасын алып қою және доғару талаптары;
төлем карточкасының және/немесе төлем карточкасын беру туралы шарттың қолданылу
тараптардың құқықтары мен мiндеттерi;
тараптардың жауапкершiлiгi.
Төлем карточкасын беру туралы шартта тараптар келiсiлген өзге де
Жеке тұлға төлем карточкасын алған күннен бастап төлем карточкасының
Төлем карточкасын беру туралы эмитент пен клиент арасында жасалған
Әр түрлі жеке тұлғаларға қосымша төлем карточкаларын берген кезде
Эмитент айналыстағы төлем карточкаларының деректемелері бар өзі берген төлем
Карт - есепшоттарды ашу, жүргізу және жабу Қазақстан
Карт - есепшоттар теңгемен, сол сияқты шетел валютасымен де
Төлем карточкаларын пайдалана отырып төлем жасау үшiн заем эмитент
Төлем карточкасын берген және карт-есепшотты ашқан кезде төлем карточкасын
Төлем карточкасын пайдалана отырып төлем жасау үшiн заем беру
Заем берудiң тәртiбi мен мерзiмi эмитент пен клиент арасында
Эмитент пен клиент арасында жасалған төлем карточкасын беру туралы
Кәсіпкердің төлем карточкасын пайдалана отырып төлемді жүзеге асырған кезде
Эмитентке тиесілі банкоматтар арқылы төлем карточкасын пайдалана отырып төлемді
Төлем құжаты төлем карточкалары жүйесiнiң қатысушылары арасында электронды түрде,
Төлем құжаттарын электронды түрде жасауға және ұсынуға төлем карточкалары
Төлем құжаттары мемлекеттiк немесе орыс тiлдерiнде жасалады. Төлем құжаттарын
Төлем құжатында мынадай деректемелер болуы тиіс:
төлем құжатының нөмірі, оны жазу күні, айы және жылы;
кәсіпкердің және эквайердің толық атауы (коды);
төлем карточкасының деректемелері;
төлем сомасы;
төлем валютасы;
төлем карточкасын ұстаушының қолы (қағазда шығарылған төлем құжаттары үшін);
кәсіпкердің немесе эквайердің уәкілетті тұлғасының қолы (қағазда шығарылған төлем
төлем белгілеу коды [58; Б.24].
Төлем құжатында төлем карточкалары жүйесінiң iшкi ережелерi және төлем
Слиптi үш данада жасаған кезде, оның екi данасы көшiрме
Егер ол төлем карточкасын ұстаушының тiкелей қатысуынсыз жасалған болса,
Төлем карточкасын ұстаушының қолы қойылмаған слип жасауға телекоммуникация желiлерi
Қағазға шығарылған төлем құжатына кез келген түзету енгізуге жол
Төлем карточкаларын пайдалана отырып төлем жасау тауар және қызметтi
Қазақстан Республикасының аумағында төлем карточкаларын пайдалана отырып жасалатын төлем
Қазақстан Республикасының аумағында резидент банктiң төлем карточкаларын пайдалана отырып
Қазақстан Республикасының аумағында резидент банк шығарған төлем карточкаларын пайдалана
Процессинг ұйымы эквайермен және кәсіпкерлермен жасалған шарттардың талаптарына сәйкес
Төлем құжатын орындау үшiн беру немесе көрсету тәртiбi төлем
Егер төлем бiр валютамен жасалып, ал карт-есепшот басқа валютада
Егер мұндай талап эмитент пен клиент арасында жасалған шартта
Амортизация берiлгеннен кейiн эмитенттiң төлем карточкасын пайдалана отырып төлем
Клиент өзiнiң карт-есепшотында төлем карточкасын пайдалана отырып төлем жасау
Төлем карточкасын ұстаушыны дербес бірегейлендіру нөмірінің көмегімен бірегейлендіргеннен кейін
Төлем карточкасын пайдалана отырып шетел валютасын алу шетел валютасын
Эмитент оларға берiлген төлем карточкаларын пайдалана отырып жасалатын төлем
Төлем карточкасын ұстаушыға төлем карточкаларын пайдалана отырып төлем жасағаннан
Сауда чегiнде мынадай мiндеттi деректемелер болуы тиiс:
құжат нөмiрi, оны жазған күнi, айы, жылы;
кәсiпкердiң немесе эквайердiң атауы (коды);
төлем сомасы;
төлем валютасы;
төлемді төлем карточкалары жүйесіне бірегейлендіретін авторизация коды немесе басқа
төлем жүргізу уақыты;
төлем карточкасының деректемелерi.
Сауда чегiнде қосымша деректемелер болуы мүмкiн.
Салықты немесе бюджетке басқа да міндетті төлемдерді банкоматтар арқылы
салық төлеушінің тіркеу номері;
салық төлеушінің аты-жөні;
бюджеттік жіктеулер кодының сандық мәнін көрсете отырып, салықтың немесе
салық органының коды;
төлем тағайындау коды;
комиссиялық сыйақының мөлшері (комиссия алынған жағдайда)
Төлем карточкаларын пайдалана отырып жасалатын валюта операциялары банк шоттары
Төлем карточкасын пайдалана отырып төлемді жүзеге асырған жағдайда жасалған
төлем құжаты белгіленген талаптарды және төлем құжаттарын жасау және
төлем құжатының жалған құжат белгісі болса;
төлем заңсыз болса;
төлем заңды бола тұрып, бірақ төлем құжаты эмитентке төлем
Эмитент немесе эквайер төлем құжатын алған күннен бастап үш
Төлем карточкасын ұстаушы төлем карточкасын пайдалана отырып сатып алынған
Егер төлем карточкалары жүйесiнiң iшкi ережелерiнде кәсiпкердiң ақшаны төлем
Карт-есепшоттан ақшаның қате алынғаны немесе есептелгенi анықталған немесе заңсыз
Төлем карточкалары жүйесiнiң қатысушылары арасындағы төлем жасауға және төлем
Төлем карточкасын пайдалана отырып төлем жасаған жағдайда жасалған төлем
Эмитент төлем құжаты бойынша төлем жасауды кешіктірген жағдайда Қазақстан
Төлем карточкасын пайдалана отырып жасалған төлем бойынша кәсiпкердiң пайдасына
Егер осы шартта кәсiпкерге ақша есептеу шарттары мен мерзiмi
Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге ақша аударған кезде төлем құжатын
Кәсiпкер егер Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде өзгеше белгiленбесе, Қазақстан
Егер төлем жасау кезiнде төлем карточкасы оқшауланбаса, оның қолданылу
Төлемнiң санкциялығына қойылатын талаптарды бұза отырып жасалған төлем санкцияланбаған
Төлем карточкасының жоғалғаны, ұрланғаны немесе санкцияланбай пайдаланғаны туралы хабар
Егер клиенттің (төлем карточкасын ұстаушының) санкцияланбаған төлем жасауға қатысқаны
Төлем карточкалары жүйесінің қатысушыларының санкцияланбаған төлемді жүзеге асырғаны үшін
Клиенттiң санкцияланбаған төлем жасағаны үшiн жауапкершiлiгi төлем карточкасын беру
Егер төлем карточкасында оның қолданылу мерзiмiне нұсқау болмаса, мұндай
Эмитент төлем карточкасын мынадай жағдайларда:
төлем карточкасын ұстаушыдан төлем карточкасының жоғалғаны, ұрланғаны немесе санкцияланбай
төлем карточкасын ұстаушының төлем карточкасын беру туралы шартта көзделген
төлем карточкасын пайдалану ережесiн бұзғанда;
клиенттiң карт-есепшотындағы ақшаға тыйым салынғанда немесе клиенттiң карт-есепшоты бойынша
Эмитентке төлем карточкасының жоғалғаны, ұрланғаны немесе санкцияланбай пайдаланылғаны туралы
Егер төлем карточкалары жүйесiнiң iшкi ережелерiнде және төлем карточкасын
Эмитент мынадай жағдайларда:
төлем карточкасының қолданылу мерзімі аяқталғанда;
төлем карточкасын ұстаушының төлем карточкасын беру туралы шартта көзделген
төлем карточкасын ұстаушының төлем карточкасын пайдаланудан бас тартқанда;
төлем карточкасын беру туралы шартты бұзғанда төлем карточкасын ұстаушыдан
Эмитент клиенттiң талап етуi бойынша оған берiлген төлем карточкасын
төлем карточкаларының деректемелерi;
есеп берiлетiн кезеңдегi бастапқы және соңғы күн;
әрбiр төлемдi төлем карточкасын пайдалана отырып жүзеге асыру сомасы
төлем карточкасын пайдалана отырып төлем жасағаны үшiн клиенттен ұсталған
Көшiрмеде эмитент пен клиент арасындағы уағдаластық және/немесе төлем карточкалары
Белгiлi жүйенiң төлем карточкаларын немесе жаңа үлгiдегi төлем карточкаларын
төлем карточкаларын шығарудың басталған немесе аяқталған күні;
төлем карточкалары жүйесiнiң атауы;
төлем карточкасының түрі (магниттік жолақпен, интегралды микросызбамен, аралас немесе
Банк Ұлттық Банкке өзi шығарған және қызмет көрсеткен төлем
1.4 Қазақстан Республикасында карточка нарығының қазіргі жағдайы
Қазiргi уақытта Қазақстанның төлем жүйесi халықаралық қаржы ұйымдарының дамыған
Еуропалық одақ елдерiндегi соңғы әзiрлемелер микропроцессорлық технологиялар негізінде төлем
Микропроцессорлық карточкалар негiзiнде төлем карточкаларын енгiзу бағытында алғашқы қадам
Бағдарламаға қол жеткiзуге бағытталған басты мақсаттар мыналар болып табылады:
Бағдарлама ақша айналымын бақылауды күшейту, қолма-қол ақшаның қалтарысты айналымын
коммуналдық төлемдер жинау, көлiк, байланыс қызметiне ақы төлеу барысын
бюджет қаражатын мақсатсыз пайдалануға жол бермеу және зейнетақы реформасы
қолма-қол ақшаның бiрдей массасын эмиссиялауға шығыстарды қысқартуға бағытталған.
Бағдарлама микропроцессорлық карточкалар негiзiнде Төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесiн
Екiншi деңгейдегi банктердiң шығындарын оңтайландыру және Төлем карточкаларының ұлттық
Төлем карточкаларын Қазақстан Республикасының барлық аумағында Төлем карточкаларының ұлттық
Микропроцессорлық карточкалар негiзiнде Төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесiнiң негiзгi
Микропроцессорлық карточкалар негiзiнде Төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесiн тиiмдi
Төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесi карточкалар арқылы жалақы, үлес,
Микропроцессорлық карточкалар негiзiнде Төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесi мынадай
төлем карточкалары бойынша транзакциялар өңдеу, қажеттi төлем қуаттарын дайындау;
осы төлем жүйесiнiң қатысушы банктерi арасында өзара есеп айырысуларды
төлем карточкаларын, оның iшiнде халықаралық төлем жүйелерiнiң төлем карталарын
қатысушылардың таза позициясына сәйкес ақша аударымын жүзеге асыруға арналған
мемлекеттiк органдармен және екiншi деңгейдегi банктермен, бағдарламалық-техникалық құралдарды жеткiзушiлермен
қатысушы банктердiң бiрыңғай жүйеде өзара iс-әрекеттерiн техникалық және ақпараттық
төлем карточкаларын қабылдау желiсiне (сауда терминалдарына, банкоматтарға) қызмет көрсетудi
микропроцессорлық карточкалар негiзiнде электрондық коммерция жүйесiн (E-Commerce) құруды және
мемлекеттiк органдармен бiрге төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесiнiң негiзiнде
Төлем карточкаларын пайдалануға байланысты операциялар бойынша ақша төлемдерiн және
Төлем карточкаларын шығаруды және эквайрингтi жүзеге асыратын кез келген
Жұмыс берушiлердiң ұйымдары клиенттердiң банктiк есепшоттарына жалақы аударуға (пакеттiк
Егер компания өзiнiң қызметкерлерiне қосымша қызмет көрсету ұсынса, карточкадағы
Сақтандыру бизнесiне де микропроцессорлық төлем карточкаларын және төлем карточкаларын
Осындай инфрақұрылымды пайдалану және оны пайдалануға ғана ақы төлеу
Тауарлар мен қызметтердi төлеу кезiнде сауда және қызмет көрсету
Бизнесiнiң мөлшерiне қарай сауда және қызмет көрсету ұйымдары принтерiмен
Қазақстан Республикасының аумағында төлем карточкаларының жүйесi дамыту қолма-қол ақшамен
Осы мақсаттар үшiн Ұлттық Банктің бастамасы бойынша Төлем карточкаларының
Процессинг орталығының қызметi, сондай-ақ микропроцессорлық карталар базасында электронды коммерция
Микропроцессорлық карточкалар негiзiнде төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесiн ендiрудің
2013 жылғы 1 ақпанындағы жағдай бойынша банктер 12,4 млн.
2012 жылғы осындай күнгі жағдаймен салыстырғанда өсім сәйкесінше 25,2%
2013 жылғы қаңтарда қазақстандық эмитенттердің төлем карточкаларын пайдалана отырып
Қолма-қол жасалмайтын төлемдердің негізгі үлесі POS-терминалдар (қолма-қол жасалмайтын төлемдердің
2013 жылғы 1 ақпанындағы жағдай бойынша төлем карточкаларын шығаруды
Тағы бір айта кететін жағдай, 2013 жылдың 1 қаңтардан
1.5 Пластикалық карточкаларды қолданудағы есеп айырысулар мен негізгі
Төлем карточкаларымен есеп айырысулар - төлем карточкаларымен есеп айырысулар
Төлем карточкалары екі түрлі дебеттік және кредиттік
Банктік карточканың мынадай өзіне тән реквизиттері бар:
логотипі, яғни карточканың қай төлем жүйесіне тиісті екендігі, мысалы:
карточканың нөмірі (ол 16 саннан тұрады);
карточка иесінің аты-жөні
карточканың эмитентінің атауы;
карточканың қызмет ету мерзімі;
карточка иесінің қол қою үлгісі.
Қазіргі кезде көптеген эквайер банктеріміз ірі сауда үйлерімен өзара
Ол үшін сауда үйінде ПОС терминал орнатылады. Мұндағы Pos-терминал
Pos (ағылш. Point of Sale — сауда орны)
Қазақстан аумағында қолданылып жүрген карточкалар қолданылу аясына қарай екі
локальдық немесе оқшауланған, яғни бір елдің аумағында қолданылатын төлем
халықаралық, яғни әлемдік банктік тәжірибеде еркін қолданылатын төлем карточкалары.
Төлем карточқаларымен есеп айырысулар слиптің көмегімен жүзеге асырылады.
Слип (Pos-терминал немесе банкоматтың түбіртегі) — төлем карточканы пайдаланып
Слип мынадай көрсеткіштерді қамтиды:
Pos немесе банкоматтың идентифкаторы;
Операцияның жасалған күн;
Операция сомасы және валютасы;
Эмитент банктің операцияларды авторизациялауды растайтын коды;
Банктік карточканың өзіне тән белгілері;
Слипте карточканы ұстаушының қолы.
Мұндағы, авторизация - эмитент банктің төлем карточкасын пайдаланып операция
Авторизациялау екі режимде: «он-лайн» және «офф-лайн» режимінде жүзеге асырылуы
«Он-лайн» режимі (ағылш. on-line — нақты уақыт режимі)
«Офф-лайн» реэісимі (ағылш. off-line — қолжетімсіздік) — банктік
Эквайрер банк - банктік карточкалар көмегімен жасалтын операциялар бойынша
Қазақстанда 2000 жылдың аяғында Қазақстан Республикасы Ұлттық
Ұлттық процессингтік орталық — төлем жүйесінің технологиялық ядросы болып
Ұлттық процессингтік орталық мынадай қызметтерді атқарады:
төлем карточкалары бойынша транзакцияларды ендеп, қажетгі құжаттарды дайындау;
төлем жүйесіне қатысушы банктер арасында өзара есеп айырысуларды жүргізуге
телем карточкаларын, соның ішінде халықаралық төлем карточкаларын пайдалану аркылы
төлем жүйесіне катысушы банктердің үстеме шығыстарын азайту мақсатында екінші
қатысушы банктерді техникалык және ақпараттык жағынан қолдау;
төлем карточкаларын қабылдау торабын ұйымдастыру .
Пластикалық карточкалар банк ісіндегі «технологиялық» революцияның маңызды элементтерінің бірі
Қазақстандағы төлем карточкаларын шығаруға байланысты қызметті лицензиялайтын ,
Қазақстандағы төлем карточкаларының нарығы 1994 жылдан бастап дами
Импринтерлер мен төлем терминалдарының көп болуына қарамастан,
Төлем карточкаларын саудада тауарлар мен қызмет керсетулер үшін есеп
Төлем карточкасы — бұл ақша емес, карточка ұстаушыға төлемдерді
Карточка ұстаушының тауар алуы оны ұсынған бойда жедел жүзеге
Төлем карточкаларына қызмет көрсету барысында туындайтын төлем міндеттемелерін орындау
Дебеттік карточкасы клиенттің карт-шотындағы ақша сомасы шегінде төлемдерді жүзеге
Дебет-кредиттік карточкасының кемегімен өз қаражатын және сол сияқты банктің
Төлем карточкалары корпоративтік болуы мүмкін. Олар қандай да болмасын
Әрбір нақты карточка үшін лимит белгіленуі мүмкін, оның
Қазіргі уакытта сыртқы жағына орналасқан, ұстаушының жеке басын бірегейлендіру
Қолма-қол ақшамен салыстырғанда төлем карточкаларының анық артықшылықтарынан басқа, оның
Төлем карточкалары жүйесіне қатысудан сауда ұйымдары да пайда алады:
Төлем карточкасы банк филиалдарынан мындаған шақырым жерлерде операциялар
Төлем карточкаларының нарығы қаржы секторының болашағы бар бағыттарының
Қазіргі уақытта нарықта қызмет көрсетудің үлкен ассортименті бар
Сондықтан Қазақстанның тұрғындары барған сайын тауарлар мен қызмет көрсетулерді
Микропроцессорлық карточкалар негiзiнде төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесiнiң негiзгi
Төлем карточкасын ұстаушы - төлем карточкасын беру туралы шартқа
Зквайер - төлем карточкасын пайдалана отырып төлем жасаған кезде
Эмитент - төлем карточкаларын шығаратын банк.
Пластикалық карточкаларды қолдану арқылы қолма – қол есептер жүйесіндегі
Төлем карточкасын ұстаушысы:
Ұстаушы төлем карточкасын тауарды, қызметті сатып алу, сондай –
Төлем карточкасын пайдалана отырып салықты немесе бюджетке басқа да
Банкпен анықталған лимит мөлшерінде несие алуға;
Сауда бойынша банкте белгіленген уақыт көлемінде пайызды төлеусіз өз
Клиент өзiнiң карт-есепшотында төлем карточкасын пайдалана отырып төлем жасау
Карт-есепшоттан ақшаның қате алынғаны немесе есептелгенi анықталған немесе заңсыз
Екiншi деңгейдегi банктер:
Карточкамен байланысты барлық операциялар есепке алынатын карточка ұстаушысына арнайы
Төлем карточкасын берген кезде эмитент төлем карточкасын ұстаушыны төлем
Төлем карточкасын пайдалана отырып салықты немесе бюджетке басқа да
Эмитент клиенттiң талап етуi бойынша оған берiлген төлем карточкасын
Эмитент мынадай жағдайларда: төлем карточкасының қолданылу мерзімі аяқталғанда; төлем
Сауда және қызмет көрсету ұйымдары:
Төлем карточкалары бойынша есеп айырысуды жүзеге асыруға;
Егер ұсынушының заңсыз иесі екеніне күмән туса, карточканы алып
Клиент жөнінде құпия мәліметтерлді сақтауға міндетті;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзге де міндеттер.
Пластикалық карточкаларға жалпы сипаттама беру үшін, оларды қолдану жүйенің
Мемлекеттiк органдарға:
ақша айналымын бақылауды күшейтудi, қолма-қол ақшаның қалтарысты айналымын азайтуды
едәуiр кредит ресурстарын экономиканың нақты секторына инвестициялау үшiн банктiк
бюджет ақшасының түсуiн және пайдаланылуын тиiмдi бақылауды және тиiсiнше
республикалық және жергiлiктi бюджеттердегi түсiмдердi болжаудың тиiмдi мүмкiндiктерiн жасау;
айналыстағы қолма-қол ақша массасын (эмиссиясын) теңбе-тең ұстап тұруға байланысты
экономикадағы бақылаусыз ақша ағынына байланысты қылмыстың себептерiн жою;
халықты әлеуметтiк қолдау, әлеуметтiк жәрдемақылар, балаларға төленетiн ай сайынғы
Екiншi деңгейдегi банктерге:
бiрыңғай "төлем" кеңiстiгiнде жұмыс iстеу және басқа банктер эмиссиялаған
клиенттер базасын кеңейту, есепке алу сапасын жақсарту;
халықтың қосымша ақша қаражатын тарту;
эквайринг қызметiн көрсетуден түскен кiрiстердi көбейту;
эмиссиялық-кассалық жұмысқа (ақшаны инкассациялау, өңдеу, сақтау) байланысты шығындарды қысқарту;
жүйеде есеп айырысуды ұйымдастырудың арнайы технологиясымен үйлестірiлген микропроцессорлық карточкалар
тауарларға ақы төлеу және қолма-қол ақша алу жөнiндегi жаппай
микропроцессорлық карточканың, сол сияқты басқа карточкалық төлем жүйелерiнiң магниттi
Сауда және қызмет көрсету ұйымдарына:
төлем карточкалары бойынша есеп айырысуды жүзеге асыратын клиенттердiң қосымша
есепке алудың сапасын жақсарту;
қолма-қол ақшаның инкассациясына, сақтауға және өңдеуге кететiн шығыстарды төмендету;
клиенттерге жедел қызмет көрсету, авторизация жүргiзуге кететiн уақыт шығынының
барлық жасалған төлем операцияларына сауда ұйымы әкiмшiлiгiнiң тарапынан қарапайым
iрi және ұсақ сауда нүктелерiнде төлем жасауға карточкалар қабылдау
сол сауда терминалында қызмет көрсетуге микропроцессорлық карточкаларды, сол сияқты
Микропроцессорлық карточкаларды ұстаушы клиенттерге:
жоғалту, ұрлау, есеп айырысуда қателер жiберу тәуекелдерiн болдырмау, алаяқтықтан
салым бойынша пайыздар түрiнде қосымша кiрiс алу мүмкiндiгi, мұндайда
жедел сатып алу, iрi және ұсақ сатып алу жасау
микропроцессорлық карточка жоғалған кезде қаражаттың жұмсалмаған бөлiгi банкте қалады
карточканың көмегімен ақша аударымдарын және есепшоттарды төлеудi жүзеге асыру
клиенттiң микропроцессорлық карточкасындағы транзакциялардың тiзiмi бойынша қаржы операцияларын жеңiл,
өзiне-өзi қызмет көрсету терминалы арқылы микропроцессорлық карточкаға қаражат салу
Барлық ұйымдарға:
қызметкерлерге кассалық қызмет көрсетуге жұмсалатын шығындарды төмендету;
есепке алу сапасын жақсарту мүмкiндiгiн бередi.
Жүйе шеңберінде экваер болып табылатын банк мынадай негізгі функцияларды
кәсіпкерлермен тауарлардың, жұмыстың және қызметтің ақысын төлеу кезінде жүйенің
осы кәсіпкерде тауарларды, жұмысты және қызметті жүйенің карточкаларын пайдалана
кәсіпкерлердің банктік шоттарын жүргізу;
төлем карточкаларын (төлем құжаттарын) пайдалана отырып жүзеге асырылған операциялар
жаңартылған стоп-парақтарды кәсіпкерлерге тарату;
басқа жүйенің қатысушы банктерінің клиенттері болып табылатын жүйенің карточкаларын
жүйенің жұмыс технологиясына сәйкес арнайы ұйымымен ақпарат алмасу;
сауда терминалдарын және банкоматтарды орнату және қызмет көрсету;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзге де функциялар.
Жүйенің шеңберінде эмитент мынадай негізгі функцияларды жүзеге асырады:
жүйенің карточкаларын шығару;
карт-шоттарды жүргізу;
арнай ұйымдарына жүйе карточкаларының деректемелерін стоп-параққа енгізуге өтінішті қалыптастыру
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзге де функциялар [81; Б.24].
ПЛАСТИКАЛЫҚ КАРТОЧКАЛАР ЖӨНІНДЕ ЗАҢНАМАНЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ ЖӘНЕ ДАМУЫ
2.1 Пластикалық карточкалар жөнінде заңнаманың жалпы сипаттамасы және оның
Төлем карточкаларының дүние жүзiнде XX ғасырдың 60 жылдарының ортасынан
Қазақстан Республикасында Ұлттық банкаралық төлем карточкалары жүйесiн құруға дайындық
1993 жылдан 1995 жылға дейiнгi кезең iшiнде Ұлттық Банктiң
Сонымен қатар электрондық қолма-қол ақша жүйесi iс жүзiнде кәдiмгi
Қолма-қол электрондық ақшаны, сондай-ақ дебеттiк және кредиттiк карточкаларды пайдалана
Ұлттық Банктiң банкноттар мен металл ақшаларды сатқан жағдайдағы сияқты
Сол кезеңдегi Қазақстан Республикасының банк жүйесiнiң даму деңгейiне сәйкес
Қазiргi уақытта Қазақстанның төлем жүйесi халықаралық қаржы ұйымдарының дамыған
Қазіргі кезде төлем карточкаларын құқықтық реттеу өзіне екі топ
Төлем карточкаларын тікелей және нақты реттеуге жататын екінші топтағы
Төлем карточкасының ұғымы «Ақша төлемі мен аударымы туралы» заңында
Пластикалық карточка арқылы қазіргі кезде тауарлар мен қызмет көрсетудiң
Операцияларды орындау кезiнде кассир банк нұсқаулығының тиiстi нұсқауларын немесе
Егер төлем карточкасы дұрыс деп танылса, онда кассалық жұмыс
Егер банк төлем карточкалары жүйесiнiң қатысушысы болса және клиенттерге
Егер карточка клиенттiң дербес сәйкестендiрiлген кодын бiрнеше рет дұрыс
Есепшотқа салынатын немесе есепшоттан алынатын ақша сомасын клиент банкомат
Төлем терминалы көмегiмен есепшоттан ақша алынған немесе есепшотқа ақша
Кассир ақшаны қабылдай отырып клиент көрсеткен соманы қайта санау
Клиентке ақша есепшоттағы қалдық шегiнде берiледi. Банк пен клиент
Операция аяқталғаннан кейiн клиентке номерленген түбiртек немесе жинастырылуы жүйеде
Егер банк төлем карточкалары жүйесiнiң қатысушысы болса және жүйеге
2.2 Банк қызметінде пластикалық карточкаларды қолдануының құқықтық мәселелері
Микропроцессорлық карточкалар негізіндегі төлем карточкаларын пайдалану болашақта халыққа, сауда-сервис
Төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесi карточкалар арқылы әскери қызметкерлер
Банк қызметінің тәжірибесінде пластикалық карточка арқылы есептеу кезінде көптеген
Пластикалық карточканы ұстаушылар Қазақстанда мынандай мәселелермен, атап айтқанда: тауар
Бірақ бүкіл әлемде ең негізгі мәселе - пластикалық карточкамен
1990 жылы 450000 жуық банк карточкаларының ұрлануы немесе жоғалуы
Банк карточкаларымен алаяқтық операциялардың нәтижесі ретінде шығын соммамсын Master
Ассоциациясының есептері бойынша 1991 жылы бұл шығындар жалпыұлттық мөлшерде
Карточкаларды алу және пайдалану үшін құқықбұзушылар әртүрлі тәсілдерді қолданады.
Бұған байланысты банк жүйесінің алдында мәселе туындайды, оны тек
Қазақстан Республикасында құқықбұзушылар жалған төлем карточкаларын халықаралық және мемлекеттік
Жоғарыда аталған мәселелерді шешу мақсатында микропроцессорлық карточкалар негiзiнде Төлем
Қазақстан Республикасында микропроцессорлық карточкалар негiзiнде Төлем карточкаларының ұлттық банкаралық
Микропроцессорлық карточкалар негiзiнде Төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесiн құру
Микропроцессорлық карточкалар негiзiнде Төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесi халықтың
қолма-қол жасалмайтын ақша айналымына тарту, қандай банктiң қызмет көрсететiнiне
Бағдарламаға сәйкес: Қазақстан Республикасының банк жүйесiнде қаржы құралдарының айтарлықтай
Бағдарлама мынадай мiндеттердi шешуге бағытталған:
ақша айналымын бақылауды күшейту, қолма-қол ақшаның қалтарысты айналымын азайту
жалақы, зейнетақы, жәрдемақы төлеу тетiктерiн жетiлдiру;
коммуналдық төлемдер жинау, көлiк, байланыс қызметiне ақы төлеу барысын
бюджеттiк (салықтық, кедендiк) және өзге де мiндеттi алымдарды қолма-қол
бюджет қаражатын мақсатсыз пайдалануға жол бермеу және зейнетақы реформасы
қолма-қол ақшаның бiрдей массасын эмиссиялауға шығыстарды қысқарту [29; Б.336].
Бағдарлама микропроцессорлық карточкалар негiзiнде Төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесiн
ұлттық валютамен жүргiзiлетiн жұмысқа бағытталған;
көпшiлiк халықтың пайдалануына арналған;
ұсақ және орташа төлемдердiң рыногына бағытталған;
халықаралық төлем жүйелерi қатаң белгiлейтiн ережелерге тәуелсiз және сол
карточканың жадында мынадай деректердiң: жеке тұлғаның тiркеу нөмiрi, салық
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының «Микропроцессорлық карточкалар негізінде төлем
Осы Ереже, микропроцессорлық карточкалар негізінде төлем карточкаларының ұлттық банкаралық
Жүйе төлем карточкаларын пайдалана отырып төлемдерді жүзеге асыруды қамтамасыз
Жүйенің ұйымдастырылуы мен қызмет етуінің құқықтық негізін осы Ереже,
Жүйенің қатысушы банкі мен арнайы ұйымы арасындағы шарт мынадай
Арнайы ұйымы мен жүйенің қатысушы банкі арасындағы шартта Қазақстан
Төлем карточкалары Қазақстан Рспубликасында көпшілік болжай алмаған даму деңгейіне
2.3 Карточкаларды пайдалануды жетілдіру жолдары
Төлем карточкаларын Қазақстан Республикасының барлық аумағында Төлем карточкаларының ұлттық
Микропроцессорлық карточкалар негiзiнде төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесiнiң негiзгi
Микропроцессорлық карточкалар негiзiнде төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесiн тиiмдi
Төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесi карточкалар арқылы әскери қызметкерлер
Микропроцессорлық карточкалар негiзiнде төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесi мынадай
1) төлем карточкалары бойынша транзакциялар өңдеу, қажеттi төлем қуаттарын
2) осы төлем жүйесiнiң қатысушы банктерi арасында өзара есеп
3) төлем карточкаларын, оның iшiнде халықаралық төлем жүйелерiнiң төлем
4) қатысушылардың таза позициясына сәйкес ақша аударымын жүзеге асыруға
5) мемлекеттiк органдармен және екiншi деңгейдегi банктермен, бағдарламалық-техникалық құралдарды
6) қатысушы банктердiң бiрыңғай жүйеде өзара iс-әрекеттерiн техникалық және
7) төлем карточкаларын қабылдау желiсiне (сауда терминалдарына, банкоматтарға) қызмет
8) микропроцессорлық карточкалар негiзiнде электрондық коммерция жүйесiн (E-Commerce) құруды
9) мемлекеттiк органдармен бiрге төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесiнiң
Төлем карточкаларын пайдалануға байланысты операциялар бойынша ақша төлемдерiн және
Төлем карточкаларын шығаруды жүзеге асыратын кез келген банк ұлттық
Жұмыс берушiлердiң ұйымдары клиенттердiң банктiк есепшоттарына жалақы аударуға (пакеттiк
Сақтандыру бизнесiне де микропроцессорлық төлем карточкаларын және төлем карточкаларын
Тауарлар мен қызметтердi төлеу кезiнде сауда және қызмет көрсету
Бизнесiнiң мөлшерiне қарай сауда және қызмет көрсету ұйымдары принтерiмен
Карточкаларды пайдаланудың тартымдылығын арттыру үшiн бiрiншi кезеңде бiрқатар ынталандыру
1) нормативтік (Қазақстан республикасының заңнамасында көрсетілген зейнеткерлерге берілетін жеңілдіктер
2) коммерциялық (карточкалар бойынша комиссиялық алымдар, сатып алу кезiндегi
3) сервистiк (артықшылықтар, клубқа мүше болу).
Мұндай жағдайларда карточка құнының бiр бөлiгiн жабу немесе осы
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстан республикасындағы төлем жүйесi халықаралық қаржы ұйымдарының дамыған елдердің
Қазақстандағы төлем карточкаларының рыногы 1994 жылдан бастап қана дами
Төлем карточкаларын қарапайым жiктеу бойынша магниттi жолағы бар және
Еуропалық одақ елдерiндегi соңғы әзiрлемелер төлем карточкаларының жүйелерiн дамытуға
Карточкалар негiзiнде төлем карточкаларын енгiзу бағытында алғашқы қадам жасалды
Мемлекеттің төлем жүйесі – нарық экономикасының ажыратылмайтын элементі, ол
Қолма – қол есептердің негізгі құралының бірі ретінде банктік
Пластикалық карточка арқылы қазіргі кезде әскери қызметкерлер үшiн жалақы,
Төлем карточкасының ұғымы «Ақша төлемі мен аударымы туралы» заңында
Пластикалық карточканы ұстаушылар Қазақстанда мынандай мәселелермен, атап айтқанда: тауар
Бұған байланысты банк жүйесінің алдында мәселе туындайды, оны тек
Құқықтық актілер жүйеге қатысушы субъектілерді, карточкалар иелерінің құқықтық мәртебесін;
Төлем карточкаларын Қазақстан Республикасының барлық аумағында Төлем карточкаларының ұлттық
Жұмысты жазу барысында біз пластикалық карточкалардың құқықтық мәртебесі мен
Сонымен қатар, пластикалық карточкалардың құқықтық мәртебесі мен айналымы және
Қазақсан Республикасында пластикалық карточкалардың төлем құралы ретінде қалыптасуы мен
Сонымен қорытындылай келе пластикалық карточкалар төлем құралы ретінде қолданылуын
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1995 жылы 30 тамызда Республикалық референдумда
О Концепции правовой политики Республики Казахстан на период с
«Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» 1995 ж. 30 наурыздағы
«Қазақстан Республиксындағы банктер және банк қызметі туралы» 1995 ж.
«Лицензиялау туралы» 1995 ж. 17 сәуірдегі Қазақстан Республикасының заңы
«Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексы» 1999 ж. 1 шілдеде қабылданған,
«Қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды мемлекеттік реттеу және қадағалау
«Валюталық реттеу және валюталық бақылау туралы» 2005 ж. 13
«Ақша төлемі мен аударымы туралы» 1998 ж. 29 маусымдағы
«Қазақстан Республикасында төлем карточкаларын шығару және қолдану тәртібі туралы»
«Микропроцессорлық карточкалар негiзiнде төлем карточкаларының ұлттық банктер жүйесін дамыту
«Қазақстан Республикасында төлем карточкаларын шығару және қолдану тәртібі туралы»
АбдрахмановН.Банковские платежные карточки/Н.Абдрахманов// Мир закона.-Алматы,1999.№6.-С.20-24.
Смоилов С.С. Правовые особенности эмиссии платежных карточек/С.С.Смоилов// Мир
«Қазақстан Республикасының екiншi деңгейдегi банктерiнде және банк операцияларының жекелеген
«Қазақстан Республикасының қаржы секторын дамытудың тұжырымдамасы туралы» Қазақстан Республикасы
Андреев А.А. «Пластиковые карты»/ А.А. Андреев, А.Г. Морозов,
Ашикбеков Е. Будущее за платежными карточками/ Е. Ашикбеков //
Әбдіканов Н. Банк қызметі / Н.Әбдіканов// Заңгер.-2008.- №9.
Әміров Д. Банк қызметі қалыптастыру жолында/ Д.Әміров// Заңгер.-2008.-№3.
Айтмухамбетов Т. Банк қызметін ұйымдастырудың кейбір мәселелері/ Т.Аймухамбетов// Зангер.-2009.-№12.
Давыдова Л. Қазақстан Республикасының банк құқығы/ Л.Давыдова. –
Қошанов У. Ұлттық банктін негізгі функциялары /У.Қошанов// Заңгер.-2009.-№9.
Мусаев М. Қазақстан Республикасының банк жүйесі /М.Мусаев// Заңгер.-2010.-№2.-13б.
Аманжолов Н. ҚР банк жүйесі/ Н.Аманжолов//Заңгер.- 2008.-№ 11.- Арынбаев
Ауриемма М. Дж. Индустрия банковских пластиковых карточек/ М. Дж.
Брушковский К. Особенности исследования поддельных пластиковых карт/ К.Брушковский
Брушковский К. За и против пластиковых карт/ К.Брушковский //Юрист
Быстрова Е. Платежная карточка / Е. Быстрова// Банки Казахстана
Давыдова Л., Райманов Д. Банковское право РК/ Л.Давыдова, Д.Райманов
Ешенова Б.А. Ақша. Несие. Банктер. Валюта қатынастары/ Б.А. Ешенова
Жакипбеков С.Т. Работа по велению времени/ С.Т.Жакипбеков // Финансы
ИбраеваА. Платежная карточка / А,Ибраева // Банки Казахстана.-Алматы,2007. N
Колесников В.И. Банковское дело /В.И. Колесников, Л.П. Кроливецкая, Н.Г.
Мадиярова Д.М.Основы современного банковского дела/ Д.М. Мадиярова - Алматы:
Найманбаева С.С. Финансьвое право/ С.С. Найманбаева Алматы: Дәнекер, 2004ж.
Орленко В.В.Платежные карточки на финансовом рынке Казахстана/
Смоилов С.С. Правовые особенности эмиссии платежных карточек/С.С.Смоилов// Мир
Смоилов С. Правовой анализ платежных карточек/ С.Смоилов // Фемида.-Алматы,2007,
Усоскин В.М. Банковские пластиковые карточки/ В.М. Усоскин - М.:
Шеленков В. Г. Учет и организация работы с пластиковыми
Электрондық мәлімет: www.kkb.kz
Айтмухамбетов Т. Банк қызметін ұйымдастырудың кейбір мәселелері/ Т.Аймухамбетов// Зангер.-2009.-№12.-38б.
Давыдова Л. Қазақстан Республикасының банк құқығы/ Л.Давыдова. –
Қошанов У. Ұлттық банктін негізгі функциялары /У.Қошанов// Заңгер.-2009.-№9.
Мусаев М. Қазақстан Республикасының банк жүйесі /М.Мусаев// Заңгер.-2010.-№2.-81б.
Жаилганова А.Н. Правовое положение Национального банка РК/ А.Н.Жаилганова// Зангер.-2008.-№12.
Қожахметова С. Қазақстан Республикасының орталық банкінің негізгі міндеттері/С.Қожахметова// Әділ
Жусупов К. Әлемдік қаржылық дағдарыс банк секторын мемлекеттік
Иргалиева А. Банки второго уровня /А.Иргалиева// Зангер.-2009.-№5.-54б.
Капышев А. Банковская система Республики Казахстан: состояние, перспективы, сравнительный
Қаржаубаев Е. Қазақстан республикасының банк жүйесінің кейбір өзекті мәселелері
Косаев Е. Правовое положение Национального банка РК/ Е.Косаев// Зангер.-2005.-№
Лазарев В.В. Теория государства и права: Учебник для вузов.
Мухамеджанов Э. Оценка эффективности операции банка по переводам (платежам)
Ноздрин В. Межбанковские расчеты/ В.Ноздрин // Зангер.- 2008.- №
Нуров С.М. особенности исследования подделки платежных карт С.М.Нуров //
Сарсенбаев А. Деньги и денежные обязательства/ А.Сарсенбаев// Зангер.-2009.-№12.
АбдрахмановН.Банковские платежные карточки/Н.Абдрахманов// Мир закона.-Алматы,1999.№6.-С.20-24.
Жүнісов Б., МәмбетовҰ., Байжомартов Ү. «Нарықтық экономика
Көшенова Б.А. «Ақша, Несие, Банктер, Валюта қатынастары» / Алматы
Мәдешев Б. «Нарықтық экономика теориясына кіріспе» /
Мақыш С.Б. «Ақша айналысы және несие», Алматы – 2000
Общая теория денег и кредита: Учебник / Под ред.
Сейітқасымов Ғ. С. «Ақша, Несие, Банк» /Алматы «Экономика» -2001/
Сейткасымов и др. « Ценные бумаги и фондовый рынок»
Шалгимбаева Г. Н. «Рынок ценных бумаг. Механизмы
Шаяхметова К.О. «ҚР-ның екінші деңгейлі банктеріндегі шағын және орта
Брушковский К. Особенности исследования поддельных пластиковых карт/ К.Брушковский
Б.А. Көшенова. Ақша, несие,банктер. Валюта қатынастары. Оқу құралы, 49б.
Банковское дело. Учебник: 4-е изд. Под ред. проф.87б.
Банковское дело. Учебник /Под ред. О.И.Лаврушина – М:
Финансы, деньги, кредит. Учебник / Под ред. О.В. Соколовой,81б.
Батракова А.В. Экономический анализ в коммерческом банке.
Давлетова М.Т. Кредитная деятельность банков в Казахстане: Учебное пособие.
Б.Бекбенбетова. Менеджмент в банковской системе. Учебное Тараз:ТарГу, 2003
Общая теория денег и кредита / Под ред. Маркова
Виноградова Т.Н. Банковские операции: Учебное пособие.-Ростов н/Д: “Феникс”, 2001.
Абдрамов М.А., Александрова Л.С. «Финансы денежное обращение»
Банковское дело. Учебник. / Под ред. Сейткасымова
Бункина Д. «Деньги, банки, валюта», Москва: АО Дис, 1994
Василевич И.П., Ширкина Е.И. «Сборник задач по аудиту», Москва:
Долян Э.Дж. «Деньги, банковское дело и денежно-кредитная политика», Москва:
Дробозиной В.И. «Финансы, деньги и кредит», Учебное пособие.С-48.
Гащевко В.И. «Банковское кредитование, российский и зарубежный опыт», Москва:
Жуков Е.Ф. «Менеджмен и маркетинг в банках», Москва:, 2000
Жуков Е.Ф. «Денги, Кредит, Банки», Москва: 2001.С.14-27.
Коскин В.М. «Современный коммерческий банк операции и управления», Москва:
Полфреман Д., Форд Ф. «Основы банковского дела», Москва: Информ,
Роджер Л.М., Дэвид Д.В. «Современные деньги и банковское дело»
Ситкин А.В. «Управление в банке», Москва: Информ, 1999 г.
Сенгалова В.К., Архипова А.И. «Финансы, денежное обращение и кредит»,
Лапусты М.П. «Современный финансово – кредитный словарь», Москва: Инфра,
Лопкумов Я.С. «Организация и финансирование инвестиции», Москва: Информ, 2000.С.11-19.
Касимов Ю.Ф. «Основы теорий оптимального портфеля ценных бумаг», Москва:
Усова В.В. «Деньги, денежное обращение и инфляция», Москва: Банки
Хамитов Н.Н. «Банковский надзор в Казахстане», Учебное пособие, Экономика,
6
БАНКТІК КАРТОЧКАЛАРМЕН ЕСЕП АЙЫРЫСУ ЕСЕБІ
Ақша нарығының құрылымы мен құралдары
Корпоративтік төлем карточкалары
Ақша қаражаттар қозғалысы мен есебі
Банктердің электрондық қызметтерін дамыту
Банктің несиелік ресурстарын басқару,оларды қалыптастыру мен орналастыру тәртібі туралы
Банктік карточкалардың ұғымы мен оның түрлері
Қолма қолсыз есеп айырысуда карточкалардың рөлі
Қазақстандағы банк пластикалық карточкаларының айналысы жүйесін жетілдіру
Чек беруші банкке чектің қолданылмаған бланктерін чек берушінің қайтару тәртібі