Қазақстанның конституциялық даму кезеңдері
Құқықтық мемлекеттің пайда болуы мен дамуы
жөніндегі проблемалар
МАЗМҰНЫ :
КIРIСПЕ 3
1 ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТТІҢ ТҮСІНІГІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН МӘНІ
1.1 Құқықтық мемлекеттің концепциясының тарихи аспектілері 7
1.2 Азаматтық қоғам және құқықтық мемлекет туралы теориялар, олардың
1.3 Қазіргі отандық теориядағы құқықтық мемлекет түсінігінің мазмұны 20
1.4 Құқықтық мемлекеттің негізгі қағидалары 24
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТ ҚҰРУДЫҢ ТЕОРИЯСЫ МЕН ТӘЖІРИБЕСІ
2.1 Қазақстанның конституциялық даму кезеңдері 35
2.1 Қазақстанның құқықтық мемлекет құрудағы конституциялық даму кезеңдері 36
2.2 Конституциядағы құқықтық мемлекет белгілері 42
2.3 Конституция бойынша билік бөлісу 46
2.4 Конституциядағы адам құқықтары мен бостандықтары мәселелері 50
ҚОРЫТЫНДЫ 63
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI 68
КIРIСПЕ
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. «Біз, ортақ тарихи тағдыр біріктірген Қазақстан
Қазақстан Республикасының Конституциясының негiзiнде жаңа конституциялық құқық түзiлдi, оған
Конституциядағы қоғам мен мемлекет қызметiнiң түбегейлi принциптерi туралы айтылғандарды
Қазақстанның көпұлтты халқының достығын нығайту мен мемлекеттiң тәуелсiздiгiн бекітуде
Құқықтық мемлекетті қалыптастыруда, өз кезегiнде, құқықтық бiлiм беру, құқықтық
Еліміздің Ата заңы жүздеген жылдар бойы қалыптасқан адамзат баласының
Ғасырлар бойы тәуелсіздікті армандаған Қазақстан халқының бұл Конституциясы, алдыңғыларына
Мемлекет дүниеге келгенге дейін азаматтық қоғам болған. Алғашқы қауымдық
Өндіргіш күштердің пайда бола бастауымен, жеке топтар мен отбасылардың
Мемлекеттің іргесі қаланып, оның құрылымдық шарттарыны нығая бастаған
Америка мен Еуропа елдерінде либералдық демократияға көшу азаматтық қоғам
Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Соңғы кездері «құқықтық мемлекет»
Құқықтың мемлекет терминінің өзі ХІХ ғасырдың алғашқы жартысында неміс
Қазіргі кезеңде теорияның даусыз мойындалып отырған белгісі – мемлекет
Дипломдық жұмыстың тәжірибелік маңыздылығы. Дамудың демократиялық жолына түскен посткеңестік
Сонымен, халықтың басым бөлігі – саясаткерлер де, қарапайым
Құқықтық мемлекетті қалыптастырудың маңызды алғы шарттарының ішінде азаматтық қоғамның
Дипломдық жұмыстың әдістемелік және теориялық негіздері. Құқыктық мемлекет -
Құқықтық мемлекетті қалыптастыру, дамыту адам қоғамының көне заманнан негізгі
Құқықтық мемлекет орнату концепциясына пікір айтып өте зор үлес
Құқықтық мемлекет мәселесі проблемасының тамыры сонау антикалық дәуірде жатыр.
1990-жылдардың басында отандық ғалымдардың Қазақстан жағдайында құқықтық мемлекеттің қалыптасуы
Сондай-ақ ресейлік ғалымдар С.А. Авакьян, В.В. Бойцова, В.В. Витюк,
Дипломдық жұмыс құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, тиісті параграфтарға бөлінген
1 ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТТІҢ ТҮСІНІГІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН МӘНІ
1.1 Құқықтық мемлекеттің концепциясының тарихи аспектілері
Азаматтық қоғамның негізгі бағалылығы, айтылып өткендей – адам және
Мемлекет пен құқықтың келіскен әрекеттестігін іздеу моделі, құқықты сасяи
Құқықтық мемлекеттің негізгі идеяларының элементтері көне оқымыстыларымен құрылған. Оларға:
Континентальдық Еуропада құқықтық мемлекет концепциясы элементтерінің алғашқы кезеңі, құрылымына
Жаңа кезең (уақыт) оқымыстылары (Н. Макиавелли, тирандарымен күресушілер Э.
Жоғарыдағы көрсетілген жағдайлар, белгілейтін элементтердің мемлекет пен адамға қатынасын
Мемлекеттік билік құқықты мойындайдй және бір мезгілде құқықпен тежелуі,ертедегі
«Заңның күші жоқ жерде – Аристотельдің айтуы бойынша –
Феодолизмнен капитализмге өту кезеңіндегі өндіргіш күштердің өсуі, қоғамдағы әлеуметтік
Макиавелли өзінің теориясында, ертедегі және қазіргі көп ғасырлық мемлекеттің
Мемлекеттің мақсаты, заттарды ерікті пайдалануға мүмкіндік жасап әр адамның
Буржуазиялық революциялардың кезеңінде құқықтық мемлекет
тұжырымдамасының дайындалуына пргрессивті оқымыстылар маңызды үлес қосқан: Г.Гроций, Б.Спиноза,
Құқықтық мемлекеттің жағдайындағы адам бостандығы, Локктың сөзімен: «Заңды өкіметпен
Кант – құқықтық мемлекет теориясының философиялық егізін жан-жақты зерттеген
Құқықтық мемлекетте, заңды бұлжытпай орындау жолында күштеуге де баратындай
Канттың құқықтық мемлекет туралы тұжырымдамасы, саяси-құқықтық ойдың әрі қарай
Гегель – мемлекетті өзінің философиялық дүниетанымындағы жалпы жүйенің контексінде
Шын мәнісінде, қоғам мемлекеттен бұрын пайда болғандықтан, мемлекет қоғам
Тек, мелекетте және мемлекет арқылы адамның ең жоғарғы адамгершілігі,
Маркс – мемлекетті және құқықты ашық түрде қоғам
Маркстің құқықтық мемлекет туралы айтқанына көңіл бөлсек: «Бостандық дегеніміз
Гессен – құқықтық мемлекетті шығыстың саяси-құқықтық орнықты көзқарасына сүйеніп
Сонымен қатар, құқықтық мемлекеттің мазмұндық жағына белгілі түзетулер енгізді.
Құқықтық мемлекеттің көпғасырлық тәжірибесін, теориясы мен жұмысын, өктемдікпен жоққа
Құқықтық мемлекеттің мазмұны.
Құқықтық мемлекеттің мазмұнының негізгі талаптары:
1) Құқықтық мемлекет азаматтық қоғамның объективтік даму процесіне сәйкес
2) Құқықтық мемлекетің экономикалық негізі − өндіргіш күш пен
3) Құқықтық мемлекеттің әлеуметтік негізі − өзін-өзі басқаратын азаматтық
4) Құқықтық мемлекеттің моральдық негізі – гуманизм, әділеттік, бостандық,
5) Құқықтық мемлекеттің саяси негізі – халықтың ұлттық тәуелсіздігін
Міне, қоғамның осы негіздеріне сүйене отырып, құқықтық мемлекет орнатуға
Құқықтық мемлекеттің белгілері:
мемлекеттік билікті үш түрге бөлу, олардың ара қатынасын қатаң
азаматтық қоғамның қалыптасуы;
қоғамда жоғары дәрежеде құқықтық мәдениеттің қалыптасуы, адамдардың рухани сана-сезімінің
мемлекеттік аппараттың, лауазымды тұлғалардың, қоғамдық ұйымдардың, жеке адамдардың, өмірдегі
қоғамның экономикалық, әлеуметтік бағытында әділеттілікті, теңдікті қамтамасыз ету үшін
қоғамның ішкі құқық нормалары мен халықаралық құқықтың өзара қатынасын
қоғамда заңның үстемділігін орнату, азаматтық қоғамды қалыптастыру. Адамдар «заңның
Құқықтық мемлекеттің мәнін ашу оның белгілер жүйесімен жүзеге асырылады.
Құқықтық мемлекеттің негізгі белгілерінің бірі азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының
Келесі бір негізгі қағида – мемлекеттік билікті тәуелсіз тармақтарға
Билікті бөлісу қағидасының бір нысанына сәйкес олардың арасында «тежемелік
Биліктердің теңділігі халық егеменділігіне негізделеді. Оған сәйкес, заң шығару
Құқықтық мемлекеттің өзге де қағидалары дамыған азаматтық қоғамның болуы;
1.2 Азаматтық қоғам және құқықтық мемлекет туралы теориялар, олардың
Азаматтық қоғам және құқықтық мемлекет туралы толып жатқан ой-пікірлер,
Бұл жерде ескерте кететін бір мәселе - Кеңес дәуірінде
Тағы бір ескертетін мәселе – «азамаггық қоғам» деген алғашқы
Құқыктық мемлекет - тек парасаттылықтың, әділеттіліктің шынайы белгісі ғана
Құқықтық мемлекетті қалыптастыру, дамыту адам қоғамының көне заманнан негізгі
Құқықтық мемлекет орнату концепциясына пікір айтып өте зор үлес
Гроцкий - қоғам тарихында қалыптасқан кұқықты екіге бөлді: табиғи
Монтескье — мемлекет адамдардың саяси және азаматтық бостандығын, теңдігін
Локк - Маркс құқықтың мазмұнын өте дұрыс, ашық түсіндірді.
Кант - құқықтық мемлекеттің философиялық негізін ғылыми тұрғыдан зерттеді.
Гегель - қоғамдық ғылымдардың негізгі бағыттарының бірі құқықтық философия.
Маркс - құқық пен мемлекетгі қоғамның таптық құрылысына сәйкес
Қазіргі заманда құқықтық мемлекет туралы пікір жан-жақты дамып, дүниежүзінің
Сонымен, құқықтық мемлекет туралы теорияны қорыта келіп, оның негізгі
Азаматтық қоғам ғылыми тұрғыдан өте аз зерттелғен, ол туралы
Біз өткен ғасырдағы ірі ғалымдардың пікірін әдейі келтіріп отырған
Енді осы құнды ғылыми мұраға сүйене отырып, қазіргі заманның
- экономикалық бостандық, әр түрлі меншік, нарықты қатынас;
- адамдардың табиғи бостандығы мен құқықтарын қалыптастырып, қорғау;
- занды, демократиялық билік, ақпаратқа бостандық беру;
- заңның, соттың алдында адамдардың тендігі болу;
- таптық, ұлттық бірлік, достық, келісім болу;
- адамдардың әлеуметтік жағдайын, денсаулығын, мәдени, рухани білімін, санасын
Азаматтық қоғамның құрылымы - Қоғамды өзінің табиғи мүдде-мақсаттарына сәйкес
Қазіргі Қазақстанның азаматтық қоғамын бес жүйеге бөлуге болады: әлеуметтік,
Әлеуметтік жүйе — объективтік тұрғыдан қалыптасқан адамдардың бірлестіктері, ұйымдары,
Экономикалық жүйе - қоғамдағы меншіктің түрлері, өндіруші күш пен
Саяси жүйе — мемлекет, саяси партиялар, қоғамдық ұйымдар, бірлестіктер
Рухани — мәдени жүйесі — осы бағыттағы мемлекегтік, қоғамдық,
Ақпараттық жүйе - осы ақпараттық бағыттағы барлық ұйымдар, бірлестіктер,
Осы көрсетілғен азаматтық қоғам жүйелерінің жақсы, сапалы дамуына зор
Азаматтық қоғамның белгі — нысандары:
- адамдардың экономикалық, әлеуметтік, саяси бостандығы мен құқықтарының қамтамасыз
- қоғамда бостандықтың, жариялылықтың болуы, ақпараттың жұмысына азаматтардың қатысуы,
- азаматтардың қоғамдық ұйымдар, бірлестіктер құрып, өз мүдде-мақсаттарын орындауға,
- жергілікті өзін-өзі басқаруға толық бостандық болуы, оның жұмысына
- азаматтық қоғам - толық бостандық, демократия қалыптаскан қоғам
Сонымен, азаматтық қоғам және құқықтық мемлекет екеуі катар дамып,
Қазіргі заманда құқықтык мемлекет құру, қалыптастыру мәселесі ғаламдық проблемаға
Сондықтан болашақта құқықтық мемлекет бірнеше дамыған елдерде қалыптасуы мүмкін.
Құқықтық мемлекеттің мазмұнының негізғі талаптары:
1) Құқықтық мемлекет азаматтық қоғамның объективтік даму процесіне сәйкес
2) Құқықтық мемлекеттің экономикалық негізі - өндіргіш күш
3) Құқықтық мемлекеттің әлеуметтік негізі - өзін-өзі басқаратын азаматтық
4) Құқықтық мемлекеттің моральдық негізі - гуманизм, әділеттік, бостандық,
5) Құқықтық мемлекеттің саяси негізі — халықтың, ұлттық тәуелсіздігін
Міне қоғамның осы негіздеріне сүйене отырып, құқықтық мемлекет орнатуға
- мемлекеттік билікті үш түрге бөлу, олардың арақатынасын қатаң
- қоғамда жоғары дәрежеде құқықтық мәдениеттің қалыптасуы, адамдардың рухани
- мемлекеттік аппараттың, лауазымды түлғалардың, қоғамдық ұйымдардың, жеке адамдардың,
- құқык пен заңның арақатынасында көп алшақтыққа жол бермеу,
- қоғамның экономикалық, әлеуметтік бағытында әділеттікті, тендікті қамтамасыз ету
- соттың жоғары беделі, ең сыйлы орган деп саналуы
Қазақстан мемлекетіміздің бүкіл аумағында Конституциясының үстемдігін қамтамасыз етуді, азаматтардың
- қоғамның ішкі құқық нормалары мен халықаралық құқыктың өзара
- қоғамда заңның үстемділігін орнату, азаматтық қоғамды қалыптастыру. Адамдар
Заң - мемлекеттің ақылы.
Сот - мемлекеттің жүрегі.
Мәдениет - мемлекеттің тәртібі.
Міне, осы үш қағидалы өсиет өзара бірігіп, қалыптасып және
Адам қоғамының барлық дәуірінде құқықтық мемлекет құру мәселесі толастап
Бірақ көп елде реакцияшыл буржуазияның кері тартпа саясаты демократиялық
XX ғасырда қоғамды басқару тәжірибесін шыныктырып, капиталистік елдер жаңа
1) Қазіргі заманда халыктың рухани сана-сезімі қоғамдық басқаруға, қоғамдық
2) Нарықтық экономика арқылы халықтың еңбекке деген ынтасын көтеріп,
3) Халыққа өздерінің әлеуметтік экономикалық мүддесін-мақсатын орындаудағы іс-әрекетіне толық
Осы жаңа экономикалық саясат капиталистік елдердің соңғы 40-50 жыл
Қазіргі заманда дүниежүзінің барлық мемлекеттері капитализмнің жаңа экономикалық саясатын
Әлемдік стандарт жолына Қазақстан да бет бүрып, нарықты экономиканы
Енді капиталистік елдердің XX ғасырдың 30-50 жылдары либералдық-демократияға бет
Бірінші себебі - капиталистік елдер 1929-1938 жылдары дүниежүзілік экономикалық
Екінші себебі - Ресейде, Қытайда тағы басқа Еуропа -
Құқықтық мемлекет орнатудың негізгі бағыттары:
- мемлекет билікті үш саласының жұмысын жақсарту, әсіресе заңның,
- нормативтік актілердің дұрыс пайдалануын, орындалуын қамтамасыз ету, халықтың
- қоғамдағы қатынастарды дұрыс, жақсы реттеу, басқару бағытындағы мемлекеттік,
- бостандықты, теңдікті, әділеттікті, демократияны дамыту;
- заңдылықты, құқықтық тәртіпті қатаң сақтау,
Қазақстан Республикасының Конституциясы бойынша құқықтық мемлекет қалыптастырудың негізгі бағыттары
Демократиялық мемлекет - Кдзақстан Республикасында алдымен Конституция қабылдап, тікелей
Зайырлы мемлекет - Қазақстан Республикасында діни мекемелер мен дін
Құқықтық мемлекет - Қазақстанның барлық органдары мен лауазымды адамдарының
1.3 Қазіргі отандық теориядағы құқықтық мемлекет түсінігінің мазмұны
Осы күнгі анық түсініктемелердің біріне жататындар: құқықтық мемлекет
Бірінші белгінің мәні, құқық пен заңды айырып көрсеткенінде. Қандай
Құқықтық мемлекеттің екінші белгісі құқықтық сипатта болып (құқықтық нысанды)
Адамның құқығы туралы түсінік XVII-XVIII ғасырларда құрылды. Бірінші рет
Жоғарыдағы құжаттардың авторлары және басқа да зерттеушілер адам құқығын
Жаңа уақыттын ғалымдары, философтар және заңгерлері адам құқығы проблемаларын
Кейінгі жылдары адам проблемасы біздің елімізде үлкен әлеуметтік, саяси
Билікті бөлу принципінің мемлекеттік құрылымға нақтылы сіңісу деңгейі –
Құқықтық мемлекет − көп өлшемді даму үстіндегі құбылыс.
Құқықтық мемлекет – бұл мемлекеттік билік қызметінің ұйымдасу нысаны,
Құқықтық мемлекеттің экономикалық негізінде әр түрлі меншік формаларына, көп
Мемлекеттіліктің құқықтық бастамасы, тек өзін-өзі билегенінде, меншіктік бостандығында. Құқық
Құқықтық мемлекеттің әлеуметтік негізін құраушы - өзін-өзі реттейтін азаматтық
Мемлекеттің саяси табиғаты оның тәуелсіздігінен анық көрінеді. Қоғамның саяси
Құқықтық мемлекеттің негізгі сипаттамасы осында. Онда мемлеккеттік қоғамның ұзақ
1.4 Құқықтық мемлекеттің негізгі қағидалары
Адам баласы ерте заманнан бері жеке адам мен мемлекеттің
Философиялық тұрғыдан, бостандық – адамның өзінің мүддесіне сай, объективтік
Құқықтық мемелкет дегеніміз, көп өлшемді даму үстіндегі құбылыс. Қоғам
В.М.Хвостовтың мемлекет пен құқықтың қарым-қатынасы туралы пікірі де, көңіл
Басқа сөзбен, құқықтық мемлекеттің идеяларын іс жүзіне асыру үшін,
Бірінші принцип – Қазақстан Республикасының Конститутциясының 1 баптың 2
Қазіргі кезде, құқықтық ғылымдарда, табиғи түрінде толық мойындалатыны азаматтық
Екінші принцип, ең алдымен мынандай тәсілдер мен құралдарды пайдалану
Мемлекеттік билік құқықтың өзін және азаматтың бостандығын тежейді, яғни
Атқару билігі, өкілеттік берілген заңдардағы ведомствалық нормаларды тежеуге пайдаланылады.
Адам мен азаматтың құқығы мен бостандығын толығымен көбірек қамтамасыз
Саяси биліктің құқығының көмегімен, мемлекеттік құрылым үшін құқықтық тежеу
Билікті заң шығару, атқару және сот биліктеріне бөлу;
Федерализм;
Заңның үстемдігі;
Мемлекет пен жеке адамның өзара қарым-қатынасы;
Қоғамдағы құқықтық саналық пен мәдениеттің жоғарғы деңгейде болуы;
Азаматтық қоғамның болуы және өз жағынан, барлық құқық субъектілерінің
Құқықтық заңның үстемдігі. Құқықтық құндылықтар жүйесінде адамдар бостандығын бейнелеудің,
Құқықтық мемлекет идеясы әрқашан, мемлекет пен құқықты, билік пен
Табиғатта құқықсыз, құқықтық жүйесіз, құқықтық тәртіпсіз және белгілі бір
Сондықтан, құқықтық мемлекетке бағытталған жолды әділ заңнан, құқықтық заңнан
Құқықтық мемлекетті, “құқықтың билеуі” (The rule of law) терминімен
Мемлекеттің құқыққа бағынуы, құқықтық мемлекеттің негізгі және жалғыз белгісі
Ғалымда осы қағиданы түсінудің екі негізгі нұсқасы қалыптасты:
мемлекет әрекетінің өзі шығарған жазбаша, позитивті құқықпен шектелуі. Яғни,
мемлекет әрекетінің идеалды, әділ құқықпен шектелуі.
Кеңес одағында құқық, нормативистік тұрғыдан түсіндірілді. Осы тұрғыдан құқықтың
Егер құқық, билік етуші еркіне ғана бағынса, онда ол
Мемлекеттің әрекеті, әлеуметтік шығу тегіне ие болатын, идеалды және
Құқықтың әлеуметтік шығу тегі, оның мемлекеттен басымдылығын білдіреді. Мемлекет,
Адамның, оның мұқтаж – мүдделерінің алғашқы қатарда болуына сәйкес,
Құқықтық мемлекеттің мәні – заңның сақталуы деңгейі емес, заң
“Құқықтың билеуі” түсінігі Ф. Хайекпен, “өзін - өзі қамтамасыз
Мемлекет өзінің әрекет етуінде, адамның табиғи құқықтарының басымдылығын мойындауға
Адамның табиғи құқықтарының атақты үштігін (өмір, еркіндік және жеке
Қазіргі әлемде табиғи құқықтар ретінде, өз көрінісін халықаралық құқықта
ішкі заңнаманы халықаралық құқықтың жалпыға танылған нормаларына және қағидаларына
конституцияның үстемдігі және тікелей әрекет етуі.
Биліктің бөлінуі. Құқықтық мемлекетте мемлекеттік билік абсолютті емес. Құқықтық
Биліктің бөлінуі қағидасы өзінің теоретикалық негізделуін Жаңа заманның ғалымдары
Халық мемлекеттік биліктің жалғыз қайнар көзі болып табылады. Халық
Классикалық үлгіде, осы билік заңшығарушы, атқарушы және сот билік
Мемлекеттік билік механизімінде халықтың тікелей өкілі болатын, заңшығарушы билікке,
Биліктің бөлінуі концепциясы “тежемелік және тепе-теңдік сақтау” жүйесінің болуын
Құқықтық мемлекеттілік мемлекеттік биліктің бөлінуісіз мүмкін емес, сондықтан, біріншіден,
Биліктің бөліну қағидасы абсолютті емес, ол нақты мемлекеттің нақты
Мемлекеттік биліктің дәстүрлі үш тармағымен қатар, кейбір авторлар қоғамдық
Сонымен биліктің бөлінуінсіз және соған сәйкес тиімді тежемелік және
Адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының толық қамтамасыз етілуі.
Тарих тағдырымен, мемлекетімізде тәуелсіздік алғанға дейін мемлекет пен жеке
Ішкі және сыртқы саясат бағыттары бойынша азаматтық келісімнің көрінісі
«Құқықтыққа» бағытталған мемлекет «мемлекет адам үшін», деген ұранды
Мемлекеттің әрекет етуі, тұлғаның құқықтары мен бостандықтарын , қоғамдық
Мемлекеттік билік үшін құқықтық шектеу режимін, адам және азаматтың
«Өз құқығын қорғаған адам, белгілі бір дәрежеде жалпы, құқықты
Азаматтық қоғамның болуы құқықтық мемлекеттің келесі бір белгісі. Құқықтық
Азаматтық қоғам – рухани және материалдық қажеттіліктермен мүдделерді қанағаттандыру
Құқықтық мемлекет, азаматтық қоғамның саяси нысана ұйымдасқан көрінісі болып
Құқықтық мемлекет мазмұнында жатқан құқық құндылығы, азаматтық қоғам тұрғысынан
Азаматтық қоғамды анықтаған кезде барлық авторлар дерлік, азаматтық қоғамды
Азаматтық қоғам да, құқықтық мемлекет те жоғары жақтан енгізілуі
Мемлекет пен жеке тұлғаның өзара жауапкершілігі. “Құқықтық” атағына ие
Мемлекет өз азаматтарына құқықтар мен бостандықтарды тағайындап, олардың белгілі
Құқықтық мелекетте адамның құқықтары мен бостандықтары оған тумысынан, оның
Мемлекетпен жеке тұлғаның өзара жауапкершілігі саяси билікті шектеудің бір
Құқықтық мемлекет жағдайында жеке тұлға және мемлекет (мемлекеттің өкілі)
Саяси билікті осылайша шектеу әдісі, билік иегері мемлекет пен
Мемлекет азаматтар алдында өзінің қызметін атқаруға байланысты жауапты болады.
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТ ҚҰРУДЫҢ ТЕОРИЯСЫ МЕН ТӘЖІРИБЕСІ
2.1 Қазақстанның конституциялық даму кезеңдері
Құқықтық мемлекет қалыптастыруды анықтаушы факторлар мен мәселелер төңірегінде сөз
Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алып, өз алдына отау тіккелі бергі
Құқықтық мемлекет қалыптастырудың өзге алғы шарттарына тоқталатын болсақ, алдымен
Құқықтық мемлекеттегі қалыптастыру үшін қоғамның жалпы мәдениеттілігін, соның ішінде
Құқықтық мемлекет қалыптастырудың маңызды алғы шарттарының бірі азаматтық қоғам
Құқықтық мемлекет аса қуатты экономикалық базисті, өмір сүрудің жоғарығы
Құқықтық мемлекет құру жолы ұзақ та ауыр жол, оның
2.1 Қазақстанның құқықтық мемлекет құрудағы конституциялық даму кезеңдері
Еліміз егемендік алған соңғы он бес жыл ішінде Қазақстан
Қазақстанның тәуелсіздігін жариялағанына тарихи өлшеммен онша көп уақыт өте
Қазақстанның жаңа конституциялық заңдарының қалыптасу тарихы Қазақ КСР Конституциясына
1990 жылғы 25 казаңдағы Қазақ КСР-ының мемлекеттік егемендігі туралы
Декларацияда Қазақ КСР-ының басқа республикалармен бірге КСРО-ға ерікті түрде
Сонымен бірге Декларацияда: «Қазақ КСР-ы ұлттық мемлекеттікті қорғау, сақтау
Декларация — Қазақ КСР-ының бұрын буржуазиялық саяси институт ретінде
Заң шығару билігі Жогарғы Кеңеске берілді. Президент республиканың басшысы
Қазақ КСР-ы Декларациясында бұрын болмаған егемен құқық — республиканың
Сондай-ақ өз аумағындағы және ғылыми-техникалық. қуат Қазақ КСР-ының қатаң
Декларацияда мемлекеттің әлеуметтік негізін таптық тұрғыдан анықтайтын көзқарас жоқ.
Қазақ КСР-ы халықаралық қатынас субъектісі ретінде дербес құқықты иеленді.
Демек, Қазақстанда тәуелсіздікті жарияламастан бір жылдан астам бұрын КСРО
1991 жылдың 15 ақпанында қабылданған, соған сәйкес Қазақ КСР-ының
Конституциялық заңдардың орнықтырылуының екінші кезеңі Қазақстан Республикасы 1991 жылғы
Бұл заңның тағы бір мәні — бүкіл халықтың өзін-өзі
Осы конституциялық заңда тәуелсіздік бірінші рет жарияланды, онда тәуелсіз
Конституциялық заңның калыптасуының екінші кезеңдегі бір ерекшелігі, мемлекеттік тәуелсіздік
Осы кезенде Қазақ КСР-ының 1978 жылғы Конституциясына елеулі өзгерістер
Мемлекеттік органдар жүйесіне 1992 жылғы 5 маусымдағы «Конституциялық сот
Демек, бірінші және екінші кезеңде Қазақстан Республикасының конституциялық заңдары
Қазақстан Республикасы конституциялық заңдары қалыптасуының үшінші кезеңі Жоғарғы Кеңестің
Конституция 1978 жылғы Конституцияның кейбір қағидаларын қабылдады, айталық, Жоғарғы
Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституииясына бірқатар жаңа қағидалар енгізілді.
Конституцияда «зиялы және біртұтас мемлекет» деген ұғым бірінші рет
Конституциядағы заң шығарушы, атқарушы және сот билігі тармақтарының «тежемелік
Конституция оның нормаларын тікелей қолдану туралы қағиданы орнықтырды. Конституция
1993 жылғы Конституция Жоғарғы Кеңестің заң шығару өкілеттігін беру
Конституциялық заңнын қалыптасуының төртінші кезеңі 1995 жылы қабылданған Конституциямен
2.2 Конституциядағы құқықтық мемлекет белгілері
Конституциямызда «Қазақстан Республикасы өзiн демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтiк
Жалпы құқықтық мемлекет мәселесіне мән беріп қарасақ, бұл идея
Құқықтық мемлекеттің мәні қабылданған заңдардың санымен анықталмайды, олардың сапасымен,
Осы жерде еліміздің Ата заңында құқықтық мемлекет құру туралы
Сонымен қатар Ата заңымызда Қазақстан Республикасы өзінің барлық азаматтарының
Қазақ елі егеменді мемлекет болғаннан кейін қабылдаған екі Конституциясында
Бізде құқықтық мемлекет қалыптастыру процесі енді ғана күш алып
Ұтымды экономика, жетік құқықтық база болмайынша, әділ де адал
Заңды қастерлемейінше, құқық пен сот жүйесін ұлықтамайынша, Қазақстанда тиімді
Менің құқыктық мемлекетте азаматтарды Президент те емес, аймақтың басшысы
Конституциямыз қолданылып келе жатқан он жыл еліміздің Ата Заңының
Өкінішке қарай, көптеген мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдар, соның
Бізде әлі де құқықтық енжарлық еңсерілген жоқ, әрі біз
Сондықтан да, біздің бәріміздің де Конституцияны жете білуге тиіс
Ең бастысы, кім екеніне қарамастан, әр адам Конституция қағидаларын
Мемлекет құру ісі - үздіксіз процесс, ол мемлекет канша
2.3 Конституция бойынша билік бөлісу
«Біз, ортақ тарихи тағдыр біріктірген Қазақстан халқы», деп басталатын
Еліміздің Президенті Н.Ә. Назарбаев атап өткендей: «Ең әуелі қолданылып
Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес, республикада мемлекеттiк билiк бiртұтас, ол
Қазіргі заманғы басқару жүйесінде мемлекеттер дамуы мен конституциялық идеологияны
Мемлекет және құқық жөніндегі маркстік-лениндік ілім бұл концепцияны «буржуазиялық»,
Билік бөлісу идеясы Аристотель, М. Падуанский, Дж. Локк, Ш.
Дж. Локтың iлiмiнiң едәуiр бөлiгi «билiктi бөлу» концепциясына арналған.
«Егер,— деп жазды Монтескье, заң шығару және атқару билiгi
Кант мемлекеттегi үш басты органды — заң шығарушы (парламент),
Гамильтон штаттардың жаңа федералды одағын сақтап қалу үшiн жаңа
Еліміз егемендік алғаннан кейін Қазақстанның бірқатар заңгер-ғалымдары өздерінің еңбектерінде
Сонымен, С.С. Сартаев: «құқықтық мемлекет қалыптастыруда биліктің үш тармағыда
М.Т. Баймаханов, Л.М. Вайсберг, А.К. Котовтың, пікірінше: «Қазақстан Республикасының
А.А. Тарановтың «Парламент және Қазақстандағы заң шығарушылық билік» атты
Е.К. Нурпеисова, А.К. Котованың ойынша: «мемлекеттік биліктің заң шығарушы,
Сонымен, Қазақстанда құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғам құру процесі
Құқықтық мемлекет үлгісіндегі билік бөлісінің принципі оны ұйымдастыру мен
Бүгінгі Қазақстан үшін, сондықтан да ең тиімді мемлекеттік құрылыс
Билік бөлісінің принципін конституциялық-құқықтық жолмен нығайтудың маңызы, бір жағынан,
Жоғарыда айтқанымыздай, биліктің жалғыз қайнар көзі – халық. Ендеше,
Қазақстан Республикасының Конституциясының тиісті баптары мен тармақтарынан тежемелік және
Конституцияның 47-бабының 3-тармағына сәйкес Президентті қызметінен кетіру туралы мәселе,
Сонымен қазіргі жағдайдағы Қазақстан Республикасы үшін ең тиімді билік
2.4 Конституциядағы адам құқықтары мен бостандықтары мәселелері
Адам мен азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтары ретінде осы
Адам құқықтары мен бостандықтары саласында Қазақстан Республикасы Конституциясының толықтай
Халықаралық құқық сияқты Қазақстан Республикасының Конституциясы да қандай да
Халықаралық құқық нормалары адам құқы мен бостандығын азаматтарға, шетелдіктерге,
Шетелдіктер мен апатридтердің құқы мемлекеттің мүдделері мен Қауіпсіздігін Қамтамасыз
Қазақстан Республикасындағы азаматтығы жоқтардың құқықтары мен бостандықтарының шеңбері кең.
Осы айтылғандарды тұжырымдай келгенде, Қазақстан Республикасының Конституциясы жалпыға мәлім
Әдебиетте «қазіргі кезде адамның негізгі құқықтары ретінде ...мемлекеттің конституциясы
Демек, әдебиетте адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтары негізгі
Жоғарыдағылардың негізінде тағы бір қорытынды шығаруға болады – тұлғаның
Демек, конституциялық құқықтар мен бостандықтар барлық жағдайларда негізгі құқықтар
Бұл қорытындымыз өте маңызды, өйткені халықаралық құжаттарда бекітілген құқықтар
Ал, негізгі халықаралық құқықтық актілерге қандай құжаттарды жатқызуға болады?
Олар: 1948 жылғы Адам құқықтарының Жалпы Декларациясы; 1966 жылғы
Жоғарыда аталған халықаралық актілерге кейбір мемлекеттердің қатыспауын мәселе ретінде
Тағы бір мәселе – аталған халықаралық құжаттардағы адам құқықтарының
Осы сияқты аталмыш Халықаралық Пактіде көрсетілмеген, бірақ 1948 жылғы
Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы Пактіде де 1948
Осы ережелерден қандай қорытынды шығаруға болады?
Қазақстан Республикасы халықаралық құқықтың жалпыға танымал қағидалары мен
Қолданылып жүрген заңнаманы жетілдіру, адамның өмірге негізгі құқығын қамтамасыз
Республиканың Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактіге Факультативтік
Хаттама жеке адамдарға Пактіде бекітілген құқықтарын халықаралық деңгейде
Бостандыққа және жеке қолсұқпаушылық құқығы 1948 жылғы Адам құқықтарының
Уәкілдің атына келген шағымдардың талдауы өткен жылы тек анықтау
Прокуратура органдарына шағым үшін көбінесе: азаматтардың хаттарына шара қолданбауы,
Ұлттық қауіпсіздік органдары қызметкерлерінің әрекеттеріне түскен шағымдар, арызданушылардың айтуынша,
Қаржы полициясы органдарына коммерциялық ұйымдардың басшыларынан, олардың қызметтерін
Азаматтардың шағымдарының көптен бір бөлігі (152) ішкі істер органдарының
Қадір қасиетіне қолсұқпаушылық құқығы Ата Заңның 17-бабында көзделген, сондай-ақ
Сонымен қатар, Адам құқықтары жөніндегі уәкілге шағымданған азаматтардың заңсыз
ҚР Жоғарғы Сотының жеке бостандықты және адамның
2009 жылғы тәжірибе, бұрынғыдай, азаматтың сотта қорғалу және
Осы құқықты іске асыру әркімнің әіл сот билігіне қол
Сот актілерімен және әрекеттерімен келіспеушілік пен байланысты арыздардың санаты
Адам құқықтары жөніндегі уәкіл туралы ережеге сәйкес, ол соттың
Сонымен қатар, сотта қорғалу және әділ сот ісіне құқығы
Осындай 150 шағым бас бостандығынан айыру орындарында жазасын өтеп
Шағымдар талдауынан шағымданушылар соттардың қылмыстық
Әлеуметтік және экономикалық қатынастар саласында құқықтардың бұзылуына шағымдар хаттардың
Ең көп түскені баспана, мүлікті бөлу және жұмысына қайта
Әкімшілік істер бойынша шағымдар көбінесе айыппұл және қамауға алу
Елде болу ережелерін бұзған үшін Қазақстаннан кетіру бөлігінде сот
Уәкіл атына елден тыс жұмыс істейтін
Құқықтық қорғау ұйымдарынан, адвокаттардан, қорғаушылардан қорғалушылар мен сенім білдірушілердің
Шағымданушылар сот әрекеттеріне берген 67 шағымдарында бәрнен де
Сот актілерімен келіспеу туралы шағымдар аумақтар бойынша мынадай
2008 жылғы наурызда Адам құқықтары жөніндегі уәкіл мен Жоғарғы
Осы санаттағы шағымдар саны соңғы екі жылдарда 2005-2007
Әділ сот билігіне Конституцияның 13-бабының 2-тармағымен кепілдік берілген
«Қазақстан Республикасының Қылмыстық, Қылмыстық іс жүргізу және азаматтық
Сот құрылысын және сот ісін жүргізуді осылайша оңтайландыру әртүрлі
Заңнама тек прокурорлардың ғана емес, тергеу және анықтау органдарының
«Қазақстан Республикасының кейбір заң актілеріне білікті заңгерлік көмек көрсетумен
Қорғаушы ҚР ҚІЖК талаптарына сәйкес қылмыстық процесті жүргізетін
Басқа да заңмен көзделген адамдар қылмыстық іске қорғаушы ретінде
ҚІЖК енгізілген өзгерістер тараптардың сот процесіндегі жарыспалылығын және тең
Адам мен азаматтың Конституциямен кепілдік берілген сотта қорғалу құқығын
Атқарушылық іс жүргізу азаматтардың құқықтарын қамтамасыз ету
Республиканың атқарушылық іс жүргізу жүйесін дамытудың негізгі бағыттары
ҚР Жоғарғы Соты жанындағы Сот әкімшілігі
СӘК ақпараты бойынша 2009 жылдыә 9 айында атқаруда 806
Егер 2009 жылы аяқталған атқарушылық істердің саны бойынша (431,3
Сонымен қатар, орындалмай қалған көптеген атқарушы парақтар бойынша сот
2009 жылы атқарушы іс жүргізге қатысты 67 шағым
Әр адамның ойлауға, ар ожданына және дінге бостандық құқығы
Дінге сену немесе наным бостандығы тек заңда белгіленген және
Қазақстанда тәуелсіздік жылдары бойы діни инсттуттары айтарлықтай көбеәді. Мысалы,
2003 жылдан бастап елімізде әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының
Қазақстан Республикасы бұрынғы кеңес одағы кеңістігінде діни толеранттығы идеяларын
Жалпы, ҚР Конституциясының, сондай ақ Азаматтық кодексінің, Салық және
Мемлекет басшысы, діни және конфессияаралық толеранттықтың ерекше маңыздылығына тоқтай
Еліміздің Парламенті 2008 жылы «Қазақстан Республикасының кейбір заң
Адам құқықтары жөніндегі уәкіл атына есепті кезеңде ар ождан
Аталған шағымдар Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Діни істері
Есепті кезең бойы бұқаралық ақпарат құралдарында еліміздің
Жоғарыда мазмұндалғандарға байланысты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Діни істері
Бірақ ұсынылған жауаптарда келтірілгендей, аталған ведомстволар шағымданушылардың көтерген мәселелері
Осыған байланысты Уәкіл Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі Кеңсесінің Басшысына хат
Қазіргі уақытта орта, кәсіптік техникалық және жоғары оқу ұйымдарының
Адам құқықтары жөніндегі уәкіл мен Адам құқықтары жөніндегі
Уәкілдің, сондай ақ Қазақстанға Әлемдік және дәстүрлі діндер
Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясы әркімнің азаматтыққа құқығын жариялайды.
Азаматтық мәселелері Қазақстан Республикасының Конституциясымен, «Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы»
Қазақстан Конституциясының 10-бабына сәйкес Қазақстан азаматтығы заңға сәйкес алынады
Уәкіл атына есепті кезеңде тіркелу, азаматтық алу мәселелері бойынша
Көбінесе, осындай топтағы шағымдарды құқықтары бұзылған адамдар тікелей жібереді,
Барлық түскен хаттар бойынша нақты жұмыс жүргізілді, онда
«Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 16-бабына
«Әкімшілік процедуралар туралы» Заңға сәйкес шетелдіктер және азаматтығы жоқ
«Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 30-бабына сәйкес
Осыған байланысты түскен шағымдарда азаматтыққа қабылдау мәселелері бойынша істерді
Жоғарыда аталған халықаралық құжаттардың барлығына қосылмай, оларға ішінара қатысушы
Тағы бір тоқтала кететін мәселе – кейбір құқықтар мен
Жоғарыда қарастырылған ережелердің негізінде конституциялық құқықтар мен бостандықтардың анықтамасын
Осы ережелерге сүйенсек, конституциялық құқықтар мен конституциялық бостандықтардың бөлек
Сонымен, тұлғаның конституциялық құқықтары мен бостандықтары – мемлекет үшін
Мемлекеттердің конституцияларында тек ең маңызды мәселелер ғана бекітілетінін ескерсек,
Конституцияның жоғарғы күші тұлғаның құқықтары мен бостандықтарын жәй заңдар
ҚОРЫТЫНДЫ
Жұмысымды қорытындылай келе, мынаны атап өткім келеді, Қазақстан құқықтық
Құқықтық мемлекеттің конституциялық идеялары заңнаманың құқық, әділеттілік, гуманизм идеяларын
Бұл орайда шынайы демократиямен түп-тамыры қосылмайтын «шексiз-шетсiз демократия» идеясын
Конституциядағы қоғам мен мемлекет қызметiнiң түбегейлi принциптерi туралы айтылғандарды
Конституция Қазақстан Республикасын демократиялық мемлекет деп жариялайды. Оның демократиялылығы,
Республика Президенті халық пен мемлекеттік билік бірлігінің, Конституцияның мызғымастығының,
Конституция мемлекеттік биліктің біртұтастығы және оның үш тармаққа бөліну,
Қазақстан Республикасы конституциялық құрылысының негiзi, мемлекеттiң егемендiгi мен бiр
Конституциялық құқықты дамыту перспективалары мемлекеттiң құрылымын, мемлекеттiк билiктiң бiр
Конституциялық заңдылық режимiн, Конституцияның принциптерi мен нормаларын нақты түсiндiру,
Елде құқықтық мемлекет принциптерiн одан әрi бекiту процесiнде, бiр
Адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету үшiн
Осы орайда ұлттық келiсiмдi сақтау мен нығайтуда, Қазақстанның көп
Қазақстан зайырлы мемлекет болып табылады, онда конфессияаралық татулық пен
Қазақстанның тәуелсiздiгi жылдары iшiнде демократиялық және құқықтық мемлекеттiң сұранысына
Сонымен қатар мемлекеттiң құқық қорғау қызметi одан әрi дамытуды
Қазақстанда құқықтық мемлекет құру азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғаумен
Адам және азамат құқықтары мен бостандықтарын қорғау жүйесiндегi маңызды
Құқық қорғау институттары жүйесiндегi жетекшi рөлге азаматтарға заңгерлiк көмек
Азаматтардың бiлiктi заңгерлiк көмек алуға конституциялық құқығын iске асыру
Негізгі Заң ретінде Конституция мемлекет пен азаматтардың арасын өзара
Конституция адамдар мен азаматтардың өзара қатынасын, қоғамның дамуының негізгі
Қазіргі құқықтық мемлекет – бұл мемлекеттік билік, тікелей мемлекеттік
Ел Конституциясы мемлекетіміздің құқықтық жүйесінің жоғары күшіне ие болғандықтан,
Қазіргі мемлекетіміздің негізгі құндылығы, ең алдымен, мемлекеттік билікпен кепілдік
Бұдан шығатын қорытынды, Конституция құқықтар мен бостандықтарға кепілдік бергенімен,
Қазіргі мемлекетімізде мемлекеттік билік үш тармаққа бөлінген. Бұл билік
Әділет органдарының міндеттерінің бірі – құқықтық көмекті және заң
Қазақстан мемлекеттілігінің дамуымен қатар, республикалық органдар жүйесінде әділет органдарының
Түбегейлі мақсатқа жету үшін Қазақстан Республикасы келесідей іс-шараларды: нарықтың
Осы орайда біздерді біз бүгін осы Тәуелсіздік идеясына берікпіз
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI
Назарбаев Н. Конституция – Қазақстанның өркені мен өрлеуінің негізі.//
Қазақстан Республикасының Құқықтық саясат тұжырымдамасы. Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы.
«Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға дейiнгi кезеңге арналған
Малько А.В. Теория государства и права в вопросах и
Марченко М.Н. Теория государства и права. М., 1996. 80-84
Каутский К. Материалистическое понимание истории. Т.2. М., 1931.
Дюринг Е. Ценность жизни. Спб., 1894. См: Теория государства
Мұхамедов М., Сатершинов Б., Сырымбетұлы Б. Саяси-құқықтық ілімдер тарихы.
Руссо Ж.Ж. Об общественном договоре, или принципы политического права.
Маркс К., Энгельс Ф. Работы разных лет. Т. 2.
Жоламан Қ.Д., Мұхтарова А.Қ., Тәукелев А.Н. Мемлекет және құқық
Философия права. М., 1990. 228.
ҚР Конституциясы. Алматы. 1995.
Новые законы Республики Казахстан. Алматы, 1992 ж., 31-бет.
Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» 1991 жылғы
Советское государство и право, 1989, №8.
Ағдарбеков Т.А. Мемлекет және құқық теориясы, А.2003, 62 бет.
С.А.Комаров, Общая теория государство и права, М.1996, стр. 130.
С.А.Комаров, Общая теория государство и права, М.1996, стр. 130.
Теория государства и права, М.2001, стр.252.
Қазақстан Республикасының 1995 Конституциясы, 1,2 баптар.
С.А.Комаров, Общая теория государство и права, М.1996, стр. 135.
Эсмен А. Общая основания конститутционного права, СПб. 1909, стр.
Иеринг Р. Борьба за право. СПб, 1907, стр. 44.
Федерализм и демократия // Государство и право. 1992, №4,
Матюхин А. Государство в сфере права: институциональный подход. –Алматы.
Шайо А. Самоограничение власти. -Москва. – 1999. Б 58.
Ахметова Н.С. Разделение властей – важнейший принцип правового государства
Дюсенова М.М. Проблемы формирования гражданского общества в Республике Казахстан.
Шаймаков Г.Н. Состояние и тенденции развития казахстанского гражданского общества
Шоманов А.Ж. Потенциал институтов гражданского общества в обеспечении социальной
Азаматтық қоғамды одан әрі демократияландыру және дамыту тұрғысындағы ұсыныстарды
Новые законы Республики Казахстан. Алматы, 1992 ж., 31-бет.
Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» 1991 жылғы
Қазақстан Республикасының Конституциясы. 28 қаңтар 1993 жыл. Алматы, 1993.
Қазақстан Республикасының Конституциясы. Түсініктеме. – Алматы: «Жеті жарғы», 1999,
Н.Ә. Назарбаев. «Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің
Қазақстан Республикасының Конституциясы. Түсініктеме. – Алматы: «Жеті жарғы», 1999,
Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан-2030: Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының
«ҚАЗАҚСТАН ЭКОНОМИКАЛЫҚ, ӘЛЕУМЕТТІК ЖӘНЕ САЯСИ ЖЕДЕЛ ЖАҢАРУ ЖОЛЫНДА» ҚР
Қазақстан Республикасының Конституциясы. 30 тамыз 1995 жыл. Алматы, 2002,
Мұхамедов М., Сатершинов Б., Сырымбетұлы Б. Саяси-құқықтық ілімдер тарихы.
Монтескье Ш. О духе законов. В кн.: Право быть
Алайдар А. Правовое государство и некоторые особенности его формирования
Кант И. Сочинения в шести томах. М., 1963 -
Мишин А.А. Принцип разделения властей в конституционном механизме США.
Сартаев C.C. Об учреждении поста Президента Казахской ССР и
Баймаханов М.Т., Вайсберг Л.М., Котов А.К. Становление суверенитета Республики
Таранов А.А. «Парламент и законодательная власть Казахстана». Алматы. 1995.
Нурпеисов Е.К., Котов А.К. Государство Казахстан от ханской власти
Воеводин Л.Д. «Юридический статус личности в России», М., 1995,
Лукашева Е.А. «Структура прав человека и гражданина», М., 1993,
Бюргенталь Т. Адамның халықаралық құқықтары. 85 бет.
Алайдар А. Верховенство права – важнейший принцип правового государства.
Сапарғалиев Ғ. Конституциялық құқық. Алматы. Жеті Жарғы. 2004. 49
Алайдарова А. Разделение властей и становление правового государства. (Материалы
Керимова К.К. Антикоррупционное законодательство как противодействие правонарушениям в судебной
33
Конституцияға қайшы елсе
ХХ ғасырдағы Қазақстанның Конституциясылық дамуы
ҚҰҚЫҚ ТАРИХЫНЫҢ ДАМУ МЕН ҚАЛЫПТАСУЫ
ХХ ғасырдағы Қазақстанның Конституциялық дамуының негізгі кезеңдері
Мемлекет және құқық теория негіздері
КОНСТИТУЦИЯНЫҢ ҚОЛДАНЫЛУ МӘСЕЛЕСІ
Қазақстан Республикасы Конституциясы Мемлекеттің негізгі заңы
Қазақстан мемлекетінің конституциялық бақылау институтының қалыптасуы, нығаюы және дамуы
ҚР-ның Конституциялық дамуының кезеңдері
Қазіргі таңдағы конституциялық декларацияның конституциялық құқықтық маңыздылығын анықтау