Кедендік одақ
Кіріспе. 1
І тарау ӘЛЕМДІК ШАРУАШЫЛЫҚТЫҢ ДАМУЫНДАҒЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ИНТЕГРАЦИЯНЫҢ МАҢЫЗЫ 3
1.1 Экономикалық интеграция : мәні және даму ерекшеліктері 3
1.2 Интеграциялық дамуда әлемдік тәжірибесінің маңызы 11
1.3 Экономикалық интеграция объективті уақыт талабы. Елдердің сауда экономикалық
ІІ тарау ИНТЕГРАЦИЯЛЫҚ ПРОЦЕСТЕРДІҢ ДАМУЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АЛАТЫН ОРНЫ
2.1 Интеграциялық бірігу процесі мен Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы 21
2.2 Посткеңестік интеграциялық процестер: маңыздылығы және тиімділігі 38
2.3 Қазақстан Републикасының әлемдік интеграциялық қатынастар жүйесіндегі орны
ҚОРЫТЫНДЫ 51
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 54
Кіріспе.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі:
Мәселелердің қаралу деңгейі:
Дипом жұмысының мақсаты: Интеграция мен инновациялық қызметті теориялық тұрғыдан
Диплом жұмысының негізгі міндеттері:
-экономикалық интеграция мәні мен даму алғышартын ұарастыру;
-интеграциялық дамудағы әлемдік және отандық тәжірибені салыстыру;
-әлемдік елдердің сауда экономикалық одаққа кіріуінің экономикалық салдарын талдау;
-әлемдік интеграциялық бірігу процесін қарастыру;
-посткеңестік елдердегі интеграциялық процестерді талдау;
-әлемдік интеграциялық қатынастар жүйесіндегі Қазақстан Республикасының орнын анықтау;
Диплом жұмысының объектісі:
Дипломдық жұмыс пәні:Қазақстан Республикасының жаһандану жағдайындағы интеграциялық қызметі.
Диплом жұмысының теориялық негізі: Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негізі
Дипломдық жұмыстың ақпараттық базасы: : Қазақстан Республикасының статистика
Жұмыстың теориялық және тәжірибелік маңызы: : Дипломдық жұмыстың теориялық
Жұмыс құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, жеті бөлімнен,
І тарау ӘЛЕМДІК ШАРУАШЫЛЫҚТЫҢ ДАМУЫНДАҒЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ИНТЕГРАЦИЯНЫҢ МАҢЫЗЫ
1.1 Экономикалық интеграция : мәні және даму ерекшеліктері
Интеграциялық процестердің дамуы халықаралық тауар айырбасы мен оларды өндіретін
Қазіргі кездегі әлемдік кеңістікте екі тененция көрініс алған, атап
Біріншіден, әлемдік шаруашылықтың біртұтастығы, оның ғаламдық сипатының күшеюі;
Екіншіден, аймақтық деңгейде елдердің экономикалық жақындасуы және олардың өзара
Әр түрлі интеграциялық процестер мен топтардың тәсілдері идеологиясы, анықтамалары
Бірінші деңгейде мемлекеттер өзара жақындасудың алғашқы қадамы ретінде преференциалдық
Интеграцияның екінші деңгейінде мемлекеттер екі жақты сауда кедендік тарифтерді
Интеграцияның үшінші деңгейі Кедендік одақ (КО) құруға негізделген. Бұл
Интеграциялық процестің төртінші деңгейі ортақ нарыққа жеткенде интеграцияланатын мемлекеттер
Біріншіден, әлем салыстырмалы түрде әскери шиеленістерден біршама сақтану жүйелерін
Екіншіден, әлемде әр түрлі елдердің капиталдарының өзара кірігуінің қарқындылығы
Үшіншіден, әлемде соңғы жылдары елдер арасындағы экономикалық ынтымақтастықты реттеудің
Төртіншіден, жоғары технология және озық техниканың, информатика және т.б.
Бесіншіден, әлемдік нарықтағы бәсекенің сипаты мен ауқымы өзгерді. Жеке
Алтыншыдан, кейінгі жағдайлар айқын көрсеткендей, аймақтардың экономика және қаржы-қаражат
ХХ-ғ. Екінші жартысынан бастап жетекші индустриалды елдердің қарқынды экономикалық
Әлемдік шаруашылықтағы интеграциялық өзгерістің экономикалық немесе сяси жақтарының абсолютизациясы
Біріншіден, интеграция халықаралық экономикалық байланыстарының кездейсоқ дамуымен теңдестіріледі;
Екіншіден, интеграцияның барысы ресми түрде құрылған экономикалық одақтар шеңберінде
«Интеграция» термині алғашқы рет неміс және швед ғалымдарымен ХХғ.
Қазіргі экономикалық сөздік анықтамасы бойынша, интеграция (латын тілінен «integer»
Интеграция мынандай түрлерге бөлінеді:
сатылас интеграция- бір сала немесе топтар, бөлшектер, соңғы өнім
деңгейлес интеграция- өндірісі технологиялық ортақтағымен және шығарылатын өнімнің біртектілігімен
«шеңберлес интеграция» бір рынокта әрекет ететін, бір-бірімен бәсекелесетін компаниялардың
Экономикалық интеграция – терең тұрақты өзара байланыстарды дамыту және
Интеграцияның аймақтық сипаты бар. Ол былай байланысқан, яғни өндірістің
Интеграция өзіне тән бірнеше маңызды белгілермен сипатталады, яғни :
Ұлттық өндірістік процестердің өзара енуі мен тоғысуы;
өндіріс, ғылыми және техникадағы халықаралық специализация мен кооперацяның кең
интеграцияға қатысушы елдердің экономикасындағы тереңдетілген құрылымдық өзгерістер;
интеграциялық процестердің мақсатты түрде реттелуі, координацияланған экономикалық стратегия мен
интеграция кеңістік масштабтарының аймақтылығы.
Интеграциялық процесс бүтін жүйенің жекелеген салаларын қамтиды: өндіріс, айналым
Интеграцияның алғы шарттары алуан түрлі болып келеді. ҒТП-тің қазіргі
Көптеген мемлекеттер үшін экономикалық интеграция ғылыми-техникалық зерттеулерде өте тиімді
Ресурстарды пайдалануың тиімділігін жоғарлату арқылы интеграция экономикалық дамудың жаңа
Белгілі бір елдердің интеграциясының қажетті шарттары:
біріншіден, тауарлардың қозғалысын қамтамасыз ететін дамыған инфрақұрылымның болуы;
екіншіден, үкімет орындары тарапынан белгілі экономикалық және саяси шешімдердің
Интеграцияланушы шаруашылықтардың бір-бірін өзара толықтыруы олардың экономикалық дамуына да
Сонымен бірге интеграцияның барысы өздерінің табиғаты бойынша қарама-қайшылықты және
Интеграциялық процеске экономикалық себептер ғана емес, саяси өзгерістер де
Бұл әсіресе әлемдік шаруашылықтың шет аймағына қатысты болады. Осы
Көптеген экономистер мемлекеттер интеграциясының мынандай алғышарттарын бөліп көрсетеді:
интеграцияланушы елдердің экономикалық даму деңгейі мен нарықтық дәрежесінің бірегейлігі.
елдердің географиялық жақындығы, көп жағдайда, ортақ шекараларының және тарихи
экономикалық интегрция экономикалық және басқа да жалпыға ортақ сипаттағы,
демонстрациялық эффект. Интеграцияланған мемлекеттердің белгілі бір экономикалық жетістіктерге жетуі
«домино эффектісі». Осы және басқа региондағы көптеген елдер интеграциялық
Шын мәнісінде, нарықтық типтегі шаруашылығы бар елдердің интеграциясы кездейсоқ,
Қазіргі таңда бір-бірін өзара толықтырып және тығыз байланыстыра отырып,
Біріншіден, жеке меншік-корпорациялық интеграция (фирмалық,микроэкономикалық интеграция);
Екіншіден, мемлекеттік және мемлекеттік-корпорациялық интеграция (елдер аралық,макроэкономикалық деңгейдегі интеграция).
Бұл екі интеграция кей жағдайларда қатар жүреді. Осы жағдайларда
Жеке меншік – корпорациялық интеграцияның мемлекетаралық интеграциямен толықтырылуы, мемлекетаралық
Жалпы алғанда, алдыңғы қатарлы дамыған елдер үшін интеграция олардың
Нақты түрде айтар болсақ:
Экономикалық даму қарқынын жеделдету;
Шаруашылықтың тиімді құрылымын құру;
Бұрынғы метрополияларға тәуелділікті жою;
Халықаралық еңбек бөлінісі жүйесіндегі бағыныштылық жағдайды өзгерту.
Интеграциялық процестерді зерттеудің саяси аспектілері көбіне әрбір елдерде өтіп
Көптеген зерттеушілер «саяси интеграция» ұғымына толықтай анықтама берген американдық
Саяси интеграция мәселелеріне қатысты әдебиеттер жеткілікті болғанымен, қазіргі уақытта
Мысалға, құрылымдық функционализм негізін салушы Т.Парсонстың ұсынып отырған интеграция
Сондай-ақ американдық саясаттанушы М.Капланның берген түсініктемесі, оның ойынша интеграция
Осыған байланысты Г.Барановский интеграцияның үш белгісін бөліп алуды ұсынады.
Өтіп жатқан процестерді талдау мен теориялық қорытудағы алғашқы қажеттілік,
Аймақтық интеграция барыстарына алғашқы теориялық қорыту талпыныстарын, неолибералдық бағыт
Бұл бағыттың өкілдеріне интеграция мәселелері, сыртқы экономикалық қызметтерді
Бұл тәсілде әсіресе ХХғ. Аяғында әйгілі болған халықаралық қатнастардағы
Қазіргі замандық әлемдік экономикның және халықаралық экономикалық қатнастардың маңызы
Мұндай жағдайларда елдердің дамуы оның ролі және қазіргі әлемдік
1.2 Интеграциялық дамуда әлемдік тәжірибесінің маңызы
Қазіргі халықаралық қатанастар деп халықтар, мемлекеттер, мемлекеттік жүйелер арасындағы
Осы қатнастардың базалық әлеуметтік негізі Жер планетасында өмір сүретін
Қазіргі кезде әлемдік саясатты жүргізуде қоғамдық-саяси ұйымдар мен қозғалыстардың
Соңғы кезде Американың белгілі идеологы З. Бжезинский бұл мәселеге
Европа елдері, атап айтқанда, Австрия, Бельгия, Германия, Греция, Дания,
1995 жылғы 15 ақпанда Президент Н.Ә. Назарбаев мемлекеттің сыртқы
1995 жылғы қаңтардан бастап Қазақстан – Европалық Одақ арасында
2000 жылы Брюсселде «Қазақстан Республикасы – Европалық Одақ» ынтымақтастық
Тараптар сыртқы сауда көлемінің көбеюіне негіз – Қазақстанның Дүниежүзілік
1995 жылдың қаңтарында «дүниежүзілік сауда ұйымы» болып қайта құрылды.
Өнімдерді тек шикізат күйінде экспортқа шығару – біздің экономикамыздың
2000 жылы Европалық Одақ Қазақстанды базарлы экономикалық елі деп
Европа Одағы Қазақстанның Ресейден кейінгі екінші сауда әріптесі. 2000
Қазақстанға техникалық көмек көрсететін Еуропалық Одақтың ТАСИС бағдарламасы 1995
Европалық Одақтың ТРАСЕКА (Европа-Кавказ-Орталық Азия «Көлік жолы») бағдарламасы Ақтау
Қазақстан мен НАТО арасындағы қарым-қатнас та дұрыс шешімін тапты.
НАТО және Қазақстан әскери қызметтерінің қатысуымен бейбіт мақсаттағы бірлескен
Қазақстан Европадағы қауіпсізік және ынтымақтастық ұйымына 1992 жылғы қаңтар
Президент Н.Назарбаевтың Германия Федерациялық Республикасына ресми сапары болды. Сапар
Қазіргі кезде Қазақстанның тауар айналымы жөнінен Германия Европа елдері
БҰҰ құрылымдарының белсенді және мақсатты қызметінің нәтижесінде халықаралық шиеленістерінің
Халықаралық ұйымдардың дамуы мен қалыптасуы – шаруашылық өмірді интернационализациялауға
Қазіргі кезде әлемде, халықаралық ұйымдардың қызметінің маңызы өсуде, осы
Халықаралық ұйымдардың мақсаты – оның құрамына қандай елдер кіруімен
Дамыған капиталистік елдердің ұйымдары сауда, валюта, төлем баланысы, өндірістік
Халықаралық саудаға қатнасатын елдер, осы облыста кездесетін түсініспеушіліктердің себебін
Қазақстан мен Франция арасындағы дипломатиялық қатнас 1992 жылы қаңтарда
Қазақстан мен Италия арасында дипломатиялық қатнас 1992 жылы 12
2000 жылы елімізде 30 «Қазақстан-Италия» бірлескен кәсіпорын жұмыс істеді,
Қазақстан мен Нидерланды арасында дипломатиялық қатнас 1992 жылы 10
Қазақстан Швейцриямен қатнасы үнемі дамып келеді. 1993-1998 жылдары Швейцария
Сонымен, Қазақстанның Европа елдерімен қарым-қатнасы қазіргі ғаламдану кезеңіне сәйкес
Қазіргі кезде халықаралық экономикалық қатнастардың дамуын анықтайтын негізгі тенденциялардың
Бұл үш ауданға жататындар:
Латын Америкасы;
Батыс Еуропа;
Оңтүстік-Шығыс Азия.
Осы аймақтардың әрқайсысында даму көшбасшысының өзіндік ролін атқаратын белгілі
АҚШ Қазақстанның тәуелсіздігін танып, 1991жылы дипломатиялық қатнас орнатқан алғашқы
Екі елдің сауда-экономикалық ынтымақтастығы белсенді дамуда. АҚШ Қазақстандғы аса
Соңғы аймақ өте елеулі дамумен сипатталады, ол елдің
Еуропалық аймақ соғыстан кейінгі кезеңнің көп бөлігінде индустриясы дамыған
1995 жылы Еуропалық одаққа 12 батыс еуропалық ел, ал
Еуропалық одақ пен ЕСЕА-ны салыстырып көрейік. Еуропалық одақтың дамуын
ЕО-ның шеңберіндегі интеграцияның дамуының өте жоғары деңгейі жөнінде оның
ЕСЕА-ға кіретін елдер ЕО-мен өнеркәсіп тауарларының еркін сауда аймағын
1994 жылдың маусымында Корфу аралында ЕО мен Ресей арасында
Біздің ұллтық экономикамыздың бәсекеге қабілеттілігіне оны әлемдік экономикаға интеграцияланған
Сондықтан да Қазақстанның Бүкіләлемдік сауда ұйымына кіруін жеделдету аса
1.3 Экономикалық интеграция объективті уақыт талабы. Елдердің сауда экономикалық
Бүгінгі таңда интеграция әлемдік дамудың күннен-күнге күшейіп келе жатқан
Қазақстан Республикасының ортақ экономикалық кеңістік жасау жөніндегі стратегиялық бағыты
Елбасының Еуразия кеңістігіндегі интеграциялық прцестерді дамытуда, ТМД, ЕурАзЭҚ, Орталық
Арғы ұлы бабаларымыздың аңсаған арманы – түбі бір, геосаяси
Мемлекет басшысы айтқанындай, «Біздің алдымызда таңдау тұр: әлемдік экономиканың
Елбасы осының соңғысын ұсынады. өйткені бұдан былайғы интеграциялануымыз –
Қазір ТМД рыногында мұнай, газ, көмір, металл және
Орталық Азия әлемде энергетикалық ресурстарға аса бай, өзін-өзі толық
Жалпы санағанда Орталық Азия өңірі мұнай қоры бойынша әлемде
Жаһандық экономикада біздің минералды шикізат көздеріміз ғана тартымды. Инвестицияның
Қазақстан мен Қытай мемлекеттері арасындағы сауда-экономикалық қарым-қатнастар белсенді жүргізіліп
Осы заманғы әлем: жаһандану үрдістер кезеңін – адамзаттық біртұтас
Жаһандық қоғам әлдеқайда ашық бола түсуде: капиталдың, қаржылардың, адамдардың,
Бірінші кезекте, бұл тауарлардың елдер мен экономика секторлары арасындағы
Жаһандану жолындағы екінші қадам – капиталдардың еркін қозғалысы.
Мысалы, соңғы жиырма жылда дамушы елдерге тікелей шетелдік инвестициялардың
Үшіншіден, адамдардың кедергісіз қозғалысы. Бүгінде әлемде елеулі көші-қон өзгерістері
Төртіншіден, жаһандану факторларының бірі халықаралық валюта рыноктарындағы валюталық операциялардың
Нәтижесінде шетелдік рыноктар туралы мәліметтердің сапасы жақсарды және оларды
Бесіншіден, ақпараттық, интеллектуалдық өнім мен идеялардың еркін қозғалысы жаһандану
Интернеттің, электронды почтаның, өзіндік құны жағынан төмен халықаралық телефон
Сонымен қатар жаһандану осы заманғы әлемге лаңкестік, есірткі саудасы,
Әлемдегі әлеуметтік-экрномикалық дамудың әркелкілігі күшейді. Жаһанданудың оң тиімділігін әзірге
Экономикасы жоғары дамыған елдер дамуы төмен бәсекелестерін ығыстыруда. Демек,
Кез келген елдің сауда-экономикалық одаққа бірігуі ол елдің экономикалық
Статистикалық талдау;
Динамикалық талдау.
Осы талдаулардың әрқайсысын толығырақ қарастырайық.
Статистикалық талдау шеңберінде сауда-экономикалық одаққа кіру салдарының екі варианттын
Ағымды туындатушы эффект;
Ағымды ығыстырушы эффект.
Ағымды туындатушы эффект дегеніміз елдің интеграциялық топқа бірігуі салдарынан
Ағымды ығыстырушы эффект дегеніміз сауда-экономикалық одаққа кіру нәтижесінде сұраныс
Екінші вариант мынандай жағдайларда туындауы ықтимал, егер: одаққа мүше
Бұл жағдайларда олардың қатысушы елден шығарылатын импорт бағасы аутсайдер-елден
Статистикалық талдаудың бір маңызды кемшілігі бар. Оның мәні мынада,
Осы альтернативалық варианттардың әрқайсысын қарастырайық.
Одаққа енудің төмендегідей артықшылықтары бар:
Нарық көлемінің ұлғаюы отандық фирмаларға өндіріс масштабын ұлғайтудан сәйкес
Халықаралық сауданың және сыртқы экономикалық қызметтің басқа да күрделі
Белгілі бір жағдайларда одақтың қызмет ету шығындары өте жоғары
Сауда-экономикалық одаққа енудің төмендегідей негізгі кемшіліктері, яғни кері салдары
жағдайлардың белгілі бір ағымында елден ресурстар ағылып кетуі мүмкін;
егер интеграцияға қатысушы елдердің жекелеген фирмалары арасындағы өте тығыз
кей жағдайда өте үлкен компанияларды құрумен байланысты өндіріс масштабын
ІІ тарау ИНТЕГРАЦИЯЛЫҚ ПРОЦЕСТЕРДІҢ ДАМУЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АЛАТЫН ОРНЫ
2.1 Интеграциялық бірігу процесі мен Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы
Жаңа тәуелсіздік алған Қазақстан Республикасының өркениетті қоғам орнатуға деген
1991 жылдың желтоқсан айындағы республика Жоғары Кеңесінің сессиясында «Қазақстан
Ия, Қазақстанның тәуелсіздену процесі жылдам қарқынмен басталды. 1990-1991 жылдар
1992 жылдың 2 наурызында Қазақстан БҰҰ – ға кіреді
Қазақстан өкілдерінің БҰҰ-ның көмекші органдарындағы жұмысшы күн санап кеңеюде.
Қазақстан наркотиктік құралдарды бақылау бойынша БҰҰ-ның Халықаралық Кеңесімен тығыз
БҰҰ-ның қоршаған орта жөніндегі даму бағдарламаларымен, әсіресе Арал, Каспий,
БҰҰ-ның даму бағдарламасының қызметі Қазақстан 1993 жылы басталды және
Қазақстан биологиялық алуан түрлілікке байлаысты қоршаған орта жөніндегі даму
Қазақстан мамандары қуаңшылықпен күрес жүргізу бойынша Конвенцияны жасау ісіне
1994 жылдың қаңтарында Қазақстан Еуропалық экономикалық комиссияның мүшесі болды.
1995 жылдың көктемінде қазақстандық делегация ЕЭК-ның жыл сайынғы сессиясының
Қазақстан өкілі экологиялық саясат бойынша ЕЭК комитетінің мүшесі болып
Азия Тынық мұхитқа арналған БҰҰ-ның экономикалық және әлеуметтік Комиссиясын
ЭСКАТО-мен бірлескен жобалардың бір қатарын Азиялық даму банкісі қаржыландырады.
1992 жылдан бастап Қазақстан Денсаулық қорғаудың бүкіләлемдік ұйымына, Бүкіләлмдік
1993 жылдан бастап Қазақстан Бүкіләлемдік метеорологиялық ұйымға, Еңбектің Халықаралық
Халықаралық қаржылық ұйымдар жөнінде айтар болсақ, 1992 жылы Қазақстан
1993 жылдан бастап Қазақстан үкіметі қаржылық тұрақтануға қол жеткізуге
ХВҚ-дан түсетін көмек 1993 жылы құрылымдық қайта құруды қаржыландыру
Қазіргі кезде ХВҚ-дан стенд-бай бағдарламасы бойынша 3 жыл мерзімге
Қазақстан 1994 жылы Азиялық даму банкісінің мүшесі болды. 1994
1992 жылы Қазақстан Еуропалық банкке мүше болды. Бұл банктың
Қазіргі ТМД елдерінде қалыптасқан саяси жағдайда Қазақстан өз тәуелсіздігін
Алдағы мақсат – Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін экономикалық, саяси және
Бұрынғы Одақ кезінде Қазақстанның Сыртқы істер министрлігі негізінен протоколдық
Республиканың негізгі әлемдік валюта қаржы ұйымдарына – Халықаралық валюта
Республика тиісті халықаралық институттармен, бірінші кезекте ЮНЕСКО-мен қайырымдылық және
Қазақстанның сыртқы саясатының негізінде өзінің қауіпсіздігін, егемендігі мен территориялық
Біздің елімізбен дәйекті байланыстарды дамытуға бірнеше мемлекеттер ықлас білдіруде.
Біздің географиялық жағдайымыздың тиімсіз де жері бар. Ол ашық
Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы арасындағы Достық, ынтымақтастық және
Қазақстанның Қытай Халық Республикасымен сауда-экономикалық, ғылыми-техникалық және мәдени ынтымақтастықта,
Өмір бойы көршілес болып, шаруашылығымыз, мәдениетіміз тығыз байланысып, араласқан
Біз Азия құрлығында өмір сүріп отырмыз. Мұндағы елдердің экономикалық
Таяу шығыс аймағындағы негізгі мемлекеттер Египет, Сирия, Сауд Арабиясы,
Қазіргі жағдайда қай ел болмасын нарықтық жүйенің орталығы болып
Бұрынғы кеңестер Одағының ыдырауына, Ресейдің ортақ ақша, экономика аумағынан
Республиканың сыртқы саясатына экономикалық байланыстарды нығайтып,дамытуда кіреді. Бүгінде республикада
КСРО-ның ыдырауының басты нәтижесі «темір пердемен» бөлінген кеңестік империя
Сыртқы саясат экология мен айналадағы ортаны қорғау мәселелерімен байланысты.
Екінші экологиялық қасіретіміз – Семейдегі ядролық полигон. Мұнда 1949-1963
Республикадағы «Невада-Семей»қозғалысының мұрындық болып, үкіметтің шешімімен аталған ажал көзі
Сыртқы саясатпен тікелей байланысты әскери саясат. Бұл саладағы негізгі
Қазақстанның қазіргі сыртқы саясатының негізгі мақсаттары мен принциптеріне мыналар
мемлекеттік мүддені қорғау;
елімізде экономикалық реформаларды жалғастыру, демократиялық институттарды күшейту үшін сыртқы
әлемдегі барлық елдермен тең құқықты және серіктестік қатнастарды дамыту;
ғаламдық және аймақтық интеграциялық процестерге белсене қатысу;
халықаралық ұйымдармен ынтымақтастықты тереңдету.
Қазақстан егеменді және тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасты және әлемдік
ТМД шеңберіндегі ортақ экономикалық кеңістіктің құрылу перспективасы 1994 жылдың
еркін сауданың мемлекетаралық (көпжақты) ассоциациясы;
Кедендік одақ;
тауарлар менқызметтер, капиталдар және жұмысшы күшінің ортақ нарығы;
Валюталық (ақшалай) одақ.
Біртұтас ұлттық емес валютаға көшу немесе ұлттық валюталардың толық
Еркін сауда ассоциациясы және оның жоғарғы орғаны – Кедендік
ТМД көлеміндегі ішкі тарифтік бөгеттер әлі де болса аланған
Елдер арасында тауарлар мен қызметтердің еркін қозғалуының ұлғая түсуі,
1994 жылдың қазанында Одақтық мемлекетаралық экономикалық Комитет (МЭК) құрылды.
МЭК-тің қызмет етуінің алғашқы қадамдарнан бастап алғашқы қадамдарнан бастап
Достастық мемлекеттерінің Экономикалық Одағының құрылуы және тиімді қызмет етуі
Мемлекет басшылары және ТМД-нің үкімет басшылары Кеңесінің шешімдерін жүзеге
Осы қысқа мерзімде мынандай келісімдер жасалды және қабылданды: газ,
Экономикалық Одаққа қатысушы елдердің өзара қарым-қатнасын белсенді түрде жүргізу
Перспективтік жоспардың негізгі идеялары мыналарға бағытталған:
МЭК-тің басқа да мемлекетаралық және үкіметаралық органдардың күш-жігерін алдыңғы
экономикалық Одақтың дамуының маңызды бағыттарындағы интеграциялық процестерді жеделдету;
келісімдік-құқықтық базаны жетілдіру;
дотастықта бұрын қабылданған келісімдер мен келісім-шарттарды жүзеге асырудың тиімді
Перспективтік жоспардың негізгі элементтерінің бірі – Экономикалық Одақ мемлекеттерінің
Орталық Азиялық Республикалармен достық қарым-қатнастарды нығайту мен дмыту өте
1990 жылдың өзінде-ақ Қазақстанның инициативасымен Алматы қаласында Қазақстан, Өзбекстан,
1993 жылдың қаңтарында Орта Азия және Қазақстан мемлекеттері басшыларының
Қатысушы жақтар Аралды сақтап қалудың халықаралық қорын құру жөнінде
Орталық Азия республикаларының мемлекеттік тәуелсіздікке қол жеткізуі – нарыққа
Ортақ шекараларды, мемлекеттер аймағын, сонымен бірге бай табиғи –
өнеркәсіптік өндірістің кооперациялануы;
бірлескен кәсіпорынның ұйымдастырылуы;
аймақтық өнеркәсіптік кешендердің өзара байланысуы.
Жоғарыда аталған позицияларға сәкес мемлекет басшылары Біртұтас Экономикалық Кеңістікті
Интеграция процесінің алғашқы қадамдарының бірі – қатысушы елдердің кедендік
Қатысушы елдер басшыларының шешімімен осы кездесуде Мемлекетаралық Кеңес және
Қазіргі таңда Біртұтас экономикалық кеңістікте қатысушы елдер импортты алмастыру
Орталық Азияның экономикалық интеграцияны аймақтағы экономикалық және әлеуметтік проблемалар
Орталық Азиядағы интеграциядан төмендегідей артықшылықтар күтіледі:
энергияның, ауыл-шаруашылығы және минералдық ресурстардың барлық түрлерімен аймақтың өзін-өзі
елеулі бірлескен экспорттық потенциал;
артықшылығы бар геосаяси жағдай, ол Орталық Азия мемлекеттерінің трансазиялық
бәсекелес қабілеті бар тауарлардың үлкен спектрін өндіру қабілетті жиынтық
салыстырмалы түрде алғанда бірдей кәсіпқойлық, білімділік және еңбекақы деңгейімен
экологиялық тұрғыда алғанда су және басқа табиғи ресурстарды бірлесе
жоғары ғылыми және инженерлік потенциал.
Алматыда Әзербайжан, Армения, Беларус, Қазақстан, Қырғызстан, Молдава, Ресей, Тәжікстан,
«Независимая газета» -да берген сұхбатында Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев: «ТМД
Өркениетті мемлекеттердің экономикалық және саяси интеграцияға ұмтылуы бүгінгі таңдағы
Достастық елдері өз мүмкіндіктері мен мүдделеріне сәйкес интеграцияланудың басқада
Бүгінгі таңда ТМД елдерінің әлеуметтік-экономикалық жағдайы 2006 жылғы қаңтар-наурызда
Достастық елдерінің өзара саудасы. 1 – сурет
2005 жылғы қаңтар-ақпанмен салыстырғанда Достастық елдері арасындағы экспорт пен
Әзірбайжан
Тәжікстан
Ресей
Қырғызстан
Қазақстан
Беларусь
Армения
Молдова
Украина
Грузия
Достастық елдерінің әлемдік басқа елдермен экспорттық-импорттық операциялары.
2006 жылғы қаңтар-ақпанда Достастық елдерінің әлемнің басқа елдеріне шығарған
Қазақстан мен ТМД мемлекеттерінің интеграциялық дамуы экономикалық және саяси
біріншіден, дүниежүзілік мемлекеттердің өзара капитал алмасу, халықаралық сауданың дамуы
екіншіден, соңы жылдары мемлекетаралық экономикалық дамуды реттейтін бірнеше механизмдер
үшіншіден, жоғары технологиялық, техникалық және информациялық даму еңбек өнімділігінің
төртіншіден, қазіргі кезде дүниежүзілік сауда рыногындагы бәсекелестіктің ауқымы мен
ТМД-ның құрылуы интеграция теориясына жаңа көзқарастарды тудырып отыр. Ол
«ТМД туралы арманды ақиқатқа айландыру үшін табанды түрде күресу
Ал Қ.Қ .Тоқаевтың пікірінше, «континенталды интеграция, бұл дүниежүзілік интеграцияға
Егемендік, аумақтық тұтастық пен шекаралардың мызғымастығы, бір-бірінің ішкі істеріне
ТМД-ның 1996-1997 жылдардағы интеграциялық дамуының перспективалық жоспары жүзеге асырыла
Бүгінгі таңда Евразия басты саяси күрес алаңына айналып отыр.
«Ортақ сыртқы саясат» немесе ұжымдық дипломатияға анықтама Маастрих келісімінде
Одақтың тәуелсіздігін қамтамасыз ету;
Одақтың қауіпсіздігін нығайту;
БҰҰ, Хелсинг қорытынды актысының және Париж партиясының принциптеріне сәкес
Халықаралық ынтымақтастықты нығайту;
Адам құқы, демократияны дамыту.
Осы мақсаттарды жүзеге асыру үшін Европалық Одаққа мүше мемлекеттің
Маастрих келісім-шартында Европалық Кеңестің қызметіне жоғары баға берілген. Келісім-шартта
Интеграция- ТМД-ның өмір сүруінің негізгі қажеттілігі сөзсіз.
Дүниежүзілік дамуда экономикалық саяси жақындасудың үлгілері көптеп кездеседі. ТМД
Аймақтық интеграцияның пайдасын көріп отырған елдердің қатарына Оңтүстік Азияны
Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының құрылуы жаңа геосаяси және геоэкономикалық мәселелерге
Экономикалық кеңістікті құруға бағытталған Қазақстан Республикасының стратегиялық бағыты 1993
Бүкіл әлемдік қауымдастық туралы айтқанда, біз қазіргі әлемде барлық
Қазақстан тәуелсіздігіне қол жеткізгеннен кейін тәуелсіз халықаралық құқық субъектісі
Н.Ә.Назарбаев «Тәуелсіз газет» баспасөзіне берген сұхбатында: «ТМД елдері үшін
Достастықтың басты мақсаты-саяси, экономикалық және әлеуметтік мәселелерді бірігіп шешу
Макро және микро деңгейде қалыптасқан экономикалық байланыстар экономика, ортақ
Экономикалық өркендеу қарқынымен жетілдіру процесі экономика интеграциясын кеңінен дамыту
2.2 Посткеңестік интеграциялық процестер: маңыздылығы және тиімділігі
Қазіргі кездегі халықаралық қатнастар мемлекеттің сыртқы саясатына өз ізін
Қазіргі адамзаттың өмірі үшін шаруашылық байланыстардың болуы және қарқынды
ХХ ғасырдың 80 – жылдарының соңындағы басты дүниежүзілік оқиға
Бұрынғы Одақ мемлекеттері ұйымдық-құқықтық вакуумге түсіп қалды, себебі ескі
2-кесте [11]
Интеграциялық процесті дамытуға бағытталған шаралар және оны іс жүзіне
Шаралар Күтілетін нәтижелер
1. тарифтік және тарифтік емес шектеулерді алып тастау
тауар айналымын көбейту;
өндіріс көлемін көбейту;
бюджетке салықтың түсімін көбейту.
2. Біртұтас кедендік территория құру: ортақ кедендік тарифті қолдану,
экспортты көбейту;
ішкі шекараны қорғау шығындарын азайту.
3. Тауарлардың ортақ нарығын қалыптастыру ішкі тауарлар нарығын
өнеркәсіптік және ауылшаруашылық өндірістің өсуін ынталандыру;
салықтар түсімін көбейту.
4. Өзара толықтырушы өндірісті дамыту қайталанатын жаңа өндірісті құру
жұмыс орындары санын көбейту;
материалдық шығындарды қысқарту.
5. Еңбек нарығын дамыту халықты жұмыспен қамтамасыз ету және
халықты әлеуметтік қорғау;
азаматтардың қозғалыс, мекен-жайын таңдау, білім алу, медициналық қызметті пайдалану
6. Капиталдың еркін қозғалысы өтеу-есептік қатнастардың тиімді жүйесін құру;
кәсіпкерлік және инвестициялық іс-әрекетті дамыту;
экономикадағы инвестициялардың көбеюін қамтамасыз ету.
7. Қызметтер нарығын дамыту өндірістік, өндірістік емес, сауда, тұтыну
бюджетке салықтық түсімдерді көбейту.
8. Ортақ аграрлық нарық ауылшаруашылық өнімдер көлемін көбейту;
азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
тамақ өнімдерінің сапасын арттыру.
9. Ортақ бағдарлама мен жобаларды іске асыру тиімділігі жоғары
біртұтас ғылыми-техникалық кеңістікті қалыптастыру.
Сондықтан 90-шы жылдар жаңа тәуелсіз мемлекеттердің қалыптасу кезеңі болды.
Біріншіден, бұл жаңа тәуелсіз мемлекеттердің ұйымдық-құқықтық тәркіленіп, экономикалық қалыптсуы.
Екінші процесс – бұл халықаралық нормаларға негізделген өзара жаңа
Кейбір саясаткерлер басты мақсатты жаңа туған мемлекеттер интеграциясы деп
Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы 1991 жылдың 8-ші желтоқсанындағы ТМД құру
1992 жылы қол қойылған ТМД-ның Жарғысы бірнеше бөлімдерден тұрады:
Жаңа мемлекетаралық құрылымның мақсаттары:
саяси, экономикалық, экологиялық, гуманитарлық және мәдениет салаларында ынтымақтастықты іске
ортақ экономикалық кеңістік шеңберінде мүше мемлекеттердің жан-жақты және тепе-тең
көпшілік таныған халықаралық құқық және Европадағы қауіпсіздік пен әрекеттесу
халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсаты мен мүше
мүше мемлекеттер арасындағы дау-жанжал мен келіспеушілікті бейбіт жолмен шешу.
ТМД-ның негізгі органдары:
Мемлекет басшыларының Кеңесі – Достастықтың жоғарғы органы;
Үкімет басшыларының Кеңесі – мүше мемлекеттердің экономикалық, әлеуметтік және
Координациялық-кеңес комитеті – ТМД-ң тұрақты атқарушы және үйлестіруші органы;
ТМД-ның басқа органдары: шетелдер министрлерінің Кеңесі, қорғаныс министрлер Кеңесі,
1993 жылыдың 24-ші қыркүйегінде Достастық елдері Экономикалық одақ құру
1994 жылы ТМД елдерінің елбасылары кедендік одақ құруға тағы
Бірақ іс жүзінде интеграция тағыда сәтсіз болды. Достастық
Ресейдің әлеуметтік-саяси зерттеулер Институтының ғалымдары жасаған талдауы нәтижесінде, негізгі
Бірінші топ. Өзінің экономикалық саясатын тәуелсіздігіне толық негіздеп, оны
Екінші топтың мемлекеттері өз кәсіпорындарының шетелмен нарықтық қатнастарын қолдап,
Достастық елдерінің үшінші тобына кіретін мемлекеттер мемлекетаралық интеграцияның жоғары
ТМД елдерінің шеңберінде интеграциялық процесс өте баяу қарқынмен жүрді.
Жалпы, бұрынғы Одақ республикаларының дамуын келесі кезеңдерге бөлуге болады:
Достастықтың 8 жылдық өмірінің қорытындысын бір жақты бағалауға болмайды.
Достастық іс-әрекетінің негізгі 4 бағытын бөліп қарастыруға болады: саяси,
Посткеңестік кеңістіктегі экономикалық әрекеттесу әлі қанағаттандырарлықтай деңгейге жеткен жоқ.
ТМД елдерінің бірде-біреуі өз егеменді елінің территориясында бірде-бір қоғамдық
Әлемдік шаруашылық қатнастарға енген сайын икізат пен құрама бөліктермен
Бүгінгі күні басты тосқауыл – ТМД елднрінің арасындағы экономикалық
Қалыптасқан жағдайда экономикалық интеграция процесін тұғырықтан шығарудың бірден-бір жолы
Бүгінгі күнде ТМД бір қатар субрегионалдық экономикалық топтарға айналды.
Ресей, Белоруссия, Қазақстан, Қырғызстан және Тәжікстан Кедендік Одақ құрды.
өзара тиімді және теңестірілген экономикалық қатнастарды дамытуды көздеу;
БҰҰ құжаттарында бекітілген, демократиялық принциптерге сүйеніп, азаматтары мен аамдарының
ГАТТ/ ВТО ережелерінде жалпылама қабылданған нормалар мен прициптерді мойындау;
өзара экономикалық ынтымақтасудың еркін дамуын қабылдау;
Экономикалық Одақ құру туралы Келісімді іске асыру қадамы ретінде
Кедендік Одақ құрудың маңызды мақсаты – бұл шаруашылық субъектілерінің
Келісуші жақтар Кедендік Одақты мүше мемлекеттердің ортақ кедендік территориясы
Ортақ кедендік территорияны қалыптастыру мына жолдармен іске асырылады:
Келісуші мемлекеттер арасындағы саудада олардың территориясында өндірілген тауарлар үшін
Үшінші мемлекеттермен қатнаста бірдей сауда тәртібін, ортақ кедендік тариф
Кедендік Одақтың үшінші мемлекеттермен және халықаралық ұйымдармен қарым-қатнас механизмдерін
Келісуші жақтар Кедендік Одақ құрудың механизмі мен кезеңдерін белгіледі.
Кедендік Одақ құру туралы Келісімде сыртқы экономиалық іс-әрекеттке қатысты
Сонымен қатар құжаттарда келісуші жақтар Кедендік Одақтың үшінші мемлекеттер
Кедендік Одаққа мүше мемлекеттер құқық қолдану тәжірибесі мен әдістердің
үшінші мемлекеттерге тауардың рұқсат етілмеген реэкспортын жібермеудің сенімді бақылау
екі жақты және жан-жақты негізде сауда мен саудалық емес
шаруашылық етудің экономикалық жағдайларын жақындастыру;
сыртқы сауданың кедендік статистикасын жүргізу;
келісуші мемлекеттердің сыртқы кедендік шекараларында сенімді кедендік бақылау орнату.
Бірінші кезеңде белгіленген шараларды іске асырғаннан кейін, екінші кезеңде
Үшінші жақты Кедендік одақ принциптерді сақтау негізінде қалыптасты:
нарықтық қатнастар негізінде бір тиіпті экономикалық механизмдер;
кезеңділік, яғни қажетті шартарды іс жүзінде орындағаннан кейін келесі
кедендік территория мен басқару бірлігі;
сыртқы экономикалық іс-әрекетті, оның ішінде үшінші мемлекеттермен де, реттеудің
экономикалық саладағы қабылданатын шешімдердіңүйлестігі;
әрбір мемлекеттің әлемдік экономикадағы интеграция процесіне кедергі жасамау.
Кедендік одақ құру нәтижесінде алғашқы кезеңде өзара саудада тарифтік
Сонымен қатар, авиациялық-жолаушы байланыста жүйелікедендік бақылауды алып тастау көзделінуде.
Кедендік Одақтың негізгі құжаты – бұл 1996 жылдың 26-шы
Келісімнің басқа бөлімдері демократиялық институттарды дамыту, адамдардың құқықтарын қамтамасыз
Келісім көзделген мақсаттарға жету үшін интеграцияны басқарудың біріккен органдары
Интеграцияны басқарудың басты органы болып Мемлекетаралық Кеңес болып табылады.
Интеграциялық Комитет қызметінің негізгі бағыттары: Біртұтас Экономикалық Кеңістікті қалыптастыру;
2.3 Қазақстан Републикасының әлемдік интеграциялық қатынастар жүйесіндегі орны
Тәуелсіз мемлекет ретінде Қазақстан Республикасының құрылуы мемлекеттің сыртқы саясаттағы
1. Әлемдік қауымдастықтың Қазақстан Республикасын халықаралық қатнастардың субъектісі ретінде
2. Мемлекеттің сыртқы саяси қызметінің негізгі принциптерін, оның сыртқы
3. Халықаралық қатнас субъектілерімен халықаралық байланыстарды жолға қою және
4. Халықаралық құқық принциптері мен нормаларын тану және игеру.
5. Халықаралық қатынастар мәдениеті: дипломатия мен дипломтиялық қызметті қалыптастыру.
Жас тәуелсіз Қазақстан Республикасы үшін сыртқы саясаттағы негізгі мәселе
Қазақстан Республикасының табысты легитимделуі бірқатар ішкі және сыртқы жағдайларға
Біріншіден, КСРО-ның құлауы, осы алып мемлекеттің жойылуы қазіргі кездегі
Екіншіден, ел басшылығының бастамасы бойынша Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің анық
Үшіншіден, Қазақстан Республикасының халықаралық беделін көтеру және оның легитимділігі
Төртіншіден, әлемдік қаымдастыққа кіруде Қазақстан Республикасының ішкі саяси тұрақтылығы
Қазақстан Республикасы тәуелсіз мемлекет ретінде сыртқы саяси қызметтің нақты
Қазақстан Республикасының тәуелсіз мемлекет ретіндегі легитимделуінде, оның негізгі сыртқы
Қазақстан Республикасы қазіргі әлемнің ірі мемлекеттерінің мүдделері астасып жатқан
Осы тұрғыда ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаев тарапынан ұсынылған еуразиялық идеясы
Қазіргі еуразиялық идея өркениет дамуы жүйелерінде мемлекеттердің жан-жақты ынтымақтастығы
Қазақстан Еуропа елдерінің барлығымен дерлік дипломатиялық қатнастарды жолға қоя
Қазақстан үшін сыртқы саяси басымдықтардың арасынан Ресеймен мемлекетаралық байланыс
Осы жағдай Қазақстанның шаруашылық инфрақұрылымының Ресейге толықтай тәуелділігінің қалыптасуына
Осы жағдайлардың барлығы мемлекеттің тәуелсіздігін қамтамасыз етудің шынайы негізі
Қазақстанның сыртқы саясатында өздерінің тарихи тағдыры, этномәдени құндылықтары бойынша
Қазақстанның сыртқы саясатының ерекше аспектісі Қытай екендігі сөзсіз. ҚХР-мен
Қазақстан Республикасының басшылығы жүргізіліп отырған сртқы саясатта қазіргі әлемнің
Қазақстан Республикасының басшылығы Ауғанстан, Таяу Шығыс, Балқан елдері тәрізді
Мемлекет басшысының халыққа арнаған биылғы жолдауында өңірдегі мемлекеттің одағын
«Біздің алдымызда таңдау тұр» делініп, соның мүмкін болатын нұсқалары
Бұрынғы ұсынылған интеграциялық жобаларды сәтсіздікке ұрындырған негізгі себептердің қатарында
Қазақстан бүгінгі таңда жоғары экономикалық даму қарқынына жетіп отыр.
Әлемдік экономикадағы ахуал мұнай өндіруші елдердің көшбастаушы позисиясын сақтайтынын
Ел экономикасының шикізаттық емес салаларындағы ұзақ мерзімді мамандануын айқындайтын
Біздің елде жаңа экономика негіздері де жасалуда. Ақпараттық саланың
ХХІ ғасырдың ығытына қарсы тұруға қабілетті әрі ұзақ мерзімді
Ресей, Қытай, АҚШ, Европалық Одақпен ынтымақтастықты дамыту басым бағыттары
Қазақстанның қауісздігін қамтамасыз ету және ел ішіндегі реформаларға қолайлы
Қазақстан мен Ресей арасындағы шекараларды делимитациялау туралы шарттың маңызы
Біз стратегиялық тұрғыдан Қазақстанның мүдделері толығымен ескірілген жағдайда Бүкілдүниежүзілік
Қазақстан Шанхай Ынтымақтастық Ұйымына, ТМД, ЕурАзЭҚ-ты реформалауға, ЕЭК-ті құру
Біздің еліміз үшін барлық бағыттар бойынша ЕҚЫҰ-мен іс-қимыл жасау
Қазақстанның әлемде қуатты экономикасы бар әрі халықаралық қауымдастығы тұғыры
Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 1 наурыздағы «Қазақстанның әлемдегі
Ел Президенті белгілеген «Әлемдік экономикаға ойдағыдай кірігу – елдің
ҚОРЫТЫНДЫ
Бүгінгі таңда интеграция әлемдік дамудың күннен-күнге күшейіп келе жатқан
Елбасының Еуразия кеңістігіндегі интеграциялық процестерді дамытуда, ТМД, ЕурАзЭҚ, Орталық
Осы заманғы әлем жаһандану кезеңін – адамзаттың біртұтас ақпарат
Қазіргі дүние адамзатты толғандырған мәселелердің бір арнада тоғысуынан ғана
Қазақстан сан алуан ұлттар, діндер мен өркениеттер тоғысында тұрған
Қазақстанның қауіпсіздігін қамтамасыз ету және ел ішіндегі реформаларға қолайлы
«Осы заманғы қауіп-қатерлер мен қыр көрсетулерге қарсы бара-бар Ұлттық
Біздің ұлттық экономикамыздың бәсекеге қабілеттілігіне оны әлемдік экономикаға интеграцияланған
Қазақстан бүгінгі таңда жоғары экономикалық даму қарқынына жетіп отыр.
«Қазақстанның мүдделерін, өңірлік және әлемдік даму серпінін ескеретін теңдестірілген
Мемлекет басшысы ағымдағы жылғы 30 наурызда «Қазақстанның 2030 жылға
Ел Президенті белгілеген «Әлемдік экономикаға ойдағыдай кіру – елдің
БСҰ-ға кірудің мейлінше тиімді жоспарларын таңдауда Қазақстанның әлемдік рынокқа
Мемлекет басшысының халыққа арнаған биылғы Жолдауында өңірдегі мемлекеттің одағын
«Біздің алдымызда таңдау тұр» делініп, соның мүмкін болатын нұсқаулары
Өңір елдерінің интеграциялық ықпалдау мүмкіндігі өте кең. Әрбір ел
Достастық елдері өз мүмкіндіктері мен мүдделеріне сәйкес интеграцияланудың басқа
Бүкіл әлем бойынша интеграциялық үрдістер терең сипат алып отырған
Мен өз дипломдық жұмысымды қорытындылай келе, жарқын бейнесі ұлттық
Мемлекет пайда болғаннан бастап өзінің тәуелсіздігін сақтау және сырттан
Қазіргі заманда әлемде халықаралық қарым-қатнастардың барлық жүйесі, сондай-ақ мемлекетаралық
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
НЕГІЗГІ ӘДЕБИЕТТЕР
Президентің Қазақстан халқына Жолдауы. «Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін,
Президентің Қазақстан халқына Жолдауы. «Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси
Актуальние проблемы внешни политики Казахстана, стр.11. М.: Русский Раритет,
Энциклопедический словарь. / под.ред.Г.В.Осипова – М.: ИСПИ РАН, 1995-940
Русско-казахской толковый словарь по современной экономике. / К.Ж.Оразалин, М.М.Жантасов
Барановский В.Я. Политическая интеграция в Заподная Европе: некоторые аспекты
Абдулпаттаев С. «Қазақстанның Еуропа елдерімен қатнасы»./Ақиқат, №10, 2001- 15
Мамыров Н.Қ., Мадиярова Д.М., Қалдыбаева А.Е. Халықаралық
Қазақстан Республикасы мен оның өңірлерінің әлеуметтік-экономикалық дамуының статистикалық көрсеткіші.
Токаев К.К. Внешняя политика Казахстана в условиях глобализации. –
Елемесов Р.Е. Халықаралық экономикалық қатнастар. /А.:2002 – 287 бет.
Қазақстан Республикасының Конститутциясының ІІІ бөлім 40 бап.
Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 1 наурыздағы
«Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті елу елдің қатарына кіру
«Қазақстанның 2030 жылға дейінгі Даму стратегиясын одан әрі іске
ҚОСЫМША ӘДЕБИЕТТЕР
Аубакирова Ж.Я. Экономические основы интеграции в условиях глобализации. –
Алшанов Р. Қазақстан - өңір көшбасшысы /әңгіме М.Төлепберген//Егемен Қазақстан
Аубакиров Я.А., Тулегенова М.С., Сидеренко Е.Н., «О проблемах и
Ахметғалиев Б. Евразиялық үлгідегі жемісті интеграция және осы процесті
Әубакіров Я.Ә. Экономикалық теория. – А.:1998.
Интеграционная и институтциональные тенденции в экономике РК. //Қаржы-қаражат №5,
«Жаңа заманға бастайтын ғаламдану» //Егемен Қазақстан 22 сәуір, 2005.
Интеграция Казахстана в мировую экономику: проблеми и перспективы.
Киреев А. Международная экономика. В 2-х частиях. – М.:
Проблемы интеграции государств Центральной Азии в условиях глобализации. //Аль-Пари
Проблемы политической интеграции Содружества Независимых Государств. // Саясат №5,
Эканомикалық теория. Әубакіров Я.Ә., Нәрібаев К., Есқалиев М.
Экономическая интеграция стран Центральной Азии в современных условиях. //
Экономические аспекты глобализации. //Аль-Пари 1(41) 2005.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Мамыров Н.Қ., Мадиярова Д.М., Қалдыбаева А.Е. «Халықаралық экономикалық қатынастар»,
Құланбай Ә. «Интеграция – дамудың қозғаушы күші», «Егемен Қазақстан»
Джолдасбекова Г. «Қазақстанның әлемдік сауда жүйесіне интеграциялану жағдайлары» -
Р.Е. Елемесов «Халықаралық экономикалық қатынастар», Алматы, «Қазақ университеті» баспасы,
Сахариев С.С., Сахариева А.С. «Әлем экономикасы» (оқулық) 1-бөлім, Алматы,
Сахариев С.С., Сахариева А.С. «Әлем экономикасы» (оқулық) 2-бөлім, Алматы,
1
Кедендік одақ құрылуының алғышарттары
Ресей, Белоруссия және Қазақстан Кедендік Одағы
Кедендік-тарифтік реттеу
Қазақстанның интеграциялануы және біртұтас кеден одағының құрылуы
Кедендік одақтың пайдасы
Оралхан Бөкей шығармаларындағы автор-кейіпкер мәселесі
Кеден одағы: құрылуының алғышарттары жəне болашағы
Еуропалық одақтың құрылуының тарихы
Біріңғай кеден одағы
Кедендік одақтың Қазақстан Республикасының экономикасына әсері