Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау
Жоспар
Кіріспе
1. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын
1.1 Қаржылық жағдайдың мәні және оны
1.2 Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық
1.3 Қаржылық жағдайды талдаудың әдістері
1.4 Қаржылық жағдайды экспресс талдау
1. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау
1.1 Қаржылық жағдайдың мәні және оны
Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайын
Кәсіпорынның қаржылық талдау жөніндегі сұрақтарды қарастырмас
Профессор П. А. Русак (3) бүл
В. М. Радионова мен М. А.
М. Н. Креинина, А. И. Ковалев
Профессор И. Т. Балабанов «шаруашылық субъектісінің
С. А. Стуков осы ұғым бойынша
Жоғары берілген анықтамалар қарастырылып отырылған ұлым
Менің көзқарасым бойынша, сенімділік кәсіпорынның жұмысының
Осы берілген түсініктемеге сүйене отыра, мен
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы осы кәсіпорынның белгілі
Енді біреулер «өз қаражаттар есебінен активтерге
Бұл ұғымды А. Д. Шекемет пен
М. В. Радинова мен М. А.
«Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы бұл – бұл
В. А. Артеменко мен М. В.
Айта кету керек біз, қаржылық тұрақтылық
Менің ойымша бұл ұғым А. Д.
Э. А. Маркарьян мен Г. П.
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылық жағдайына көптеген факторлар
Пайд болу орнына дайланысты – ішкі
Нәтижесінің маңыздылығына байланысты – негізгі және
Құбылыс бойынша – қарапайым және күрделі;
әрекет ету уақыты бойынша – тұрақты
Ішкі факторлар кәсіпорынның өзінің жұмысын ұйымдастыруына
Негізгі ішкі факторларды қарастырайық. Кәсіпорынның тұрақтылығы
Кәсіпорынның өндірілетін өнім және өндіріс техналогиясымен
Қаржылық тұқрақтылықтың ішкі, маңызды факторларының бірі
Сонымен бірге таза табстың көлемі ғана
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына қарыздық капиталдар нарығындағы
Және де бұл жерде кәсіпорынның төлеу
Жоғарыда айтылғандарды қорта келе, кәсіпорынның қаржылық
кәсіпорынның салалық топқа жатуы;
шығарылатын өнімнің (жұмыс, қызмет) құрылымы және
төленген жарғылық капиталдың мөлшері;
шығындардың көлемі және олардың ақшалай табыспен
қорлар мен резервтерді, олардың құрамы мен
кәсіпорындарды басқару тиімділігі.
Сыртқы факторларға шаруашылық жүргізудің экономикалық жағдайының
Кәсіпорынның тұрақты қаржылық жағдайын қалыптастыру оның
Сондай-ақ, бұл жыл сайын өз облигациясы
Жабдықтаушылар мен тұтынушылар сенімді және төлем
Осылайша, қаржылық жағдай кәсіпорынның бәсекелестік қабілетін
Кәсіпорын осы мерзімге дейінгі уақытта қаржы
Нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеуші кәсіпорынның
қаржылық жағдайға баға беру және оның
активтер мен олардың қалыптасу көздері арасындағы
айналым капиталының көлемін, оның өсуін (кемуін)
қкржы-есептік және несие ережесін сақтау;
кәсіпорын активтері және оның міндеттемелерінің құрылымын
ағымдағы активтердің ай
налымдылық есебі, оның ішінде дебиторлық борыш
баланстың өтімділігі, кәсіпорынның сұрақтылығының және төлеу
кәсіпорынның табыстылығын бағалау;
кәсіпорын табысының салыстырмалы көрсеткіштерін, сондай-ақ олардың
кәсіпорынның іскерлік белсенділігін анықтау;
кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақлылығын ұзақ және
Қаржылық жағдайды талдай кәсіпорынның шаруашылық қызметін
Жоғалы сапалы өнімді үздіксіз өндірі және
Шығындар көлемі өндіріс процесінің тиімділік деңгейімен
Кәсіпорынның қаржылық қызметінің қалыпты болуы әсіресе
Менің ойымша, қаржылық жағдайды талдауды қаржылық
кәсіпорынының активтерінің құрылымдық және құрамдық динамикасын
кәсіпорын активтерінің қалыптасу көздерінің құрамдық және
кәсіпорынынң қаржылық тұрақтылығының абсалюттік және салыстырмалы
баланс өтімділігін талдау;
кәсіпорынынң төлем қабілеттілігін және несие қабілеттілігін
1.2. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық негізі
ҚР Президентінің 1995 жылғы 26-желтоқсандағы №2732
бухгалтерлік баланс;
қаржы – шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы
ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп.
Онда сонымен қатар түсіндірме хат болады,
Субъектілерге қаржылық есепті бухгалтерлік есеп стандартында
зейнетақыны, жәрдем ақша және басқа әлеуметтік
қаржылық жыл бойы қызметкелерді орташа саны
активтердің жалпы құны 60000 еселік есептік
Қазіргі кезде бізде қолданып жүрген отандық
ҚР-да бухгалтерлік есепті реформалау процесі барысында
«Қаржылық есептің мақсаты – бухгалтерлік есепті»
Қаржылық есеп негізінен өтелген жағдайлардың қаржылық
Нарықтық экономика жағдайында қаржылық есеп шаруашылық
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдауда негізгі ақпарат
Баланс – есепті жылдың басындағы және
Баланс ақпараттары негізінде сыртқы қолданушылар берілген
Баланс көрсеткіштері кәсіпорының капиталын орналастыру тиімділігін,
1997 жылға дейін бухгалтерлік баланс екі
Баланстың актив бөлімінің құрылымына сай ерекшелік
Баланс посивтің бөлімдері мен бабтары төлем
Бухгалтерлік стандарттың іске қосылуынан бастап
Ағылшын ғылымдары шығарған «бухгалтерлік іске кіріспе»
Әрі қарай олар баланстың элементтерін келесідей
«Активтер – бұл ұйымға тиісті немесе
Пассивтер – бұл басқа біреуге тиісті
Капитал – пассивтердің арнайы түрі.
Капитал алғашқы капитал мен қызметте қалдырылған
Әлемдік банк өндеп шығарған «Қаржылық есеп,
Аталған оқулықта бухгалтерлік баланстың бөлімдері мен
«Актив дегеніміз – бұл өткен жағдайлардың
Пассив – бұл өткен жағдайлардан пайда
Капитал- бұл пассивтерді активтерден алып тастағандағы
Көрініп отырғанымыздай, бухгалтерлік баланс және оның
«Активтер – бұл құндық бағасы бар
Міндеттеме – бұл тұлғаның белгілі бір
Меншіктік капитал – бұл субъектінің өз
Сонымен, қаржылық есептің негізгі элементтерінің анықттамасын
Баланс бухгалтерлік есептің «бухгалтерлік баланс және
Пайдаланушылар үшін қаржылық есептің өте пайдалы
БЕС-2 және қаржылық есепті жасаудың әдістемелік
1-кесте
БЕС-2 негізінде құрастырылған бухгалтерлік баланс
Активтер Меншік капитал және
міндеттемелер
1 2
І. Ұзақ мерзімді активтер І. Меншікті
Негізгі құралдар: - жарғылық капитал
- дивиденттер
- жер
- құрылыстар мен ғимараттар қайта бағалау
- машиналар мен жабдықтар - негізгі
- инвестицияның
- басқа негізгі құралдар резервтік капитал
- жинақталған тозуы
- аяқталмаған күрделі құрылыс бөлінбеген табыс
Материалдық емес активтер: Жиыны:
- гудвилл ІІ. Ұзақ мерзімді міндеттемелер
- патенттер, тауарлық белгілер
және басқалар - қайтарылуы қамтамасыз етілген
несиелер
- материалдық емес активтердің амортизациясы -
Инвестициялар:
- еншілес серіктестіктерге инвестициялар - негізгі
- тәуелді серіктестерге инвестициялар
- басқадай инвестициялар - кейінге қалдырылған
Дебиторлық борыш: Жиыны:
- алынуға тиісті борыштар ІІІ. Ағымдағы
- алынған вексельдер - қысқа мерзімді
- ішкі топтық операциялар нәтижесінде пайда
кредиторлық борыш
- акционерлік қоғамның лауазымды тұлғаларының дебиторлық
- басқадай дебиторлық борыш
- алдағы кезең шығындары
Жиыны: - сатып алушылар мен тапсырыс
ІІ. Ағымдағы активтер
- тауарлы - материалдық қорлар -
- алдағы кезең шығындары - төленуге
- ақша қаражаттары
- қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар -
- Дебиторлық борыш: - акционерлік қоғамның
- ағымдағы активтерді сатып алуға қажетті
- басқадай несиелік борыштар
- алынуға тиіс шоттар
- алынған вексельдер - төленуге берілген
- ішкі топтық операциялар нәтижесінде пайда
- алдағы кезең кірістері
- Акционерлік қоғамдағы лауазымды тұлғалардың дебторлық
Жиыны: Жиыны:
Барлығы Барлығы:
Алайда айта кеткен жөн, балансты құрудың
Баланс активі мен пассивін құру принциптері
Тікелей түрде құрастырылған баланс 5
ұзақ мерзімді активтер;
ағымдағы активтер;
меншікті капитал;
ұзақ мерзімді міндеттемелер;
ағымдағы міндеттемелер.
Баланс қаржылық есеп беруде үш элементті
Қаржылық жағдайды талдау барысында тек бухгалтерлік
1. Баланс табиғаты жағынан тарихи сипатта
2. Баланс кәсіпорын қаржысында және міндеттемелерінде
3. Баланста салыстырмалы шаруашылық аралық талдау
4. Баланста кәсіпорынынң қаражаттарының айналымы туралы
5. Баланс есепті кезеңнің басы мен
6. Баланста кәсіпорынның активтерін сатып алуда
7. Баланс және қаржылық есеп берудің
Осы шектеулерге қарамастан, бухгалтерлік баланс кәсіпорынның
Алайда кәсіпорынның қаржылық жағдайына талдау жүргізгенде
Субъект қызметінің қаржылық нәтижесі туралы есеп
Сондай-ақ стандарт, негізгі қызметтен алынған табыс
Табыстар мен шығындар баптарының арасын ажырату
Бұл есептің жасалуы №3 бухгалтерлік есеп
2-кесте
Қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп
Көрсеткіштердің аты Код Табыстар Шығындар (зиян)
1 2 3 4
1. Негізгі қызметтен алынатын табыс 010
*
2. Сатылған өнімнің (жұмыс, қызметінің) өзіндік
015
*
3. Жалпы табыс 020
4. Кезең шығындары
- жалпы және әкімшілік шығындар
025
*
- пайыздарды төлеу шығындары 030 *
- сату бойынша шығындар 035 *
5. Негізгі қызмет бойынша табыс (шығын)
040
6. Негізгі емес қызмет бойынша табыс
045
7. Салық салынған дейінгі әдеттегі қызметтен
050
8. Табыс салығы 055 *
9. Салық салынғаннан кейінгі әдеттегі қызметтен
060
10. Төтенше жағдайлардан болатын табыс (шығын)
065
11. Таза табыс (шығын) 070
Бұрынғыға қарағанда бұл едәуір оңайлатылған. Мұнда
Есепті кезеңде табылған табыстар мен шығындардың
Осылайша кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы
Табыстар мен шығындар баптарының арасына қойылған
№3 «Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есебі»
Ақша қаражаттары – бұл кассадағы және
Операциялық қызмет деп субъектінің табыс алу
Инвестициялық қызмет дегеніміз – бұл ұзақ
Қаржылық қызмет, бұл нәтижесінде меншікті капитал
Сонымен, кәсіпорынның қаржы жағдайын талдамаған кезде
Қаржылық есеп берудің жаңа түрі, кәсіпорынның
1.3. Қаржылық жағдайды талдау әдістері
Нарықтық қатынастың қалыптасуы шаруашылық қызметін біртұтас
Әлемде тәжірибе көрсеткендей, есеп берудің екі
Соңғы кездері мерзімді баспасөздерде, сондай-ақ жеке
Ондаған жылдар бойы барлық басқару деңгейлерінде
Бұрынғы қолданылып келген талдау әдістемесінде әр
Нарық жағдайында қаржылық жоспарлау кәсіпорынға оның
Қаржылық талдаудың тәжірибесі қаржылық есепті оқудың
көлденең талдау;
тікелей талдау;
трендтік талдау;
салыстырмалы талдау;
факторлық талдау;
қаржылық коэффициенттер әдісі.
Көлденең (уақытша) талдау – есеп берудің
Тікелей (құрылымдық) талдау - әрбір есеппозициясының
Тікелей және көлденен талдаулар бірін-бірі толықтырып
Тереңдік талдау барлық көрсеткіштер 100% деп
Қаржылық талдаудың нарықтық экономика жағдайындағы көбірек
Коэффициенттер салыстырмалы шамалар болып табылады, олардың
Шешімдер қабылдау үшін сәйкес коэффициенттерді талдаудың
Қатынасты талдаудың рөлін асыра бағалаудың да
Қаржылық талдауды салыстырмалы көрсеткіштер негізінде жүргізудің
Салыстырмалы (кеңестіктік) талдау – бұл фирмалардың,
Факторлық талдау – бұл жекелеген факторлардың
Жоғарыда көрсетілген әдістермен қатар, қаржылық жағдайды
Айта кеткен жөн, кәсіпорынның қаржылық жағдайына
Жалпы редакциясын В.И.Стражева басқарған, Беларусь Республикасының
О. В. Ефимов өзінің «Қаржылық жағдайды
И. М. Лоханина мен З. К.
Кәсіпорынның қаржы жағдайын талдаудың соңғы әдістемесін
Қаржылық жағдайды және оның есепті кезеңдегі
В. А. Андреев (20) және В.
Тереңдетілген нақтыланған талдау экспресс-талдаудың бөлек тәртібін
Қорыта айтқанда, кәсіпорынның қаржы жағдайын талдауда
1.4. Қаржылық жағдайды экспресс – талдау
Қаржылық есепті тексеру барысында аналитикалық шаралардың
Аудитордың аналитикалық қызметінің логикасы оны, яғни
қаржылық есепті экспресс-талдау;
қаржылық жағдайды тереңдетіп талдау.
Экспресс-талдаудың мақсаты шаруашылық субъектісінің қаржылық жағдайы
Экспресс-талдаудың үш кезеңде жүргізілуі орынды:
дайындық;
қаржылық есепке алдын ала шолу жасау;
экономикалық оқу және есеп беруді талдау;
Бірінші кезеңнің мақсаты – қаржылық есеп
Бірінші міндет, аудиторлық есепте берілген ақпараттардың
Есептің оқуға дайындығын тексеру аса күрделі
Екінші кезеңнің мақсты – балансқа қосымша
Бұл есепті кезеңдегі жұмыс жағдайларын бағалау
Ережеге сай, түсіндірме хатта кәсіпорын қандай
Түсіндірме хатта кәсіпорынның бірқатар жылдардағы жұмысының
Талдау жүргізушінің басқа да қосымша ақпараттармен,
Түсіндірме хатпен танысқаннан кейін, экспресс-талдаудың негізгі,
Экспресс-талдаудың негізгі элементтерінің бірі, жылдық есеппен
Бухгалтерлік баланстың маңыздылығы сонша, көбіне қаржы
Балансты оқи білу дегеніміз – бұл
кәсіпорын туралы едәуір көлемді ақпараттар алу;
кәіспорынның меншікті айналым қаражаттарымен қамтамасыз етілу
баланстың қандай баптарының есебінен айналым қаражаттарының
аналитикалық көрсеткіштерді есептемегеннің өзінде кәсіпорынның жалпы
Балансты оқуға мыналар жатады:
зерттеу кезеңіндегі баланс валютасының өзгерісін бағалау;
баланс валютасының өсу қарқынын өндіру көлемінің
баланс бөлімдерінің, топтарының және жекелеген баптарының
баланстың жеке бөлімдері мен баптарының өзгеру
Талдаудың берілген сатысында кәсіпорынның қызметі туралы
Есепті оқу және талдай білу табиғи
Балансты оқуды ең алдымен талдау кезеңіндегі
Біздің мысалымызда жыл басындағы баланс валютасы
Баланс валютасының абсолюттік өзгерісін анықтаумен қатар,
Бухгалтерлік балансты оқу процесінде әрбір бапты
экономикалық мазмұны, көлемі және динамикасы бойынша;
баланстың қарама-қарсы жағының қандай бабымен (баптар
Басқаша айтқанда, баланс активінің әрбір бабы
Жалпы алғанда баланс элементтері - өзара
Баланс активінің барлық бөлімдерінің жиынтық сомасы,
А(І+ІІ) = ІІ(І+ІІ+ІІІ).
Біздің баланс бойынша теңдік мынаны құрайды:
18770+13781=27908+0+4643=32551=32551;
жыл соңында –
20001-21956=32276+0+9681=41957=41957.
Бұл теңдік бухгалтерлік баланстың негізгі идеясын
құрамы мен таратылуы бойынша;
қалыптасу көздері (қаржыландару) бойынша.
2. Ережеге сай активтің бірінші бөлімінің
жиынынан (төмен) аз:
А(І) < ІІ(І).
Талданып отырған кәсіпорында бұл теңсіздік келесідей
жыл басында – 187704643;
жыл соңында - 21756>9681.
Берілген теңсіздік алдыңғы теңсіздікпен байланысты. Ол
4. Меншік қатынастарын сипаттайтын баланс баптарының
А = С + П
Мұнда: А – кәсіпорынның активтері;
С – меншікті капитал;
П – қатыстырылған капитал (кәсіпорынның міндеттемесі).
Біздің мысалымызда бұл теңдік келесідей мағынаға
жыл басында – 32551 =27908-4643;
жыл соңында – 41957 = 32276+9681.
Берілген теңдік кәсіпорынның барлық активтері (А)
Кейінірек қарастырылған кейбір маңызды коэффициенттер есебі
Баланста жекелеген баптар арасында байланыс болады.
1. Негізгі құралдар мен материалдық емес
2. Тауарлардың сатып алу бағасы, егер
3. Мемлекеттік кәсіпорындағы «жарғылық капитал» бабының
Баланс сомасының өзгерісін зерттеумен қатар, оның
Айта кеткен жөн, нарық жағдайында есеп
Кәсіпорынның шаруашылық қызметінің экономикалық диагностикасының әдістерінің
Жаңа бухгалтерлік баланста бұндай баптарға «Жабылмаған
Талдаушының бұдан кейінгі жасайтын әрекеттері: қалыптасқан
Екінші бап бойынша қолда бар сома
Аналитикалық есеп мәліметтері бойынша кәсіпорынның да
а) сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің
ә) қызметкерге берілген банк несиелерімен салыстырғанда
б) белгіленген тәртіппен баланстан шығысқа шығарылмаған
Осылайша біз қол жеткізілген нәтижелерді, сондай-ақ
Талдау жүргізіп отырған кәсіпорын өткен жылы
Бұдан кейін экспресс-талдаудың әдістемесі бойынша қаржылық
3-кесте
Экспресс-талдау үшін аналитикалық көрсеткіштер жүйесі
Талдау бағыты Көрсеткіштер
1 2
1. Шаруашылық субъектісінің экономикалық потенциалын бағалау
1.1. Мүліктік жағдайды жалпы
2) өндірістік мүліктің құны;
3) негізгі құралдардың құны және олардың
4) негізгі құралдардың тозукоэффициенті.
1.2. Қаржылық жағдайды бағалау 1) меншікті
2) қатыстырылған және меншікті капиталдың арақатынасының
3) ағымдағы өтімділік коэффициенті;
4) ағымдағы активтердегі меншікті айналым қаражаттарының
5) қорларды жабу (өтеу) коэффициенті.
1.3. «Осал» баптарының болуы 1) жабылмаған
2) қамтамасыз етілмеген несие.
2. Кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижелігін бағалау
2.1. Табыстылық бағалау 1) жалпы, жиынтық
2) таратылмаған табыс;
3) негізгі қызметтің табыстылығы.
2.2. Өсіңкілікті бағалау 1) Өнімді (жұмыс,
2) жалпы, жиынтық және таза табыстың
3) меншікті капиталдың өсу қарқыны.
2.3. Кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметінің тиімділігі мен
2) еңбек өнімділігі;
3) қор қайтарымдылығы;
4) өнімнің материалдық сыйымдылығы;
5) меншікті капиталдың табыстылығы;
6) жалпы капиталдың табыстылығы.
Келтірілген жүйеде берілген көрсеткіштерге қосымша экспресс-талдау
Жоғарыда берілген көрсеткіштердің көбісі олардың өзгеру
Кәсіпорынның қаржы жағдайын ұзақ және қысқа
Кәсіпорынның өтімділігі жөнінде айтқан кезде, ондағы
Төлеу қабілеті тез арада өтеуді талап
Кәсіпорынның қаржы жағдайы ұзақ мерзімді келешекке
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау
Кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын талдау
Қаржылық жағдайды талдау түсінігі
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау және оның активтерінің өтімділігі мен төлем қабілеттілігін арттырудағы негізгі бағыттары
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың теориялық негізі
Темірлан ЖШС мысалында кәсіпорынның қаржылық жағдайына баға беру
Кәсіпорынның мүліктік жағдайын талдау
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау. Қаржылық жағдайдың мәні және оны талдау мақсаты
Кәсіпорын өнеркәсібінің қаржылығы
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттайтын көрсеткіштер