Басқару экономикасы
Мазмұны.
Кіріспе.............................................................................................................2
1-Тарау. Менеджмент ғылымын қалыптастыру және дамыту..................
1.1.Қазақстанда менеджмент теориясы мен тәжірибесінің даму тарихы.
1.2.Менеджменттің мәні, әдістері және қызметтері...................................
1.3.Әлемнің дамыған елдерінде менеджмент ғылымының ерекшеліктері.
2.Тарау. Кәсіпорындарда менеджментті тиімді ұйымдастыру...................
2.1. Тауарларды өндіру мен қызметтерді басқаруды ұйымдастыру.............
2.2. Кәсіпорынның қызметкерлерін басқару..................................................
2.3. Кәсіпорынның өндірістік қызметін ұйымдастыру....................................
Ќорытынды..........................................................................................................
Пайдаланѓан єдебиеттер.....................................................................................
Кіріспе.
Экономиканың нарықтық қатынастарға көшуіне байланысты жаңа типті басқару кадрлары
Диплом жұмысының мақсаты -өндірістің экономикалық тиімділігін арттыру, прогресшіл техника
Қазіргі менеджментке қатысты көтеріліп отырған мәселелер ауқымы алуан
Қазақстан баспаларынан шыққан менеджмент жағдайындағы әдебиеттер туралы атап өтпеу
Диплом жұмысының бірінші бөлімде менеджмент, оның мән - мазмұны
Екінші бөлім Кәсіпорындарда менеджментті тиімді ұйымдас-тыру,тауарларды өндіру мен қызметтерді
Диплом жұмысы барысында келтірілген текстер, кестелер, графиктер ұйым өміріндегі
Диплом жұмысының маңыздылығы әлемдік және отандық ғылымның қазіргі және
Мен, менеджментті қолда бар ресурстарды ұтымды қолдану арқылы ұйымның
Тіпті, білікті басқару саласының өзінде де менеджмент ұғымы түрліше
Менеджменттің міндетіне, басшылық етуіне жаңа нарықтарды игеруіне жұртышылықтың мұқтажын
І-Бөлім. Менеджмент ғылымын қалыптастыру және дамыту.
Қазақстанда менеджмент теориясы мен тәжірибесінің даму тарихы.
Менеджмент ғылым ретінде ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың
Алғаш рет ғылыми менеджмент мектебінің негізін қалаған америка инженері
Классик үлгідегі (әкімшілік) мектептің өкілдері Анри Файоль, Линдал Урвик
Бихевиористік (мінез-құлық) мектебі ХХ ғасырдың 20-шы жылдардың аяғы мен
Басқарушылық ойдың жаңа даму дәуірі (1950-1960) қазіргі сандық әдіс
ХХ ғасырдың 60-шы жылдарында менеджментте жаңа бағыт қалыптасты. Ол
Басқару теориясының “классикалық мектебі” мыналардың әсерінен қалыптасты: ұйымдар санының
Бихевиористік (міне-құлық) мектебі пайда болуы кәсіподақтың өсуі әсерімен түсіндіріледі,
“Басқару ғылыми” мектебінің дамуы корпорация, концерн, концерн-конгломераттар көлемі өсуі
“Ситуациялық тәсіл” мектебінің пайда болуы экономика мүмкіндіктерінің ұлғаюы әсерімен,
Басқарушылық ойлар жетістігін қолдану практикасында көптеген елдерде басқару моделінің
Қазақстанның басқару ойлары тарихының тамырлары ғасырлар қойнауынан бастау алады.
Х-ХІІ ғасырларда басқару саласындағы алғашқы ойшылардың бірі Әбу- Насыр
Тауке хан (1680-1715) әмірлік құрған дәуірде неғұрлым прогрессивті мемлекет
Мемлекеттік басқару саласындағы кезекті идиеолог және қайта құрушы Әбілхайыр
ХVІІІ ғасырдың ортасында экономикалық саясат пен мемлекеттік басқару жүйесінің
ХІХ ғасырда Қазақстанның көрнекті мемлекет қайраткерлерінің арасында ғалым-ағартушы Ш.Уәлиханов
ХХ ғасыр мемлекеттік басқару саласындағы қазақ зиялылары өкілдерінің шоғырымен
Қазіргі заманғы менеджменттің қалыптасу тарихы мен дамуын ХХ ғасырдың
Қазақстан экономикасын мемлекеттік басқарудың дамуына көрнекті ғалым, қоғамдық және
ХХ ғасырдың 90-шы жылдары Қазақстан экономикасындағы басқару ситуациясы айтарлықтай
Қазақстанның Бүкілдүниежүзілік Сауда Ұйымына ену қарсаңында біз басқару шешімдері
а) халық берген биліктің қызығына түспей, оған иелік ете
ә) өзін үшін пайданы көздемей, өзің қызмет ететін қоғамның
б) “мемлекеттік қызметкер қалай тұрып жатырсың?” деген сұрақтан қорықпай
в) адамдардың сенімін жоғалтпайтындай етіп басқару керек.
г) лауазымға істі кәсіби түрде жүргізе алатындарды ұсыну керек.
Қазіргі жағдайда біздің еліміздің тұрақты дамуының басымды бағыты Қазақстан
Қазақстанда менеджмент пәні бойынша алғашқы қазақша оқулық профессор К.ғ.
Қазақстанда кадр менеджментінің мәселелерін алғаш рет қарағандылық ғалым Каренов
Осылайша қазақстандық менеджменттің теориялық сонымен қатар қолданбалы аспектілері зерттелініп
Менеджменттің ғылым ретіндегі құрылымы.
1.2.Менеджменттің мәні, әдістері және қызметтері.
Қазақстан экономикасының нарықтық қатынастарға өтуіне байланысты біздің сөздік қорымызға
“Менеджмент” ағылшын сөзі, оның түп төркіні гректің “Манус”, яғни
Ағылшын тіліндегі Оксфордт сөздігінде бұл ұғымға мынадай түсінік беріледі:
а) адамдармен қарым-қатынас жасау әдісі, үлгісі;
ә) билік және басқару өнері;
б) шеберліктің ерекше түрі және әкімшілік дағды;
в) басқару органы, әкімшілік бөлігі
“Менеджмент негіздері” курсы бойынша студенттерге арналған американдық оқулықта
“Менеджмент –бұл ұйым мақсаттарына жету үшін адамның материалдық және
Профессор И.Н. Герчикова менеджментті нарық жағдайындағы фирманың кез-келген шаруашылық
Беларусь ғалымы Н.И. Кабушкиннің ойынша менеджмент-бұл адамның еңбегін, мінез-құлық
Ф.М.Русинов пен М.Л. Разу менеджментті ұйымның шаруашылық өміріндегі ұтымды
Э.А. Уткин “Курс менеджмент” еңбегінде менеджментті былайша түсіндіреді:
А.А. Радугиннің менеджмент түсінігінің неғұрлым қысқаша сипаттамасын қолданылады. Оның
Менеджмент –бұл өндірісті басқару, меңгеру және ұйымдастыру, өндірістің тиімділігін
Менеджмент саласындағы маман Веснин В.Р. басқару және менеджмент деген
Біздің ойымызша, бір анықтама екінші бір анықтаманы дамытады, өйткені
Басқарудың жалпы және нақты қызметтері
Біз, менеджментті қолда бар ресурстарды ұтымды қолдану арқылы ұйымның
Тіпті, білікті басқару саласының өзінде де менеджмент ұғымы түрліше
П. Друкердің түсіндіруінше, жоғарыда аталған элементтері бола тұрса да,
Менеджмент ұғымына Э.Петерсон мен Э.Плоумен кеңірек түсінік берді. Бұлар
Басқарудың осындай жалпы қағидасы адамдар тобының алуан түріне түрліше
1. Үкімет. Менеджмент ұғымы үкімет қызметіне қолданылғанымен, Петорсонмен Плоуменнің
2. Мемлекеттік менеджмент. Көп мемлекеттік мекемелерді ұйымдастыру және сондағы
3. Әскери менеджмент. Мемлекеттік менеджменттің ерекше түрі. Қарулы күштерді
4. Құрама одақтық (ассоциациялық) немесе клубтық менеджмент. Мемлекеттік мекемелер
5. Бизнес – менеджмент. Үкіметтіктен және мемлекеттіктен өзгеше келетін
6. Мемлекеттік меншіктегі менеджмент. Бизнес – менеджментті арнайы түрі.
Петерсон мен Плоумен былай атап көрсетеді: Менеджменттегі мұндай өзгешіліктерін
Осы аталғандар менеджментті жеке адамдар арасындағы психологиялық қарым-қатынасқа тәуелді
Менеджментке алуан түрде түсінік бергенімен, классиктердің бұл жөніндегі тұжырымдары
Көрнекті америка экономисі В.В. Леонтьевтің анықтамасы бойынша: “Менеджмент-бұл өнім,
Қазіргі кездегі менеджмент жоспарлау қызметі мазмұнының өзгеруімен байланысы фактілерді
Вольфганг Хайер өзінің “Еуропада бизнес қалай жасалады” кітабында былай
Сонымен, менеджменттің бастапқы ұғымы-бұл басшылық.
Іскер кәсіпорындар тек өз органдары, яғни басшылары, немесе менеджмент
Жеке кәсіпорынның, өзінің құқықтық нышандарына қарамастан, басшылығы болуы тиіс.
“Менеджмент” ұғымының анықтамасына сүйенетін болсақ, онда менеджмент дегеніміз қазіргі
Менеджменттегі басты нәрсе –кәсіпорын мүддесіне жауап беретін мақсаттар қою
Кәсіпорын ең сапалы, әрі бағасы біршама арзан тауарларды шығара
Кәсіпорын –ең алдымен адамдар. Осындан келіп бұл терминнің үшінші
Кәсіпорындардағы адамдар өндірістік процестің маңызды элементі болып саналады. Жаңа
Ал өз ісін жетік білетін қызметкерлерді іздеп табу анағұрлым
Менеджменттің міндетіне, басшылық етуіне жаңа нарықтарды игеруіне жұртышылықтың мұқтажын
Сонымен, менеджменттің екі ұғымы бар:
Біріншіден, менеджмент-бұл басқару, басшылық ету органы
Екіншіден, менеджмент –бұл адамдарды басқару(әрекеті)
Менеджментті зерттей отырып, оның атқаратын қызметтерін және әдістерін игеру
Менеджмент төмендегідей қызметтердің атқарылуын қарастырады:
кәсіпорын жұмысын жоспарлау және болжау. Басқару стратегиясын, бағдарлама іс-әрекетін
ранг дәрежесіне байланыссыз барлық жұмыскерлердің орындауға, жүзеге асыруға тиісті
басшы мен оның қарамағындағылардың істерін үйлестіру. Өзінің және басқалардың
алдағы мақсаттарды қамтамасыз ету үшін ұйымның жұмысын бақылау.
Менеджмент әдістері- бұл ұйымның тиімді дамуын қамтамасыз ету мақсатында
Ғылыми басқарудың дәстүрлі емес жүйесінде төмендегідей әдістер қолданылып, олар
Біріншіден, ойын теориясы тәсілі қолданылады. Бұл тәсіл қайбір істің
Екіншіден, имитациялық модельдендіру тәсілі. Бұл кезде арнайы құрылымдар пайдаланылады.
Үшіншіден, “бұтақты ағаш тәрізді шешімдер” тәсіл қолданылады.
Бұл тәсілде мәселені схема түрінде және баламаларды көзбен шолып
Төртіншіден, баламаны және оның ықпалдығын айқындау үшін болжау тәсілін
Менеджмент құрылымы жағынан төмендегідей түрлерге жіктеледі; өндірістік менеджмент, кадр
Басқару міндеттерінің күрделілігі мен сипатына байланысты кәсіпорын менеджменті бірнеше
менеджменттің жоғары деңгей (топ management) кәсіпорынның мақсатын, стратегиясын және
Жоғарғы деңгейді әдетте “жалпы” менеджмент деп есептейді. Себебі,
менеджменттің орташа (midle management) деңгейі кәсіпорынның
функционалды қызметін басқаруға арналған. Сондықтан да ол “функционалды” менеджмент
Менеджменттің төменгі деңгейіне (lover management) алғашқы
буындағы жетекшілерді жатқызады. Олар кәсіпорын қызметкерлерінің жұмысын тікелей ұйымдастыруды
Қазіргі менеджмент олардың дәстүрлі, жүйелі және жағдайлық тұрғысын ескере
Менеджер және оның іс-әрекетінің бағыты
К.Маркс өзінің “Капитал”деген еңбегінде былай деп жазады: капиталист өзінің
Өндірісті басқару үшін жалдамалы қызметшілерді пайлалану, әрине капиталистік таптық
Менеджерлер деп аталатын басқарушы топтардың өкілдері барлық фирмаларда жұмыс
Қазіргі мемлекеттік –монополистік капитализм жағдайында экономикалық және ұйымдық басқару
АҚШ-та 1990 –шы жылы 40 жұмысшыға бір зауыт басқарма
Қазіргі өнеркәсіп корпорациясында басқару қызметкерлерін үш топқа бөлуге болады.
Топ менеджмент – басқарудың жоғарғы буыны. Жыл сайынғы анықтамалық
Мидле менеджмент- өндіріс бөлімшелері мен функциялық қызметтің ортаңғы меңгерушісі
Ловер менеджмент – басқарудың төменгі буыны, төменгі басшылар –цех
“Босс” және “менеджер” ұғымдарын бірдей деуге болмайды, меншік иесі
Менеджер деген кім?
Менеджменттің ешбір жүйесі менеджерсіз қызмет ете алмайды.
Ағылшын “to manage”деген сөзінен шыққан және басқарушы, меңгерушісі,
Менеджер деген сөздің өзі бізге ағылшын тілінен келген: бір
Менеджер – ең кең тараған кәсіптің бірі. Бұл –басқарумен,
Әр елде менеджерге түрліше анықтама береді. Мәселен, американдықтардың түсінігінше,
Еуропалықтардың түснігінше, менеджер қазіргі тәсілдерді басшылыққа ала отырып, нақты
“Менеджер- бұл жауынгер, оның үрейленуге және қателесуге қақысы жоқ,
Менеджер табиғатына П.Друкер сипаттама берді. Оның пікірінше, менеджер арнайы
Менеджердің бірінші міндетіне-қолда бар ресурстармен “нағыз тұтас” өндірістік
“Өндірістік бірлікті” құру міндетін шешу үшін менеджерге бүкіл әлсіз
Менеджердің екінші міндетіне –кез келген шешімді қабылдап, іс-әрекетіне кіріскенде
Біріншіден, менеджер іскер кәсіпорынның мақсатын орындайды, сол мақсатын орындау
Екіншіден, менеджер-ұйымдастырушы. Ол жұмыстарды жүйелеп бөледі, қажетті ұйымдық құрылымды
Үшіншіден, менеджер көтермелеу шараларын қамтамасыз етіп, адамдармен тығыз байланыс
Төртіншіден, менеджер ұйымның іс-әрекетін талдауды, нормалауды белгілейді, кәсіпорында жұмыс
Бесіншіден, менеджер адамдардың қызмет жағынан кемелденіп, жоғарылауын қамтамасыз етеді.
Әрбір менеджер –деп тұжырымдайды Друкер, -өзіне есеп берсін, мейлі
Менеджер алдында тұрған барлық проблемаларды біле бермейді, сондықтан да
Менеджерлік шеберліктің маңызды жайттарының бірі – келіссөз жүргізе білуі-
Гринхалдың пікірінше, келіссөзді ойдағыдай жүргізе білу шеберлігі төрт кезеңнен
өз ұйымының мұқтажы мен өз қызметкерлерінің мүддесі үшін
немесе өзінің келісім жасайтын адамдар арасында тепе-теңдік қарым-қатынас орнату
өзің келісім жүргізетін жақты ұнататындығынды, оның пікірлерін
ескеретіндігінді білдіру
келісім кезінде қайшылық туа қалған жағдайда айқын позиция ұста.
Мұндайда “Мен бұға келісе алмаймын”, деп айтуды үйрен және
өзіңізбен әңгімелесіп отырған адамның басқа мәдени дәстүрде
тәрбиленуі мүмкін екендігін ұмытуға болмайды. Проблеманы шешудің американдық жолы-бірден
Хейстің пікірінше, менеджердің тікелей міндеті – жұмысшыларды эксперимент жүргізе
О.С. Виханский мен а.И. Наумовтың айтуынша менеджерлер басқа адамдардың
“Менеджмент” кітабының авторы И.н. Герчикова менеджердің келесідей анықтамасын береді.
Сонымен, менеджер –бұл нарықтық бәсеке жағдайындағы фирма алдында тұрған
Қандайда бір фирма болмасын жұмысына кірісетін жаңа менеджерге
Жұмыс барысында менеджер өз ұжымындағы ресми емес басшыны табуға
Нарық жағдайында менеджер нартәуекелділікке бел бууы және оны басқара
Менеджердің осындай кең спектрлі қызметті қолдануы оның басқаруда жоғарғы
1.3 Әлемнің дамыған елдерінде менеджмент ғылымының ерекшеліктері.
АҚШ-тағы менеджмент ерекшеліктері.
Өндіріс пен капиталдың шоғырлануының күшейуі,монополистік топтар арасындағы бәсеке күресінің
Сол себепті АҚШ-та өндірістік қызметтің ұйымдық нышандарын мемлекеттік монополистік
Орталықтан басшылық етуден гөрі,пайда табатын орталықтардың,бөлімдер мен кәсіпорындардың құқықтары
Дракер “федералдық принцип” деген ұғымды енгізді,мұндай орталықтандыру өнеркәсіптегі ірі
Дракердің ойынша “федералдық принципті”бірте-бірте қолдану мынаған негізделген:жоғарғы басшы кәсіпорынның
Друкердің пікірінше ұйымдастырудың федералдық принципі:
1.жоғары басшының өзінің тікелей қызметімен шұғылдануына мүмкіндік береді;
2.жергілікті жердегі жоғарғы басшының қызметін және оның проблемаларын түсінуге,
3.еңбек өнімділігін әділ бағалауға қолайлы жағдай жасайды;
4.сабақтас проблемаларды шешіп, кең профильді басшыларды құруға және оларға
Корпорациялық басқарудың біршама шағын органдарына ірі инвестицияға байланысты дамытудың
Қәзіргі Жапониядағы басқаруды американдық менеджеризм мен жапондық традиционализмнің қоспасы
Қазіргі кезде басқару саласындағы жапондық тәжірибеге американдықтар көбірек көңіл
Жапонияда істі,өндірісті және басқаруды ұйымдастырудың жоғары денгейі кімді
Жапон экономикасының жетістігі басқарудағы әлеуметтік кәсіптік саланың қызметіне негізделген.
Тұтастай алғанда экономикалық стратегия төрт негізге негізге сүйенеді:
экономикалық ресурстарды жинау және консервілеу;
елдің бәсекелесу қабілеттілігін жоғары денгейде ұстау;
адамдарды ғылыми-техникалық прогрестің талаптарына бейімделетіндей етіп баулу;
ғылыми зерттеулер мен ізденістерді интенсивтердіру.
Жапондықтарда әлемдік және ұлтық тәжірибе элементтерінің ең тиімдісі жинақталған.Американдық
Жапондық менеджмент ерекшеліктері қызметшілерді басқару.
Жапонияда қызметшілерді басқару нақтылы, көбінесе дәстүрлі тәсілдермен жүзеге асырылады.
Жапрон кәсіпорындарында жұмысшы тобында 4-6,кейде одан көп жұмысшы істейді.Ең
Жапон кәсіпорындарында әрбір жас менеджерге қамқоршы,яғни американдық мамандардың айтуынша
Жапонияда шешім қабылдаудың елеулі ерекшелігі – келісу принципі.Еуропалықтардың
Жапон менеджменттеріне тән сипат фирманың корпоративтік рухы,мұның өзі өмірлік
“Корпоративтік рух” ұғымы ұйымдық идеал мен соның жолын
Біз американдық және жапондық менеджменттің ерекшеліктерін қарастырдық.Жоғарыда айтқандарды түйіндей
Жапондық және американдық басқару модельдерінің ерекшеліктері.
Жапондық модель Американдық модель
Басқару шешімі ұжымда бірауыздан қабылданады.
Ұжымдық жауапкершілік.
Басқарудық стандартсыз икемді құрылымы.
Басқаруды ұйымдастырудың бейресмилігі.
Жұмысты баяу бағалау және қызметінің жоғарылауы.
Басшының негізгі критериі –қарамағындағыларды дұрыс үйлестіру және бақылау білуі.
Топқа басшылық етуді ұйымдастыру.
Ұжымдағы үйлесімділікке және ұжымдағы нәтижеге жетуді басқаруды бағалау.
Қарамағындағылармен жеке бейресми қарым-қатынас.
Жасының үлкендігіне және жұмыс стажына қарап қызметін жоғарылату.
Әмбебап типтегі басшыларды даярлау.
Топ жұмысының көрсеткіші және қызмет стажы т.б. бойынша еңбек
Дербес жауапкершілік
Басқарудың қатаң ресми құрылымы
Басқару прцедурасының нақты ресмилігі
Басшының жекелей бақылауы
Басшының басты қасиеті профессионализм және инициатива
Жеке адамға басшылық етуді ұйымдастыру
Жеке нәтижелер бойынша басқаруды бағалау
Қарамағындағылармен ресми қарым-қатынас орнату
Жеке нәтижелеріне негізделген іскерлік мансабы
Тар мамандықтағы басшыларды даярлау
Жеке жетістіктері бойынша еңбек ақы төлеу.
ІІ-ТАРАУ. КӘСІПОРЫНДАРДАҒЫ МЕНЕДЖМЕНТТІ ТИІМДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ.
2.1. Тауарларды өңдіру мен қызметтерді басқаруды ұйымдастыру
Кез келген кәсіпорын экономикалық өнімдерді: тауарды немесе қызметтерді өндіру
Өндіріс ресурстарын үтымды пайдалану мен оның тиімді жүмыс істеуі
Кәсіпорындарды басқарудың негізгі мақсаты — өндірісті клмтамасыз ету жене
Жұмыс істеп тұру үшін кәсіпорын өндіріс құралдарын пайдалануға жөне
Басқарудың негізгі қызметтері мыналар:
кәсіпорынның даму болашағын болжай білу жөне алдағы максатты дұрыс
ресурстарды ескеріп, тауардар мен қызметтер өндіруді үнымдастыру;
кадрларды дүрыс іріктеу мен орналастыру;
қызметтерге бшіік жүргізу және эрекеттерді үйлестіру,
кәсіпорын жоспарларының орындалуын бақылау. Басқару шешімдерін қабылдау фирманы басқару
Бақылау негізінде басқару;
Жаңғарту (экстраполяция) негізінде басқару;
Мүлде жаңа стратегаялар әзірлеу негізінде басқару;
Жедел шешімдер қабылдау негізінде баскару. Бақылау негізінде басқару тиянақты
кәсіпорындарда пайдаланылады, бұл ретте негізінен фирманың және оның бөлімшелерінің
Жаңғырту (экстраполяция) негізінде баскару көсіпорынның бұрынғы даму беталысын {тенденциясын)
Мүлде жаңа стратегиялар әзірлеу кезінде басқару дамудың жаңа беталыстары
Жаңа стратегия өріден ойластырып (стратегиялык) дамудың: қаржы, өткізуді басқару,
Жедел шешімдер кабылдау негізінде басқару ойда болмаған, тосын жағдайлар
Фирманы тиімді басқарудың негізгі компоненттері мыналар болып табылады:
басқару құрылымы мен билік құрылымы;
басқарушылар мен қызметшілердің (персоналдың) біліктілігі;
фирманың өз ішіндегі қарым-катынастар мәдениеті;
басқарушылардың ұйымдастырушылық қабілеттері. Басқару моделі фирма мөлшеріне, өнім сипатына
бизнестің сыртқы ортасына тәуедді.
Басқарудың қазіргі жүйесі кдрапайым жөне икемді болуға тиіс. Басқару
білікті қызметкерлермен толықтырылған шағын бөлім-шелер;
баскару деңгейлерінің саны барынша аз болуы;
мамандардың топтасулары негізінде қүрылған құрылымдар;
тұтынушыға бағдарланған, бәсекеге қабілетті өнім шығаруды кдмтамасыз ету.
Ауыл шаруашылык, көсіпорындардагы басқарудың негізгі ұстанымдары мен басқару жүйесі.
Біріншіден, ауыл шаруашылығындағы өндірістік айналымдар (циклдер) мен олардың ұзақтығы
Екіншіден, казіргі уақытта ауыл шаруашылық еңбегінің кормен жарақтануының техникалық
Үшіншіден, бұл жалпы мемлекеттік ауқымда әрбір шаруашылықтағы жұмыстың аймақтық
Төртіншіден, басқару ерешелігі, сондай-ақ ауыл шаруашылық өндірісінің маусымдылығымен байланысты.
Бесіншіден, басқару әрбір шаруашылықта жеткілікті қорлар мен резервтерді, өндірістің
Ауыл шаруашылығында басқарудың сатылы, міндеттілік (функционалды) жөне аралас жұйесін
Басқарудың сатылы жүйесі - кезінде төменгі сатыдағы қызметкерлер жоғары
Басқарудың мұндай жүйесі кезінде қарама-қайшы өкімдерге жол берілмейді және
Осыған байланысты басқарудың міндеттілік жүйесі пайдаланылады, ол агрономиялық, зоотехникалық,
Сатылы жүйе де, міндеттілік жүйесі де іс жүзінде "таза"
Басқарудың бригадалык, түрпаты салыстырмалы түрде шағын және орта шаруашылықтарға,
Басқарудьщ бригадалық құрылымының басқа тұрпаттардан белгілі бір артықшылықтары бар:
Бригадалық тұрпаттағы ауылшаруашылық кәсіпорын басқарудың үлгі құрылымы
Ауылшаруашылық өндірісінің мамандандырылуы мен жоғырландыру үрдісінің дамуына байланысты баскарудың
Негізінде өндірісті үйымдастырудың салалық ұстанымы жатыр. Өсімдік шаруашылығының, мал
Жоғарыда аталып өткен кұрылымдармен кодтар, агроөнеркөсіп кәсіпорындары мен бірлестіктерін
Жер, материалдық жөне еңбек ресурстарға пайдалану тиімділігі жедел басқаруды
Жедел басқаруды жетілдіру жөніндегі ең ұтымды шаралардың бірі —
Агробизнес кәсіпорындарын басқару кұрылымы кәсіпорынньщ түріне және оның мөлшеріне
Ауыл шаруашылық тауар өндірушілеріне қызметтер көрсететін шағын көсіпорындарды баскдру
2.2. Кәсіпорынның қызметкерлерін баскару
Кәсіпорынды басқару жүйесінде үжымды басқарудың зор маңызы бар. Ұжымның
Егер ұжымды кұзырлылық деңгейі өзінің кұрамындағы диршң құзырлылық деңгейінен
Мұндай ұжымның жүмыс тиімділігі ресімді және бейресім басшылардың өзара
Егер тіпті ашық кақтығыстың немесе жасырьш "соғыстын" нәтижесінде бейресім
Алайда тіпті екі жетекшінің өзара әрекетінің басқада түрі бар
Сөйтіп, объективті түрде кез келген жұмыскер ұжым әрдайым өз
Ресімді түрде бірігу кезеңі — бұл жақында, әдетте жоғарыдан
"Жүмыс тобы" міндетін атқара бастағанда, өзін өзі реттеу заңына
Жоғары басшылық жетекші қызметтерге кадрлар іріктеген ксзде ең алдымен
Ең колайлы жағдай — іс жүзіндегі басшының ұжым жетекшісі
Жікке бөліну (немесе үжымдык, дарашылдык) кезеңі ұжым мүшелелері ортақ
Ұжым дамуының екінші кезеңі көбінесе ұйымның болашақ түрін анықтайды.
Сөйтіп, екінші кезеңдегі басшы әрекеті оның ықпалы мен өкімдерін
Екінші рет бірігу кезеңі қызметкерлердің көпшілігі жалпы топтық моральды
Ұжымдық дамудың осы кезеңі толық бекітілуден және топтық үрдістерді
Ұжымның (кемелденген үжымның) бірігіп ныгаю кезеңі деп өзінің өлеуметтік
Кемелденген ұжым тиімдірек жұмыс істейді деп жобаланады. Алайда бұл
Кемелденген ұжым өз басшысьша ақыл-оймен бағынуға да, оған топтасып
- ынталы жене дарынды қызметкерлер
- ұжымды кайта ұйымдастыру жөніндегі шараларды,
Ұйымның өртүрлі өмір айналымдарының проблемалары. Ұжымдардағы топтық үрдістерді ықшам
Әдетте ұйымның мынандай емір айналымдарын бөліп айпады: балауса кез,
Казакстанның жас нарыктык экономикасы жағдайларында ұйымның даму айналымдары мен
Ұйым дамуыньщ айналымдары ұйымның негізін қалаушы адамның немесе басқару
Дамыған сайын жетекші топ жұмыстың молайған тасқынына ие бола
Сөйтіп, баскару жуйесі елеулі езгерістерге ұшырайды. Бөлімшелердің неғұрлым дәл
Ұйымныц іс-әрекеті тұрактылығының өмір айналымы әркім оз орнын
Ұйымның жұмыс істеуінің барынша мол тиімділігіне қол жеткізу міндетін
Даму максаттарын алға қойған кезде ұйымда тіпті тұрақтылық кезеңінде
Ұйым "бүркемелеу үшін" немесе "қорғаушының ығысында" жүмыс істеп тұрған
Басшылықтың тиімділігінің өлшемі ретінде ол басқарған ұйымнын жұмыс істеу
Фирмадағы ахуал-жағдайга (атмосферага) және оныц тшмді жұмыс (ітеуге тікелей
Қатаң ситиль баскарудын әкімшілік әдістеріне балама көзқарастарды мойындамайтын, шешімдерді
Белгілі бір еркіндік пен шығармашылықты, тосын шемідер кабылдауды талап
Баскарудыц жұмсак стиль колданушы басшы қарамағындағыларға жұмыс бағытын таңдау,
Серіктес сипаттағы басшы, тапсырмаларды жалпы міндет кою немесе жалпы
Шешім кабылдау "төменнен жоғарыға" карай жүзеге асырылады, “әуелі төменгі
Серіктестік түрдегі басшылық шығармашылық ұжымдарда, сондай-ак басшының ұжымда
Жеке зат жұртқа таныту бағдарымен әрекеттенетін басшы 631 үшін
Сөйтіп, жеке өзін жұртқа танытуға бағдар ұстанған басшы кейде
Жалпы табыска қол жеткізуге багдар алган басшы жаңғыртуларды, өзін
оқиғалардың дамуындағы ортақ зандылықтарды аныктай білу, сондай-ак ұйым үшін
ұйымның жұмыс өтеуін талдау, әлсіз тұстарын анықтау мен оларды
жаңғыртушылық үрдісіне катысуға және жұмыс учаскесінде әркімніц жұмыс тиімділігін
Басқару тиімділігін арттыру үшін өзіне орынбасар іріктеп, таңдаған кезде
Мыкты басшы, әдеттегіше, көбірек белсене әрекет етеді және азырақ
Егер бірінші басшы - мінезі жұмсақ адам болса, аумаған
Қақтыгыстардыц пайда болу себептері, турлері мен оларды жөнге келтіру
Ұйымдағы қақтығыстардың себептері мыналар бола алады: ресурстардың шектеулілігі, өндірістік
Қақтығыстардың пайда болу себептері:
бірін-бірі ақырына дейін тыңдай білмеушілік;
баска адамның көз қарасын түсіруге деген ынта-ықластың, жоқтығы және
серіктестің бүкіл іс-қимылынан тек кана жекеше мағына көруге және
қарым-қатынаста тек күштеу әдістерін қолдануға ұмтылу;
қатынастар (коммуникатив) үрдісінің айрылып қалған және нышандық, (символдык,) тараптары
- өз қанағаттанбаушылығын өзін қоршаған адамдарға үйіп-төгу.
Қақтығыстардыц негізін төрт түрін ажыратады: жеке адам бойындағы ішкі
Жеке адам бойындагы ішкі қақтыгыс адамның өзіне койылган қарама-қайшы
Адамдар арасындағы қақтыгыстың себебі әдетте билік, дәреже-мансап пен ресурстар
Егер адам топтық тұрғы көзқарастан мүлдем ерекше тұрғы, көзқарастан
Әртурлі топтардың мұрат-мудделеріндегі айырмашылықтар топтар арасындағы қақтығыстың басталуына себеп
Қақтығысты жағдайлардың екі категориясы болады: күйретуші және құрастырушы қақтығыстар.
Күйретуші қақтығыста адамдар дәл проблема турасында айтуды ұмытьш, бір-бірінің
Құрастырушы қақтығыс кезінде қатысушылардьщ басты назары, бірін-бірі өзара басып-жаншуға
қалушылықтар, түсініспеушіліктер мен ұғыныспаушылықтар жоғалады, мұның өз, сөз жоқ,
Қактығыстарды шешу үшін әдетте қақтыгысты жағдайларда белгілі бес
Тайталасу мен кысым көрсетушілік талаптар объективті тұрғыдан дұрыс және
Ынтымақтастық екі жактың да мақсаттарына қол жеткізу үшін өзара
Егер тараптардыц біреуі қабыл алынбауы мүмкін талаптар кояр болса,
Тараптардың біреуі екіншісінен күнілгері күшті болатын, тең, емес қақтығыста
Егер уақытты ұту, тараптарға тыныштануға мұрша беру, келш түскен
Жоғарыда баяндалған тактикаларды дұрыс қолдану нәтижесінде қақтыгысты шешуді оң
Керісінше, сәтсіз жүргізілген іс қақтығыстардың теріс салдары байқалады. Олар
Сөйтіп, кез келген қақтығыста мыналар болады:
қақтығыстың объективті және субъективті себептері;
қақтығысты жағдайлардың объективті және субъективті шарттары;
қақтығыстың қарекет қозғалыс параметрлері;
тараптар қолданатын қатынастық тактикалар және қақтығысқа басқарушы ықпалдарды жүзеге
қақтығыстың ықтимал салдары.
2.3. Кәсіпорынның өндірістік қызметін ұйымдастыру.
Кәсіпорынның құрылымын бөлу өнімдерді дайындау процесінде және жұмысшылардың қызмет
Кәсіпорынның жалпы құрылымы:
өндірістік (ғимарат, құрылыс);
өндірістік емес (қойма, асхана, мәдениет сарайлары, клуптар, стадион, балабақша)
Өндірістің алғашқы нысаны жұмыс орны болып табылады. Бұл өндіріс
Жұмыс орнының топтары аяқталып біткен өндірістік процесте, өнім бөлігін
Ең алғашында бірнеше операция қатар орындалады, одан кейін бір
Бірнеше учаскеден цех құралады.
Кешенді құрылымға цехтың барлық түрлері кіреді. Мұнымен кәсіпорын зауыт
Кәсіпорынның негізгі капитал салымдары бойынша:
-ең оңтайлы бөлу межелерін негіздеу;
-цехтарды бөлімшелерді және жұмыс орындарын мамандандырудың деңгейін арттыру;
-цехтардың қуаттылығына қарай сәйкестілігін қамтамасыз ету;
-кәсіпорынның жер, құрылыс объектілерінің коэффиценттерін есептеу;
-капитал салымдарының құрылымын бағалау жұмыстары жүзеге асырылыды.
Кәсіпорын құрылымына әсер ететін факторлар:
-өнім өндірудің күрделілігі;
-кәсіпорын өлшемі;
-өндіріс процесінің сипаттары мен ерекшеліктері;
-өндірісті механикаландыру мен автоматтандыру деңгейі;
-орналасқан жері.
Кәсіпорынның оңтайлы құрылымын жүзеге асыру өндірісті қайта құру, оны
Кәсіпорынның негізгі бөліктері технологиялық процесс бағыты бойынша:
қоймалық;
қызмет көрсету шаруашылықтары болып бөлінеді.
Бұл тасымалдау ұзақтылығын және жүк айналымы көлемін қысқартуға тікелей
Кәсіпорынның оңтайлы құрылымының басты шарты – кәсіпорында еңбек келісімдерін
Өндірістік процес.
Кез – келген кәсіпорынның алғашқы қалыптасуы өндірістік процестен басталады.
Кәсіпорындағы өндіріс процесі дегеніміз шикізатты өңдеп, тұтынуға дайын өнім
Өндірістік процес өнім шығарудың сипаты мен ауқымына қарай:
жай;
күрделі болып бөлінеді.
Өндірістік процестің күрделілігі – кәсіпорынның түрлі бөлімдер мен цехтарының,
Өндірістік процестер екіге бөлінеді:
-еңбек заттарының нысандары мен сапаларын өзгертетін процестерді технологиялық процесс
-еңбек заттары нысандары өзгермейтін процестерді технологиялық емес процестер деп
Өндірістік процестің нәтижелігі өнім түрлеріне қарай.
-негізгі;
-көмекші;
-қызмет көрсетуші (оның ішінде: әлеуметтік, тұрмыстық, мәдени);
-басқару болып бөлінеді.
Негізгі процес технологиялық процес болып табылады, яғни бұйымдардың шамасы,
Технологиялық операция технологиялық қуаттардың жетілуіне қарай:
қолмен атқарылатын операция;
машина - қолмен;
машиналық;
автоматты;
аппаратты болып бөлінеді.
Негізгі операциялардың жиынтығы негізгі технологиялық процесс деп аталыды. Технологиялық
Көмекші процесс кәсіпорынның ішкі жүйесінде пайдаланылатын өнімді дайындау мен
Қызмет көрсету процесі. Жұмыс нәтижесі ретінде белгілі бір өнім
тасымылдау;
қоймалық операциялар;
технодогиялық бақылау.
Басқару процесі - өндіріс барысындағы пайда болған үйлесімділік бағыттарды
Белгілі бір деңгейдегі негізгі процестердің дер кезінде және сапалы
Өндірістік процестерді ұйымдастырудың тиімділігі мынадай принциптерді басшылыққа алады:
-жеклеген цехтарды белгілі бір өнім түрлерін өндіруге мамандандыру; мамандандыруды
-үйлесімділік. Бұл принцип кәсіпорынның ішкі бөлімдерінің бірдей екнін білдіреді;
-қатар даму - өндірістік процнстердің кәсіпорынның жеклеген құрылымларында қосарласа
-аралас даму принципі – бұйымның өндірістік процестен өту кезеңдері,
-үздіксіздік принципі. Бұған мысал ретінде толасыз өндірісті алуға болады;
-ырғақтылық – технологиялық операциялардың бір қалыпты ырғақпен қайталанып отыруы;
-автоматтандыру принципі - өндіріс процесін әлемдік деңгейде автоматтандыру. [5,
Өндірістік цикл
Өндірістік цикл өнім өндіруге жұмсалған уақыттың ұзақтылығымен және оның
Өндірістік цикл ұзақтығы дегеніміз өндірістік процесте белгілі бір бұйымды
Өндірістік цикл:
жұмыс уақты;
табиғи уақыт;
жұмыстағы үзіліс болып бөлінеді.
1.Жұмыс уақты – еңбек заттарына тікелей әсер ететін, сонымен
-негізгі процестерді атқаруға;
-көмекші, яғни цех аралық және цех ішінде түрлі жұмыстарды
Т жұмыс = Т негізгі + Т көмекші
Т жұмыс - жұмыс уақты;
Т негізгі - негізгі уақыт;
Т көмекші – көмекші уақыт.
Табиғи процестер уақты еңбек заттарының еңбек жұмсалмай – ақ
Табиғи процестардың ауысып тұруы:
өнім өндіруде;
технологияны жетілдіруде;
өндірістік цикл ұзықтылығын қысқартуда едеуді аөл атқарады.
Жұмыстағы үзіліс – еңбек заттарын өңдеу процесіндегі қажетті үзіліс.
Бұлар:
демалыстар ;
мереке күндері;
түскі үзіліс;
демалыс алу;
шикізаттарды күту.
Сонымен өндірістік цикл жұмыс уақты, табиғи уақыт және жұмыстағы
Тц =Т жұмыс + Т табиғи Т үзіліс
Тц - өндірістік цикл уақыты;
Т жұмыс – жұмыс уақыты;
Т табиғи – табиғи уақыт;
Т үзіліс - үзіліс уақыты.
Өндірістік цикл ұзақтығы:
қолданылып жүрген техника мен технологияға,
өндірісті және еңбекті дұрыс ұйымдастыруға,
өндірілетін өнім көлеміне,
аяқталмаған өндіріс шамасына,
кәсіпорын жұмыстарының басқа да экономикалық көрсеткіштеріне әсер етеді.
Олай болса, өндірістік циклдің ұзақтылығын қысқартудың қандай жолдары бар?
Олар мыналар:
-өндірістік процесті кешенді механикаландыру мен автоматтандыру, өндірістің толассыз жұмыс
-Шығарылатын өнімдер конструкциясы және өндірісті ұйымдастыруды жетілдіру;
-Технологиялық бақылауға озық әдістерді енгізу және оны технологиялық операциялардың
-Жұмыс орындарын ауыстыруға байланысты еңбек заттарын ауыстыруға кететін уақытты
-Көмекші операцияларды орынлауда, ішкі кезек аралығындағы үзілістерді пайдалану. [5,
Өндіріс типтері.
Қазіргі кезде өндірістің мына типтері кең тараған:
жаппай;
сериялық;
жеке – дара;
аралас өндірістер.
Өндіріс типтері әдете жұмыс орнын мамандандыру коэффиценттерімен немесе сериялық
R x n
Кс=---------------
P
Кс – сериялық коэффицент;
P - жұмыс орнының саны;
R - әр бөлшекті дайындау арқылы орындалған орташа
n– жұмыс орнының топтарында өңделетін аталған бөлшектер саны.
Бұл коэффиценттің мөлшері өнеркәіп кәсіпорындарының көпшілігінде, мәселен:
жаппай өндіріс бойынша 1-ден 3-ке дейін,
ірі сериялықта – 4-10,
орта сериялықта – 20 және одан жоғары құрайды.
Жеке – дара өндіріс типінде өнім түрі мен көлемінің
Жек – дара өндіріс типінің айрықша ерекшеліктері:
-цехтардың, учаске мен жұмыс орындарының технологияық жағынан мамандандыру деңгейінің
-әмбебап жабдықарды пайдалану және оларды бір типті топтарға орналастыру;
-қолмен атқарылатын жұмыстар үлес салмағының көптігі және өндірістік циклдің
-жұсышылардың жоғары біліктілігі.
Жеке – дара өндіріс типінің өнімдеріне қатыстылар:
бірегей станоктар;
темірді жұқарту станоктары;
автоматты реакторлар;
қуатты электр машиналары,
құрылыс объектілерінің көпшілігі жатады.
Сериялық өндірістер:
аз сериялы;
орта сериялы;
көп сериялы болып бөлінеді.
Сериялық өндіріс типі дүркін – дүркін біркелкі партия (серия)
Мұның жеке – дара өндірістен ерекшелігі: өнімнің белгілі бір
Жаппай өндіріске тән сипат: үнемі бір – екі операцияны
Жаппай өндіріс типінің негізгі белгісі – шығарылуы ұзақ мерзімге
Жаппай өндірісте мамандандыруды тереңдету өнімнің өзіндік құнын төмендететін өнім
Сонымен қатар жаппай және ірі сериялық өндірістерде кемшіліктерде жоқ
-өндірістің нақты тұтынушы сұранымына емес, негізінен орташа станлартқа бейімділігі;
-қолда бар арнайы жабдықтарды қайта құрудағы қиындықтардың техникадағы өзгерістерді
Жаппай өндірістің осал жақтарын жою үшін дайын өнімнен коаплектелетін
Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясынының
№
рет саны Іс-шаралар атауы Аяқталу нысаны Орындалуына жауаптылар
млн. теңге Қаржыландыру көздері
1 2 3 4 5 6 7
1. Мақтарал ауылдық окугіне қарасты аумағы 16 гектар жерге
2. Жетісай қаласында мақта майын өңдейтін зауыттың құрылысы 2009
3. Атакент кентінде ұрықтық шит дайындау зауытын салу. 2010
4. Жетісай қаласында бақша өнімдерін консервілеу цехы 2008 жыл
5. Асықата кентінде азот тыңайтқыштарын биологиялық жолмен алу 2009
6. Мырзакент кентінде биолабороториялық жолмен этномофага өсіру 2010 жыл
7. Абай ауылдық округінде жаңа жүзім сорттарын өсіру арқылы
Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясынының
№ рет саны Кәсіпорынның атауы Іске қосылатын уақыты Өндірілетін
өндірілетін өнімнің ақшалай түрі мың. теңге. өндірілетін өнімнің нақты
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1. “Азықтүлік келісім-шарт корпорациясы” салған мақта тазалау зауыты 2007
2. Жетісай қаласында бақша өнімдерін консервлеу цехы 2007 жылдың
Мақтарал ауданы бойынша инвестициялық жобалары
№ Жобаның атауы
(шығаратын өнімінің түрі) Өтініш беруші компания Жалпы өнім көлемі
1 2 3 4 5 6 7 8
1. “Азықтүлік келісім-шарт корпорациясы” салған мақта тазалау зауыты “Азық
2. Жетісай қаласында мақта майын өңдейтін зауыттың құрылысы “Азық
3. Атакент кентінде ұрықтық шит дайындау зауытын салу. “Азық
4. Жетісай қаласында бақша өнімдерін консервілеу цехы Жеке кәсіпкер
5. Асықата кентінде азот тыңайтқыштарын биологиялық жолмен алу Жеке
6. Мырзакент кентінде биолабораториялық жолмен этномофага өсіру Жеке кәсіпкер
7. Абай ауылдық округінде жаңа жүзім сорттарын өсіру арқылы
Қорытынды.
Басқарушылық ойлар жетістігін қолдану тәжірибесінде көптеген елдерде басқару моделінің
Қазақстанның басқару ойлары тарихының тамырлары ғасырлар қойнауынан бастау алады.
Менеджментті дамыту барысында америка құрама штаттарының ұстанған бағыты
Өндіріс ресурстарын үтымды пайдалану мен оның тиімді жүмыс істеуі
Кәсіпорындарды басқарудың негізгі мақсаты — өндірісті камтамасыз ету жене
Жұмыс істеп тұру үшін кәсіпорын өндіріс құралдарын пайдалануға жөне
Қазақстанның Бүкілдүниежүзілік Сауда Ұйымына ену қарсаңында біз басқару шешімдері
Қазақстан Республикасының Прездентінің 2007 жылғы жолдауында
қазақстанды жан-жақты жаңартудың Жаңа кезеңіндегі басты басымдықтары ретінде ішкі
делелдеп-дәйектеуге қажеттілігі.
Басқару тиімділігін арттыру үшін өзіне орынбасар іріктеп, таңдаған кезде
Мыкты басшы, әдеттегіше, көбірек белсене әрекет етеді және азырақ
Ұйымдағы қақтығыстардың себептері мыналар бола алады: ресурстардың шектеулілігі, өндірістік
Ж‰ргізілген зеттеулер бойынша кәсіпорындағы менеджментті тиімді ұйымдастыруда
Мемлекеттік басқару саласын дамыту;
Қазақстанның далалық аудандарының ауқымды территориясында жергілікті өзін-өзі басқару
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін өсіру және т.б.
Қазақстанның Бүкілдүниежүзілік Сауда Ұйымына ену барысында отандық кәсіпорыдардың басқару
Пайдаланылған әдебиеттер.
Кєсіпорын экономикасы жєне кєсіпкерлік . А. ‡мбеталиев. Ѓ. Керімбек.Алматы
Кєсіпорын экономикасы . А. Ќ. Мейірбеков. Ќ. Є. Єлімбеков.
” Алматы”2004ж.
ЌР Азаматтыќ кодексі. – Алматы,1994.
Менеджмент. А.Б. Рахымбаев. Б.О. Сабатаева. А.Қ. Белгібеав. Алматы 2006ж.
Агробизнесті ұйымдастыру. С.Әбділдин. Алматы 2000 ж.
Қалдыбеков О., Теміров. Нарықтық экономикалық анықтамалығы – Алматы: “
Салыќ жєне бюджетке тµленетін басќа да міндетті тµлемдер туралы
(салыќ кодексі).- Алматы: Жеті жарѓы, 2001.
Менеджмент. К. Бердалиев. Алматы 2005ж.
Менеджмент негіздері. Ахметов К.Ғ. Сағындықов Е.Н. Байжомартов Ү.С. Жүнісов
Бовыкин В. Новый менеджмент. Упровление предприятиями. – М: “экономика”
ЌРЗ “Инвестициялар туралы”, Егемен Ќазаќстан,2003,11 ќањтар.
ЌРЗ “Инновациялыќќызмет туралы”, Егемен Ќазаќстан,2002, 9 шілде.
ЌР Мемлекеттік сатып алу туралы зањы ,Зањ газеті ,
ЌРЗ “Акционерлік ќоѓамдар туралы”, Егемен Ќазаќстан ,1998, 23 шілде.
ЌРЗ “Ќазаќстан Республикасыдаѓы ењбек туралы” зањы 2002 ж.
Грузинов В. П Экономика предприятия. – М: Банки ибиржи,
Зайцев Н.Л. Экономика промышленного предприятия. –М: ИНФРА- М-1999
Экономика предприятия : Учебник для вузов Под ред.
Экономика предприятия : Учебник Ф. К. Беа, Э. Дихала,
С. Раќымжан±лы . Экономика, ќаржы – несие, салыќ- кеден
“БЕКІТЕМІН”
“Экономика” кафедрасыныњ
мењгерушісі _____________
“Экономика” мамандыѓы бойынша оќитын күндізгі бµлімініњ
4- (бітіруші) курстыњ студенті _ Озғанбаев Герат
(аты-жµні)
диплом ж±мысыныњ тақырыбы: “Кәсіпорындағы менеджментті тиімді ұйымдастыру жолдары.”.
ЖОСПАРЫ
Кіріспе
1-Тарау. Менеджмент ғылымын қалыптастыру және дамыту.
1.1.Қазақстанда менеджмент теориясы мен тәжірибесінің даму тарихы.
1.2.Менеджменттің мәні, әдістері және қызметтері.
1.3.Әлемнің дамыған елдерінде менеджмент ғылымының ерекшеліктері.
2.Тарау. Кәсіпорындарда менеджментті тиімді ұйымдастыру.
2.1. Тауарларды өндіру мен қызметтерді басқаруды ұйымдастыру.
2.2. Кәсіпорынның қызметкерлерін басқару.
2.3. Кәсіпорынның өндірістік қызметін ұйымдастыру.
Ќорытынды
Пайдаланѓан єдебиеттер
Ќосымшалар
Студенттіњ ќолы ___________
Ѓылыми жетекшініњ ќолы __________
Жазылѓан уаќыты _______________
(к‰ні, айы, жылы)
43
Кәсіпорын жетекшісі
Малшы-менеджер (зоотехник)
Егінші-менеджер (агроном)
Кеңсе менеджері
(секретарь)
Мал шаруашылығы бригадасы (ферма)
Егіншілік бригадасы
Есеп, қаржы, серіктестермен байланыс
Басқару ісі
Басқару ісі
Басқару экономикасы
Социология және басқару психологиясы
Басқарудағы ұйымдастыру
Биресми басқару
Ғылыми басқару
Ресми басқару
Басқару өнері
Менеджмент ғылым ретінде
Басқару жүйесі
Басқару механизмі
Басқару процесі
Басқаруды жіктеу
Басқаруды интеграциялау
Басқарудың дамуы
Менеджменттің жалпы қызметтері
Жоспарлау – бұл басқару процесінің бір кезеңі.Бұл кезеңде іс
Ұйымдастыру – бұл ұйымның құрылымын қалыптастыру кезеңі,сонымен бірге оның
Мотивация – бұл іс әрекет,қызмет,оның мақсаты ұжым мүшелерінің жұмысын
Бақылау – бұл басқару қызметі,оның негізгі мақсаты жұмыс,еңбек нәтижесінің
Елтану курсынан дәрістер
Фирма қызметтерін ұйымдастыру қызметтері
Кәсіпорынның өндірістік қуаты
Ислам экономикасының негізін және ерекшеліктерін зерттеу
Дағдарыс жағдайында мемлекеттік реттеу
Қазақстан экономикасын жобалау әдістерін жетілдіру жолдары
Қоғам дамуындағы табиғат ресурстарының рөлі. Табиғат ресурстарын сұрыптау
Табиғатты пайдалану экономикасы туралы ақпарат
Жекешелендіру
Кәсіпкерліктің сыртқы экономикалық қызметінің негізгі нысаны - сыртқы сауда қызметі