Мемлекетаралық валюта нарықтары
«Валюталық бағамдардың қазіргі кездегі теориялары»
Кіріспе............................................................................................................................. 3
I бөлім. Валюталық бағамдардың түсінігі және қазіргі кездегі
1.1 Валюталық бағам түсінігі..................................................................................... 4
1.2 Валюталық бағамдардың теориялары.............................................................. 7
II бөлім. Қазақстан Республикасының валюталық бағамының мәні мен
2.1 Қазақстан Республикасының валюта бағамының мәні................................ 9
2.2 Валюталық бағамдардың қазіргі кездегі жағдайы....................................... 11
III бөлім. Қазақстан Республикасының валюта жүйесінің даму
Қорытынды................................................................................................................. 18
Қолданылған әдебиеттер тізімі................................................................................ 22
Кіріспе
Бұл курстық жұмысты негізгі мақсаты валюталық бағамдардың
Тарихқа көз жүгіртсек, ең алдымен халықаралық нормаларға сәйкес
Әлемдік валюталық нарық дегеніміз шетелдік валютаны және етелдік
Кез келген елдің заңды және жеке тұлғаларының ақшалай
Валюта бағамы өте кұбылмалы, ширақ қозғалысты болып келеді.
I бөлім. Валюталық бағамдардың түсінігі және қазіргі кездегі
Валюталық бағам түсінігі
Валютаның бағамы (курсы) дегеніміз — жекелеген елдердің валюталарының
Валюта бағамы өте кұбылмалы, ширақ қозғалысты болып келеді.
Валюталардың айырбас бағамы валюталық нарықтағы қажетті валютаға деген
Валюталық нарық дегеніміз - сұраныс пен ұсыныс негізінде
Шетел валюталарының, бағалы қдғаздарының немесе биржадағы тауарларының бағасы
Дүниежүзілік тәжірибеде баға белгілеудің екі әдісі қолданылады.
Тікелей баға белгілеу әдісіне сәйкес шетелдік валюта бірлігі
Жанама баға белгілеу әдісі бойынша ұлттық валюта бірлігі
Халықаралық сауда тәжірибесінде кейбір кездерде кажетті валютаны тікелей
Кросс-курс деп екі валюта арақатысын олардың үшінші бір
Көріп отырғанымыздай, кросс-курс әдісін қолдану біраз еңбектенуді қажет
- сізді қызықтыратын валютасы бар сатушылардың сіздің
- нарықтың ағымдағы ахуалы валютаны кросс-курс әдісімен
Валюталық нарықта сатып алу-сату келісім-шарттарын жасауда валютаның төмендегідей
Стоп-курс - мәмілені жасау кезінде орныққан шетелдік валюта
Форвард курс - келешектегі бір датада жеткізілуі белгіленген
Халықаралық операциялар жүргізуде оған тікелей қатысушылар арасындағы есептесулер
1) сатып алушының бағамы — бұл курс
2) сатушының бағамы - бұл курспен банк
Валюталық бағамның аталған екі бағамның айырмасынан банкке пайда
Валютаның өте маңызды сипаттамасының бірі оның еркін ауысу
Өздерінің ауысу деңгейі бойынша валюталардың сипаттамасы мынадай болып
- еркін ауысатын валюта;
- жарым-жартылай, шамалы ауысатын валюта;
- ауыспайтын (тұйықгалған) валюта;
- клирингтік валюта.
Еркін (толық) ауысатын валюта дегеніміз басқа елдердің валютасына
Валютаның еркін ауысу мүмкіндігі ұлттық экономиканы тұрақты даму
Еркін ауысатын валютаның бір бөлігі резервтік валюта деп
1.2 Валюталық бағамдардың теориялары
Әлемдік валюта жүйесіндегі барлық төлем мен есеп айырысу
Алғашқы беттегі валюта бағамы (курсы) алтынмен және оның
«Алтын ұранды стандарт» тетігі 1922 жылы Генуя конференциясында
Сонымен бірге ұлттық валютадағы инфляцияның, девалвацияның және ревалвацияның
Екінші әлемдік валюта жүйесі 1944 жылы болған Бреттон-Вуд
Бреттон-Вуд конференциясында, негізгі белгіленген қызметі валюта бағамының
Бреттон-Вуд жүйесіндегі құрылымдық дағдарыс 1971-1973 жылдары оның барлық
Жаңа әлемдік валюта жүйесі, алтының демонетизациялануын белгілеген және
Қазіргі кезеңдегі әлем шаруашылығы байланыстарының қалыптасуы мен әлемдік
II бөлім. Қазақстан Республикасының валюталық бағамының мәні мен
2.1 Қазақстан Республикасының валюта бағамының мәні.
Дүниежүзіндегі елдерінің басым көпшілігінің валютасы, соның ішінде Қазақстанның
Жарым-жартылай ауысатын валютаға шетелдік валютаның шектеулі санына айырбасталатын
Ауыспайтын (тұйықталған) валютаға шетелдік басқа валюталарға айырбасталмайтын, тек
Клирингтік валюталарға банктік операцияларда тек қана бухгалтерлік жазбалар
Валютаны сатып алу-сату әрекеттері валюталық нарықтарда жүзеге асырылады.
Ұлттық валюта нарықтарының дамуы және олардың өзара байланысының
Валюталық нарықтың кұрамына дүниежүзілік, аймақтық, ұлттық (жергілікті) валюта
Дүниежүзілік қаржы орталықтары дегеніміз — банктердің маманданған қаржы-несие
Дүниежүзілік қаржы орталықгарының ішіндегі ең ірілері — Лондон,
Казіргі валюталық нарықға мынадай ерекшеліктер тән:
- дүниежүзілік шаруашылық байланыстарының интернационалдануы негізінде валюталық
- валюталық операцияларды
- валюталық операцияларды үйлестірудің (унификациялаудың) мән-маңызының
- алыпсатарлық келісімдер көлемінің ұлғаюы;
- валюта бағамының тұрақсыздануы.
Валюта нарықтары халықаралық есептеулерді жедел жүзеге асыруды, дүниежүзілік
2.2 Валюталық бағамдардың қазіргі кездегі жағдайы
Валюта бағамы: жүйелері, факторлары, паритеті. Экономикадағы төлем балансында
• валютаның айырбастау бағамы сұраныс және ұсыныспен белгіленген
• қатал белгіленген валюта бағамының жүйесі. Осы жағдайда
Валюта бағамының осы екі карама қарсы жүйелерінен басқа
Валюта бағамы ұзақ мерзімде паритетпен белгіленуге тиісті. Паритет,
Валюта бағамы қысқа және орта мерзімде валюта нарығындағы
1.Тұтынушылардыц талғамының өзгеруі тауарлар мен қызметгердің
экспортын немесе импортын өсіреді. Шетел тауарларының ұнам-
дылығын жарнама және т.б. арқылы өсіруге болады. Импорттық
тауарлардың ұнамдылығының өсуі олардың тұтынуын өсіреді.
Экспорт көлемі өзгермесе, ұлттық валютаның ұсынысы, шетелдікімен
салыстырғанда өседі. Жергілікті сұраныс валютага өзгермесе, шетел валютасына
2.Белсенді сауда саясаты да экспортерлер мен импортерлер жасап
лықаралық сауданың көлемін төмендетеді, жеке елдерге дискриминация тудырады.
3.Импорттық тауарларға сұраныстыц икемділігі. Импорттық тауарларға икемді сұраныс,
4.Табыстардағы салыстырмалы өзгерістер. Бұрыннан мәлім тұтыну шығындардың көлемі
осы көрсеткіштен артық болса, онда шетел тауарларының импортынын
5.Инфляция (бағаның салыстырмалы өзгеруі). Егер бір елдегі
бағаның өсу қарқыны басқа елдегі осы көрсеткіштен артық
тырысуы. Жинақтарын сақтап қалу мақсатымен адамдар «мықты»
валютаға сұранысын өсіреді. Ал валютасының ұсынысы өзгермейді,
сондықтан айналымдағы ақшаның көбеюі мен инфляция валютаның айырбас
6.Нақты проценттік ставканың жанама көлемі. Ағымдағы есепшоттың дисбалансы
7.Белгілі айырбас курсын күту. Шаруашылық агенттерінде болашақтағы экономиканың
рөлді саяси тұрақтылық атқарады.
8.Экономиканы мемлекеттік макрореттеу. Осыған жататындар: ресми валюта резервін
Бүкіләлемдік зандылық бар: экономикалық дамудың дәрежесі және экономиканың
Біріншіден, экспорт жөне импорттың өсу қарқындары. Егер экспорттың
Екіншіден, сальдоның белгісі және сауда балансының өсу карқыны.
Үшіншіден, валюта резервтерінің көлемі және динамикасы. Егер елдегі
Тортіншіден, орташа жалақыны және жалпы ақшалай табыстарды доллар
Нарықтың барлық үшеуіндегі — тауарлық, акшалық және сыртқы
Импорт - экспорт = Капитал экспорты — Капипкіл
Тауарлар мен қызметгер экспортынын көлемі валютаның айырбас бағамымен
Осы айтылғандарды корытындылай келіп үш нарықтың барлығы өзара
Бірлескен тепе-теңдік үлгісінде тауар нарығының параметрі ретінде ұлттық
Валюталык, шектеудің көп тараған формалары:
1. Валюта бағамдарының көп болуы. Сыртқы экономикалық келісімдердің
Валюталар ішкі және сыртқы еркін айналатынға бөлінеді. Ішкі
Сыртқы еркін айналатандық (резиденттер емес шетел кесіпорындары және
Халықаралық валюта жүйесі. Халықаралық валюта жүйесі стихиялы қалыптаскан
1.Негізгі халықаралық төлем және есеп құралдарын белгілеу.
2.Валюталық паритеттер мен валюталык бағамдардың тәртіптері.
3.Валютаның конвертациялану шарттары.
4.Мемлекетаралық валюта нарықтары.
5.Халықаралык валюта катынастарын реттейтін мемлекетаралық институтгар.
Халықаралық валюта жүйелерін зерттеуді алтын стандартынан бастаған жөн.
-ақшаның басты формасы болып табылатын атын монеталар
айналымда болады, ақшаның барлық басқа формалары номиналына сәйкес
-елдегі ақша ұсынысы әлемдік ақшаның және халыкаралық
төлем құралдарының бас резерві болып табылатын ресми алтын
запасының объектісімен тікелей байланысты болады;
-алтынның экспорты мен импорты еркін жүріп отырады.
Алтын стандарты болғанда валюта курсы валютаның алтын салмақ
мөлшері алтын паритеті негізінде белгіленеді.
Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін алтын стандартының шектелген формалары
Алтын стандартының осы екі түрінің мәні мынада: ішкі
Әлемдік валюта жүйесі стихиялы қалыптаскан және халықаралық келісімдермен
1.Негізгі халықаралық төлем және есеп құралдарын белгілеу.
2.Валюталық паритеттер мен валюталык курстардың тәртіптері.
3.Валютаның конвертациялану шарттары.
4.Мемлекетаралық валюта нарықтары.
5.Халықаралык валюта катынастарын реттейтін мемлекетаралық институтгар.
Әлемдік валюта жүйелерін зерттеуді алтын стандартынан бастаған жөн.
-ақшаның басты формасы болып табылатын атын монеталар
айналымда болады, ақшаның барлық басқа формалары номиналына сәйкес
-елдегі ақша ұсынысы әлемдік ақшаның және халыкаралық
төлем құралдарының бас резерві болып табылатын ресми алтын
запасының объектісімен тікелей байланысты болады;
-алтынның экспорты мен импорты еркін жүріп отырады.
Алтын стандарты болғанда валюта курсы валютаның алтын салмақ
мөлшері алтын паритеті негізінде белгіленеді.
Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін алтын стандартының шектелген формалары
Алтын стандартының осы екі түрінің мәні мынада: ішкі
III бөлім. Қазақстан Республикасының валюта жүйесінің даму
Ұлттық валютаны енгізуте байланысты жұмыстар бойынша, - валюталық
Маңызын кейін түсінген тағы бір тандау - ұлттық
Түптеп келгенде, ҚР – сы бірыңғай валюталық бағам
Біздің еліміздің ұлттық валюта шығару мен оның қызмет
1993 жылы 3 қарашада Ресей мен Қазақстан делегацияларының
Сөйтіп, теңгені енгізуді рубль аймағының қолданылуымен байланыстыра отырып,
1993 ж. 5 қарашада ҚР – ның Президенті,
1993 жылы 15 қарашада 08.00 сағаттан бастап Қазақстанның
Осы кезге дейін жаңа валютаның банкноттары мен тиындары
Теңге айырбастаудың бірінші күнінен бастап заңды төлемақы құралына
Ұлттық валютаны төрт қайнар көзден: Ұлттық банктің алтын
Ұлттық валютаны орнықтырудың алғашқы жылдарында шетел валютасының сұранымына
1998 жылғы Ресейдегі қаржы дағдарысы жас валютаның «беріктігін
Теңгенің еркін қимылдайтын айырбас бағамының режимі 1999 Жылы
Теңге енгізген уақытынан бастап, тек қана ағымдағы операциялар
Банкроттардың жаңа дизайнын енгізудің таза техникалық аспектілерін сөз
Валютаның түрін өзгерту барысында бәрі есептеледі: жаңа технологиялар,
Қорытынды
Қорыта айтқанда, Ұлттық валюта жүйесінің негізін осы мемлекеттің
Тарихи тұрғыдан алып қарағанда, ең алдымен ұлттық заңдармен
Ұлттық валюта жүйесінің дүниежүзілік валюта жүйесімен байланысы сыртқы
Ұлттық және дүниежүзілік валюталық жүйелердің өзара байланысы олардың
Қазақстан Республикасы ақша бірлігі (ұлттық валюта) болып теңге
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, нарық экономикасы жағдайында мемлекет тарапынан
Негізгі валюталық саясаттың бірі - теңге құнының тұрақтылығын
Мемлекет валюта байланыстарына ертеден-ақ араласқан. Бастапқы кезде жанама,
Қазақстан Республикасы ұлттық валютасының айналыстағы ақша белгілерін ретке
Банкноттардың жаңа дизайнын енгізудің таза техникалық аспектілерін ақша
Теңге өзінің тарихына да, әлемнің тарихына да,
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
Абдиғаппарова Ж.Ж. Қаржы – қаражаты. Алматы 1995ж.
Мадыханова К.А. Мемлекеттік қарызды басқару стратегиясы. Аль Пари
ҚР – ның Ұлттық банкінің ресми хабарламасы. Заң
Сәйденов Ә. Бірге – бір және ешқандай демонация
Бұхарбаев Ш. Валюта тәртіптемесін ырықтандыру – ұлттық валютаның
Тойбазаров Б. Қаржы дағдарысының қатпарлары. Қаржы – қаражаты
Расулов Н. Банк жүйесінің даму қарқыны. Қаржы –
Көшенова Б.А. Ақша. Несие. Банктер. Валюта қатынастары. Оқу
Бегалиев Н., // «Қаржы - қаражат» журналы, №1,
Курганбаева С, // «Евразийское сообщество» журналы, №2, 2007//
Омаров Д.Д., // «Статистика, учет и аудит» журналы,
Тоқтасын Қ.5 // «Қаржы - қаражат - Финансы
13. Майдан -Әли Байсігиев .Халықаралық валюта қатынастары және
Халықаралық валюта жүйесі туралы ақпарат
Әлемдік шаруашылықтағы валюта жүйесі және валюта курсы
Валюталық бағам түсінігі
Халықаралық валюта жүйесі: маңызы, даму кезеңдері, түрлері, құрамы
Валюта нарығының дамуы және оның тарихи аспектілері
Дүниежүзілік валюта айналымы
Халықаралық валюталық өтімділік
Әлемдік қаржы орталықтарының ролі мен іс-әрекеті
Дүниежүзілік валюталық жүйе
Халықаралық валюта қатынастары туралы