Қазақстандағы этнотуризмнің дамуын зерттеу
МАЗМҰНЫ
І. КІРІСПЕ ................................................................................................................
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. ЭТНОТУРИЗМНІҢ ТУРИЗМДЕГІ АЛАТЫН ОРНЫ
1.1. Қазақстандағы туризмнің жаңдайы...........................................................
1.2. Этнотуризм түсінігі және оның түрлері..................................................
1.3. Отандық этнографиялық туризм және қазақтың салт-дәстүрлері........
2. ҚАЗАҚСТАНДА ТУРИЗМДІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ІШІНДЕ ЭТНОТУРИЗМДІ
3. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЭТНОТУРИЗМНІҢ ДАМУ ДЕҢГЕЙІ МЕН ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ
ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ................................................................................................
ІҮ. Қосымшалар.............................................................................................
Ү. Пайдаланған Әдебиеттер тізімі.....................................................
КІРІСПЕ
Заманауи туризм-бұл әлемдік экономиканың маңызды саласы, сонымен қатар,
Шетелдік валютаның қаржы түсімін қамтамассыздандырады.
Халықтың тұрмыс тіршілігінің өсуіне үлес қосады.
Елдің инфрақұрылымының дамуына себеп болады.
Қазіргі таңда туризм мемлекеттің экономикалық дамуына, жеке
XX ғасырда туризм мәні жоғары денгейдегі әлеуметтік
Егеменді Қазақстанның экономикасы үшін туризм қызметі маңызды орын
Ішкі және сыртқы туризм саласында этнотуризмнің алатын орны
Тақырыптың өзектілігі болып туризмнің ерекше саласы ретінде этнотуризм
Жұмыстың зерттелу пәні: туристік іс-әрекет.
Жұмыстың зерттелу объектісі: туристік бағыттың бірі- этнографиялық туризм.
Жұмыстың мақсаты: Қазақстандағы этнотуризмнің дамуын зерттеу.
Мақсатқа байланысты келесідей міндеттер айқындалды:
– Этнотуризм туралы түсінік, оның түрлері. Қазақ халқының
– Қазақстанда этнотуризмнің даму деңгейін қарастыру
– Қазақстандағы этнотуризмнің даму деңгейі, перспективалары
Туристтерге ұсынуға болатын этнообъектілер мен салт-дәстүрлерді, этномұражайлар мен
Алға қойылған міндеттерді шешу үшін зерттеудің келесідей әдістері
Қазақстандық этнографиялық туризмін дамыту үшін тақырыптық этнографиялық маршруттар
Жұмыстың құрылымы мен көлемі. Жұмыс кіріспеден, 3 тараудан,
1. ЭТНОТУРИЗМНІҢ ТУРИЗМДЕГІ АЛАТЫН ОРНЫ
1.1 Қазақстандағы туризмнің жағдайы
Туризм ұғымы әлем халықтарының мәдени дамуының ілгерілеуі арқасында
Туризм – адамның жан-жақты дамуына жәрдемдеседі, оның ой-өрісін
Мазмұны, ұзақтығы, қатынас құралдары мен қалай ұйымдастырылғаны жөнінен
Тамаша табиғаты кез-келген адамды бірден баурап алатын, барлық
Басқасын былай қойғанда, ауылдық жерлерде жұмыссыз отырған талай
Қазіргі кезде Қазақстан туризмнің барлық түрлерін көрсетуде- танымдық,
Соңғы уақыттарда Қазақстан Республикасының туристік көрікті орындарға шетел
Туристік экспорт пен импорт арқылы мемлекетке кіріп шығатын
Әлемдік тәжірибеде туризм кіру, шығу және ішкі деп
Сонымен, қазақстандық туризмнің тұрақты дамуының көрсеткіші –ол
Республикада барлық туризм түрлері бар: мәдени – танымдық,
Туризмның экстремалды түрінің ішінде туристер арасында сұранысы жоғары
Қазақстанның геополитикалық орналасуы және табиғи-шикізаттық ресурстары арқылы мемлекетке
Шетелден келген туристер сапалы сервис пен барлық қызмет
Мәдени-танымдық туризмның дамуына ыңғайлы аудандар – ол
Ерекше мәдениеті, әртүрлі және бай табиғаты, өсіп келе
Барлық Қазақстан территориясы бойынша туристерге 700 –ден астам
Қазіргі кезеңде келесі туристік маршруттар бойынша жұмыс жүргізілуде:
- «Алтын Емел», «Іле Алатауы», «Шарын шатқалы» ҰТП
- Ұлы Жібек жолы маршруты бойынша мәдени- танымдық
Қазақстандағы туристік саланы дамыту және жандандыру мақсатында үкімет
Қазақстан өзінің табиғи, мәдени, тарихи әртүрлілігімен ерекше мемлекет
1.2. Этнографиялық туризм түсінігі және оның түрлері
Этнография – белгілі бір халықтың пайда болып, өмір
Дүниежүзілік туристік ұйымның дерегі бойынша, әлемде жыл сайын
Соңғы уақытта туризмнің этнографиялық бағыты Қазақстанда актуалды болып
Этнографиялық туризм – қазіргі күні көптеген елдер үшін
Онымен қоса, салт-дәстүр - ол әлеуметтік-ұйымдасқан көзқарастардағы топтық
Сонымен, салт-дәстүрді топтық автобайланыс механизмі деп айтуға болады.
Салт-дәстүр проблемасының 3 түрлі ыңғайы бар делінеді, сәйкесінше
Этникалық (халықтық)
Ұлттық
Әлеуметтік дәстүрлер.
Этникалық дәстүрлер халық топтарына немесе тайпаларға тән. Олар
Заманауи ұлттық және әлеуметтік салт-дәстүрлерге БАҚ құралдарының жүйесі
Айтылғанды негіздей келе, ұлттық дәстүр – адам санасында
Осы салт-дәстүрлердің этнографиялық туризмдегі мәні ол – туристердің
Этнографиялық туризм 2 негізгі түрі арқылы көрініс табады:
Біріншіден, ол өз халқының тұрмыс-салтын, өмір сүру ғұрпын
Латынамерикалық ел Перуге барудағы мақсаттардың бірі – елдің
Екіншіден, этнографиялық туризм өзіне ұлттық тұрмыс музейлерімен танысуды
Осындай алғашқы аспан асты музейі 1891 жылы Швецияда
Сонымен, этнографиялық туризм арқылы адам дәстүрлі тұрмыс шарттарын,
Этнографиялық туризм бағыттарының бірі – аборигендік туризм. Ол
Туризмдегі аталған бағытты дамытудағы бағдарламаны жасауда және саны
Проектті аумақтар бойынша бүкіл бар құжаттар, ақпараттар, дамыту
Ауданның әлеуметтік-экономикалық жағдайын қарастыру;
Тұрақты этнографиялық туризмді дамытудағы инвестициялық мүмкіндіктерге баға беру
Этнографиялық туризмге деген сұранысты зерттеу;
Этнографиялық туризмге қызығушылық білдірген ұйымдармен серіктестік байланыстарды қалыптастыру;
Ұлттық қауымдастықтар күші арқылы тұрақты этнографиялық туризмнің дамуына
Халықтың өз территориясында этнографиялық туризмнің потенциалды ресурстарын пайдалана
Әрине, жобаны сәкесінше мамандарсыз жүзеге асыру мүмкін емес,
Болашақта туризмнің бұл түрі оның даралығы мен қайталанбастығының
Этнографиялық туризм дәстүрлі шаруашылық экономикасын сақтау мен дамытудың
Этнографиялық туризмді дамыту проектілерінің негізгі мәселесі этно және
Турбизнесті дамыту жобаларының тұрақтылығы мен эффектілігінің кепілі –
Қазіргі таңда, Қазақстан Республикасында жергілікті халықтың экономикалық іс-әрекетінің
1.3. Отандық этнографиялық туризм және қазақтың салт-дәстүрлері
Этнотуризм - әрбір халықтың өзіне тән, ерекше өмір
Еліміздегі тарихи орындарды, жалпы этнотуризмді халықтың игілігіне айналдыру
Этнографиялық туризмнің «этнос», яғни аумақтық және мәдени факторлармен
XIX ғасырда халқымыздың әдет-ғұрпы, ойын-сауықтарын, ұлт ойындарын зерттеуде
Қазақ халқының тіршілігінде төрт түлік (қой, сиыр, жылқы,
Қазіргі Қазақстан жерін мекендеген ең алғашқы рулардың әдет-ғұрыптарының
Қазақ халқының өмірінде болып жатқан сан қилы оқиғаларды
«Бүркіт салу» тек Орта Азия халықтарының арасында аңшылық
Өткен дәуірдегі Қазақстан жерінде болған орыс, шетел ғалымдарының
Ит жүгіртіп, құс салуды халқымыз өнердің ең негізгілерінің
Мылтықсыз мерген болу, яғни мылтық атпай құс ұстау,
Қазақ халқының қайсыбір отбасы болмасын, келген қонаққа (тану,танымауы
Қазақтың тарихында өзімен бірге жасасып келе жатқан өнері
Тұңғыш рет «Қазақ құсбегілері» атты көркемсуретті альбом шығарылып,
Өткен жылы Ұлыбританияның Лондон қаласында өткен «Қыран құстармен
Сонымен қатар, жас мемлекетімізге қызығушылық танытқан шетелдіктерді осындай
2. Қазақстанда этнотуризмді дамытудың мӘселелері
Қазақстандағы туризмнің тарихи алғышарттары біздің дәуірімізге дейінгі үшінші
Қазақстан тәуелсіздік алғанға дейін туризм басқа да экономика
Қазақстанда туризм өндірісінің дамымай қалуының бір себебі, экономика
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін туристік қызметті реттеу мен
Бүгінгі күні біздің мемлекетімізде туризмді дамыту «Туризм туралы»
Туризм саласындағы халықаралық қатынастарды дамытуға жасалған қадамдардың
Қазақстан Республикасының Статистика жөніндегі агенттігінің 1999
Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Павлодар, Оңтүстік Қазақстан облыстарындағы,
Қазақстандық туристердің неғұрлым көп баратын жерлері: Ресей, Қытай,
Туристік қызметке жасалған талдау көптеген турфирмалардың сыртқа шығу
Бүкіл өркениетті дүние негізгі туристер ағынын өздеріне тартуға
Көлік. Бүгінгі таңда Қазақстанның халықаралық авиажелілерінің Германияға, Үндістанға,
Автомобиль көлігі шекаралас мемлекеттерге шоп – туризмді ұйымдастыру
Негізгі темір жол тасымалдаушысы «Қазақстан теміржолы» республикалық мемлекеттік
Келешекте экологиялық жағынан таза қоғамдық туристік көлікті дамытуға
Орналастыру құралы. Туристік бизнесті шектеуші елеулі факторлардың бірі
Соңғы жылдары қайсыбір өңір болмасын, қонақ үйлер саны,
Облыс орталықтарында шетелдік келушілерге сапасыз туристік өнім берудің
Талдау көрсеткеніндей, туристік сыныптағы қонақ үйлердің (2-3 жұлдызды
Кадрлармен қамтамасыз ету. Туризм дамуындағы түйінді мәселенің бірі
Халық шаруашылығының саласы ретінде туризм - сұраныс мен
Осыған қатысты шетелдік тұтынушыға бағдарланған халықаралық нарық пен
2008 жылы 22 маңызды тарих, мәдениет және сәулет
2009 жылы 14 тарихи мәдени—мұра обьектісіне қайта
Қазақ халқының бай тарихын зерттеу және көпшілікке
Қазақ әдебиетінің үздік шығармаларын шетел тілдеріне аудару және
Сондай-ақ, екінші кезеңде тарихи-мәдени қорық-мұражайлар құру жұмысы нақты
3. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЭТНОТУРИЗМНІҢ ДАМУ ДЕҢГЕЙІ МЕН ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ
Дүниежүзілік Туристік Ұйымның ұсынымдарын ескере отырып жүргізілген талдау
Көрсетілген басымдықтарға сәйкес, бірінші кезекте игерілетін мынадай аудандар
Іле (Аламаты қ., Түрген с., Есік қ.., Талғар
Солтүстік Тянь – Шань (Кеген с., Нарынқол с.,
Жаркент – Талдықорған (Жаркент қ., Көктал с., Басши
Балқаш (Балқаш көлі, Балқаш өңірі с.).
Солтүстік Жоңғар (Достық с., Алакөл маңы, Лепсі с.,
Жамбыл (Тараз қ., Мерке с., Мойынқұм ауданы);
Түркістан (Түркістан қ., Тұрбат с., Отырар с., Шәуілдір
Баба – ата с., Кентау қ., Шаян с.)
Сайрам – Шымкент (Шымкент қ., Сайрам с., Арыс
Жоғары Бұқтырма (Қатон – Қарағай с., Беріл с.,
Маңғыстау (Фетисово с., Ақтау қ., Ералиев – Құрық
Бұдан басқа, басымдықты игеру объектілеріне жатқызуға болатын мемлекеттік
Орталық Азия аймағындағы туризмнің ерекшелігін ескеру қажет. Жібек
Сөйтіп, қазақстандық өнім тек қана кешенді орталық азия
Турөнімнің институционалдық элементтері үкіметаралық деңгейде келісілуі тиіс.
Қазақстандық турөнім біздің аймақтағы көршілеріміздің турөнімдерінен (ең болмағанда
Қазақстандық туристік өнімнің ерекше белгісі, оның сипатының маусымдығы
Жоғарыда көрсетілген сегменттерге сәйкес, инфрақұрылымның белгілі бір талаптары
Қазақстанның бизнес – туризм сегментінде белгілі бір болашағы
Алматы қаласы республика үшін стратегиялық (әуе, автомобиль, темір
Турөнімнің маңызды құрамының бірі - көлік болып табылады.
Туризмдегі мемлекеттік реттеу жүйесін жетілдіру туристік
Этнотуризмді кешенді дамытудың табысты іске асырылуын қамтамасыз ету,
Республикалық және аймақтық деңгейлерде этнотуризмді дамыту саясаты
Туристік индустрия саласындағы қарым-қатынасты ретке келтіру мен
Сапалы туристік өнімнің ажырамас бөлігі ретінде туристерді қорғауды
Статистиканы және зерттеу қызметін жетілдіру;
Білім және оқу стандарттарын қоса алғанда, туризм, соның
Туризм саласында мүдделі министрліктер мен ведомоствалар, сондай-ақ, мемлекеттік
Тарифтерді, туристік ұйымдардың, тасымалдаушылардың қызметін лицензиялауды, туристік обьектілердің
Ел беделін қалыптастыру, қазақстандық туристік өнімнің маркетингі және
Халық арасында этнотуризм құндылықтарын және қоршаған ортаны қорғауды
Халықтың түрлі әлеуметтік-демографиялық санаттары мен топтары арасында этнотуризмді
Мемлекеттің этнотуристік көрнекті орындарын құру және қорғау;
Этнотуризм инфрақұрылымының аса маңызды базалық компоненттерін жасау.
Республикада жүзеге асырылып жатқан әлеуметтік-экономикалық өмірді реформалау туризмді
Ұлттық туристік өнім ерекшелігін ескеріп, тұрақты туристер ағынын
Жалпы пайдалану және туристік мұқтажды қанағаттандыру үшін жол-көлік
Ілеспе инфрақұрылымды, қолданыстағы және ықтимал этнотуристік аймақтарды сумен,
Туристік кешендерді, этнографиялық мұражайларды және демалыс аймақтарын құру:
Жыл бойы пайдаланылуын ескере отырып, туристік обьектілер жобаларын,
5) Ұлттық туристік өнім және оны дамытудың
Сапалы туристік қызмет көрсетуді ұсынатын туристік орталық
Қазақстанды ерекшелейтін сипаттамаларға және артықшылықтарға негізделген маркетингтік іс-шараларды
Қосымша мүмкіндіктер бере отырып, төлем қабілеті жоғары деңгейдегі
Шетелдік туристер ағынының дәстүрлі нарығына ұлттық туристік өнімнің
Ел аумағында орналасқан көрнекті туристік орындар мен обьектілердің
Ұлттық туристік өнімді жылжытудың жаңа ақпараттық технологияларын пайдалану;
Туризмді дамытудың тұрақты сипатын насихаттау.
Жерлері Ұлы Жібек жолының аумағында сан алуан тарихи
Беделді көтерудің негізгі іс-шаралары: Қазақстанның туристік фирмалары мен
Туризмдегі халықаралық ынтымақтастық ЮНЕСКО және Дүниежүзілік Туристік Ұйымның
Шетелде Қазақстан туралы сапасы жоғары полиграфиялық және аудио-бейне
Туристік ағынды жөнелтуші елдердің туристік агенттіктері мен бұқаралық
Қолайлы туристік беделді құруға Қазақстанда халықаралық дәрежеде әртүрлі
Қазақстанның туристік беделін қалыптастыруда есепке алудың компьютерлендірген бірыңғай
Сондай-ақ, қонақжай Республика беделін жасауға туристер жиі болатын
Елде халықаралық туризмді одан әрі ынталандыру, мемлекеттің туристік
Туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету. Қауіпсіздік туризмді дамытуға, ең
Туристің қауіпсіздігі мемлекет саясатына, турфирмалар қабылдайтын шараларға, сондай-ақ
Тұтынушыға туристік сапар барысында қорғау мен қауіпсіздікті қамтамасыз
Мемлекттік органдар, туристік ұйымдар мен халықаралық ұйымдар саяхатшылардың
Кадрларды даярлау мен ғылыми қамтамасыз ету. Қызмет көрсетумен
Қазақстандағы тиімді туристік сапаға сәйкес кадрлар әлеуетін қалыптастыру
жаңа буындағы «Туризм» мамандығы бойынша жоғары кәсіптік білімнің
туристік кадрларды даярлауды жүзеге асыратын жоғары оқу орындарында
мамандарды оқытуда олардың отандық туристік ресурстарды игеруіне, оларды
орта арнаулы оқу орындарында бірінші деңгейдегі туристік қызметшілерді
жалпы білім беретін оқу орындарында туристік сыныптар, секциялар
бұдан бұрын таратылған балалар мен жасөспірімдер туризмінің республикалық
Ұлы Жібек жолының (1700 км) қазақстандық учаскесіндегі туристік
Қазіргі заманғы туризм индустриясын құру саланы дамыту проблемаларын,
Әлі күнге дейін ұлттық экономика теориясында туризм халық
Ең алдымен, Қазақстан Республикасының рекреациялық ресурстарын түгендеу және
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі Жоғары аттестациялық
ЖАК-тың номенклатурасындағы және Қазақстан Республикасы Білім және ғылым
Осы Тұжырымдама Қазақстан Республикасында туризмді дамытудың негізгі мақсаттарын,
Туристік жағынан дамыған көпшілік елдерде туризмнен түскен жалпы
Бұл ретте, этнотуризм түрлерін дамытуда оған қызығушылық танытатын
Мемлекеттік және жергілікті басқару органдары этнотуризм саласын дамытуға
Егер осының бәрін өз дәрежесінде көтерер болсақ, жыл
ҚОРЫТЫНДЫ
Туризм ұғымы негізінен, көптеген елдер үшін еретеден қалыптасып,
Бүгінде туризм жекелеген мемлекеттердің табыс көзіне айналған заманда,
Оған дәлел, кең байтақ республикамыздың түкпір-түкпірінде жүргізіліп жатқан
Сонымен қатар, жас мемлекетімізге қызығушылық танытқан шетелдіктерді осындай
Қорыта келгенде, Қазақстан үшін басты сала, этнотуризм өз
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР тізімі
Биржаков М.Б. Индустрия туризма. - М., 2001 г.
Вуколов В.Т. Международный туризм. - М., 1986 г.
Гуляев В.Г. Правовое регулирование туристской деятельности. – М.:
Жукова М.А. Индустрия туризма: менеджмент организации. – М.,
Золотая книга Алматы -2000. - Алматы: Кайнар, 2000
Ильина Е.Н. Основы туристской деятельности. - М.: Советский
Ильина Е.Н. Туризм – путешествия. Создание туристской фирмы
12 Кабушкин Н.И. Менеджмент туризма: Учебник – Минск.:
Кабушкин И.И. Менеджмент туризма. - М., 2001 г.
Квартальнов В.А. Туризм. - М., 2001 г. –
Котлер Ф. Маркетинг: гостеприимство и туризм. - М.,
Сенин В.С. Организация международного туризма. - М., 2001
Сенин В.С. Введение в туризм. - М., 1993
Гостиничный и туристический бизнес. / под ред. Чудновского.
Янкевич. Маркетинг в гостиничной индустрии и туризме. –
Котлер Ф. Основы маркетинга: Пер. с англ. -
Каурова А.Д. Организация сферы туризма. Учебное пособие.- М.:
Қазақстан Республикасының туристік қызмет туралы заңы. - №211.
Маринин М. М. Туристские формальности и безопасность в
Организация туризма: Учебное пособие / А.П. Дурович. -
Чеботарь Ю.М. Туристский бизнес. - М.: Мир деловой
Черчилль Г.А. Маркетинговые исследования. – СПб.: Питер, 2001
ҚОСЫМША А
А1 сурет. Бүркіт
А2 сурет. Құсбегілері
1
6
ӘЛЕМДІК ЭТНОМӘДЕНИ ТУРИЗМІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
Туризм саласының елімізде дамуы
ҚАЗАҚСТАНДА ЭТНО - МӘДЕНИ ТУРИЗМІН ДАМЫТУ ӘЛЕУЕТІ
Еліміздегі туризмді, туристік кластерді дамытудың қағидаттары мен тәсілдерін қарастыру
Қызылорда облысында туризмді дамыту
ҚЫЗЫЛОРДА ОБЛЫСЫНДА ТУРИЗМДІ ДАМЫТУ ПЕРСПЕКТИВАСЫ
Түркістан аймағындағы туризм
Қазақстандағы бастауыш мектептердің қалыптасуы мен дамуы (1861-1930 ж.ж. материалдар негізінде)
Қазақстандағы шағын кәсіпкерліктің экономикалық әлеуеті
Франчайзинг жүйесі