Коммерциялық банктердің операциялары

Кіріспе
Несиелік жүйенің төменгі буыны халық шаруашылығына тікелей қызмет
«Коммерциялық банк» термині банк ісінің ертеректегі даму кезеңінде,
Коммерциялық банктер өз клиенттерінің ақшаларын сақтауға қолайлы әр
Қазіргі коммерциялық банктер туралы сөз қозғағанда, несиелік жүйенің
I. Коммерциялық банктің ұйымдастыру құрылымы
1.1 Коммерциялық банктердің жіктелуі
Қазіргі коммерциялық банктер – бұл тікелей кәсіпорындарға, ұйымдарға,
Коммерциялық банктер мынадай белгілеріне байланысты жіктеледі:
Жарғылық капиталдың қалыптасуына қарай:
мемлекеттік;
акционерлік;
жеке;
пай қосу арқылы (жауапкершілігі шектеулі серіктестік);
аралас (шетел капиталының қатысуымен).
Операцияларының түрлеріне қарай:
- әмбебап, яғни экономиканың барлық
көлемді банктік қызмет көрсететін банктер;
- маманданған, яғни бір ғана салаға қызмет
3. Аумақтық белгісіне қарай:
- халықаралық;
- мемлкетаралық;
- ұлттық;
- аймақтық;
4. Салалық белгісіне қарай:
- өнеркәсіптік банктер;
- сауда банктері;
- ауыл шаруашылық банктері;
- құрылыс банктері;
- басқа.;
5.Филиалдар санына қарай:
- филиалсыз;
- көп филиалды.
Акционерлік банктердің жарғылық капиталы шығаратын акцияларын сатудан түсетін
Жай акция-оның иелеріне сол қоғамды басқару ісіне араласуына,
Егер де банк жауапкершілігі шектеулі қоғам түрінде құрылған
1.2 Коммерциялық банктердің қызметі
Коммерциялық банктердің ұйымдастырылу құрылымы банкті басқару құрылымына және
Банктің қйымдастырылу құрылымы және соған сәйкес операциялары орталықсықдандыру
Банктің ұйымдастьрылу құрылымы басты екі әдіспен анықталады –
Басқару органын тағайындаудың мақсаты – банктің негізгі қызметін
Коммерциялық банктің басқару құрылымына оның жарғылық қорының қалай
Басқарманың негізгі қызметтері:
Банктің стратегиялық мақсатын анықтау және оның саясатын жасау.
банк ресурстары бірінші кезекте қызмет көрсететін клиенттер категорияларына
алдағы кезеңде дамуға мүмкіндік беретін операцияларды;
банктің филиалдары мен өкілеттігін ашу туралы сұрақтар;
маркетинг әдістері және жаңа банктік несие мен қызметтерді
өтімділікті қамтамасыз етудің озық әдістері;
нарықта банктің бәсекелестік қстанымын нығайту шаралары;
пайыз мөлшерлемелерін және банк қызметіне қойылатын тарифтерді белгілеу
банктің қызметкерлерінің мөлшері мен құрамы, олардың біліктілігін және
Ұсақ банктерде саясаттың мақсаты туралы жазбаша меморандум жасалмайды.
Жетекші орынға адам таңдау. Осы заманғы банк-күрделі және
Комитет құру. Ірі банктерде шешім қабылдау үшін мынадай
құрылады: әкімшілік, есеп-қарыздық, ревизиялық.
Қарыздық және инвестициялық операцияларға бақылау жасау. Басқарма заңды
Банк қызметің мерзімді тексеру. Басқарма мүшелері банктің операцияларына
Басқарма мүшелеріөздерінің шешімдері, зияндары, қателіктері, банктер туралы заңға
Сонымен, кеңес коммерциялық банктегі акционерлер жиналысының нұсқауына сәйкес
Кеңес тәжірибелік операцияларға жетекшілік жасау және жүзеге асыру
Басқару органы пайда алу мақсатында коммерциялық банктіңқызметіне тиімді
Акционерлік банктерді басқару құрылымы 1 суретте берілген.
Несиелік
комитет
Акционерлердің
жалпы
жиналысы
Ревизиялық
комиссия
Бақылау кеңесі
Басқарма
Басқарма
төрағасы
Төраға
орынбасарлары
Департаменттер,
бөлімдер
Басқару
бөлімдері
Қызметтер
Коммерциялық банктің басқару құрылымы.
Акционерлік коммерциялық банктің ең жоғарғы органы акционерлердің жалпы
Акционерлердің жалпы жиналысы жылына біррет шақырылып отырады. Бұл
- банктің жарғысына өзгерістер енгізу;
- банктің жарғылық капиталын өзгерту;
- банктің Кеңесін сайлау;
- банктің жылдық есебін бекіту;
- банктің табысын бөлу;
- банктің құрылымдық немесе еншілес бөлімшелерін құру және
Екінші басқару органы банктің қадағалау кеңесі болып табылады.
нормативтік актілерді бекітеді;
Басқарма немесе Басқарма төрағасының шешімі бойынша жасалған мәмілелерді
Келесі басқару органы – атқарушы немесе өкілетті орган,
Басқарманың міндеттеріне мыналар жатады:
банктің стратегиялық мақсатын анықтау;
банктің саясаттарын анықтау;
жетекшілік қызметке кадрлар таңдау;
комитеттерді құру;
ссудалық жіне инвестициялық операцияларға бақылау жасау.
Басқарма төрағасы банктің бірінші жетекшісі болып табылады және
Банк төрағасына мынадай міндеттер жүктеледі:
банктің қызметіне қатысты барлық мәселелер бойынша бұйрықтар шығару
барлық мемлекеттік және басқа да органдарда, басқа банктерде,
банктің мүлкіне жіне қаражаттарына ие болу;
банктің штаттық жұмысшыларының саны мен құрылымын бекіту;
еңбек келісімшарты бойынша банктің лауазымды тұлғаларымен келісімдер жасасу.
Ревизиялық комиссия банк қызметіне қаржылық есептің дұрыстығы жағынан
Несиелік комитет – бұл несиенің берілуіне байланысты қорытынды
Несиелік комитет мынадай міндеттерді орындайды.
несие алуға берген клиенттің өтінішін және несиелік қызметкердің
несие беру туралы шешім шығарады.
несие беру немесе одан бас тарту туралы шешім
несиелік тәуекелдерге байланысты несиелеу формаларын анықтайды.
несие сомасы мен мерзімін анықтап, пайыз мөлшерлемесін бекітеді.
несиені қайтаруды қамтамасыз ету тәсілдеріне талаптар белгілейді.
несиелеу шартын бекітеді (несиелік лимит, несиелік желі);
берілген несиелерге мониторинг жүргізу тәртібін бекітеді;
банктің несиелік стратегиясын жасайды;
несиелеу бойынша бөлімшелердің жұмысын талдайды;
несиелік комитеттің мәжілісінің хаттамаларына қол қояды және хаттамаларды
Қызмет бөліміне: кадр бөлімі, заң бөлімі, күзет бөлімі,
1.3 Коммерциялық банктердің операциялары
Қазіргі кезде негізгі дәстүрлі қызметтерге бұрынғыша салымдар тарту
Коммерциялық банктердің желісі ақша нарығының қалыптасуына ықпал етеді,
Коммерциялық банктер негізінен өз клиенттерінің шаршылық қызметтеріне қызмет
Ұлттық банкінің арнайы лицензиялары бар болса, банктер басқа
Осы операцияларды топтай отырып, олармен атқарылатын негізгі қызметтерді
уақытша бос ақшалай құражаттарды жинақтау (депозиттік операциялар);
экономиканы және халықты несиелендіру (активтік операциялар);
қолма-қолсыз есеп айырысуларды ұйымдастыру және жүргізу;
инвестициялық қызметті;
клиенттерге басқа да қаржылық қызметтерді көрсету.
1) Банктің пассивтік операциялары
Пассивтік операциялар негізіндебанктің ресурстары жинақталады. Сондықтан да
Банк ресурстары пассивтік операциялар нәтижесінде құрылатындықтан, оған анықтама
Ал соңғы оқулықтарға сүйенсек, пассивтік шоттағы немесе активті-пассивтік
Бұл анықтамалар бірін-бірі толықтырады десе болады, себебі біріншісі
Пассивтік операциялардың мынадай формалары болады:
коммерциялық банктердің бағалы қағаздарды алғашқы эмиссиялауы;
банк пайдасынан капиталдарды немесе қорларды ұлғайту және құру;
басқа да заңды тұлғалардан несиелер алу;
депозиттік операциялар.
Пассивтік операциялар айналыстағы ақшалай қаражаттарды банктерге тарту мүмкіндік
Сонымен банктің ресурстары екі топқа бөлінеді:
банктің меншікті қаражаттары;
банктің тартылған қаражаттарығ.
Банктің меншікті қаражаттары қатарына меншікті капиталы мен оған
Банктің меншікті қаражаттарының банктің үнемі тұрақтылығын ұстап тұруда
Банктің меншікті қаражаттары-банктің экономикалық дербестігін және қызмет ету
Банктің меншікті қаражатына жататындар:
банктің жарғылық капиталы;
банктің резервтік капиталы;
қосымша капиталы және пайда есебінен құрылған басқа қорлары;
сақтандыру резервтері;
бөлінбеген пайдасы.
Банктің жарғылық капиталы – банктің заңды тұлға третінде
Бағалы қағаз шығару есебінен құрылған банктің жарғылық капиталын
Қазақстанда екінші деңгейлі банктер мынадай екі ұйымдық формаларда
пай қосу арқылы, яғни жауапкершілігі шектеулі серіктестік формасында;
акционерлік банк;
шетел капиталының қатысуымен.
Банктің меншікті қаражатының түріне резервтік қор жатады.
Резервтік қор – банк қызметінде пайда болуы мүмкін
Резервтік қор банктің тұрақты қызмет етуін қамтамасыз етеді.
Резевтік қордың шамасы заңды түрде жарғылық қормен теңескен
Қосымша капиталдар негізгі құралдардың тозуына байланысты аударылған аударымдар
Бөлінбеген пайда – акциялар бойынша дивидендті төлегеннен кейін
Банктің тартылған қаражаттары активтік операциялар, оның ішінде, несиелік
Банктердің ресурстарының жалпы сомасында тартылған қаражаттар үлесі олардың
Нарықтық қатынастардың дамуына байланысты, сондай-ақ ескі банктік жүйе
Әлемдік банктің тәжірибеде барлық тартылатын қаражаттарды жинақтау тәсілдеріне
I топ – депозиттер;
II топ – депозиттік емес тартылған қаражаттар.
Тартылған қаражаттар ішінде ең көп бөлігіндепозиттер құрайды. Депозиттер
Депозит – бұл клиенттердің банктегі бір шотқа салған
Депозиттік емес тартылған қаражаттар – бұл банктің қарыз
Депозиттік емес банктің ресурс көздері мен депозиттер өзара
Депозиттік емес тартылған ресурстармен көбіне ірі коммерциялық банктер
Қазіргі банктік тәжірибеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік емес
Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мынадай топтарға бөледі:
талап етуіне дейінгі депозиттер;
мерзімді депозиттер;
жинақ салымдар;
бағалы қағаздар.
Талап етуіне дейінгі депозиттер – бұл салым иелерінің
Отандық банктік тәжірибеде талап етуіне дейінгі депозиттерге мыналар
мемлекеттік, акционерлік кәсіпорындардың, сондай-ақ әр түрлі шағын коммерциялық
әр түрлі мақсатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары;
есеп айырысудағы қаражаттар;
жергілікті бюджеттер қаражаттары және олардың шоттарындағы қаражаттар;
басқа банктердің корреспонденттік шоттарындағы қаражат қалдықтары.
Талап етуге дейінгі депозиттік шоттардың артықшылығы олардың иелері
Мерзімдік салым депозиті – белгілі мерзімі бар және
Салым иесі келісілген мерзімнен бұрын алған жағдайда банк
Мерзімді салымдар мен мерзімді депозиттердің ерекшеліктері болады:
есеп айырысу үшін пайдаланылмайды, әрі мұндай шоттарға ешқандай
шоттағы қаражат баяу айналады;
тұрақты пайыз төленеді;
пайыз мөлшерінің ең жоғарғы деңгейі Орталық банк тарапынан
ақшаны алуы туралы салым иесінің алдын ала хабардар
бұл шоттағы қаражаттар бойынша ең төменгі мөлшерде резервтер
Тағы біркеңінен таралған салымның түрі – жинақ салымдары.
Отандық банктік тәжірибеде жеке тұлғаларға ашылатын жинақ
мерзімді жинақ салымдары;
қосымша жарна қосатын мерзімді жинақ салымдары;
ұтыс салымдары;
ақшалай-заттай ұтыс салымдары;
мақсатты және ағындық салымдар;
алдын ала алуын хабарлайтын салымдар;
валюталық салымдар.
Мерзімді жинақ салымдарға тұрақты мерзімі белгіленетін және сол
Мерзімді депозиттер және жинақ салымдары депозиттік ресурстардың біршама
Ағымдық жинақ салымдар, негізінен, жалақы, зейнетақы, үздіксіз төлемдерді
Мерзімді депозиттер мен жинақ салымдарының бір түріне депозиттік
Депозиттік және жинақ сертификаттары – бұл салым иесіне
Депозиттік және жинақ сертификаттары иемденуіне қарай екі түрлі
Атаулы сертификаттар;
Мәлімдеуші сертификаттар.
Атаулы депозиттік және жинақ сертификаттары бұл салым иелерінің
Әлемдік тәжірибеде депозиттік сертификаттардың мынадай екі түрі бар:
Аударылатын;
Аударылмайтын.
Аударылмайтын депозиттік сертификаттар ссалым иелерінің қолдарында болып, уақыты
Аударылатын депозиттік сертификаттар басқа бір тұлғаларға екінші нарықты
Банкаралық несие – бұл коммерциялық банктердің бір-біріне беретін
Овернайт – банктердің Ұлттық банктегі корреспонденттік шотында дебеттік
Мысалға, оны бүгін кешке алған жағдайда, ертеңіне кешке
Күндізгі заем – банктік жұмыс күні ішінде банктердің
Бұл аталған несиелер несиелер қысқа мерзімді. Ұлттық банк
Осындай жағдайда коммерциялық банктердің активтік операцияларын қаржыландырудың басты
депозиттік ресурстардың қаржыландыратын активтік операциялардың мерзімдері мен сомасына
депозиттік операциялар банк пайдасын ұлғайтуға немесе болашақта пайда
депозиттік операцияларды ұйымдастыру процесінде мерзімді депозиттер мен мерзімді
салым несиелерінің санын өсіру мақсатында, депозиттік операциялар түрлерін
2) Банктердің активтік операциялары
Активтік операциялар – бұл банктердің табыс алу және
Бұл екі мақсаттың бірегейлігі банкті коммерциялық кәсіпорын ретінде
Активтік банктік операциялар өзінің формасына және тағайындалуына қарай
ссудалық операциялар;
инвестициялық операциялар;
депозиттік операциялар;
қаржылық операциялар;
басқа да операциялар.
Банк активтік операцияларының маңызды бөлігін банктік несиелік операциялары
Банктің инвестициялық операциялары – несиелік операциялардан кейін банкке
Банктің инвестициялық операция жүргізетің бағалы қағаздары екі топқа
мемлекеттің бағалы қағаздары;
корпоративтік бағалы.
Мемлекеттің бағалы қағаздары табыстығына қарай үш түрге бөлінеді:
- Дисконттық, мұндай бағалы қағаздар алғашқы нарықта инвесторларға
жеңілдікпен сатылып, номиналдық құны бойынша өтіледі.
- Купондық, яғни номиналдық құнына пайызбен бейнеленген табыс
бағалы қағаздар. Купон мерзіміне қарай жылына 2-4 ретке
- Аралас, яғни купон және дисконт түрінде қатар
Сонымен қатар активтерінің бір бөлігін өтімді корпоративтік бағалы
акциялар
облигациялар
депозиттік және жинақ сертификаттары
ипотекалық куәліктер
депозитаралық қолхаттар
Акция – бұл акционерлік қоғамның жарғылық капиталына үлес
Облигация – оның иесінің ақшалай қаражат салғандығын куәландыратын
Қазақстанда айналыста жүрген облигациялар табыстылығына қарай екі түрге
купондық облигация-инвестор банкке пайыз мөлшерлемесі формасында, яғни алты
дисконттық облигация-инвестор банктің облигацияны шығарудан номиналдық құнынан төменгі
Банктің активтік депозиттік операциялары өтімділікті қолдану және банктермен
Лизинг – бұл лизинг берушінің қзіне тиесілі құрал
Барлық лизингтік операциялар екі түрге бөлінеді: шұғыл және
Шұғыл лизинг – бұл мүліктің қызмет ету мерзіміне
Қаржылық лизингі – бұл уақытша пайдалануға берген лизинг
Коммерциялық банктердің ең көп тараған делдалдық қызметінің бір
Факторинг операциясы – жабдықтаушының жабдықтаған тауары мен көрсеткен
Факторинг операциясына үш тарап қатысады:
Факторингтік компания - өздерінің клиенттерінен шот-фактураны сатып алатын
Клиент – факторинг компаниясымен келісімшарт жасасушы өнеркәсіптік немесе
Кәсіпорын – тауарды сатып алушы фирма.
Форфейтинг операциясы – форфейтордың, яғни коммерциялық банктің немесе
Форфейтинг мәмілесінде үш қатысушы болады:
Экспортер, яғни тауарды орта мерзімді несиеге беруші;
Импортер, яғни тауарды несиеге алушы;
Форфейтор, яғни мәмілені қаржыландырушы банк немесе арнайы ұйым.
III. Экономиканы және халықты несиелендірудің операциялары.
3.1 Қорытынды.
Кеңес үкіметі тұсында Қазақстанның өзінің банктік жүйесі болған
Қолданылған әдебиеттер:
Сейтқасымов Ғ.С. «Ақша, несие, банктер», Алматы, 2001
Мақыш С.Б. «Ақша айналысы және несие», Алматы, 2004
Баймұратов О. «Қазақстан қаржы нарығы», Алматы, 2007
Ілияс А.Ә. «Төлем жүйесі: теория және практикасы»,
Айқын газеті 26.09.2006 [1]
С. С. Сахариев, А. С. Сахариева. «Әлем экономикасы»,
Көшенова Б.А. «Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары», Алматы,2000
Хамитов Н.Н. «Банк ісі», Алматы, 2006
Абленов Д.О. «Қаржылық бақылау және басқарушылық аудит
Мамыров Н.Қ., Тілеужанова М.Ә. «Макроэкономика», Алматы, 2003
Шеденов Ө.Қ., Сағындықов Е.Н., Жүнісов Б.А., Байжомартов Ч.С.,
Әубәкіров Я.,Есқалиев М., «Экономика теория негіздері», Алматы, 2004
Мәуленова А.«Экономикалық теория»,Алматы, 2004
Шөлейбай Б. «Банк ісіндегі тәуекел-менеджмент», Алматы, 2005
Сахариев Б. «экономикалық теория негіздері», Алматы, 2004
Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. «Қаржы», Алматы, 2005
Тасмағамбетов Т.А., Омаров А.С. «Қаржы есебі», Алматы, 1998
Алдаберген Ә. «Банк жүйесінің тұрақтылығы – экономикалық дамудың
Джемпеисова Г. И., Даулетханова Ж. Д. «Банк ісі»,
Мыржақыпова С.Т., Нұрғалиева А.М., Қ.Е.Сақыпова. «Банктік қадағалау және
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министірлігі
"Еуразия" академиясы, "Еуразия" институты
Қаржы деканаты
Қазақстан Республикасының комерция банктері, олардың қызметтері мен операциялары
Орындаған: Муратова Камшат
Тексерген: Оқытушы
Габдулина А.Б
Орал 2008.
Жоспары:
Кіріспе..........................................................................................................3
I. Коммерциялық банктің ұйымдастыру құрылымы.
1.1 Коммерциялық банктердің жіктелуі.....................................................4
1.2 Коммерциялық банктердің қызметі......................................................5
1.3 Коммерциялық банктердің операциялары .........................................9
II.
2.1 Коммерциялық банктердің операциялары...........................................14
2.2 Банктердің пассивтік операциялары.....................................................14
2.3 Банктердің активтік операциялары.......................................................20
III. Экономиканы және халықты несиелендірудің операциялары
3.1 Экономиканы және халықты несиелендіру.........................................25
3.2 Қолма-қолсыз есеп айырысуды ұйымдастыру және жүргізу.............26
3.3 Коммерциялық банктердің инвестициялық қызметі...........................29
Қорытынды...................................................................................................31
Пайдаланған әдебиеттер...............................................................................32
27

Ұқсас жұмыстар

Коммерциялық банктердің жіктелуі

Коммерциялық банктер. Коммерциялық банк туралы ұғым және оның типтері

Коммерциялық банктер операциялары-қоғамдық экономикалық дамуында негізгі факторы

Коммерциялық банктердің экономикалық мәні

Активті және пассивті операциялардың ерекшеліктерін анықтау

Коммерциялық банктердің пассивті операциялары туралы

Қазақстан Республикасының коммерциялық банктері туралы

Коммерциялық банктердің актив және пассив операциялары

Банктердің дамуы