Қоршаған ортаны қорғау шаралары
Мазмұны
Кіріспе.............................................................................
Өндірістік кооперативтін сипатамасы..............................................
1 Астық тұқымдарын себуге арналған құрылғылардың
құрылымына шолу жасау..........................................
1.1 Астық тұқымдарының физикалық-механикалық қасиеттері..........................
1.2 Астық тұқымдарын себуге қойылатын агротехникалық талаптар.................
1.3 Сепкіш машиналар құрылымына шолу жасау...........................
1.4 Астық тұқымын себуде қолданылатын аппараттар.....................
1.5 Себу кезінде күмбез пайда болуының себептері........................
2 Астық тұқымын себуге арналған сеяканы жобалау және есептеу.............
2.1 Себкіштін технологиялық сүлбесін негіздеу……………....…........................
2.2 Сыйымдылықты есептеу…………………….………………………………...
2.3 Тарту кедергісін есептеу…………………….................……………...……....
3 Күмбез бұзғыш орнатылған сепкіш аппаратын жобалау және есептеу....
3.1 Күмбез бұзғыштардың құрылымына шолу жасау..………………………….
3.2 Сепкіш аппараттың құрылысы мен жұмыс принципі……………………….
3.3 Астық тұқымдарына арналған сепкіш аппараттың
өнімділігін есептеу..................................................
3.4 Сепкіш аппарат жетегін есептеу…………………………………………........
3.5 Конустық тісті берілісті есептеу……………………………………………....
3.6 Білікті бұралуға есептеу..........................................
4 Еңбек қорғау шаралары..........................................
4.1 Механикаландырылған жұмыстарды орындау кезінде
еңбек қауіпсіздігі мен жағдайын талдау……………………………..............
4.2 Еңбек қауіпсіздігі мен жұмыс жағдайын жақсарту бойынша
4.3 Жобаланған сепкіштің қауіпсіздіқ талаптарына сәйкестігі…………………………......................................................
4.4 Қауіпті аймақтарды залалсыздандыру........................................
5 Қоршаған ортаны қорғау шаралары......................…….................................
5.1 Қоршаған ортаны қорғау шараларының маңызы…................……….............
5.2 Табиғатқа кері әсер ететін объектілер………........……………………...........
5.3 Қоршаған ортаны ластануын төмендетуге бағытталған
6 Экономикалық тиімділікті есептеу............................................
Қорытынды……………………………………………………………………......
Қолданылған әдебиеттер тізімі……………………………………………….....
Кіріспе
Қазақстан Республикасы Президенті Н. Ә. Назарбаев өзінің халыққа жолдауларының
Қазіргі нарықтық жағдайда ауыл шаруашылығы саласында аса маңызды көңіл
Солардың бірі астық алқаптарының көлемдерін ұлғайту және астықтың
Дипломдық жобада астық дақылдары және сусымалы емес тұқымдарды сепкіш
Оңтүстік Қазақстан облысы, Сарыағаш ауданы “Жеңістік” өндірістік кооперативі сипаттамасы
"Жеңістік" өндірістік кооперативі 1991 жылы құрылған. Шаруашылық облыс орталығы
Өндірістік кооператив үш еңбек сатысынаң тұрады:
Егін шаруашынығы және жеміс-жидек
Мал шаруашылығы
Механизация
Өндірістік кооператив бригадалары бидай, арпа өнімдерін өндірумен шұғылданады.
Мал шаруашылығында ірі қара қой малдары, жылқы және шошқа
Сауьш сиыр сүтін уақытында базарға апарыльш сүт және қаймақ
Механизация бөлімі.
Орталық машина трактор жөндеу шеберханасы.
Автокөлік бөлімшесі.
Өндірістік кооператив ауылшаруашылық техникамен жақсы қамтыған, жеке талдап айтқанда
Техниканы тиімді пайдалану мен еңбек өнімдерін артуы көбінесе механизатордың
"Жеңістік" өндірістік кооперативінде ауьлшаруашылық тракторлармен ауылшаруашылық, машиналарының саны.
1.К-701 2 дана
2. К-700 Здана
З.Т-150 2 дана
ДТ - 75 3 дана
МТЗ - 80 21 дана
Т - 70 2 дана
Ауылшаруашылық машиналары
Соқа ПЛН-8-35 4 дана
Культиватор КГІШ - 9 2 дана
Соқа ПЛН 4-35 4 дана
Сока ПЛН 3-35 З дана
Тырмалар 130 дана
Тіркемелер С - 11 5 дана
Сепкіштер
СЗС-3,6,
СЗС–2,0
СЗУ-3,6,
СЗА-3,6,
СЗП-3,6,
СЗО-3,6,
СЗЛ-3,6,
СЛТ-3,6,
СРН-3,6.
1 Астық тұқымдарын себуге арналған құрылғылардың
құрылымына шолу
1.1 Астық тұқымдарының физикалық-механикалық қасиеттері
Астық тұқымдары мен шөптер тұқымдарының бір бірімен ұқсастығы сондай
технологиялық процестерді орнықтыруда тікелей пайдаланбайтын тұқымның өнгіштігі, көктеп шығу
тұқымды тазарту, өңдеу, себу сияқты технолгиялық процестердің орнығуына тікелей
Астық тұқымдары және шөп тұқымдары сусымалдық қасиеттеріне байланысты үш
- сусымалы;
- сусымалығы төмен;
- сусымалы емес.
Бірінші сусымалы емес астық және шөптер тұқымдарына мыналар жатады:
Екінші сусымалығы төмен шөптер тұқымдарына: жима тарғақ, қызыл бетеге,
Үшінші сусымалы емес шөп тұқымдарына қызыл ат арпабас, тамырсыз
Тұқымның физикалық механикалық қасиеттеріне оның формасын, сызықтық өлшемдерін, бетінің
Уақыт өткен сайын қоршаған орта жағдайының өзгеруіне байланысты тұқымның
1.2 Астық тұқымдарын себуге қойылатын агротехникалық талаптар
Жалпы себу үрдісіне келесідей үш негізгі талаптар қойылады:
берілген мөлшердегі тұқымдарды танап ауданының бірлігіне орналастыру;
аудан бойынша тұқымдарды біркелкі орналастыру, тарату;
белгілі тереңдікке тұқымдарды біркелкі сіңіру.
Топырақтары жел эрозиясына ұшыраған аймақтар үшін қосымша талап қойылады
Бөлек сепкіш аппараттардың арасындағы себудің орташа біркелкі еместігі дәнді
Мұқият егіс алдында өңдегеннен кейін арам шөп баспаған топырақтарға
Астық және шөп тұқымдарын себуге әзірлеудің зор маңызы бар.
Бір жылдық шөптерді себу мерзіміне қарай ерте және кеш
Тұқым себу нормасы тұқымнығ көлеміне, егін өсіретін ауданына, себу
Жаппай қатарлап сепкенде үлгі себу нормасы шөп үшін әртүрлі
Астықты және шөптерді кең қатарлы тәсілмен сепкенде сенбу нормасы
Могар, бір жылдық райграс, сераделла тұқымдарын сіңру тереңдігі 2-3
Шөптерді себу үшін астық-шөп сеялкаларын қолданады.
1.3 Сепкіш машиналар құрылымына шолу жасау
Қазіргі кезде қолданылатын сепкіштер: С3–3,6 типті дән – тыңайтқыш
СЗ–3,6 дән тыңайтқыш сепкіші және оның модификациялары дәнді, азық,
Сепкіш тіркеу құрылғысы және аяқ астына арналған тақтайы бар
Әрбір сіңіргіш раманың брусымен топсалы түрде жетекпен жалғанған, ал
1 - дән-тыңайтқыш жәшігі; 2 - катушкалы-штифтті аппарат; 3
Сурет 1.1 - СЗ-3,6 дән-тыңайтқыш сеялкасы (базалық)
Қырғыштың төрт бұрышты білігі рычаг пен серіппеленген штанга көмегімен,
Тұқым және тыңайтқыш сепкіш апараттарының біліктері айналысқа орталықта орналасқан
Жұмыс процесі келесі тәртіп бойынша өтеді. Жәшіктің сәйкес бөлімдеріне
Тұқым өткізгіштер бойынша сіңіргіштің дискілер арасындағы кеңістікке түседі, бағыттауыштар
СЗТ – 3,6 дән шөп сепкіші дәнді дақылдар мен
СЗТ-3,6 тіркемелі дән-тыңайтқыш сеялкасы және дәнді-бұршақты дақылдар тұқымын, сондай-ақ
СЗТ-3,6 сеялкасы СЗ-3,6 сеялкасының өзгертілген түрі болып табылады. Оның
СЗО-3,6 тіркемелі бір дискілі дән-тыңайтқыш сеялкасы дәнді дақылдар мен
Сошник радиусы 790 мм сфералық дискіден тұрады. Дискі радиалды
Сошниктерге тұқымдарды ауамен тасымалдайтын сеялкасы. Дәнді және бұршақты дақылдарды
1 – таратқыш қалпақша; 2 – бункер; 3 –
Сурет 1.2 – Тұқымдарды ауамен тасымалдайтын сепкіш
Сепкіштің жұмыс үрдісі төмендегідей өтеді. Тұқымдар бункерден 2 араластырғыш
Мұндай сепкіштердің алым ені 18 м дейін болады. Олар
Жел эрозиясына ұшыраған аймақтарда агротехникалық шаралар дәнді дақылдардың тез
СЗС-6 және СЗС-12 сепкіштері, СЗС-2,0 модулінің екі және алтауынан
СЗС-2,0 (сур. 1.3) сепкішінің алдыңғы бөлігі себу кезінде өздігінен
1 – доңғалақ; 2 – тіркеу құралы; 3 –
Сурет 1.3 - СЗС-2,0 сеялка культиваторы
Тұқымсепкіш аппараттарды - катушкалы, тыңайтқыш сепкіш- катушкалы - штифті,
Сіңіргіштер үш қатарда орналасқан, қатараралықтар ені 22,8 см. Сына
Құрама беріліс көмегімен катоктар тұқым сепкіш және тыңайтқыш сепкіш
СЗС-6 сепкішінің алым ені – 6 м, СЗС–12 –
Кең алымды құрама әмбебап сепкіші дәнді, дәнді –бұршақты және
Сепкіш тұқымдарға арналған сыйымдылықтан 2 спиральді науалары бар үлкен
Сепкіш аппарат тірек - жетек доңғалақтарынан 11 қозғалысқа келтіріледі.
Тұқымдар сыйымдылықтан араластырғышпен 3 сепкіш аппаратқа беріледі, оның катушкасы
1.4 Астық тұқымын себуде қолданылатын аппараттар
Қазіргі кезде құрылысы бойынша, сонымен қатар атқаратын қызметі бойынша
1. механикалық;
2. пневматикалық;
3. пневмомеханикалық.
Сеялкалардың даму барысында келесідей сепкіш аппараттар ұсынылды: катушкалы, дискілі,
Катушкалы сепкіш аппараттар екі модификациялы болады: науалы және штифті.
Катушкалы науалы сепкіш аппарат (сур. 3.1) дәнді сепкіштер
1–түбі; 2–науалы катушка; 3–розетка; 4–қаңқа 5–муфта; 6–сепкіш аппараттардың білікшелері;
Сурет 3.1 - Катушкалы науалы сепкіш аппарат
Төменгі жағымен қаңқа 4 түбімен 1 жабылады, түбше 1
Кемшіліктеріне тұқымдардың зақымдалуы жатады: осы аппаратпен зақымдалатын тұқымдар
Себу машиналарының сепкіш аппараттары конструкцияларына келтірілген шолуының негізінде келесідей
Шөп тұқымдарын себуге арналған сепкіш аппараттардың барлығы құрылымы бойынша
1.5 Себу кезінде күмбез пайда болуының себептері
Өткізілген ізденіс тәжірибелерін шолу нәтижесінде аталғандай сусымалы емес тұқым
Бірінші қозғалыс тік жазықтықта тұқымдардың өз салмақтарымен және оның
Күмбездің пайда болуының басты себебі оның нақты сусымалдық қасиетінің
Тұқым шығатын тесіктің ысырмасын ашқаннан кейін, тұқым бункер ішінде
Уақыттың белгілі бір моментінде бөлшектердің бір-бірімен өзара ілінісу күші
Бірінші қозғалыс нәтижесінде қопсытылған тұқым шығар тесіктің ауданы, тұқымның
Тесік үстіндегі тұқым күмбезінің пайда болу процесін теориялық талдау
(1.1)
мұнда - жоғарғы қабаттың жылдамдығы;
- шеңберлік жылдамдығы;
- қабаттың үйкеліс коэффициенті;
- тәжірибелік тұрақтылық, оның мәні 0,83-ке тең;
- нақты логарифмдер негізі.
Сусымалы емес тұқымның бір бірімен ілінісу күші өте жоғары
Желиговский В. А. айтуы бойынша үйкелісу – ілінсу коэффициентінің
(1.2)
мұнда - ішкі үйкеліс коэффициенті;
- ортаның ілінісуі;
- қалыпты қысым.
Сонда
А.М. Семеновтың дәлелі бойынша катушкалы аппараттың қоректенуі дән массасының
Р. А. Зенковтың теориялық болжауларын пайдалана отырып, сусымалы
Қозғалмай жатқан тұқымға қарағанда енді ғана қозғалысқа түсе бастаған
Тік қабырғалар арасындағы қозғалыс нәтижесінде пайда болатын үйкеліс күшін
(1.4)
мұнда - қозғалысқа алғашқы кедергі;
- бүйірлік қысым;
- үйкеліс коэффициенті;
Тік қысым мынаған тең:
(1.5)
Δh қалындықтағы элементарлық қабаттың тепе-теңдігін қарастыра келе, қысымның орташа
Алынған тұжырымдардан сусымалы емес шөп тұқымдары бункер түбіндегі терезе
Бұл кемшілікті жою үшін тұқым сепкіш аппаратқа еріксіз түрде
2 Астық тұқымын себуге арналған сеялканы жобалау және есептеу
2.1 Сеялканың технологиялық сүлбесін негіздеу
Базалық модель ретінде СЗС-2,0 сепкішін қабылдаймыз. Осы сеялкадан тұқым
Тұқым жәшігінің төменінде жетегі бар винттік топтық сепкіш аппарат
Сепкіш аппарат сыртқы қаптамалардан тұрады, оның ішінде ступицасы бар
Тіркеу құрылғысы сепкіш рамасына шынжырмен ілінген. Сіңіргіштердің топыраққа кіру
Сепкіш төмендегі тәртіп бойынша жұмыс істейді. Шөп тұқымдары бункерден
Сепкіштің мұндай етіп жасалуы көптеген ерекшеліктерге жол береді:
тұқымдарды себудің біркекісіздігі төмендейді;
себу процесін тұрақтандырады;
бункер ішінде күмбез пайда болуына жол бермейді;
танап бетінің кедір бұдырлығының себуге әсерін азайтады.
1 - рама; 2 - сепкіш аппарат; 3 -
6 - сіңіргіш; 7 - каток; 8 - тіркеме
Сурет 2.1 - Ұсынылатын сеялканың сүлбесі
2.2 Сыйымдылықты есептеу
Бункер тек тұқым сыйымдылығы ретінде ғана емес, сонымен қатар
Бункердің сыйымдылығы үлкен болған сайын, машинаны себу материалымен толтыруға
Әдетте қазіргі кездегі тұқым себуге арналған машиналар агрегаттың 1,5…2
Бункер көлемін келесі формуладан анықтауға болады:
,
мұнда - бункерді толтырғанна бастап гон
- машинаның алым ені, 2 м;
- тұқымдарды себу нормасы, кг/га;
- тұқымдар тығыздығы, кг/м3;
- бункер сыйымдылығын пайдалану коэффициенті, 0,85…0,9.
Біздің аймақта танаптардың ұзындығы орташа есеппен 1000-1500 м құрайды,
Сонда
м3.
Сепкіш машиналарының тұқым сыйымдылығынң өлшемдері мен пішіні ауыл шаруашылық
Біз төмендегідей пішінді тұқым жәшігін ұсынамыз, сурет 2.2.
Тұқым сыйымдылығы екі бөліктен тұрады: жоғарғы цилиндрлік
,
мұнда - тұқым сыйымдылығының цилиндрлік бөлігінің
- тұқым сыйымдылығының жәшігінің конустық бөлігінің көлемі, м3;
;
.
Сурет 2.2 – Сепкіш сыйымдылығы
Тұқым жәшігінің төменгі бөлігінің көлбеу бұрышы тұқымдардың болат беті
Суреттен
,
мұнда - тұқым жәшігінің конустық бөлігінің
Сонда
м.
Тұқым жәшігінің толық көлемі
м.
2.3. Тарту кедергісін есептеу
Сепкіш және отырғызғыш машиналардың тарту кедергісі топырақтың технологиялық қасиеттеріне,
,
мұнда - машинаның меншікті кедергісі, кН/м;
- машинаның алым ені, м.
Меншікті кедергі тек сіңіргіштердің кедергісіне тәуелді
Сепкіш және отырғызғыш машиналардың меншікті кедергісінің мәні жұмыс жылдамдығы
, кН/м
тіркемелі астық сепкіші 1,0…1,5
аспалы астық сепкіші 0,95…1,4
аспалы көкөніс сепкіші 0,5…0,8
аспалы қызылша сепкіші 0,8…1,2
асалы жүгері сепкіші 1,1…1,4
жаппай себетін тыңайтқыш сепкіші 0,35…0,7
аспалы картоп отырғызғыш 3,0…3,5,
Жұмыс жылдамдығын 2,8 м/с жоғарылатқан сайын, кедергі де жоғарылайды,
Машинаның тарту кедергісінің оның алым ені мен қозғалыс
,
где - үйкелістің қосынды коэффициенті;
- топырақ қаьатының көлденең қимасы ауданының деформацияға кедергіні сипаттайтын
- алым енінің 1 м келетін, себу машинасының салмағы;
- топырақ қабатын шетке лақтырған кезде оған кинетикалық энергияны
Солтүстік Қазақстан аймағында себу операциясын 2,6 м/с дейінгі жұмыс
кН.
Ұсынылатын сепкіш үшін қажетті қуат
кВт.
3 Күмбез бұзғышы бар сепкіш аппаратты жобалау және есептеу
3.1 Күмбез бұзғыштардың құрылымына шолу жасау
Сусымалы емес шөп тұқымдарын себу кезінде көптеген қиындықтар кезінде.
Сусымалылығы төмен және сусымалы емес шөп тұқымдарын себу үшін
Суреттегі айналып тұратын араластырғыштан және айдауыштан тұрады. Мұндай механизмдердің
араластырғыш; 2- айдағыш; 3- катушка; 4- корпус; 5- тұқым
Сурет 3.2 - Механикалық күмбез бұзғышы
1 - катушка; 2- корпус; 3- күмбез бұзғыш; 4-
Сурет 3.3 - Механикалық күмбез бұзғышы бар
катушкалы сепкіш құрылғы
Жұмыс кезінде күмбез бүрыштардың сенімділігін арттыру үшін қалақтардың айналып
Осындай күмбез бұзғыштар түрлері 3.4 суретінде көрсетілген. Күмбез бұзғыш
1 – рама; 2 – бункер; 3 – саусақтар;
5 – эксцентрик; 6 – білік; 7 – топса;
Сурет 3.4 – Тербелісті күмбез бұзғыш
Күмбез жарғыш жұмыс істеп тұрған кезде рамканың саусақтары бір
Рамканың әрбір қозғалысы сайын тұқымның барлық уақытта тұрақты динамикалық
Бұл айтылып отырған күмбез жарғыш механизм тербеліс процессі
Аталған механизмнің кемшіліг құрылысының бір бірімен тірескен буындардан тұратын
Мембрана тәрізді вибрациялық тұқым күмбезінің бұзғышы бар катушкалы себу
1 – копус; 2 – катушка; 3 – тербеліс
Сурет 3.5 – Вибрациялық күмбез бұзғыш
Жоғарыда сипатталған күмбез жарғыштың негізінде дыбыстық тербеліспен күмбез бұзғыш
Сонымен қатар төмендегідей құрылғылар белгілі. Олардың бірі өлшемдері үлкен
Аталған құрылғы (сурет 3.6) бункердің түбінде орналасқан. Бұл құрылғы
1 – бункердің қабырғасы; 2 – бункердің түбі; 3
Сурет 3.6 – Қалақшалы күмбез бұзғыш
Бункердегі тұқым массасы қалақшалармен қозғалысқа келтіріледі. Қалақшалар бункердің түбінде
Ротациялық күмбез бұзғыш. Аталған күмбез бұзғыш тұйықталған серіппе түрінде
Күмбез бұзғыш төмендегідей жұмыс істейді. Бункерде вертикалдық ось арқылы
Сурет 3.7 – Ротациялық күмбез бұзғыш
Сурет 3.7 - Ротациялық күмбез бұзғыш (А көрінісі)
Жоғарыда шолу барысында қарастырылған күмбез бұзғыштардың көбісі катушкалы сепкіш
3.2 Сепкіш аппараттың құрылысы мен жұмыс принципі
Жоғарыда аталғандай, сепкіш аппараттардың көптігіне қарамастан, олар тұқымды аудан
СЗС-2,0 сериялық сеялкадан тұқым және тыңайтқыш сепкіш аппараттары бар
Ұсынылатын винттік аппарат маңызы суреттермен түсіндіріледі, мұнда 3.8
Топтық сепкіш аппарат бункерден 1 және құрсаудан 2 тұрады.
Сепкіш аппараттың құрсауы 2 бір біріне бұранда арқылы кигізілетін
Ұсынылған топтық сепкіш аппарат себу материалын біркелкі мөлшерлеп және
Топтық сепкіш аппарат келесі тәртіп бойынша жұмыс істейді. Бункерді
1 - бункер; 2 - құрсау; 3 - винттік
6 – күмбез бұзғыш; 7 - тұқым өткізгіш; 8
Сурет 3.8 - Топтық сепкіш аппараттың технологиялық сүлбесі
Сурет 3.9 – Бұрандалы күмбез бұзғыш
Винттік сепкіш аппараттың осылай орындалуы, сонымен қатар технологиялық процестің
3.3 Астық тұқымдарына арналған сепкіш аппараттың
өнімділігін есептеу
Тұқымның берілген себу нормасын топтық винттік сепкіш аппараттың өнімділігін
Винттік сепкіш аппарат өнімділігін келесі түрде көрсетуге болады:
,
мұнда - орамдар арасындағы кеңістікті
- тұқымдардың көлемдік массасы, кг/м3;
- орамдар арасындағы кеңістіктің көлденең қимасының ауданы, м2;
- аппараттан шығуындағы тұқымның абсолюттік жылдамдығы, м\с.
Тұқымдардың берілген себу нормасы арқылы өнімділікті төмендегі формула бойынша
,
мұнда - берілген себу нормасы, кг/га.
Бірақ теориялық тәуелділіктер бойынша өнімділікті есептеу қиынға түседі, сондықтан
Суретті талдауы өнімділіктің айналу жиілігіне тәуелділігі сызықтық сипатта болады,
.
Кіші квадрат әдісін пайдаланып топтық аппараттың бидай себудегі өнімділігі
.
Тұқымдардың берілген себу нормасын біле тұра есептеу бойынша, оған
3.4 Сепкіш аппарат жетегін есептеу
Сепкіш аппарат жетегінің беріліс қатынасы бидайдың себу нормасын 110-180
1, 4 и 12 – тісті жұлдызшалар, 2 и
3 и 9 – тартқыш және ауспалы жұлдызшалар; 5
Сурет 3.10 - Сеялканың жетек механизмі
1 – таптауыш катоктар кіндігі; 2 и 3 –
Сурет 3.11 - Сеялканың беріліс механизмінің сүлбесі
Жетек механизмі тісті - шынжырлы. Беріліс катоктар білігінде орналасқан
Әрі қарай қозғалыс конустық доңғалақ орналасқан білікті 10 айналысқа
Топтық винттік сепкіш аппараттық жетек механизмі жұдырықша типті ажыратқыш
Ажыратқыштардың бүйірлік жұдырықшалары катоктар рамкасы білігімен бір кіндікте орналасқан.
3.5 Конустық тісті берілісті есептеу
Конусты тісті берілісті есептеу МЕСТ-пен шеутелмейді. Бірақ оны қабылданған
Сыртқы бөлгіш диаметр
,
мұнда - тік тісті берілістер үшін,
- айналдырушы иін, Нм
- тіс тәжісі енінің коэффициенті, ,
- тік тісті берілістер үшін,
- шекті жанасу беріктігі, Мпа.
мм.
12289-76 МЕСТ-ке сәйкес мм етіп қабылдаймыз.
Тістер санын анықтаймыз
,
мұнда
.
Тістер саны аралығында қабылдайды,
Сонда
.
Берілісі санын тексереміз
,
.
Сыртқы шеңбер модулі
мм.
Сыртқы конустық арақашықтығы
мм.
Тіс тәжісінің ені
мм.
Орташа конустық қашықтық
мм.
3.6 Білікті бұралуға есептеу
Қимасы шеңберлі диаметрлі білік
МПа.
Білік көмегімен берілетін момент келесі формуламен анықталады:
кН м
Біліктің барлық көлденең қимасындағы бұралу моменті бірдей.
кН м
Біліктің диаметрі мм.
Көлденең қимадағы ең үлкен берікті шарттары
мұндағы - бұралу кезіндегі кедергі моменті.
Тұтас көлденең қима үшін
см3.
Біліктің бұралу кезіндегі беріктік шарты
.
.
Біліктің бұралудағы қатаңдық шарты
.
мұнда - қию жазықтыққа перпендикуляр өске
Тұтас дөңгелек қима үшін инерция моменті
см4.
Сонда
Осыған сәйкес қабылданған біліктің беріктік және қатаңдық шарттары шектік
4 Еңбек қорғау
4.1 Механикаландырылған жұмыстарды орындау кезінде еңбек қауіпсіздігі мен жағдайын
Машина – трактор паркін пайдалану кезінде еңбек қауіпсіздігі жағдайын
Тракторлар мен агрегаттардың техникалық жағдайына жеткілікті назар аударылмайды, көптеген
Трактор кабиналары герметикалы емес, ол кабинаға зиянды бу
Трактор кабиналарында көбінесе қауіпсіздік техникасы ережелері бойынща болуға рұқсат
Сепкіштер тұрағы жөнге келтірілмеген.
Агрегаттар мен трактроларды пайдалану кезінде қауіпсіздік техникасы ережелері сақталмайды,
Өртке қарсы шараларды орындамау, көптеген таркторларда өрт сөндіргіштердің
Өрт сөндіргіштердің дұрыс жұмыс істемеуі немесе оларды өзінің қызметі
Механизаторлардың жұмыс уақыты мен демалыс уақытын пайдалануға жеткілікті назар
Барлық аталған кемшіліктер жалпы алынғанда немесе бөлек алығанда
4.2 Еңбек қауіпсіздігі мен жұмыс жағдайын жақсарту бойынша
ұсыныстар
Өткізілген зерттеулер бойынша келесідей шараларды қабылдау қажет;
Жоғарыда аталған кемшіліктерді жою үшін еңбек қауіпсіздігі техникасы мен
Тракторлар мен ауылшаруашылық машиналарының техникалық деректері бойынша, кейбір тракторларда
Барлық агрегаттар өрт сөндіргіштермен және жабдықтардың толық жинағымен жабдықталуы
2. Еңбектің санитарлық-гигиеналық жағдайларын жасау.
Бригадаларды қажетті демалыс ғимараттары мен қамтамасыз ету және жағдай
Жарақаттану дейгеін төмендету жұмыс орындарда еңбектің қауіпсіз және нақты
4.3 Жобаланған сепкіштің қауіпсіздік талаптарына сәйкестігі
СЗС –0,2 сеялкасы дәнді дақылдар тұқымын себуге, сонымен қатар
Сеялка қорғаныс бортиктарымен периласы бар аяқ астына арналған тірекпен
Сеялка екі жақты сигнализациямен жабдықталған.Жұмыс істеу кезінде тұқым жәшіктері
СЗС–2,0 сеялкасын пайдалану және қамту кезіндегі қауіпсіздік техникасы
Қауіпсіздіктің жалпы ережелері.
Тракторлар мен ауыл шаруашылық машиналардың СЗС–2,0 сеялкасы техникалық жағдайы
Машиналар зауыттық нұсқауларға сәйкес аспаптар жинағымен жабдықталуы керек. Машиналарды
Машиналармен агрегатта жұмыс істейтін тракторларда екі жақты сигнализация болуы
Тракторлар дәрігерлік аптечкалармен қамтамасыз етілуі керек. Ішетін су багі
Жұмыс алдындағы қауіпсіздік талаптары.
Машинаның қозғалыс маршруты мен жұмыс істеу учаскесі бойынша тапсырма
Жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік талаптары.
Тракторды басқаруды осы тракторге бекітілмеген адамдарға беруге болмайды. Жұмыс
Трактордың кез келген бөлігі бұзылған, істен шыққан кезде тракторды
Жұмыстан кейінгі қауіпсіздік талаптары.
Агрегатты тұрақ орнына қою керек, ауыл шаруашылық машинаны тазалау
4.4 Қауіпті аймақтарды залалсыздандыру
Сепкішті жобалау барысында оның тарту көзіне (тракторға) тіркеліп танапта
1 радиатор қақпағы – күйіп қалуға болады;
2 газ шығару құбыры – күйіп немесе уланып қалу;
3 жанар май багіні ауызы – төгілу, иістену;
4 тіркеме – қысылып қалу;
5 беріліс механизмдері – қысылып қалу немесе орап әкету;
6 таптауыштар – басылып қалу;
7 сіңіргіш - соғылу;
8 рама – соғыну, шалыну.
Сурет 4.1 – Сепкіш агрегатының қауіпті аймақтары
Анықталған қауіпті аймақтарды заласыздандыру шаралары:
1 Радиаторы құрғақ шүберекпен ұстау керек, қолда жұмыс қолғаптары
2 Газ шығару құбырына жақындауға болмайды;
3 Жанар май багіні ауызында қақпағы болуы керек, жанар
4 Тіркеу құралында бекітетін, орнықтыратын сақиналар болуы керек;
5 Беріліс механизмдердің бардығы қорғаныс қалқандармен жабылуы тиіс;
6 Таптауыштар өтетін аймақта тұруға болады;
7 Сіңіргіштерд арнайы тазалағыштармен тазалап отыру керек, бекітетін құралдырады
8 Үстіне отыруға, шығуға болмайды.
5 Қоршаған ортаны қорғау
5.1 Қоршаған ортаны қорғау шараларының маңызы
Адамдардың шаруашылық қимылының дамуы жалғыз бір елдің ғана
Сондықтан Қазақстан Республикасының алдында тұрған негізгі мәселенің бірі –
Нарықтық қатынасқа көшкен, экологиялық тұрақсыздық, өнеркәсіптік тоқырау және бюджеттік
Қоршаған ортаны қорғау адамдар мен табиғаттың гармониялық
Заңның негізгі мақсаттары:
қоршаған ортаны қорғаудың құқықтық, экономикалық және әлеуметтік негіздерін анықтау,
- экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету,
- табиғи экологиялық жүйелерге шаруашылық қызметтердің кері әсерін қайтару,
- табиғат пайдалануды рационалды ұйымдастыру және биологиялық түрлерді сақтау.
Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау заңының мәселесі қоғам мен
Қазақстан Республикасы заңдары мен басқа нормативтік актілер мен құжаттар
табиғат пайдаланушы және ластаушы төлейді және келтірген зиян үшін
қоршаған ортаға мемлекет қабылдаған әсер деңгейін сақтау,
адамдар мен аймақтардың экология қауіпсіздігіне қауіп төндіретін
Қазақстан Республикасының халықаралық келісімдері мен халықаралық келісімдері мен халықаралық
Қоршаған ортаны сақтау және қорғаудың 2030 жылға бағытталған негізгі
қоршаған ортаны ластауды азайту,
табиғатты тиімді пайдалануды реттейтін экономикалық механизмдерді құру,
дүниежүзілік экологиялық саясатта Қазақстанның қатысуын кеңейту,
су ресурстарын қорғау,
ресурс пайдалануды тиімді басқару жүйесін құрау,
экологиялық қауіпсіздік технологиясына көшу,
экономикалық ағартуды құрау және дамыту.
Қазіргі кезде Қазақстандағы келесі негізгі экологиялық мәселелерді айыруға болады:
1. атмосфералық ауаны ластау,
2. тұщы судың жеткіліксіз болуы,
адамдардың шаруашылық қимылының, жел және су эрозиясының әсерінен топырақ
Халықаралық сферада Қазақстан Республикасының экологиялық саясаты келесі бағытта жүргізіледі:
Қазақстан Республикасының сәйкес халықаралық концепцияларға қосылуы және оларды іске
халықаралық масштабта келісілген саясат пен ортақ бағдарламаны жасау,
өндіріске экологиялық тиімді шетелдік технологияларды кіргізу,
қоршаған ортаны қорғаудағы мәселелерді шешуді халықаралық тәжірибелерді кең қолдану,
нақты мәселелерді шешуге қаржылық қаражатты толық пайдалану.
Еліміздің президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында "Қазақстан 2030" Қазақстан
5.2 Табиғатқа кері әсер ететін объектілер
Ауыл шаруашылық жұмыстарды механикаландыру, улы химикаттар мен минералдық тыңайтқыштарды
Жел эрозиясының орны жеке бөлек. Қайырмалы соқалар әртүрлі ауыр
Минералдық тыңайтқышты сақтау тәртібінің бұзылуы және оның топырақ бетіне
Шаруашылықтағы үлкен мәселе егістіктердің металл сынықтары мен мұнай
Адамзат ауылшаруашылық өнімдерді өндіруде табиғатқа машиналармен әсер етеді.
Машиналарды өз мақсатымен пайдаланғанда оның барлық мүмкіншілігі көрінеді.Бірақ топырақтың,
Агрегатттың танап бойында қозғалуы топырақтың ылғалдылығымен құрамына,оның типіне, массасына,
Табиғаттың адамға әсері: азық алуға және климаттық жағдай жасалады.
Мұнай өнімдері мен химикаттардың топырақ пен өзендерге түсуіне келесі
тасымалдау мен сақтауда табиғи шығындалуы;
тасымалдағыш құралдарының сынуы;
мұнай қондырғыларының дұрыс пайдаланбауы;
ауылшаруашылық техниканың сынуы;
қолданылған жанар-жағармайлардың,еріткіш және арнайы сұйықтарды дұрыс жинамау;
жөндеу шеберханасында, машиналар ауласында, мұнай қоймаларында және жанармай құятын
Минералдық тыңайтқыш енгізуде енгізу мөлшерін және мерзімін дұрыс сақтау.
5.3 Қоршаған ортаны ластануын төмендетуге бағытталған шаралар
Табиғатқа өндірістің тиімді әсер мысалдары -құрғақ жерлерді суландыру, құмды
Ауылшаруашылық дақылдарының өнімділігін және олардың -шаралар комплексі қажет.
Органикалық және минералдық тыңайтқыштарды қолдануда ғылыми негізделген жүйе
Мелиорация - жерлерді жақсартуға, топырақтың құнарлығын және олардың тұрақтылығын
Маңызды мәселелердің бірі ауылшаруашылық өнімдерді толық пайдалану. Мысалы,мәдени өсімдіктердің
Табиғат қорғауға бағытталған негізгі шаралар:
1. Қоршаған ортаны қолайлы экологиялық жағдайын қамтамасыз ету;
2. Суды қолдануда шығынын азайту ;
3. Жер құнарлығын көтеруге бағытталған шаралар;
4. Орманды сақтау, су және топырақ қорғауға бағытталған жұмыстар;
5. Шығынсыз, аз шығынды және энергия сақтауға бағытталған процесстерді
Өнеркісіптің қалдықтарын пайдалану.
Ластануды азайту мақсатында келесі шараларды қабылдау керек:
жерді тиімді қолдану, қорғау, өндіріске ғылыми негізделген шаралар жиынтығын
пестицидтер мен улы химикаттарды қолдану тәртібін сақтау;
Атмосфералық ауаны ластануды болдырмауға бағытталған шараларды үш топқа бөлуге
1. Өндірісте қауіпті заттар шығармайтын технологиялық үрдістерді қолдану;
2. Тазарту қондырғыларын пайдаланып атмосфераға зиян заттар шығуын азайту;
3. Атмосфераның ластануын азайту үшін зиян заттар шығаратын өнеркәсіптерді
Осы шаралардың бәрі біздің елімізде қолданылады
6 Экономикалық тиімділікті есептеу
Тәжірибелік сепкіштің экономикалық тиімділігі келтірілген шығындар мен өнім шығуы
1. Таза 1 сағ жұмыс уақытындағы өнімділік
,
мұнда - жұмыс жылдамдық, 7 км/сағ;
- сепкіштің жұмысшы алым ені -2,0 м.
га/сағ.
2. Ауысымдық уақыттың 1 сағ өнімділігі
,
мұнда - жұмыс уақытын пайдалану коэффициенті,
га/сағ.
3. Сепкіштің жылдық жүктелуі
мұнда - жылдық жүктеу, сағат, Солтүстік
га.
4. Тәжірибелік сепкіштің баланстық құнын салыстырмалы салмақ бойынша анықтайды
,
мұнда - базалық машинаның бағасы, транспорттық
- сәйкесті түрде базалық және жаңа сепкіштердің салмақтары,
Ұсынылатын сепкіштің бағасы
теңге.
5.Тікелей пайдалану шығындары
,
мұнда - жанар-жағармайматериалдарының құны;
- ағымдық жөндеу мен техникалық қамтуға кететін
- амортизациялық төлемдер (капиталдық жөндеу мен реновацияға);
- машинаны сақтауға қою шығыны.
Қызмет көрсететін жұмысшылардың жалақысы базалық және эксперименталдық сепкіштер бойынша
,
мұнда - i-ші тарифті разрядты қызмет көрсететін
- сағаттық тарифтік төлем тенге (адам);
- жоспарды орындау үшін төлемді көбейту және жалақыға қосымша
тенге.
Жұмыстың бірлігіне келетін жанар-жағармай материалдарының құны базалық және эксперименталдық
,
мұнда - бір сепкішке жұмсалатын қуат
- тиімді а.к. жанар майдың меншікті шығыны, 0,25кг/э.а.к.сағ тең
- жанар майдың комплексті бағасы, 50 тг/кг.
тенге/га.
Ағымдық жөндеу мен техникалық қамту шығындары
,
мұнда - ағымдық жөндеу мен
%.
Базалық сепкіш
тенге/га.
Ұсынылатын сепкіш
тенге/га.
Амортизациялық төлемдер
,
мұнда - амортизациялық төлем мөлшері,
Базалық сепкіш
тенге/га,
Ұсынылатын сепкіш
тенге,
Сақтауға қою шығындарын келесі формула бойынша анықтаймыз:
,
мұнда - ашық алаңда сақталатын сепкішті сақтауға
Базалық сепкіш
тенге/га.
Ұсынылатын сепкіш
тенге/га.
6. Меншікті капитал енгізу
.
Базалық сепкіш
тенге/га.
Ұсынылатын сепкіш
тенге/га.
Эксперименталдық сепкішті қолданғаннан жылдық экономикалық тиімділік мөлшерін базалық және
,
мұнда - капитал енгізуден тиімділіктің нормативтік
- қосымша өнімді өткізуден ақша түсімі.
,
мұнда - жалпы түсімнің өсуі,біздің жағдайымызда,
- 1 ц бидайды сатып алу бағасы,
Сонда
тенге.
Ұсынылатын сепкіштің өтелу мерзімі
жыл.
Қорытынды
Қазіргі кезде себу машиналарының конструкцияларына жасалған талдау олардың себу
Осы аталған кемшіліктерді жою үшін дипломдық жоба орындау барысында
Төртінші және бесінші бөлімдерде еңбек және қоршаған ортаны қорғау
Топтық сепкіш аппараты бар сеялканы қолданудың жылдық экономикалық тиімділігі
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасы Президенті Н. Ә. Назарбаевтің халыққа жолдауы. Астана,
Алшынбай М. Р. Ауыл шаруашылық машиналар теориясы, Алматы, 1998
Воронов Ю. И. Ауылшарушалық машиналар, Алматы, 2006
Халанский В. М., Горбачев А. И. Сельскохозяйственные машины. –
Кленин Н.И., Сакун В.А. «Сельскохозяйственные и мелиоративные машины», М.
Листопад Г.Е., Г. К. Демидов и др. «Сельскохозяйственные и
Карпенко А.Н. «Сельскохозяйственные машины», М. Агропромиздат, 1989
Лурье А.Б. «Курсовое и дипломное проектирование по сельскохозяйственным и
Черемисинов О.А., Адуов М.А., Гурин Б.Н. «Основы проектирования и
конструирования машин», Акмола, 1998
Чернавский С.А. и др. «Курсовое проектирование деталей машин»
Лурье А. Б. Курсовое и дипломное проектирование по сельскохозяйственным
Грибановский А.П., Бидлигмайер Р.В. «Комплекс противоэрозионных машин» (теория, проектирование)
Грибановский А.П., Бидлигмайер Р.В. «Комплекс противоэрозионных машин» (устройство, регулировки,
Комаристов В. Е., Дунай Н.Ф. «Сельскохозяйственные машины»
Сабликов М.В. «Сельскохозяйственные машины» М. Колос, 1968
Синеоков Г. Н., Панов И. М. «Теория и расчет
Семенов А. Н. «Зерновые сеялки» М. Машгиз, 1959
Кардашевский С.В. «Высевающие устройства посевных машин» М. Машиностроение, 1973
Журавлев В. И. «Пневматические сеялки» М. 1965
Вейс Ю. А. Почвообрабатывающие и посевные машины травопольной системы
Дебу К. М. Сельскохозяйственные машины и орудия. - Москва,
Летошнев М.Н. «Сельскохозяйственные машины» М. Госсельзозиздат, 1955
Карпенко А. Н., Полевицкий К.А. «Сельскохозяйственные машины и орудия»
Налимов В. В., Чернова Н. А. «Статистические методы планирования
Веденяпин Г. В. «Общая методика экспериментального исследования и обработки
Румшинский Л. З. «Математическая обработка результатов эксперимента» М. Наука,
Доспехов Б. А. «Методика полевого опыта» М. Колос, 1979
Бузенков Г. М., Ма С. А. «Машины для посева
Адуов М. А., Жазыкбаева Ж. М. Машиналар мен жабдықтарды
Костюченков Н. В. және т. б. Методические указания к
Бет
Өзг. Парақ Құжат Қолы Күні
3
ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ ШАРАЛАРЫ
ҚР негізгі заңдары, тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау облысындағы нормативтік заңдар
Қоршаған ортаны қорғауды экономикалық жағынан ынталандыру
Табиғи орта, экономикалық дамудың негізі ретінде дамуы
Табиғат ресурстарын тиімді пайдалануға ынталандыратын, жауапкершілігін артыратын экономикалық механизм мен тетіктер жүйесі
Қоршаған ортаға терiс әсер ететiн кәсiпорындарды, құрылыстар мен өзге де объектiлердi қайта бейiмдеу
Экологиялық қауіпсіздік ұғымы және оның экономикалық аспектісі
Төтенше жағдайда халықты қорғау
Қоршаған ортаны қорғау және өмір тіршілік қауіпсіздігі
Табиғи обьектілердин экологиялык жағымсыз салдарына экономикалык баға беру