Кәсіпорындар өнімдерінің бәсеке қабілеттілігін бағалау
Кіріспе 2
1 . Бәсекелестік туралы түсінік 4
1.1Бәсекелестік және оны талдау қажеттілігі 4
1.2. Бәсекелестіктің түрлері және формалары 7
1.3. Бәсеке қабілеттілікті бағалау әдістері 13
2. «Алматы нан» АҚ-ң экономикалық әлеуетін бағалау 17
2.1. «Алматы нан» АҚ-ң қысқаша сипаттамасы 17
2.2. «Алматы нан» АҚ-ң техника-экономикалық көрсеткіштерін талдау 19
2.3. «Алматы нан» АҚ-ң бәсеке қабілеттігін талдау 23
3. Кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігін арттыру жолдары 25
Қорытынды 29
Қолданылған әдебиеттер: 30
Кіріспе
Қазақстан өз алдында егемендігін алып, тәуелсіз, зайырлы аспанында
Ішкі нарықтың дамуы және ЖІӨ - нің өсуі
Халықаралық шикізат нарығының жағдайына қарамастан валютаның түсуі және
Бюджетке салықтың тұрақты түсуі
Шикізатты терең өңдеуді қамтамасыз ету үшін табиғат ресурстарын
Елдің ғылыми техникалық потенциялын сақтау және дамыту
Қалықты жұмыспен қамту
Саяси және әлеуметтік тұрақтылық
Нарық кәсіпорынды шаруашылық жүргізудің жаңа әдістерін, өз қызметін
Нарықтық экономиканың негізгі принциптері:
Кәсіпорынның экономикалық және заңды дербестігі
Еркін бәсекенің қалыптасуы
Баға қалыптасудың еркіндігі
Мемлекеттің кәсіпорын жұмыстарына әкімшілік араласуын болдыртпау
Тың қаржы – нарық жүйесі
Нарықтық экономиканың негізгі принциптерін мемлекеттік қорғау.
Қаржылай көрсеткіштердің нәтижесі кәсіпорынның шаруашылық жүргізудегі абсолютті тиімділігін
Менің курстық жұмысымның мақсаты кәсіпкерлік қызметіндегі бәсекелестіктің рөлін
1. Бәсекелестік туралы түсінік
1.1 Бәсекелестік және оны талдау қажеттілігі
Нарық механизмнің қалыпты әрекет етуі еллдің қаржы, ақша
Өтпелі кезеңде Қазақстан экономикасына әкімшіл-әміршіл жүйеден мұраға қалған
Тауар өндіруші өзінің нақты бәсекелестерін, олардың мүмкіндіктерін, артықшылықтары
Бәсекелестер мақсаттары мен
Бәсекелестердің нарықтық үлесін
Талдау және бағалау
Бәсекелестердің тауар-
лық саясатының фор
малары мен әдістерін
зерттеу
бағаларының
өзгерісін зертеу
Бәсекелестер өткізу
торабының құралуын
және олардың өтізуді
ынталандыру
құралдарын талдау
Бәсекелестердің қаржылық қуаты мен тұрақтылығын бағалау
Нарықтың бәсекелестік картасын құрастыру
1 –cурет. Нарықтағы бәсекелестер іс-әрекетінің құрылымдық талдауы*
Бәсекелестіктің салалық деңгейіндегі қозғаушы күштерін зерттеу нарықтық экономика
Салада потенциалды бәсекелестердің, яғни жаңа тауар өндірушілердің пайда
Нарыққа жаңа бәсекелестердің енуі барысында белгілі бір тосқауылдар
өндіріс қажеттіліктерінің үнемделуі;
өнімнің жіктелуі мен сатып алушылардың көп түрлілікке әдеттенуі;
капитал қажеттілігі;
жабдықтаушыларды:ң алмасуына байланысты сатып алушылардың да сол кезеңдегі
тарату каналдарының салыстырмалы жетіспеушілігі;
саладағы артықшылықтардың болуымен белгіленген тосқауылдар.
Нарықта әрекет етуші компаниялар арасындағы бәсекелестіктің қарқындылығы мынадай
-бәсекелестердің сан жағынан көп болуы және олардың күштерінің
- саланың салыстырмалы баяу өсуі;
- үстеме шығындар немесе тауарлы-материалдық қорлар құны түріндегі
- дифференциацияның жоқтығы (және тиісінше – конверсия шығындары);
- қуаттардың секірмелі өсімі;
- жоғары деңгейге шығу тосқауылдары.
Өнімнің бағасы, дизайны және сапасы нарыққа шығарылған ұқсас
Өнімнің бәсеке қабілеттілігі ISO 9000 және 14000
1.2. Бәсекелестіктің түрлері және формалары
Нарықтық экономиканың ең басты принципі – тауар өндірушілердің
Нарық жүйесінде бәсекелестік тұтынушылар үшін сайыс. Бұл нарықтағы
ІХІ ғасырдың орта кезінде нарықта еркін бәсекелестік кең
Ол тұтынушылардың талабымен есептесіп, тауардың сапасын жақсатуға, еңбек
Бәсекелестіктің негізгі екі түрі бар:
1) Бір сала ішіндегі бәсекелестік – бұл бір
2) Салааралық бәсекелестік – бұл халық шаруашылығы салалары
Еркін бәсекелестіктің негізгі белгілері – бұл шексіз нарыққа
Жетілмеген бәсекелестік нарығы – бұл таза монополия, монополиялық
1. Таза монополия - өнім шығаратын бір фирма
2. Монополиялық бәсеке – нарық жағдайында көп өндірушілер
3. Олигополия – мұның ерекшелігі бәсекелестіктер көп болмайды.
Бәсеклестік әдістері:
1. Баға бәсекесі – басқа бәсекелестіктерге қарағанда
2. Баға емес бәсеке – нарыққа жоғары сапалы,
3. Арсыз бәсекелестік – бұл әдіс бәсекелестіктің нормасын,
Бәсекелестер фирманың өзі қызмет істеуге тырысатын нарық түрлерін
Функционалды бәсеке – бұл әр түрлі қажеттіліктерді көптеген
Көріністі бәсеке – бір ғана мақсатқа арналған маңызды
Затты (предметная) бәсеке – фирмалардың ұқсас тауарларды шығаруының
Кәсіпорын өнімінің бәсеке қабілетілігін қалытастыру үшін басқару
Кәсіпорын ондірісінде әлемдік класты қалыптастыру үшін өзің жұмыс
Жалпы кәсіпорынның төрт негізгі бәсеке қабілеттілік деңгейін немесе
Мұндай жақындау жоғары дәрежеде жеткіліксіз болып көрінгенмен егер
Сондықтанда бәсеке қабілеттілігі екінші деңгейдегі компаниялар өздерінің өндірістік
Осындай туындаған мәселелерді шеше алған кәсіпорындар ғана өз
Нарықтық жағдайда тұтынушының қанағаттануы тауарға деген өзінің ерекшелігінің
Сонымен, тауарға бәсекенің жарамдылығын, оның сапалық және құндық
Мәселенің мәнін толық түсіну үшін негізгі салдарын ашып
көретуге болады:
Бәсеке қабілеттіліктің үш негізгі құрамдас бөлігі бар. Біріншісі
Сатып алушы – ең басты тауарды бағалаущы. Бәсекеқабілетті
Әр нарық өзінің атып алушысымен сипаталады. Тәжірибеде бәсекеқабілеттілікке
1.3. Бәсеке қабілеттілікті бағалау әдістері
Тауардың бәсекеге қабілеттілігін бағалау талданатын өнімні ң салыстырылатын
gi – i - параметрі бойынша бәсеке
Пi –талдалатын өнімнің i- параметрінің ауқымы;
Пin –Қажеттілік толық қанағаттандырылатын i- параметрінің ауқымы;
n – талданатын параметрлердің саны.
Көрсетілген әдіс өнімнің бәсеке қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін
Техникалық параметрлері бойынша көрсеткішті есептеу төмендегі формула
,
- Техникалық параметрлері бойынша бәсеке қабілеттілігітің топтық;
- i – техникалық параметрі бойынша бәсеке
- қажеттілікті сипаттайтын жалпы техникалық параметрді жинау
- бағалауға қатысатын параметрлер саны.
Экономикалық параметрлер бойынша топтық көрсеткіштер:
З, З0 – бағаланатын өнім немесе үлгі бойынша
,
Т – қызмет мерзімі;
i – тәртіп бойынша жылдар.
Кешенді сандық көрсеткіштер арқылы белгілі бір нарық жағдайында
,
i = 1, …, n – бағалауға қатысатын
j = 1,…, n – өнім түрлері;
Li – өнімнің қалған параметрлерімен салыстыру бойынша маңыздылық
Pij – конкурентоспособное значение для j- өнімі үшін
Pin – көрініс қажеттіліктерін толық қанағаттандыруға мүмкіндік беретін
, егер Pij параметрі мәнінің жоғарылауы өнімнің
, егер Pij параметрі мәнінің жоғарылауы өнімнің
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін бағалау 3 кезеңде жүгізіледі.
Бірінші кезеңде оның параметрлері
көрсеткіштерінің маңызы бағалауға ұсынылады. Бұл
көрсеткіштер 1-ден 5-ке дейін аралықтағы олардыңмаңыздылығын атқаратын
Зерттеудің екінші кезеңінде тұтынушылардан пікір сұрау жүргізіледі.
Үшінші кезеңде сұраныс нәтижесі талданып, өнім бәсекеге қабілеттілігі
1-кесте. Бәсекеге қабілеттілік параметрлері маңыздылығының сарапталған бағасы
Параметрлер Орташа бал Маңыздылығын білдіретін коэффицент
Өнім қауіпсіздігі 4.6 0.218
Баға 3.9 0.187
Буып-түю,орау 3.7 0.176
Өндіруші имиджі 4.0 0.189
Дәмдік сапасы 4.8 0.229
Барлығы
1.0
2. «Алматы нан» АҚ-ң экономикалық әлеуетін бағалау
2.1. «Алматы нан» АҚ-ң қысқаша сипаттамасы
«Алматы нан» кәсіпорны 1976 жылы Қазақ ССР Министрлері
иленген және кебексіз ұннан қара бидай наны
жоғарғы ұннан тоқаш өнімдері
тәтті нан, тоқаш бұйымдары
бәліш, самса, бауырсақ
печенье
торот пен пирожный
кекс, орамалар
шығыс тәтті тағамдары
вафли, вафли торттары
Аталған өнім топтарының бір-біріне ұн сортымен, дайындау әдісімен,
Қазіргі кәсіпорында өндірісті ұйымдастырудың маңызды формалары олардың мамандануы
Осылайша, мамандану деп - әрбір сала мен кәсіпорында
«Алматы нан» кәсіпорнының өндірістік құрылымы мынандай 4 топқа
Кәсіпорынның өндірістік құрылымы тұрақты емес. Жаңа техника мен
Кәсіпорын жұмысының тиімділігі барлық өндіріс телімдері мен басқа
Кәсіпорынның тиімді жұмысы барлық өндіріс телімдері мен басқа
Ұйымдастырушылық құрылымының басында басқарушы мен оның тікелей жетекшілігіндегі
«Алматы нан» АҚ қазіреі кезде өткізу нарығы 357
2.2. «Алматы нан» АҚ-ң техника-экономикалық көрсеткіштерін талдау
«Алматы нан» АҚ-ң техника-экономикалық көрсеткіштері.
2-кесте.
№ Көрсеткіштер Өлшем бірлігі жылдар ауытқулар
2004 2005 +/- %
1 Өнімді өткізуден түскен түсім Мың тг.
2 Өткізілген өнімнің өзіндік құны Мың тг. 299226
3 Жалпы табыс Мың тг. 31687,5 37788,4 1100,9
4 Кезең шығындары Мың тг. 30634 29765 -869
5 Негізгі қызметтен түскен табыс Мың тг. 6053,5
6 Негізгі емес қызметтен түскен табыс Мың тг.
7 Салыққа дейінгі жиынтық табыс Мың тг. 7461,5
8 Таза табыс Мың тг. 6228,9 6319,9
9 Өткізілген өнімнің 1 тг. кететін шығын
0,99 0,97 -0,02 97,9
10 Сату рентабельділігі % 1,8 1,6 -0,2 88,8
11 Өнім рентабельділігі Мың тг. 18 1,7 -0,1
12 Өндіріс рентабельділігі адам 7,4 6,6, -0,8 89,1
13 Жұмыскерлер саны Мың тг. 239 251 12
14 Соның ішінде жұмысшылар саны Мың тг. 195
15 1 жұмыскердің еңбек өнімділігі Мың тг. 1384,5
16 1 жұмысшының еңбек өнімділігі Мың тг. 1696,9
17 Жұмыскерлердің еңбекақы қоры Мың тг. 44340,2 46520,0
18 Соның ішінде жұмысшылардың еңбекақы қоры
32375,6 33992,4 562,9 128,6
19 1 жұмыскердің орташа еңбекақысы
15460 15445 -15 99,9
20 1 жұмысшының орташа айлық еңбекақысы
13835 14163 301 102,3
21 Негізгі қорлардың орташа жылдық құны
79158 89843 10685 113,4
22 Амортизация мөлшері
8,9 8,1 -0,8
23 Айналым қорлардың орташа жылдық құны
4345,7 5570,2 1224,5 128,1
24 Қор қайтарымдлығы
4,1 4,1 0 0
25 Қор сиымдылығы
0,2 0,2 0 0
26 Қормен қарулану
405 449 44 110,8
27 Амортизация сомасы
7045,0 7277,2 232,9 103.2
Акционерлік қоғам «Алматы нан» кәсіпорынның технико-экономикалық жағдайына талдау
Өткізілген өнімнің өзіндік құны. Бұл кәсіпорын жұмысының қалай
Жалпы табыс. Жалпы табыстың сомасы 2004 жылы 2005
Кезең шығындары. Бұл көрсеткіш жалпы шығындар өнімді өткізуге
Таза табыс. Бұл көрсеткішті есептеу үшін таза табыс
Салық салғанға дейінгі жиынтық табыс 2005 жылы 2004
Сату рентабелділігі. 2005 жылы бұл көрсеткіш 0,2-ге төмендеген.
1 жұмысшының еңбек өнімділігі. Бұл көрсеткіш кәсіпорын қызметінің
Өндірістегі негізгі қорлардың орташа жылдық құны. Бұл
Өндіріс рентабельділігі. Бұл көрметкіш кәсіпорын өндірісінің нәтижелілігін есептеуде
Қор сиымдылығы. Бұл көрсеткіш қор қайтарымдылығына кері көрсеткіш
Қор қайтарымдылығы. Негізгі өндірістік қорларды пайдаланудағы жалпы көрсеткіш
(Қ.Қ. = өткізілген өнімнен түскен түсім/ НҚ орт.жылдық
Жалпы кәсіпорынның қаржылық – экономикалық жағдайы тұрақты. Бірақ
2.3. «Алматы нан» АҚ-ң бәсеке қабілеттігін талдау
Өнімнің бәсекеге қабілеттігін талдау оның тартымдылық қасиеттері деңгейін
2-кесте. Кәсіпорындар өнімдерінің бәсеке қабілеттілігін бағалау
Сауда белгісінің атауы Бәсекелік қабілет көрсеткіштері Бәсекелік қабілет
Сапа деңгейі Тартымдылық деңгейі Нарықтық
Бағасы,тг
Алматы нан 9.01 8.07 150 0.48
Нәзік 9.64 8.13 162 0.54
Аксай нан 6.83 7.43 145 0.35
Дастархан 9.26 8.62 180 0.44
Кестедегі мәліметтерден байқағанымыздай, өнімнің тартымдылық қасиеттері бойынша «Нәзік»
Ал «Алматы нан» және «Ақсай нан» кәсіпорындары көбінесе
Еліміздің ішкі нарығына ұсынылған отандық нан өнімдері бәсекелік
Бәсекелік қабілеттің барлық көрсеткіштерінен бірінші орынға ие болған
«Алматы нан» АҚ нарықтағы бәсекелестері «Нәзік» пен «Дастархан»
Нарықтық экономикаға өтумен бірге кәсіпорындар үшін өзіндік құнның
3. Кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігін арттыру жолдары
Кәсіпорынның бәсекеқабылеттілігін артыру үшін келесі факторлардың деңгейін
Қызмет көрсету және өнім сапасы
Маркетингтің және өткізу стратегияларының тиімді көрсеткіштері
Басқару мен персоналдың білім деңгейі
Өндірістің техникалық деңгейі
Кәсіпорын қызмет ететін салық ортасы
Қаржыландыру көздерінің мүмкінщілігі
Америка мен жапон алдыңғы қатарлы технологиялардың барлық нарығындағы
Бүгінгі күні «сапа философиясы» деген сөз жапондарға сипатты
Тұтынушылардың қажеті мен даму тенденциясын түсіну
Бәсекелестердің мүмкіндіктері мен мінез – құлқын білу
Нарық дамуының тенденциясы мен жағдайын білу
Қоршаған ортаны және оның бағытын білу
Тұтынушы сенің тауарыңды құптайтын тауар шығару және тұтынушыға
Шетел нарықтарында тауардың бәсекеқабілеттігін арттыру үшін тауарды өндіруді
Ал бейімделуші стратегияны алатын болсақ, бұл стратегияда компания
Кейбір жағдайларда тіпті азық-түлік тауарларының дәмі өзгертіледі. Осындай
Дамымайтын стратегияда фирма дамып келе жатқан елдерге күрделі
Ал дамитын стратегияда фирма халықаралық рынокқа жаңа тауарлар
Нарықтың дамуы мен қызмет істеуінің басты шарты бола
-өзара әрекеттесуші құрамдас элементтері – сұраныс, ұсыныс және
- өзара әрекеттесуші тауарлар, қызметтер, капиталдар, бағалы қағаздар,
-құрамына банктер, сақтандыру және несие мекемелері, биржалар (ауарлық,
-нарықта ұсынылатын тауарлардың негізгі массасы оларға деген сұраныс
-нарықты «қалыпты» бәсекелестіктің, яғни тұтынушылар үшін өндірушілер арасындағы
-сатып алушылардың (тұтынушылардың) сатушыларды (өндірушулерді) еркін таңдауы, яғни
Қорытынды
Жоғарыда келтірілген талдау көрсетіп отырғандай Қазақстандағы және жеке
Қолданылған әдебиеттер
Горфинкель В.Я. Предпринимательство, М.ЮНИТИ 2001 г.
Аграрлық нарық проблемалары, 2003 ж. №1-3. 113-116.
Бисенғазиев М.Б., Хамитов А.Ш. Кәсіпкерлік негіздері, Орал 2001
Қамшыбаев Р.А., Баймағамбетова Л.Қ. Халықаралық маркетинг, Экономика, Алматы
Бюллетень нормативных провавых актов, 2000 г. №8, стр
Вестник министерство образования и науки РК. 2004г. №3,
Транзитная экономика 2004 г. №9, стр 57-62.
Вестник КазЭУ 2003г. №10, стр. 73-79.
Транзитная экономика 2004г. №4, стр. 71-79.
Егемен Қазақстан 2004ж. 13 сәуір .
ҚР–ның Президенті Н. Назарбаевтің 2030–стратегиялық бағдарламасы .
ҚР–ның Президенті Н. Назарбаевтің Қазақстан халқына жолдауы .
13. Экономика предприятия, Сафронова М. М.2004.
14. Қаржы және қаражат 2004ж. №2, 91-96
15. Егемен Қазақстан 2005ж. 24 маусым.
16. Маркетинг, Есімжанова А.К., Алматы:2004 .
17. КазЭУ хабаршысы, №9, 2003.
4 9 4 9 15 5
2
Фирма тауарларының бәсекеге қабілеттілігін арттыру жолдары
Ақсай нан НБК ЖШС-нің технико-экономикалық көрсеткіштерін талдау
Нарық талабына сай мал шаруашылығы өнімдерінің өндіріс тиімділігі
Кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігі туралы
Тауардың бәсекеге қабілеттігін бағалау
Тауардың бәсекеге қабілеттілігін анықтайтын факторлар
Бәсекелестік. Алматы нан» АҚ әлеуетін талдау
Кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігін жетілдіру жолдары
Маркетинг- өнімнің бәсеке қабілеттігіне жетудің кешенді жүйесі
Маркетинг өнімнің бәсекеге қабілеттілігіне қол жеткізудің кешенді жүйесі ретінде