ОРТАЛЫҚ АЗИЯ АЙМАҚТЫҚ ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ, ЯДРОЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІК МӘСЕЛЕСІ
АНЫҚТАМАЛАР, МАҒЫНАЛАР, ҚЫСҚАРТПАЛАР
ЕО
НАТО Солтүстік Атланттық келісім Ұйымы
ОА Орталық
ОАР Орталық Азия Республикалары
ОАЫ Орталық Азия Ынтымақтастығы
ОАЫҰ Орталық Азия Ынтымақтастық Ұйымы
ОАЭС Орталық Азиялық экономикалық қоғамдастық
ЭҚҰ Экономикалық Қоғамдастық Ұйымы
ХҚҚ Халықаралық Қаржы Қоры
ШЫҰ Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы
ҮОА Үлкен Орталық Азия
ҮОАЫ Үлкен Орталық Азия Ынтымақтастығы
АТЭЫ Азиялық Тынық Мұхиттық Экономикалық Ынтымақтастығы
ЕҚЫҰ Еуропалық Қауіпсіздік Ынтымақтастық Ұйымы
БҰҰ Біріккен
ТМД Тәуелсіз
БАҚ Бұқаралық
АСЕАН Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінің Ассоциациясы
НАФТА Еркін саудалық Солтүстікамерикалық өңір
РҚҚ
Мазмұны
АНЫҚТАМАЛАР, МАҒЫНАЛАР, ҚЫСҚАРТПАЛАР………………….........3
КІРІСПЕ....................................................................................................................4
I.БӨЛІМ. ЖАҺАНДАНУ ПРОЦЕСІНІҢ ОРТА АЗИЯЛЫҚ АЙМАҚҚА ӘСЕРІ..........................................................................................................................
1.1 Тәуелсіз Орта Азия аймағының интеграцияға тартылу жолдары
1.2 Орталық Азия елдеріндегі экономикалық ынтымақтастығының қиыншылықтары мен даму
II.БӨЛІМ. ОРТАЛЫҚ АЗИЯ АЙМАҚТЫҚ ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ, ЯДРОЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІК МӘСЕЛЕСІ......................................................................................
2.1 Энергетикалық қауіпсіздік – халықаралық қатынастар тұрақтылығының шешуші факторы.......................................................................................................
2.2 Орталық Азияда ядролық қаруды таратпау мәселесіндегі Қазақстанның саясаты........................................................................................................................
2.3. Орталық Азия: жаңа геосаясат шеңберіндгі экологиялык жағдай
және су ресурстары стратегиясы.............................................................................
III.БӨЛІМ.ҚАЗАҚСТАННЫҢ ОРТАЛЫҚ АЗИЯ ЕЛДЕРІМЕН ЫНТАМАҚТАСТЫҒЫНЫҢ ПРЕСПЕКТИВАЛАРЫ..........................................
3.1 Орталық Азия аумағындағы қауіпсіздікті сақтауда Қазақстанның
қосқан үлесі ..............................................................................................................
3.2. Орталық Азияда Қазақстанның саясаты: екі жақты және
ҚОРЫТЫНДЫ...........................................................................................................
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.........................................................
ҚОСЫМШАЛАР…………………………………………………………………...
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Орталық Азиядағы жаңа тәуелсіз мемлекеттерінің қалыптасу кезеңі
Орталық-Азиялық мемлекеттер Одағын құру бастамасы Қазақстанның Орталық Азия аймағында
Айқын болатыны, ол Орталық Азияның қатыстық изоляциядан үзілді-кесілді және
Аймақ елдері әлемдік интеграциялық процеске, аймақішілік өзара қарым-қатынас
Тандалған тақырыптың практикалық маңыздылығы КСРО ыдырағаннан кейін Орталық
Әскери-саяси одақтар мен ұлы державалардың дөрекі қол сұғушылығы мен
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Зерттеу барысында автор мына әдебиеттерге сүйеніп
Қ.Тоқаевтың еңбектері [2] негізінен Қазақстанның сыртқы саясатына арналған. Олар
А.Ақаев, Б.Ақаеваның, А.Асанованың, А.Г.Арбатов, Е.П.Бажанов, А.В.Бурсов, К.С.Гаджиев, А.Д.Джекшенкулов, А.Г.Задохин,
Р.Мукимджанованың «Страны Центральной Азии: Азиатский вектор внешней политики.»(2005)
Орталық Азияға арналған геосаяси сипаттағы басылымдар арасында М.Лаумулиннің «Казахстан
С.Л.Көшкімбаевтың «Центральная Азия на путях интеграции:
Бұл факторлар біріктіру үрдісін негіздейді және белгілі бір шамада
Қазақстан үшін жетекші сыртқы серіктесі болып Ресей, Қытай және
Түрікменстанның ұқсастығына қарай, Астана ірі экспорттық бағытты дәл осы
ҚХР мен энергоресурстар саудасын кеңейту және энергоресурстарын транспорттаудағы «ресейлік»
Өзбекстан Ресеймен тығыз қатынаста, бірақ экономикалық әлсіздік арқасында, Мәскеу
ТМД-ң ұжымдық қауіпсіздік жөніндегі Келісімшарттан шығуындағы ірі индикатор Ташкенттің
Қырғызстанның бес бағыты бар, олар;- Қазақстандық, Өзбекстандық, Қытайлық, Ресейлік
Тәжікстан ТМД-да маңызды стратегиялық серіктеске ие, ол Ресей болып
Түрікменстанның приоритетті серіктесі ретінде Тегеран және Мәскеуді жатқызамыз. Субаймақтық
Сонымен, геосаяси үстемнің лидері Ресей болып табылады. Барлық бес
Евразияның бұл аймағында геосаяси конфигурациясының аяқталмауына қарамастан, екінші фактор
Этникалық жақындық факторы бұл жерде белгілі рөлді атқарса
М.Т. Лаумулиннің «Центральная Азия в зарубежной политологии и
Орталық Азия елдеріне қатысы бойынша батыс мемлекеттерінің саясатының
Бұл тақырыпты зерттеуде автор алғашқы зерттеулерге сүйенді,олар- БАҚ
Деректік негізі. Зерттеудің деректік көзін, Орталық Азияның
Олардың қатарында, Орталық Азияның аймақтық қауіпсіздік және сыртқы
аспект глобализационных процессов в развивающихся странах» (2004),Д.Каушиктың «Проактивная политика
глобализации» ( 2004),Г.Киссинджердің « Нужна ли Америке внешняя поли-
тика» ( 2002),М.Лаумулиннің « ЕС как новая геополитическая
М.Лаумулиннің « Центральная Азия и Запад: новые геополитическне реалии»
Ал Орталық Азиялық интеграция жөніндегі мәселелерге байланысты
Геосаясат классиктері Х.Дж.Маккиндер, А.Мэхэн, В.Де ля Блаш, Н.Спайкмен,
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Осы зерттеу жұмысын жасаудағы автордың
Аймақтың ынтымақтастығының жолында Қазақстанның орны мен ролі.
Орталық Азияның жаһандану үрдісіне тартылуы,қазіргі таңдағы Ұлы державалардың Орта
Содықтан да, осы мақсатқа байланысты зерттеу барысында бірнеше міндеттер
Орталық Азия аймақтық қатынастар;
Орталық Азия елдерінің ынтымақтастығының перспективалары;
Орталық Азия мемлекеттерінің интеграциялық үрдістерді анықтау;
Орталық Азия елдеріндегі экономикалық интеграцияның негізгі бағыттарын анықтау;
Энергетикалық қауіпсіздік – халықаралық қатынастар тұрақтылығының шешуші факторы;
Орталық Азияда ядролық қару таратпау мәселесіндегі Қазақстанның саясаты;
Орталық Азия ынтымақтастығындағы Каспий мәселесі;
Орталық Азия аумағындағы қауіпсіздікті сақтауда Қазақстанның қосқан үлесі;
Орталық Азия елдеріндегі зкономикалық ынтымақтастығының қиыншылықтары мен даму жолдарын
Зерттеудің хронологиялық ауқымы 1991 жылдан қазіргі кезеңге дейінгі уақыт
Зерттеудің нысаны .
Сонымен осыдан зерттеу объектісі мен пәні туындайды. Зерттеу объектісі
Ал зерттеу пәні ретінде Қазіргі таңдағы Орталық Азияның
Зерттеу жұмысының теориялық және әдістемелік негіздері.Жұмыстың зерттелу әдістемесінде
Дипломдық зерттеудің объектісі белгілі бір кезеңмен шектеледі, Орталық Азиядағы
Зерттеу жұмысының әдістемелік негізі ретінде шетелдік, сондай-ақ отандық ғалымдардың
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Қазіргі таңдағы халықаралық қатынастар жүйесіндегі
Зерттеу жұмысының жаңалықтарын төмендегідей ғылыми нәтижелерімен байланыстыруға болады:
- Орталық Азиядағы жаңа тәуелсіз мемлекеттерінің қалыптасуның алғышарттары
-Орталық Азия интеграциясының қазіргі жағдайы мен перспективасы
-Ұлы державалардың Орталық Азия елдеріндегі қызығушылық мүдделері
-Тәуелсіз Орта Азия елдері аймақтық қауіпсіздік жүйесінде орны
-Орталық Азиядағы ең беделді, ұлы державалар үшін аймақ елдерінің
Зерттеудің тәжірибеде қолданысы. Зерттеу материалдарын геосаясат негіздері, тарих, халықаралық
Сонымен қатар, зерттеу жұмысы Орталық Азияның халықаралық аренада
Енді жоғарыда айтылған мақсатқа , міндеттерге байланысты
Бірінші тарауда Жаһандану процесінің Орта Азиялық аймаққа әсері Орталық
Ал екінші бөлімшеде Ірі көршілер Ресей мен Қытайдың
Екінші тарауда қазіргі таңдағы Орталық Азия аймақтық энергетикалық,
Үшінші тарауда Қазақстанның Орталық Азия елдерімен ынтымақтастығының преспективалары деп
Зерттеудің сыннан өтуі. 16 мамыр 2009ж.
Зерттеудің құрылымы. Жұмыс кіріспеден, үш тараудан,жеті тараушадан, қорытныдыдан, пайдаланылған
I-ТАРАУ. ЖАҺАНДАНУ ПРОЦЕСІНІҢ ОРТА АЗИЯЛЫҚ АЙМАҚҚА ӘСЕРІ
Тәуелсіз Орта Азия аймағының интеграцияға тартылу жолдары
Әлемдік шаруашылық өмірін жаһандандыру қазіргі экономикалық дамудың жетекші беталыстарының
Жаһандану – ұзаққа жетелейтін өте күрделі құбылыс. Сондықтан, «жаһандану»
Еларалық кірігу- қазіргі халықаралық қатынастарға көп қырлы, көп деңгейлі
Жаһандығы әр түрлі кірігуші топтар мен Орталық Азиядағы субаймақтық
Жаһандық практикадағы институциялық жағынан ұқсас әртүрлі модельдерді салыстыра талдау
НАФТА елдерінің экономикалары өзгеге кұлдық құрмайтындай күйде болса, Орталық
АСЕАН елдері кipiгe бастағанда оларда аграрлық-шикізаттық экономика тапшын
Бұл шарттар Орталық Азиядағы аймақтық кipiгy үшін геосаяси маңыздылығын
Тарихи тұрғыдан алғанда Орталық Азия аймағы үшін белгілі бip
Орталық Азия елдерінің мұсылман мемлекеттеріне жақын орналасуы да белгілі
Бұл арада, аймақтық барлық елдері жаһандық теңіз коммуникацияларына еркін
Орталық Азияның белгілі бір біртұтас нобайы бар, бірақ сыртқы
біріншіден, топтастырушы фактор ретінде бұл процесс биполярлық
дүниеден кейінгі дәуірде халықаралық қатынастардың жаңа жүйесін
қалыптастыруға байланысты ең жаңа тенденциялармен анықталады;
екіншіден, ірітуші фактор ретінде ықпал етеді, бұл көрші державалардың
Аймақтағы кірігу процестері сондай-ақ геоэкономикалық негізде де жүріп жатыр.
Бұл арадағы аса маңызды факторлардың тағы біреуі — аймақтың
Жоғарыда аталған факторлардың бәрі аймақтағы кірігушілік тенденциялардың сипатына тежеуші
Бұл жағдай сыртқы ірі акторлар тарапынан аймақта геосаяси айла-шарғы
Орталық Азиядағы кірігу процестерінің ерекшеліктері бірқатар геосаяси факторлардан, континенттегі
Мемлекетаралық көптеген проблемалардың шешімі қазіргі кезде мемлекетаралық құрылымдардың өкілеттігі
Мемлекетаралық кірігу процесі нысаналылықты және белгілі бір дәрежедегі жоспарлылықты
Кірігушілік құрылым шеңберінде Қазақстан және Өзбекстан секілді неғұрлым ірі
Соңғы бірнеше ғасырлар бойы Орталық Азия аймағы тарихының барысы
Қазір бір аймақты құрайтын елдер мен халықтардың даму векторларының,
Халықаралық қатынастардың қазіргі даму циклы оның дәстүрлі дилеммалары мен
Мұндай жағдайда, кеңестік кезеңнен кейінгі Орталық Азия елдерінің әу
Аймақ мемлекеттері жаһан қоғамдастығына толық кірігу әрекеттерін белсене жасап
Кірігу тобы елдерінің сыртқы саяси және сыртқы экономикалық стратегияларын
Кірігуге қатысушылардың түпкі мақсат жөніндегі пікірлері әлі де қалыптастырылу
Осыған байланысты, Еуропалық Қоғамдастық Комиссиясының бас директоры, профессор У.
Бұл көзқарас үйлестіруші органдар функциясын тереңдетіп, кеңейту мәселесін көкейтесті
1.2. Орталық Азия елдеріндегі экономикалық ынтымақтастығының қиыншылықтары мен даму
1991-2001 жылдардың аралығында Орталық Азия мемлекетгерінің әрқайсысы өзінше дамыды.
Мысалы, Қазақстан экономиканы ырықсыздандыру ісінде өзгелерден ілгері кетті. Өзбекстан
ОАЭҚ мүшелері бүл ұйымды сақтай отырып дамытамыз десе аймақтық
Мысалы, Өзбекстанның бір жағынан Тәжікстанмен, екінші жағынан Қырғызстанмен саяси
Сондықтан Орталық Азия мемлекеттері болашақта экономикалық қарым-қатынастардағы да, басқа
Сонымен қатар Орталық Азия елдері мен Қазақстанның қазіргі заманғы
Орталық Азия экономикалық қауымдастығының жоғарыдағы аталған бағыттарын дамытуда қауымдастыққа
Осы бағыттағы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуын жандандыру үшін, оның үзақ
Ол әлі де әлемдегі ең бай, ең білімді, ең
"Экономикалық дамудың жоғары қарқынына қол жеткізу өз кезегінде саяси
Осы орайда айтылған қазіргі заманғы қазақстандық ғалымдардың пікірлерінде
- Орталық Азия экономикалық қауымдастығының 2005 жылға дейінгі интеграциялық
- ОАЭҚ-қа мүше елдердің 2002 жылға дейінгі бірінші кезекті
- Орталық Азия ынтымақтастық және даму банкі қаржыландыратын бірінші
- Орталық Азия мемлекеттері отын-энергетикалық кешен саласындағы ынтымақтастық тұжырымдамасын
ОАЭҚ-на мүше мемлекеттер арасындағы келіспеушіліктері екі және көп жақты
ОАЭҚ-ның ашық сипаты және басқалары .
Сол сиякты ОАЭҚ Орталық Азия ынтымақтастық ұйымына айналуы ынтымақтастықтың
Қазақстан мен Орталық Азия елдерінде әлемдік қауымдастыққа ену үшін
Әсіресе геосаясат пен геоэкономикадағы Қазақстанның рөлі күн сайын арта
Сондықтан, тәуелсіздіктің алғашқы күнінен бастап, Қазақстан сыртқы саясатта дамудың
Әу баста Қазақстан Орталық Азия мемлекеттері, Ресей және Қытай
Ең алдымен Қазақстан Орталық Азия мемлекеттерімен экономикалық қатынастарды дамытуды
Нәтижесінде Еуропалық Одақ, АСЕАН, НАФТА сияқты түрлі интеграциялық бірлестіктер
Қазақстанның Орталық Азия аймағындағы ОАЭҚ бірлестігін құруға белсене ат
Орталық Азия мемлекеттеріндегі, оның ішінде Қазақстандағы табиғи байлықтың мол
Сондықтан Орталық Азия мемлекеттері жеке-дара саясат ұстанғаннан гөрі, ортақ
90-шы жылдардың басында пайда болған проблемалардың ішіндегі маңыздыларының бірі
Ал 90-шы жылдардың аяғынан бастап экономиканы дамытуда оның ең
Қауымдастық елдеріндегі өндіріс орындарын кешенді түрде жабдықтау және жаңа
Сонымен қатар Орталық Азия елдерінің өз ішінде ғылыми-техникалық ынтымақтастықты
II-ТАРАУ. ОРТАЛЫҚ АЗИЯ АЙМАҚТЫҚ ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ, ЯДРОЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІК МӘСЕЛЕСІ
2.1 Энергетикалық қауіпсіздік – халықаралық қатынастар тұрақтылығының шешуші факторы
Дүниежүзілік экономиканың өсуі, әсіресе, Азиялық аймақтағы елдердің экономикасының өсуі,
Бұл пайдалылық аймақтық энергетикалық нарықты құру жолы арқылы іске
Азиялық энергетикалық стратегиясы аймақтың мемлекеттерде экономикалық өсуінің катализаторы
Осы мақсатпен энергетикалық нарықтың ашықтылығының арттыруы мен энергиямен сауда
Тәжікстан. Энергетика саласындағы мемлекеттік саясатының басты мақсаттары:
Мемлекеттің энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ете алатын ұлттық энергетикалық жүйесінің
Республиканың энергетикалық ресурстары мен оның өніміне өсе беретін мұқтаждығын
Озат технологияларды енгізудің, энергияны үнемдеудің, Ұлттық жалпы өнімді өндіру
ОА мемлекеттері мен Азиялық аймақтың жанындағы елдерге негізгі электрэнергияның
Орталық Азияның органикалық бөлігі болып табылатын Каспий теңізі ежелден
Тұйық су кеңістігі ретіндегі Каспий ұзақ ғасырлар бойы геосаяси
ХХ ғасырдың екінші жартысынан бастап, энергетика халықаралық қатынастардың шешуші
Дүние жүзінің түрлі мемлекеттері мүдделерінің Каспий айналасында шиеленісуі геосаяси
Аймақта терең тармақтанған және кең дамыған (тіпті, әскери де)
Жаңа субъектілер - Әзірбайжан, Қазақстан және Түрікменстан – экономикалық
Мұнай істерін жүргізуде тарихи тәжірибесі бар Баку, Каспийдің «көл»
Астана «тұйық теңіз» нұсқасын, БҰҰ-ның 1982 жылғы теңіз құқығы
Ашхабад жағалаудағы әр мемлекетке 12 миль бойына территориялық суларды
Иран, Ресей тәрізді, теңіз ресурстарын бірлесе игеруді дұрыс деп
Барлығының негізгі позициясы бойынша, әсіресе, Ресейдің талап етуімен, Каспийдің
1998 жылдың шілдесінде Ресей мен Қазақстан шешуші келісімге келді.
Шығыс Қашағанның қазақстандық шельфінде көмірсутегі қорының табылуына орай, мұнай
Болашақта, Каспий теңізінің мұнай ресурстарының дамуы, басқа аймақтардың, оның
Шикізаттың стратегиялық қорлары мен аймақтың бірегей орналасуы – аймаққа
1995 жылы АҚШ Каспий аймағын өзінің өмірлік мүдделері зонасы
2000-шы жылдардың басында Қазақстан мен АҚШ-ның Қашаған мұнай алабына
Иран мен Қазақстан мүдделерінің келешектегі тоғысуы АҚШ-н бей-жай қалдыра
Қытайдың энергоресурстардың импортына тәуелділігі соңғы жылдары шұғыл өсіп отыр.
Қытай энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге 1993 жылдан бастап күш
Нәтижесінде, аталған көлік-тасымал дәліздері Аспан асты еліне «Паназиаттық ғаламдық
ХХІ ғасыр басында, ғаламдық энергетикалық сектор, жаңа ойыншылардың пайда
Орталық Азия және Каспий теңізі бассейні – мұнай өндіру
Каспий теңізі, Кавказдың шығыс шекарасын құрайтын өзінің батыс жағалауымен
Бұл елдердің мұнай-газ әлеуеті орасан зор және дүние жүзі
Қазақстан мен Қытайдың энергетикалық байланыстары кеңеюде. Қазақстан Қытай үшін
Қазақстанның теңіздегі және жағалаудағы кен орындарының жалпы дәлелденген қорлары
Қазақстан экспорттайтын мұнай үшін тұтыну нарығы да кеңейіп отыр.
Ағымдағы онжылдықтың соңына қарай, Қытайдың Қазақстандағы мүдделері Аспанасты елінің
Қытайдың энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге ұмтылысы – оның Қазақстанмен
Қытайдың қазақстандық мұнай секторының дамуына қатысуы 1997 жылы, CNPC-ның
Батыс Қазақстандағы (Ақтөбе) CNPC иелігіндегі кен орындарын Батыс Қытаймен
Мұнай құбырының құрылысына қосымша, CNPC, 2005 жылдың тамызында 3000
Қытайлықтардың жұмыс күшін өзінен әкелу тәжірибесі де сенімсіздікті ширата
ТМД мен ШЫҰ-ның басқа елдері жөнінде. Қазақстанмен арадағы жоғарыда
2007 жылдың тамызындағы Бішкек саммитінің маңызды қорытындысы ретінде ШЫҰ-ның
Түрікменстан ШЫҰ-на кіре ме? Бішкек кездесуі ШЫҰ-ның Түрікменстан лидері
Түрікменстан-Қытай газ құбыры мәселесіне Ресей тарапынан қарсылық болатыны алдын-ала
Қытай да Өзбекстанмен энергетика саласында ынтымақтасу мақсатын көздейді. Өзбекстан
Болашаққа көзқарас. Қытайдың әлемдік энергетикалық нарыққа ену бағытындағы тәсілдері
Осылайша, энергетика Қытай үшін шешуші сала болып қала береді,
2.2 Орталық Азияда ядролық қаруды таратпау мәселесіндегі Қазақстанның саясаты
Орталық Азияда ядролық қарудан азат аймақ (ОА ЯҚАА) құру
1995 жылы мамырда Нью-Йоркте болып өткен ядролық қаруды таратпау
Бастапқыда аймақ елдерінің басшылары ЯҚАА жасау бастамасына салқындық танытқан
Тіпті олардың мемлекетаралық қатынастарының кейбір мәселелері бойынша қайшылықтары да
Өйткені бұл идея президент Н. Назарбаевтың бастамасымен дүниеге келген
Орталық Азиядағы ЯҚАА идеясының болашағы бұлыңғыр ұсыныстан нақты саяси
1997 жылы өткен БҰҰ-ның Бас Ассамблеясының 52-ші сессиясында Орталық
1998 жылғы Үндістан мен Пәкістанның ядролық сынақтарынан кейін көптеген
Осы сенімділіктің дәлелі ретінде 1998 жылы 9-10 шілдеде Бішкекте
державаның өкілдері және БҰҰ өкілдері) формуласы бойынша ұсынылып
Онда Орталық Азияда ЯҚАА қалыптастыру жөніндегі бастаманы жүзеге асырудың
Кездесу барысында Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан, Өзбекстан аталмыш бастаманың
БҰҰ, МАГАТЭ, ҚХР, Франция, Ресей, АҚШ және Ұлыбритания сарапшылары
2002 жылы 27 қыркүйекте Самарқан қаласында орталық-азиялық бес мемлекет
Ақыры 2005 ж. ақпанда Ташкентте болып өткен Орталық Азия
Инвесторлардың рөлінде аздаған толықтырулармен «ядролық бестік» сахнаға шығады. Сондықтан,
Негізінен ресми ядролық державалардың барлығы тегіс Орталық Азияда ЯҚАА
Келіссөздер барысы бір жағынан, тараптардың іркіп кейінге қалдырған ЯҚАА
Назарға ұсынылып отырған мәселенің қиындық тудыратын аспектілерін басынан бастап
2002 жылы қазан айында Нью-Йоркте Орталық Азия республикалары мен
Іс жүзінде ядролық елдер олармен қосымша консультациялар өткізуге және
Кездесуде сонымен қатар шарт жобасында РАҚ көму жөніндегі Қазақстанның
Сірә, олар әзірге бұл мәселе бойыннша өз ұстанымдарын толық
ЯҚАА құру туралы Шарт, ядролық қарусыз елдердің ондай қаруды
Көп жағдайда аймаққа қатысушы елдердің міндеттемелеріне қосымша ядролық қаруы
КСРО ыдырағаннан кейін ядролық материалдардың сақталуын, оны пайдалану шарттарын,
ТМД шекарасында тиімді кеден бақылауы, яғни ядролық материалдардың заңсыз
Қазіргі кезде Орталық Азия елдерінің экономикасы депрессиялық жағдайдан біртіндеп
Бұл тұрғыдан алғанда орталық - азиялық республикаларда экспорттық бақылау
Ядролық материалдардың бақылаусыз таралуы, алаңдаушылық тудырып отырған "сенімсіз" мемлекеттерге
ЖҚҚ тарап кету ықтималдығына Орталық Азия елдері жауапкершілікпен қарай
1998-2005 жылдары өткізілген Орталық Азия елдеріндегі экспорттың бақылау мен
Мысалы, ядролық материалдарды физикалық қорғау және экпорттық бақылау мәселелері,
Қазіргі таңдағы аймақта ЖҚҚ таратпау және экспорттық бақылаудың халықаралық
Бұл мәселені орталық - азия республикалары арасында үкіметаралық ынтымақтастық
Қазіргі уақытта Орталық Азия республикаларында экспорттық бақылау міндеттерін шешу
Тәуелсіз Қазақстанның ядролық қару таратпау және қарусыздану саласындағы саясаты.
Қазақстан тәуелсіздігін жариялаған уақыттан бері ядролық қару таратпау тәртібін
Шұғыл ядролық қарусыздану міндеті экономикалық сипаттағы қиындықтарға байланысты айтарлықтай
1992 жылдан бастап Қазақстан ядролық және қосарланған мақсаттағы өнімдерді
Экспорттық бақылау саласындағы ұлттық нормативтік - құкықтық базаны қамтамасыз
Еліміздегі экспорттық бақылау және ядролық қауіпсіздік проблемалары Еуропалық Одақтың
Бұл келісім бойынша, атом қуатын бейбіт мақсатта пайдалану саласында
Қазақстан әрдайым ядролық қаруды таратпау идеясын жақтап, экспорттық бақылау
Ядролық таратпау саласындағы бірқатар халықаралық келісім-шарттардың (ЯҚТШ, ЯСЖТШ) қатысушысы
Республика басшылығының ядролық қару таратпау және қарусыздану саласында ұстанып
Осы жолда ядролық қарусыздану мен таратпау тәртібін нығайтуға деген
Қазіргі кезде республиканың барлық ядролық қондырғылары мен материалдары МАГАТЭ-нің
Әлбетте, атқарылатын шаруа әлі де болса аз емес. Бірақ
XX ғасырдың 90-жылдарында әлем бойынша қолында төртінші ядролық әлеует
Қазақстанның ядролық қарусыз мемлекет мәртебесін қабылдап, қарусыздану мәселесінде оңтайлы
Ядролық қарусыздану ісіне ғаламдық көлемдегі үлес қосқан Қазақстан ЯҚТШ
2001 жылы қыркүйекте Республика Парламенті жариялаған үндеуде Қазақстанның Орталық
Үндеудің түйіндемесінде «әлемдік қауымдастық елдерінің парламенттері мен үкіметтері бүкіл
1997 жылы БҰҰ аясында Орталық Азияда ЯҚАА құру туралы
Орталық Азияда ЯҚАА құру жобасына қатысудың Қазақстан үшін тиімділігі
Қазақстан аймақта және жалпы әлемде қалыптасып жатқан жағдайды ескере
ЯҚАА құру мәселесінде қандай-да бір бірыңғай үлгісі болу мүмкін
Сонымен бірге, ЯҚАА қатысты қолданылатын жалпылама талаптар да бар.
- Халықаралық бейбітшілікті сақтауға жауапты БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты
Орталық Азиядағы ЯҚАА туралы болашақ шарттың жоғарыда айтылған, ресми
Саяси және экономикалық саладағы интеграция тәжірибесін, ядролық қару таратпау
Ядролық қарусыз әлемге қол жеткізу жолында Қазақстанның жүргізген сыртқы
Қазақстан қарусыздану арқылы таратпаудың тағылымды үлгісін көрсетті. Ол өзінің
III-ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ОРТАЛЫҚ АЗИЯ ЕЛДЕРІМЕН ЫНТЫМАҚТАСТЫҒЫНЫҢ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ
3.1 Орталық Азия аумағындағы қауіпсіздікті сақтауда Қазақстанның қосқан үлесі
Қазақстан Республикасының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөнінде елімізде жүргізіліп келе
Тәуелсіздіктің 1991-1995 жылдарғы алғашқы кезеңінде Қазақстанның алдында халықаралық қатынастар
Екінші кезеңде, 1995-2000 жылдары Орталық Азияда түрлі геосаяси векторлардың
Үшінші кезең 2001 жылғы 11 қыркүйектегі оқиғадан кейін басталып,
Бүгінде терроризм елдер мен тұтас өңірлердің қауіпсіздігін тұрақсыздандырып, халықаралық
Қазақстан қазір осы заманғы жаһандық сынақтарға қарсы күресте әлемдік
Таяуда көптеген мемлекеттер азаматтарының өмірін қиған Лондон метросында, Мысыр
Лаңкестік жыл өткен сайын жоғары дәрежеде ұйымдастырылып, тұрақсыздандырғыш сипатымен
Қазақстанның лаңкестік әрекеттер қалыпты құбылысқа айналған өңірлермен географиялық жағынан
“Түркістан ислам партиясы” (бұрынғы “Өзбекстанның ислам қозғалысы”) Қазақстанда 90-жылдардың
2004 жылы республика аумағында “Әл-Каиданың” құпия жасырынған аумақтық құрылымы,
Соңғы жылдардағы оқиғаларды талдау лаңкестік ұйымдардың, әсіресе Азия құрлығындағы
Діни экстремизм өңірлік қарулы қақтығыстар мен лаңкестік актілерінің басты
Діни-экстремистік ұйымдар діни және ұлт-азаттық ұрандарды жамылып, өзінің басты
Экстремистік және діни радикалдардың шетелдік қайырымдылық қорлары мен оқу
Лаңкестер мен есірткі саудагерлерінің өзіндік кооперациясы да үрей туғызады.
Қалыптасып отырған жағдай лаңкестік ұйымдар қызметінің жолын кесуге, залалсыздандыруға
Лаңкестікке қарсы субъектілердің өзара іс-қимылын және үйлестіруін жаңа деңгейге
2004-2006 жылдарға арналған лаңкестікпен, экстремизммен және сепаратизммен күрес саласындағы
Мемлекеттік органдардың өзара іс-қимылының пәрменді жүйесін ұйымдастыру мақсатында біріккен
Мүдделі мемлекеттік органдармен мақсатты ақпараттық-насихаттық шаралар өткізілді, оған мемлекеттік
Лаңкестікпен күресте оған қатысты жүйелілікті қатаң сақтағанда ғана айтарлықтай
“Лаңкестікке қарсы күрес туралы”, “Экстремизмге қарсы іс-қимыл туралы” заңдар
Онда республикамызда лаңкестік пен экстремизмге қарсы күрес жүргізудің негіздері,
Халықаралық ұйымдардың лаңкестік және экстремистік бағыттағы қимылын бағамдайтын тетік
Халықаралық лаңкестікпен күреске Қазақстанның қосып келе жатқан үлесін халықаралық
Қазақстан бұл мәселенің ұжымдық және кешенді түрде шешілуінің шынайы
ТМД мемлекеттері басшыларының шешімімен 2000 жылдың желтоқсанында ТМД-ның Лаңкестікке
2005 жылдың қаңтар айында БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің Лаңкестікке қарсы
Аталған мәжілісте халықаралық лаңкестікке қарсы күрестің пәрменділігін арттыру, лаңкестікті
Аймақтық лаңкестікке қарсы құрылым болып табылатын Шанхай ынтымақтастық ұйымының
Астана қаласында 5-6 маусым аралығында өткен ШЫҰ-ға қатысушы елдер
ШЫҰ-ға қатысушы елдер бекіткен лаңкестікпен, сепаратизммен және экстремизммен күрестегі
Лаңкестікке қарсы күрестің дүниежүзілік тәжірибесіне сүйенсек, оның нәтижелілігі тек
Сондықтан да бұл мәселені шешу кезінде мемлекет пен қоғамның
Демократиялық Қазақстанның бейбітшілік пен қауіпсіздік жағдайында өркендеуінің бірден-бір алғышарты
Қазіргі уақытта бұған дейін болуы мүмкін болып қарастырып келген,
ТМД қатысушы елдер мемлекет басшыларының саммитінде БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі
Лаңкестікпен және экстремизммен күрес саласындағы ұлттық заңдар біртіндеп жетілдірілуде.
Атап айтсақ, бұл заңдарда азаматтардың құқығы мен бостандығын, конституциялық
Астана қалалық сотының 2005 жылғы 28 наурыздағы «Хизб-ут-Тахрир» діни
Қабылданған халықаралық міндеттемелерге сәйкес халықаралық лаңкестік ұйымдардың республикамыздың аумағына
Ұлттық қауіпсіздік комитетінің материалдарының негізінде 2004 жылғы 15 қазанда
Қазақстан Республикасы ҰҚК одан әрі таяу және қиыр шетел
Қазақстан Республикасы Президентінің өкіміне сәйкес 2004 жылы құрылған Ұлттық
ЛҚО негізгі міндеттеріне лаңкестіктің қауіп-қатерлеріне қарсы әрекет етудің бірыңғай
Орталық құрылған уақыттан бастап лаңкестікпен күрес саласындағы, соның ішінде
ЛҚО ТМД елдері Лаңкестікке қарсы орталығының, Шанхай ынтымақтастық ұйымының
Мемлекеттік органдардың лаңкестікке және экстремизмнің өзге белгілеріне қарсы әрекет
Орталықтың бастамасымен лаңкестікпен, экстремизммен және сепаритизммен күрес бойынша 2004-2006
Сондай-ақ, ЛҚО қуатты күштердің лаңкестікке қарсы бірлескен жаттығуларын дайындауды
Лаңкестікпен және экстремизммен күрес желісінде Ұлттық қауіпсіздік комитеті күнделікті
Атап айтсақ, 2004 жылы ТМД төрт мемлекетінің аумағында әрекет
Лаңкестік әрекеттерге қатысы бар 5 тұлға анықталып, Өзбекстанға, Ресей
Лаңкестік құралдарының заңсыз айналымының арналарын жою бойынша бірқатар іс-шаралар
Бүтіндей алсақ, Қазақстан Республикасында лаңкестік пен экстремизмнің өзге де
3.2 Орталық Азияда Қазақстанның саясаты: екі жақты және
Бүгінгі күні Қазақстанның суверенитеті барлық әлемдік қоғаммен танылған болатын.
Суверенитет алғаннан кейін, халықаралық ұйымдар қатарына кірген Қазақстан өзі
Суверенді Қазақстан үшін істе әлемдік-экономикалық және саяси кеңістіктің белсенді
Қазақстан көп халықаралық ұйымдардың мүшесі болып табылады, Ауғанстанды,
1992 жылы Қазақстан Еуропалық одақпен техникалық ынтымақтастық жөніндегі келісім
Орталық Азия елдерімен қатынасты нығайтуы қазақстандық сыртқы саясатының өзгеріссіз
...Жақында ЕврАзЭҚ пен ОАЫ ұйымдарының бірігуі аймақ шеңберінде тығыз
Қазіргі кезде Орталық Азия өзіне халықарлық көңілді аударуда.Біздің серіктестер
Тәжікстан Республикасының президенті және Тәжікстандағы Қазақстан Республикасының елшілігі қарауындағы
Лидерлікке үміт
«2005 жылдың мамырындағы Әндіжан уақиғасы орталық-азиялық аймақтағы лидерлікке күресінің
Стратегиялық зерттеулер Орталығының (ЦСИ) директоры, саясат ғылымының докторы Сухроба
Тәжікстандағы Қазақстан Республикасының Өкілетті және төтенше елшісі Ерлан Абілдиевтің
«Орталық – Азиялық аймақтың елдері (ОАР)Қазақстан Республикасының ұлттық мүдделер
Қазақ дипломатының пікірінше, «Қазақстанмен жария етілген, аймақтық лидерліктің саясаты
А.Мамадазимовтың пікірінше, Қазақстан аймақтық лидер статусын алып, «аймақтық шиеленістерді
Атақты тәжік саясаттанушы Рашид Абдулла ОАР-дың интеграциялануына қатты
Бұл барлықтарының бірлесуін білдіреді. ОАР елдері экономика және әлеуметтік
Бірақ ол тап сол сәтте жаңа геосаяси құрылымның құрылу
Ол Қазақстан өкілетінің ЕҚЫҰ-ғы перспективасына сынмен қарады: «Бәрібірде
Қорытындылай келе, Орталық Азия едерінің ішінде тек қана бір
ҚОРЫТЫНДЫ
Сонымен, Орталық Азия елдері геосаясат пен геоэкономиканы, оның ішінде
Осылай басталған тарихи дамудың үрдісінде Қазақстан Республикасының Президенті Н.
Аталмыш проблеманы шешудің бір жолы ретінде 90-шы жылдардың басындағы
Интеграция латынның "іпtеgгаtіо" деген сөзінен шығып, ол қайта құру,
Орталық Азия мемлекеттерін аймақтық интеграциялау идеясы Біртұтас Экономикалық Кеңістік
Сонымен бірге, Орталық Азия елдеріндегі экономикалық реформалар деңгейіндегі елеулі
Осындай жолмен Орталық Азия Экономикалық қоғамдастығы анағұрлым өкілетті халықаралық
Осы аймақтағы интеграция процесін саяси мағынада Достастық шеңберінде әр
1994 жылы қол қойылған шарт шаруашылық жүргізуші субъектілер арасындағы
Қазіргі кезендегі Қазақстанның Орталық Азия елдерімен жаңа үлгідегі сауда-экономикалық
Қазақ-өзбек сауда-экономикалық байланыстарына келсек - бұл Орталық Азия аймағындағы
Көршілес екі мемлекет арасындағы қатынастардың негізгі принциптері 1992 жылдың
Қазақстан және Қырғызстан арасындағы өзара тиімді қарым-қатынастың дамуының негізінде
Қазақстан мен Тәжікстан Республикаларының арасындағы сауда байланыстары Қырғызстан мен
Бұл негізінен 1990-шы жылдарда Тәжікстанда жүрген азамат соғысы және
Соған қарамастан байланыстың барлық түрінде - информатика, көлік, энергетика
Дүниежүзілік экономиканың өсуі, әсіресе, Азиялық аймақтағы елдердің экономикасының өсуі,
Бұл пайдалылық аймақтық энергетикалық нарықты құру жолы арқылы іске
Азиялық энергетикалық стратегиясы аймақтың мемлекеттерде экономикалық өсуінің катализаторы
Осы мақсатпен энергетикалық нарықтың ашықтылығының арттыруы мен энергиямен сауда
Тәжікстан. Энергетика саласындағы мемлекеттік саясатының басты мақсаттары:
Мемлекеттің энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ете алатын ұлттық энергетикалық жүйесінің
Республиканың энергетикалық ресурстары мен оның өніміне өсе беретін мұқтаждығын
Озат технологияларды енгізудің, энергияны үнемдеудің, Ұлттық жалпы өнімді өндіру
Орталық Азияда ядролық қарудан азат аймақ (ОА ЯҚАА) құру
1995 жылы мамырда Нью-Йоркте болып өткен ядролық қаруды таратпау
Бастапқыда аймақ елдерінің басшылары ЯҚАА жасау бастамасына салқындық танытқан
Тіпті олардың мемлекетаралық қатынастарының кейбір мәселелері бойынша қайшылықтары да
Өйткені бұл идея президент Н. Назарбаевтың бастамасымен дүниеге келген
Орталық Азиядағы ЯҚАА идеясының болашағы бұлыңғыр ұсыныстан нақты саяси
Тәуелсіз Қазақстанның ядролық қару таратпау және қарусыздану саласындағы саясаты.
Президент Н. Назарбаевтың бірқатар еңбектерінде еліміздің осы саладағы доктринасы
Қазақстан тәуелсіздігін жариялаған уақыттан бері ядролық қару таратпау тәртібін
Шұғыл ядролық қарусыздану міндеті экономикалық сипаттағы қиындықтарға байланысты айтарлықтай
Қазақстан басшылығы алдында мынадай екі міндет тұрды: бір жағынан
1992 жылдан бастап Қазақстан ядролық және қосарланған мақсаттағы өнімдерді
Қазіргі халықаралық жағдайда дүние жүзі елдерінің қызығушылығын, геоэкономикалық, геосаяси,
Сонымен қатар Қазақстан мен Орталық Азия елдеріндегі су-энергетика ресурстарының
Су ресурстарын ұтымды пайдалану проблемасы Орталық Азия елдерінде "трансшекаралық
Қазақстан Каспий теңізі аймағында көршілік қарым-қатынастарды қамтамасыз етудегі өзінің
Жалпылай алғанда, Каспий теңізі жағалауындағы мемлекеттер арасында теңіздің құқықтық
Қазақстан Республикасының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөнінде елімізде жүргізіліп келе
Тәуелсіздіктің 1991-1995 жылдардағы алғашқы кезеңінде Қазақстанның алдында халықаралық қатынастар
Бұл жылдары елдің сыртқы саясатында белгі қалдырған ең елеулі
Қазақстанның стратегиялық қару-жарақ жөніндегі халықаралық келісімдерге қатысуы осы тұрғыда
Екінші кезеңде, 1995-2000 жылдары Орталық Азияда түрлі геосаяси векторлардың
Үшінші кезең 2001 жылғы 11 қыркүйектегі оқиғадан кейін басталып,
Халықаралық лаңкестікпен күреске Қазақстанның қосып келе жатқан үлесін халықаралық
Қазіргі кезендегі Қазақстанның Орталық Азия елдерімен жаңа үлгідегі сауда-экономикалық
Қазақ-өзбек сауда-экономикалық байланыстарына келсек - бұл Орталық Азия аймағындағы
Көршілес екі мемлекет арасындағы қатынастардың негізгі принциптері 1992 жылдың
Бүгінгі танда осы және басқада құжаттарға сүйене отырып екі
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. ДЕРЕК КӨЗДЕРІ
1.1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҮКІМЕТІ МЕН ӨЗБЕКСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҮКІМЕТІНІҢ
1.2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҮКІМЕТІ МЕН ҚЫРҒЫСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҮКІМЕТІНІҢ АРАСЫНДАҒЫ
1.3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҮКІМЕТІ МЕН ӨЗБЕКСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҮКІМЕТІНІҢ
1.4. ДОГОВОР О НЕРАСПРОСТРАНЕНИИ ЯДЕРНОГО ОРУЖИЯ (ДНЯО). От 5
2. НЕГІЗГІ ӘДЕБИЕТТЕР МЕН ЗЕРТТЕУЛЕР ТІЗІМІ
Назарбаев Н.А. Стратегия становления и развития Казахстана как суверенного
Назарбаев Н.А. Пять лет независимости. -Алматы: Казахстан, 1996;
Назарбаев Н.А. На пороге ХХІ века. -Алматы: Өнер, 1996.
Назарбаев Н.А. Евразийский Союз: идеи, практика, перспективы. 1994-1997.
Назарбаев Н.Ә. Бейбітшілік кіндігі. -Алматы: «Елорда», 2001. -304 б.;
Назарбаев Н.Ә. Сындарлы он жыл. -Алматы: Атамұра, 2003. -240
Токаев К.К. Под стягом независимости. Очерки о внешней политике
Токаев К.К. Под стягом независимости. Очерки о внешней политике
Токаев К.К. Внешняя политика Казахстана в условиях глобализации. -Алматы,
Токаев К.К. Дипломатия Республики Казахстан. -Астана: Елорда, 2001. -552
Токаев К.К. Преодоление. Дипломатические очерки. -Алматы: САК/Gauhar, 2003. -656
Касенов У.Т. Основные итоги внешнеполитической деятельности Республики Казахстан и
Касенов У.Т. Центральная Азия: национальные и региональные аспекты безопасности
Касенов У.Т. Безопасность Центральной Азии: глобальные, региональные и национальные
Лаумулин М. Казахстан в современных международных отношениях: безопасность, геополитика,
Кушкумбаев С. Центральная Азия на путях интеграции: геополитика, этничность,
Внешная политика Казахстана: выработка новых приоритетов.-Алматы: ЦАПС/ФФЭ, 2002. -96
Суверенный Казахстан на рубеже тысячелетий. Сборник научных статей. -Астана:
Политика и интересы мировых держав в Казахстане. -Алматы: Дайк-пресс,
Центральная Азия до и после 11 сентября: геополитика и
Сарсенбаев А.С. Формирование информационной политики Республики Казахстан. -Алматы, 1999.;
Машан М.С. Анализ развития геополитической ситуации в прикаспийском регионе
Джунусова Ж.Х. Демократизация национальной безопасности РК: ответ на новые
Национальные интересы Казахстана и вызовы глобализации. Жатканбаев Е.Б., Байзакова
Жумалы Р. Геополитика Центральной Азии. - Алматы, 2006. -515
Байзакова К.И. Эволюция конституционной доктрины голлизма: политические и
Жуков С. Казахстан, Кыргызстан, Усбекистан ы социально- экономических структурах
Исингарин Н. 10 лет СНГ. Проблемы, поиски, решения. СПб.,
Центральная Азия во внешней политике Европейского Союза / Под
Смағұлова Г. Қазақстан Республикасының Орталық Азия елдерімен экономикалық ынтымақтастығы
Роль и место Казахстана в интеграционном процессе между странами
Щербанин Ю.А. и др. Международные экономические отношения. Интеграция: Учебн.пособие
Джолдыбаева Ұ. Орталық Азия мемлекеттерінің экология саласындағы ынтымақтастығы –
Қазақстанның Азия елдерімен экономикалық ықпалдастығы // Саясат,2006.-1,12-15 б.
Дузбаев С. Казахстан каспийшельф: перспективы развития // Альпари,2006.-с.21-26.
Кенжегузин М.Б. Интеграция Казахстана в мировую экономику: проблемы и
Ядерное нераспространение: В 2-х т. / Под общ. ред.
Сафранчук И. Создание зоны, свободной от ядерного оружия, в
Орталық Азия аймағында ядролық қару тараптау мәселесі // Вестник
Джураев А. Проблемы нераспространения в Республике Таджикистан // Материалы
Щербанин Ю.А. и др. Международные экономические отношения.
Интеграция: Учебн.пособие для вузов.-М.: Банки и Биржи, ЮНИТИ,
3 МЕРЗІМДІ БАСЫЛЫМДАР
3.1. “Егемен Қазақстан”
3.2. “Түркістан. Саяси апталық”
3.3. “Дипломатия жаршысы”
3.4. “Айқын”
3.5. “Дала мен қала”
3.6. “Ақ жол Қазақстан”
3.7. “Ислам өркениеті”
3.8. “Жалын”
3.9. “Астана хабаршысы”
3.10. “National Business”
4. ИНТЕРНЕТ - САЙТТАР
4.1. www.turkestan_gazeta@mail.kz
4.2. www.egemen.kz
4.3. www.wikipedia.org
4.4. www.mfa.kz
4.5. www.mid.ru
4.6. www.government.kz
4.7. www.centralasia.kz
4.8. www.mit.kz
ҚОСЫМША А
Қазақстан
- Жер ауданы – 2717,3 мың км2
- Халқы – 16 миллион адам
- Астанасы - Астана
- Мемлекеттік құрылымы - республика
- Мемлекет басшысы - президент
- Заң шығарушы органы - парламент
- Үкімет басшысы – премьер - министр
- Мемлекеттік тіл – қазақ тілі
- Ұлттық волюта – теңге
Өзбекстан
- Жер ауданы – 448,9 мың км2
- Халқы – 25,3 миллион адам
- Астанасы - Ташкент
- Мемлекеттік құрылымы - республика
- Мемлекет басшысы - президент
- Заң шығарушы органы - парламент
- Мемлекеттік тіл –өзбек тілі
- Ұлттық волюта - сум
Қырғызстан
- Жер ауданы – 199,9 мың км2
- Халқы – 5,5 миллион адам
- Астанасы - Бішкек
- Мемлекеттік құрылымы - республика
- Мемлекет басшысы - президент
- Заң шығарушы органы - парламент
- Мемлекеттік тіл –қырғыз тілі
- Ұлттық волюта – сом
Түрікменстан
- Жер ауданы – 491,2 мың км2
- Халқы – 4,9 миллион адам
- Астанасы - Ашхабад
- Мемлекет басшысы - президент
- Мемлекеттік тіл –түрікмен тілі
- Ұлттық волюта – түрікмен манаты
Тәжікстан
- Жер ауданы – 143,3 мың км2
- Халқы – 7 миллион адам
- Астанасы - Душанбе
- Мемлекет басшысы - президент
- Заң шығарушы органы - парламент
- Мемлекеттік тіл –тәжік тілі
- Ұлттық волюта – сомони
Орталық Азия елдерінің аймақтық ынтымақтастығы: негізгі бағыттары мен болашағы
Энергетикалық ресурстардың дамуындағы мемлекеттің рөлі
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ЖӘНЕ ШЫҢЖАҢНЫҢ СТРАТЕГИЯЛЫҚ МӘНІ
Аймақтық қауіпсіздік және орталық азия мемлекеттері халықаралық қатынастар жүйесінде
Орталық Азия аймағындағы қауіпсіздік мәселелері
ХХ ғ. аяғы және ХХІ ғ. басындағы жаңа геосаясат және иран ұстанымы
Орталық Азия мемлекеттерінің аймақтық қауіпсіздік саласындағы өзара экономикалық жүйесінің қалыптасу негіздерін анықтау
Қазақстан Республикасының сыртқы саяси доктринасыныңкөпвекторлылығының тұжырымдамалық негізін айқындау
Ядролық әріптестік мәселелері
Қазақстан - халықаралық сахнадағы